R12mTxBMTAlkt1

Tendencje funkcjonalistyczne stylu Art Deco

Źródło: online-skills.

Ważne daty

1923 – Jacques‑Emile Ruhlmann, Szafka narożna

1925 – Międzynarodowa Wystawa Sztuki Dekoracyjnej w Paryżu - kulminacja stylu art déco

1925 – Tamara Łempicka, Autoportret (Tamara Łempicka w zielonym bugatti)

1927‑1929 – Dawny Bank Polski, Gdynia, schody w stylu art déco

1927‑1945 – Bazylika św. Rocha w Białymstoku

1928‑1931 – Chrysler Building

1931 – Empire State Building

m11302cd6543230b9_0000000000019
1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

RyHIgh6brZUwg1
W prostokątnym polu znajduje się strzałka skierowana w dół symbolizująca pobieranie pliku. Obok strzałki umieszczony jest napis „Pobierz załącznik”. Jest to przycisk pozwalający na wyświetlenie, pobranie i zapisanie pliku zawierającego scenariusz lekcji - dokument w formacie pdf.
Źródło: online-skills, licencja: CC0.
m11302cd6543230b9_0000000000022

I. Rozwijanie zdolności rozumienia przemian w dziejach sztuki w kontekście ich uwarunkowań kulturowych i środowiskowych, epok, kierunków, stylów i tendencji w sztuce. Uczeń:

I.10. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat epok, kierunków, stylów i tendencji w sztuce oraz środowisk artystycznych.

I.1.g) sztuki 1 połowy XX wieku (fowizm, ekspresjonizm, kubizm, futuryzm, formizm, koloryzm, abstrakcjonizm geometryczny i niegeometryczny, dadaizm, surrealizm, konstruktywizm, École de Paris, styl art déco,

I.3. rozumie konteksty kulturowe i uwarunkowania przemian w dziejach sztuki (w tym historyczne, religijne, filozoficzne);

I.7. łączy najistotniejsze dzieła ze środowiskiem artystycznym, w którym powstały;

I.8. porównuje style i kierunki oraz ich wzajemne oddziaływania; uwzględnia źródła inspiracji, wpływ wydarzeń historycznych i kulturalnych oraz estetyki na cechy tych stylów;

II. Zapoznawanie z najwybitniejszymi osiągnięciami w zakresie architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:

II.10. określa funkcję dzieła i wskazuje jej wpływ na kształt dzieła;

II.18. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat dzieł sztuki.

II.2. wskazuje twórców najbardziej reprezentatywnych dzieł;

II.8. wymienia różne funkcje dzieł sztuki, takie jak: sakralna, sepulkralna, estetyczna i dekoracyjna, dydaktyczna, ekspresywna, użytkowa, reprezentacyjna, kommemoratywna, propagandowa, kompensacyjna, mieszkalna i rezydencjonalna, obronna, magiczna;

II.9. identyfikuje najbardziej reprezentatywne i najsłynniejsze dzieła na podstawie charakterystycznych środków warsztatowych i formalnych oraz przyporządkowuje je właściwym autorom;

III. Zapoznawanie z dorobkiem najwybitniejszych twórców dzieł architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:

III.1. wymienia najistotniejszych twórców dla danego stylu lub kierunku w sztuce;

III.4. łączy wybrane dzieła z ich autorami na podstawie charakterystycznych środków formalnych;

IV. Kształcenie w zakresie rozumienia i stosowania terminów i pojęć związanych z dziełami sztuki, ich strukturą i formą, tematyką, techniką wykonania. Uczeń:

V. Zapoznanie ze zbiorami najważniejszych muzeów i kolekcji dzieł sztuki na świecie i w Polsce, a także z funkcją mecenatu artystycznego oraz jego wpływem na kształt dzieł

IV.1. definiuje terminy związane z opisem formy i struktury dzieła architektonicznego, w tym określenia dotyczące typów i elementów planów budowli, elementów konstrukcyjnych i dekoracyjnych (dekoracji fasady i wnętrza) oraz układu przestrzennego;

IV.4.d) techniki zdobnicze: emalia, intarsja i inkrustacja;

IV.5. analizując i opisując dzieła architektoniczne, właściwie stosuje terminy i pojęcia dotyczące struktury architektury.

m11302cd6543230b9_0000000000028
Nauczysz się

rozpoznawać cechy stylu art déco;

rozpoznawać dzieła i przyporządkowywać je właściwym twórcom;

określać, czym jest wzornictwo przemysłowe;

rozróżniać polską i francuską odmianę art déco.

m11302cd6543230b9_0000000000030

Geneza i cechy stylu art déco

W chwili jej zakończenia wielkiej wojny w 1918 roku wraz z nowym porządkiem politycznym nastąpiła potrzeba odnowy sztuk, nowego języka plastycznego. Niektóre środowiska artystyczne opowiadały się za minimalizmem i odejściem od dekoracyjności, ale pojawiły się też zdania o konieczności dekoracyjności po okresie ograniczeń wojennych. Rozwiązaniem było ustalenie nowej stylistyki określanej mianem art déco, który przyjął się w architekturze, rzeźbie, malarstwie, grafice użytkowej i rzemiośle artystycznymRzemiosło artystycznerzemiośle artystycznym. Szczytowy rozwój stylu przypada na lata 20. I 30. XX wieku, natomiast widoczne są w nim powiązania z ideą odrodzenia rzemiosła, głoszoną przez Arts and Crafts oraz ze związkiem z przemysłem w myśl szkoły Bauhausu. Termin „art déco” pojawił się po raz pierwszy w artykule napisanym przez Le Corbusieraw czasopiśmie L’Esprit nouveau– architekt w recenzji paryskiej wystawy sztuki dekoracyjnej użył tytułu: 1925 Expo: Arts Déco. Jednak termin ten używany był po roku 1966 jako określenie tendencji w sztuce dwudziestolecia międzywojennego. Do cech stylu należy łączenie tradycyjnych form eklektycznych okresu historycznego z wpływami modernistycznymi. Art déco czerpał także inspiracje z różnych kultur: sztuki ludowej, sztuki Chin, sztuki afrykańskiej, egipskiej, a także do folkloru i tradycji antycznych oraz kierunków współczesnych – neoplastycyzmu, kubizmu, fowizmu, konstruktywizmu. Podstawowymi środkami stosowanymi w sztuce były uproszczenia i skłonność do syntezy oraz geometryzacja, prostolinijność, synteza, symetria. Stosowano kontrastową kolorystykę i wzory geometryczne. Styl najpełniej rozwinął się w rzemiośle artystycznym, dekoracji wnętrz, ale wiele jego przykładów pojawiło się także w architekturze, rzeźbie, malarstwie, grafice, modzie. Przykłady art déco obecne były również w biżuterii oraz scenografiach artystycznych, zarówno teatralnych jak i filmowych.

m11302cd6543230b9_0000000000047

Znaczenie Polski podczas Międzynarodowej Wystawy Sztuk Dekoracyjnych w Paryżu

Od 28 kwietnia do października 1925 w Paryżu trwała Międzynarodowa Wystawa Sztuki Dekoracyjnej i WzornictwaWzornictwoWzornictwa (l'Exposition internationale des Arts décoratifs et industriels modernes). Polskę reprezentowali: Józef Czajkowski, Wojciech Jastrzębowski oraz Zofia Stryjeńska. Perspektywa wystąpienia na międzynarodowej wystawie była niezwykle ważna dla Polski, która parę lat wcześniej w 1918 roku odzyskała niepodległość. Frontalny budynek zaprojektował Józef Czajkowski.

R959BjgvRpZuO1
Ilustracja interaktywna. Międzynarodowa Wystawa Sztuk Dekoracyjnych i Nowoczesnego Przemysłu, Paryż, 1925 Pawilon Polski projekt Józefa Czajkowskiego - ogólny widok strona od atrium.Na ilustracji umieszczone są dwa aktywne punkty zawierające dodatkowe informacje: Punkt 1: Biały budynek był zrytmizowany rytmicznym, przypominający dekoracje zakopiańskie Punkt 2: Pawilon posiadał 23-metrową szklaną, podświetlaną wieżą o metalowej konstrukcji i łamanej bryle składającej się z ostrosłupów, zwieńczonych jodełkami, nawiązującymi do tatrzańskiego krajobrazu.
Międzynarodowa Wystawa Sztuk Dekoracyjnych i Nowoczesnego Przemysłu, Paryż, 1925 Pawilon Polski projektu Józefa Czajkowskiego - widok ogólny od strony wejścia do atrium, cyfrowe.mnw.art.pl, CC BY 3.0

Wystrój salonu podczas paryskiej wystawy zaprezentował Wojciech Jastrzębowski. Artysta chętnie wykorzystywał w projektowanych przez siebie meblach i kilimach figury trójkątów i rombów. Również eksponowane w pawilonie polskim meble do gabinetu podporządkowane zostały geometrycznej rytmice.

R1YSt5vBYNDih1
Ilustracja interaktywna. Międzynarodowa Wystawa Sztuki Dekoracyjnej w Paryżu, Pawilon Polski, salon projektu Wojciecha Jastrzębowskiego ,, 1925 rok. Ilustracja przedstawia wnętrze salony, w którym znajdują się dekoracyjne sprzęty: waza, soja i krzesła z gobelinowymi obiciami oraz gobelin umieszczony na ścianie. Na ilustracji znajdują się dwa aktywne punkty zawierające dodatkowe informacje: Punkt 1: W wystroju widoczne są cechy kubistyczne., ostre załamania płaszczyzn, efekty światłocieniowe, geometryzacja. Punkt 2: Uzupełnieniem kompozycji wnętrza jest zaprojektowany przez Zofię Stryjeńską gobelin Sobótka.
Międzynarodowa Wystawa Sztuki Dekoracyjnej w Paryżu, Pawilon Polski, salon projektu Wojciecha Jastrzębowskiego, , 1925, cyfrowe.mnw.art.pl, CC BY 3.0

Uzupełnieniem Pawilonu była ekspozycja działu polskiego w pomieszczeniach Galerii Inwalidów. Tu na szczególną uwagę zasługuje hall projektu Wojciecha Jastrzębowskiego. Koncepcja pozbawionego mebli pomieszczenia została oparta na dekoracjach wykorzystujących figury geometryczne. Plastykę wnętrza wydobywał bardzo bogaty światłocień, odgrywający zasadniczą rolę w kompozycji i w partiach dekoracji. Całość podporządkowana jest bardzo rygorystycznie zaplanowanemu porządkowi, tworząc tzw. GesamtkunstwerkGesamtkunstwerkGesamtkunstwerk (dzieło totalne).

R1Pp3VW4xirCV1
ilustracja interaktywna. Wojciech Jastrzębowski, sala, Ekspozycja polska w Galerii Inwalidów na Międzynarodowej Wystawie Sztuki Dekoracyjnej w Paryżu, 1925 rok. Na ilustracji widoczna jest sala z białymi ścianami. Na ścianach znajdują się rzeźbienia oraz na środkowej ścianie trójkątne lustra ułożone w rąb. Na ilustracji znajdują się trzy aktywne punkty zawierające dodatkowe informacje: Punkt 1: W centralnym, kryształowym, romboidalnym zwierciadle powtarzanym motywem stał się trójkąt. Punkt 2: Figura trójkąta powtarza się w podstawie ławy znajdującej się pod lustrem. Punkt 3: Dekoracyjne fryzy biegnące po obu stronach pomieszczenia, zostały również zakomponowane z figur geometrycznych w które wkomponowany jest polski orzeł.
Wojciech Jastrzębowski, hall, Ekspozycja polska w Galerii Inwalidów na Międzynarodowej Wystawie Sztuki Dekoracyjnej w Paryżu, 1925, cyfrowe.mnw.art.pl, CC BY 3.0

W Galerii Inwalidów wyeksponowano także drewnianą Kapliczkę Bożego Narodzenia projektu Jana Szczepkowskiego. Artysta operuje uproszczeniami, stosując kubistyczne formy i budując napięcie poprzez stosowanie różnych kierunków, które wpływają na bogactwo faktury i dynamikę formy.

R11L7MGpIniJ31
Ilustracja interaktywna. Międzynarodowa Wystawa Sztuki Dekoracyjnej i Przemysłu Współczesnego w Paryżu, 1925. Ekspozycja w pawilonie polskim. Kaplica autorstwa rzeźbiarza, prof. Jana Szczepkowskiego, Na ilustracji widać wnętrze kaplicy z położonym centralnie ołtarzem. Po lewej stronie umieszczone są drewniane ławki przykryte tkaniną gobelinową. Nad ławami znajduje się okno podzielone na trzy części. Na ilustracji znajduje się aktywny punkt zawierający dodatkowe informacje: Punkt 1: Centralną część ołtarza kaplicy dekoruje płaskorzeźba ze sceną Bożego Narodzenia, kompozycyjnie zamieszczoną w trójkącie, zwieńczonym płaskim, kolistym kształtem, kontrastującym z dynamiczną formą całości. Jan Szczepkowski, Kapliczka Bożego Narodzenia, 1925, drewno sosnowe, 116 x 114 cm, wł. Muzeum Narodowe w Warszawie (replika oryginału znajdującego się w kościele parafialnym p.w. św. Stanisława w Dourges, Francja), fot MNW, culture.pl, CC BY 3.0
Międzynarodowa Wystawa Sztuki Dekoracyjnej i Przemysłu Współczesnego w Paryżu, 1925. Ekspozycja w pawilonie polskim. Kaplica autorstwa rzeźbiarza, prof. Jana Szczepkowskiego, culture.pl, CC BY 3.0
m11302cd6543230b9_0000000000063

Architektura w stylu art déco

W stanach Zjednoczonych architektura art déco, w związku z długo utrzymującym się trendem historyzmu, przejawiała charakter eklektyczny. Artystyczna nowoczesność objawiła się w budowie drapacza chmur Empire State Building w Nowym Jorku. Obłożony kamiennymi płytami z szarego wapienia z Indiany budynek, posiada cechy klasycznej fasady.

RGEo4CTMzZzTy1
Empire State Building , 1931, Nowy Jork, Stany Zjednoczone, wikimedia.org, CC BY 2.0

Typowy eklektyczny charakter pojawia się w nowojorskim Chrysler Building. Dekoracje wieżowca są utrzymane w stylu art déco, nawiązują do elementów samochodów Chryslera, sztuki gotyckiej.

R1KMKIQsPcDPQ1
Ilustracja interaktywna. Budynek Chryslera, 1928–1931, Nowy Jork, Stany Zjednoczone. Na ilustracji umieszczono cztery aktywne punkty zawierające dodatkowe informacje: Punkt 1: Geometryczne ornamenty w stylu art déco na szczycie budowli. Punkt 2: Orzeł nawiązujący do sztuki gotyckiej. Punkt 3: Wnętrze wieżowca w stylu art déco – lobby. Punkt 4: Lampa w stylu art déco.
Chrysler Building, 1928-1931, Nowy Jork, Stany Zjednoczone, wikimedia.org, CC BY 3.0

Art déco w polskiej architekturze reprezentują między innymi: kościół św. Rocha w Białymstoku oraz dawny Bank Polski w Gdyni, nagrodzony złotym medalem polski pawilon na Międzynarodowej Wystawie Sztuki Dekoracyjnej i Wzornictwa w Paryżu.

RvLUoEfwJp2Ka1
Bazylika św. Rocha w Białymstoku, 1927-1945, wikimedia.org, CC BY 2.0
RpgEc64u85SZb1
Dawny Bank Polski, Gdynia, schody w stylu art déco, 1927-1929, d-art.pl, CC BY 3.0
m11302cd6543230b9_0000000000075

Geometryzacja form we wzornictwie użytkowym

Styl art‑déco we wzornictwie łączył ówczesną modę, funkcjonalność i wyszukaną formę. Meble inspirowane były często kulturą Dalekiego Wschodu i starożytnym Egiptem. Te wszystkie elementy można znaleźć w stylizowanych pomieszczeniach, sprawiają wrażenie ciężkich, masywnych, o zgeometryzowanych, często kanciastych formach i wykończonych fornirem, wykonane z hebanu, inkrustowane kością słoniową. Najbardziej znani artyści działali w Paryżu.  Stolica Francji była na początku lat 20. XX wieku uważana za centrum wyrafinowanego i eleganckiego życia. To tu kreowano mody, które następnie rozprzestrzeniały się po świecie. Francuskie towary uważano za najbardziej wysmakowane artystycznie i estetycznie. Do jednych z najbardziej znanych projektantów mebli należy Jacques‑Emile Ruhlmann, którego styl cechowały uproszczenia i delikatnej linia. Jego projekty mebli były dekorowane intarsjami z kości słoniowej, pozłacanym brązem i srebrzone. Oprócz geometrycznych wzorów stosował tez motywy kwiatowe, girlandy. Zaprojektowany przez artystę na potrzeby Międzynarodowej Wystawy Sztuki Dekoracyjnej w Paryżu Dom Kolekcjonera jest kwintesencją stylu art déco w jego zamiłowaniu do przepychu i dekoracji. W dużym salonie zaprezentowano zręcznie połączone dzieła ponad 400 rzemieślników i artystów, którzy pod kierownictwem Ruhlmanna stworzyli harmonijnie zakomponowane wnętrze. Salon epatował luksusem i wyrafinowaniem, stanowił też przykład poszanowania dla tradycji francuskiej sztuki i rzemieślniczego wykonawstwa.

R11hyCaApPVPR1
Emile Jacques Ruhlmann, Salon, Dom Kolekcjonera na Międzynarodowej Wystawie Sztuki Dekoracyjnej w Paryżu, 1925 r., online-skills, CC BY 3.0
RzPGq7XZZPHSO1
Jacques-Emile Ruhlmann, Szafka narożna, 1923, Brooklyn Museum, wikimedia.org, CC BY 3.0

Bryły geometryczne były podstawą dla artystów zajmujących się projektowaniem naczyń. Polska artystka, Julia Keilowa samodzielnie wykuwała ze srebra tace, misy, popielniczki, puchary, wazony. Projektowała naczynia i zestawy stołowe do produkcji seryjnej dla wytwórców wyrobów platerowych. W swoich projektach stosowała najprostsze bryły geometryczne kulę, stożek, walec. Rzeźbiarsko potraktowane powierzchnie, dające dodatkowe efekty światłocieniowe sprawiają, że przedmioty te mogą być jednocześnie postrzegane jako małe dzieła sztuki.

RxF9isUmZHdOJ1
Julia Keilowa, Wazon, patera i misa kute ręcznie, lata 30, XX w., w kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie, online-skills, CC BY 3.0
m11302cd6543230b9_0000000000082

Tamara Łempicka – kobiece portrety art déco

Charakterystyczny i śmiały styl Łempickiej z lat 1925‑39. Nawiązuje do koncepcji kubistycznych. Jednak malarka nadała swoim dziełom charakter humanistyczny, jej portrety posiadają akcent portretów psychologicznych – mężczyzn malowała jako stanowczych, a kobietom nadawało zabarwienia erotycznego.

R10Ih3OENcQIN1
Źródło: online skills.
R76mN4Ybo48zl1
Tamara Łempicka, „Autoportret” (Tamara Łempicka w zielonym bugatti), 1925, pinterst.com, CC BY 3.0
m11302cd6543230b9_0000000000177

Zadania

classicmobile
Ćwiczenie 1
RR5E4bCAyzLjU1
Odpowiedz na pytanie. Kto jest autorem misy, wazonu i patery kutych ręcznie?
Źródło: online-skills.
static
Zobacz także

Inna wersja zadania

R1fRyqErQAx2nm11302cd6543230b9_00000000000041
Inna wersja zadania
Źródło: online skills, cc0.
classicmobile
Ćwiczenie 2
RawUIp10bZj1Y1
Odpowiedz na pytanie. Co zostało pokazane na wystawie polskiej na Międzynarodowej Wystawie Sztuk Dekoracyjnych w Paryżu?
Źródło: online-skills.
static
classicmobile
Ćwiczenie 3
R6221QRCwhZno1
Źródło: online-skills.
static
classicmobile
Ćwiczenie 4
R3t7yAamAIsi61
Źródło: online-skills.
static
classicmobile
Ćwiczenie 5
RMsvKP4fASBhW1
Odpowiedz na pytanie. Dlaczego dzieło misa, wazon i patera kute ręcznie można zaliczyć do stylu Art Deco"?
Źródło: online-skills.
static
classicmobile
Ćwiczenie 6
R18vNHwte8rpB1
Odpowiedz na pytanie. W jakim mieście i w jakim budynku znajdują się piękne, półokrągłe marmurowe schody?
Źródło: online-skills.
static
classicmobile
Ćwiczenie 7
RnJZQiskNsrQi1
Odpowiedz na pytanie. Kogo autoportret przedstawia obraz, na którym widzimy kobietę w zielonym samochodzie?
Źródło: online-skills.
static
Polecenie 1

Dokonaj dokładnej analizy dowolnego mebla w stylu art déco i opisz je pod względem funkcjonalnym.

R1ChU7OvNqz5m
m11302cd6543230b9_0000000000004
m11302cd6543230b9_0000000000187

Słownik pojęć

Gesamtkunstwerk
Gesamtkunstwerk

całościowe dzieło sztuki; w zakresie usług wnętrzarskich oznacza kompleksowe, jednorodnie i celowo zaprojektowane wszystkie elementy wyposażenia domu. Od mebli i oświetlenia po tkaniny ścienne, tapety i dywany. Często mamy wtedy do czynienia z projektami unikatowymi, wykonywanymi tylko na potrzeby danej realizacji.

Wzornictwo
Wzornictwo

(synonim: design lub dizajn) – termin odnoszący się do przedmiotów użytkowych i dzieł sztuki mogący oznaczać ich wygląd albo projektowanie. Design można zdefiniować jako „ogół działań o charakterze kreatywnym, dotyczącym projektowania dóbr i usług, których celem jest tworzenie wartości dodanej z perspektywy klienta, firmy oraz w wymiarze całego kraju jego powstawania”.
Termin powszechnie wiązany ze wzornictwem przemysłowym, grafiką użytkową i sztuką użytkową.

Rzemiosło artystyczne
Rzemiosło artystyczne

dziedzina sztuk plastycznych obejmująca wytwórczość rzemieślniczą o charakterze artystycznym, o wysokich walorach estetycznych. Termin wprowadzony w XIX wieku na określenie przedmiotów wykonywanych ręcznie przez rzemieślnika artystę. Głównie dotyczy to takich wyrobów jak: meble, okucia, złotnictwo, tkanina, ceramika.

m11302cd6543230b9_0000000000191

Galeria dzieł sztuki

Bibliografia

Polskie Art Déco. Materiały piątej sesji naukowej Polskie art déco. Rzeźba i płaskorzeźba pod przewodnictwem prof. Ireny Huml, prof. Anny Sieradzkiej i prof. Andrzeja K. Olszewskiego w Muzeum Mazowieckim w Płocku 22‑23 kwietnia 2013 roku

https://universitas.com.pl/public/storage/ebooksFiles/art_deco_fragment.pdf

http://cyfroteka.pl/ebooki/Art_deco‑ebook/p0201205i020#Darmowy‑fragment