Traktat w Verdun i powstanie nowych państw w Europie

Śmierć Karola Wielkiego przyniosła początek podziału terytorium państwa Franków. Mimo śmierci wybitnego władcy jego dziedzictwo w powstałych wówczas państwach przetrwało i do jego rządów odwoływali się potomkowie dynastii.

Rozpad monarchii Karolingów

Śmierć Karola Wielkiego w 814 r. nie zapowiadała końca jego cesarstwa. Koronacja władcy Franków w 800 r. na cesarza rzymskiego miała umocnić władcę jako najwyższego zwierzchnika w zachodniej części Europy. Za sprawą prowadzonej przez siebie polityki chciał doprowadzić do zbudowania silnej administracji, opartej o wykształconych urzędnikach. Szkoła pałacowa w najważniejszym ośrodku Karola
- Akwizgranie - stanowiła centrum intelektualne i kulturowe państwa Franków. Cesarstwo i osoba cesarza stały się w związku z tym pewnym symbolem, a także celem do którego dążyli potomkowie wielkiego władcy.

Ważne!

Poniżej znajduje się nagranie, z którego dowiesz się jak ważną rolę w dziejach Europy odgrywała idea cesarstwa. Zapoznaj się z materiałem.

RUYess6g3Sare

Film prezentujący opis idei cesarstwa.

Film prezentujący opis idei cesarstwa.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/RUYess6g3Sare

Film prezentujący opis idei cesarstwa.

Starania o utrzymanie jedności ziem karolińskich wspierali także możni. Posiadali
oni bowiem majątki rozrzucone po całym państwie i chcieli, by znajdowały się one
pod panowaniem jednego władcy. Łatwiej mogliby wpływać na jednego cesarza,
niż na wielu królów jednocześnie, by zachować korzystne dla siebie warunki posiadania ziem. Również duchowni uważali jedność państwa za ideał, bowiem władzę powinien sprawować jeden cesarz z boskiego namaszczenia. Tak jak Kościół był wspólnotą, tak nie powinno się dopuszczać do podziału cesarstwa.

Syn zmarłego Karola Wielkiego, Ludwik Pobożny, jako nowy cesarz, podjął wiele działań na rzecz utrzymania jedności monarchii. Mając trzech synów, zdecydował się u początków swojego panowania ustanowić przyszły podział państwa. Jego życzeniem było, aby  trzej synowie posiadali terytoria do zarządzania, działali wspólnie na rzecz jedności cesarstwa i nie walczyli między sobą. Wydzielił, zgodnie z prawem Franków, odrębne królestwa swoim potomkom.

Władzę zwierzchnią nad wszystkimi miał sprawować najstarszy z synów, Lotar I. Jeszcze za życia ojca został on mianowany współwładcą. Po śmierci Ludwika Pobożnego miał panować nad większością Cesarstwa. Dla późniejszych dziejów państwa decyzja Ludwika Pobożnego okazała się jednak brzemienna w skutkach.

Ważne!

Obejrzyj miniatury zamieszczone poniżej, przedstawiające Ludwika Pobożnego (A) i Lotara I (B). Następnie zapoznaj się z treścią zadań, znajdującą się pod ilustracjami.

A.

R1MacOUKYoRpW

Ilustracja prezentuje sylwetkę władcy. Mężczyzna przedstawiony w stroju cesarskim - czerwone buty, niebieska szata, w prawej dłoni podtrzymuje krzyż, w lewej zaś podtrzymuje tarczę. Patrzy na wprost widza. Nad głową znajduje się aureola, w jej otoku napis "Iesu Criste", na głowie nosi hełm. Na ilustrację naniesiono tekst zapisany minuskułą karolińską, litery w wersach i odstępach od siebie pokrywają całość ilustracji.

B.

R61teVFPSxGom

Cesarz siedzi na tronie w otoczeniu dwóch dworzan po obu jego stronach. Cesarz patrzy w prawą stronę ilustracji. W prawej dłoni trzyma laskę, lewą zaś kieruje wraz z palcem wskazującym ku prawej stronie. Odziany jest w cesarski stój - szaty koloru brunatnego i błękitnego, na nogach nosi wiązane buty. Cesarz na głowie nosi koronę. Dworzanin po lewej stronie ilustracji prawą dłonią podaje cesarzowi pas z mieczem. Dworzanin stojący po prawej stronie ilustracji dzierży włócznię, zza tronu wystaje jedynie podtrzymywany jego prawą dłonią grot. U nóg dworzanin trzyma tarczę z umbem.

R1DjkbQeift9A1

Ćwiczenie 1

zadanie interaktywne

zadanie interaktywne

Na podstawie analizowanej miniatury wypełnij tabelę opisującą charakter władzy cesarza Ludwika.

Symbol	Znaczenie

Ćwiczenie 1

Na podstawie uzyskanej wiedzy o synu Karola Wielkiego zastanów się, jakie atrybuty i przedmioty były wykorzystywane do podkreślenia wizerunku władcy. Uzasadnij swoją opinię.

R1FIcHQYItFtB

(Uzupełnij).

Pokaż podpowiedź

Skorzystaj z informacji zawartych w tej lekcji.

Pokaż rozwiązanie

Atrybuty i przedmioty wykorzystywane do podkreślenia wizerunku władcy:

• nimb – znaczenie: jedyną osobą udzielającą człowiekowi władzy cesarskiej jest Chrystus,

• hełm – znaczenie: Chrystus otacza bezpośrednią opieką cesarza,

• krzyż – znaczenie: Chrystus jest najwyższym władcą świata,

• tarcza – znaczenie: wiara jest największym sprzymierzeńcem i siłą cesarza.

Mimo starań Ludwika Pobożnego o utrzymanie autorytetu cesarskiej władzy, jej upadek za jego rządów stał się niemal dosłowny. Gdy Ludwik Pobożny próbował dokonać zmian w podziale państwa między synów, ci zbuntowali się przeciwko niemu. W toku długich walk autorytet cesarza podupadł jeszcze bardziej. W pewnym momencie został on nawet publicznie uznany za grzesznika niegodnego sprawowania władzy.

Upokorzenie Ludwika Pobożnego

W XIX wieku, w roku 1833, francuski twórca przedstawił scenę proszenia przez cesarza zbuntowanych synów o wybaczenie (ilustracja poniżej). Cesarz przyznaje się publicznie do grzechów przed dostojnikami Kościoła.

Rp87rZOcUg50w

Czarno‑biała ilustracja w centralnej części przedstawia długowłosego, brodatego mężczyznę, odzianego w jasną szatę. Klęczy ze spuszczoną głową i dłońmi w geście modlitwy ku lewej krawędzi obrazu, gdzie stoi trzech biskupów w szatach duchownych i tiarach. Scenie w tle przygląda się grupa dworzan, zgrupowanych na trzystopniowym kamiennym podeście. Na nim znajduje się tron, na którym siedzi długowłosy brodaty mężczyzna z koroną na głowie. Prawą ręką podpiera się na prawym kolanie i spogląda na scenę w centrum. Na dalszym planie widoczna kolumnada sali i zdobienia przypór.

R1QRsUae7BKYV1

Ćwiczenie 3

zadanie interaktywne

Jak myślisz, jak twórca przedstawił w tle tej sceny króla Ludwika Niemieckiego, syna Ludwika Pobożnego? Wskaż właściwą odpowiedź:

• dumnie zasiada on na tronie jako król, z pobłażaniem patrzy na upokorzenie ojca.
• współczuje ojcu, z trudem powstrzymuje się od pomocy mu.
• rozmawia z żoną i spożywa posiłek.

Ćwiczenie 3

Zastanów się, na podstawie uzyskanej wiedzy o relacjach Ludwika Pobożnego z synami, czy odzyskanie pełni władzy przez ojca było po 817 roku możliwe. Uzasadnij swoją opinię.

R16EjvSiTcyhY

(Uzupełnij).

Pokaż podpowiedź

Przypomnij sobie, jak wyglądały relacje między ojcem a synem.

Pokaż rozwiązanie

Odzyskanie pełni władzy przez Ludwika Pobożnego po 817 roku było niemożliwe, ze względu na napięte relacje między ojcem a synami.

Traktat w Verdun

Po śmierci Ludwika walkę o władzę toczyli jego synowie - Lotar, Karol zwany Łysym i Ludwik Niemiecki - sprzeciwiając się dominacji najstarszego z braci, cesarza Lotara I. Ostatecznie w wyniku układu z Verdun (843 r.) musiał się on zadowolić ziemiami Franków w środkowej części państwa, wraz z Italią. Choć nadal władał w Akwizgranie i Rzymie, to jego bracia nie uznawali go za swego zwierzchnika.

R13IS0AzRHqDP

Mapa przedstawiająca podział monarchii karolińskiej na skutek traktatu w Verdun. Kolorem fioletowym oznaczono ziemie Karola Łysego: Nawarrę, Gaskonię, Septymanię, Akwitanię i Francję. Miasta: Pampeluna, Barcelona, Tuluza, Bordeaux, Tours, Paryż, Reims. Kolorem pomarańczowym oznaczono państwo Lotara I, które składało się z ziem: Lotaryngii, Alzacji, Burgundii, Prowansji, Królestwa Italii, Lombardii, Państwa Kościelnego. Miasta: Rzym, Spoleto, Rawenna, Mediolan, Marsylia, Lyon, Besancon, Verdun, Akwizgran, Strasburg, Utrecht. Kolorem niebieskim oznaczono ziemie Ludwika Niemca: Saksonię, Turyngię, Frankonię, Alemanię, Bawarię, Karyntię i Marchię Wschodnią. Miasta: Moguncja, Salzburg, Ratyzbona, Magdeburg, Brema. Pozostałe ziemie: Królestwo Asturii, Emirat Kordobański, Irlandia, Królestwa Anglosaskie, Słowianie, Sardynia, Rugia. Zbiorniki wodne: Zatoka Biskajska, Morze Północne, Morze Bałtyckie, Morze Adriatyckie, Morze Tyrreńskie. Miasta: Oviedo, Toledo, Dziewin, Kraków, Londyn, York, Benewent, Neapol.

Po bezdzietnej śmierci synów Lotara I ziemie znajdujące się w centrum dawnego państwa Karolingów - Alzacja, Lotaryngia, Burgundia, Nadrenia i wreszcie Italia – stały się przedmiotem sporu pomiędzy Ludwikiem Niemieckim a Karolem Łysym. Zawarte w 870 roku porozumienie pomiędzy młodszymi braćmi w Mersen doprowadziło do końca istnienia państwa środkowofrankijskiego. Podział ten stworzył zalążki terytoriów krajów, istniejących do dzisiaj w Europie – Niemiec i Francji. Nowy układ zastąpił wcześniejszy traktat z Verdun.

RpqFQKbWhyWLt

Mapa przedstawiająca podział monarchii karolińskiej na skutek traktatu w Mersen. Na fioletowo odznaczono terytorium Królestwa Zachodniofrankijskiego. Ziemie: Nawarra, Septymania, Gaskonia, Akwitania, Francja, Lotaryngia. Miasta: Pampeluna, Barcelona, Tuluza, Bordeaux, Lyon, Tours, Paryż, Reims, Verdun, Besancon. Na niebiesko zaznaczono tereny Królestwa Wschodniofrankijskiego. Ziemie: Lotaryngia, Saksonia, Fryzja, Alemania, Karyntia, Bawaria, Marchia Wschodnia, Turyngia. Miasta: Utrecht, Mersen, Akwizgran, Strasburg, Moguncja, Brema, Magdeburg, Ratyzbona, Salzburg. Na pomarańczowo oznaczono Królestwo Italii, składające się z: Burgundii, Prowansji, Lombardii i Państwa Kościelnego. Miasta: Marsylia, Mediolan, Rawenna, Rzym, Spoleto. Pozostałe ziemie: Królestwo Asturii, Emirat Kordobański, Irlandia, Królestwa Anglosaskie, Słowianie, Sardynia, Rugia. Zbiorniki wodne: Zatoka Biskajska, Morze Północne, Morze Bałtyckie, Morze Adriatyckie, Morze Tyrreńskie. Miasta: Oviedo, Toledo, Dziewin, Kraków, Londyn, York, Benewent, Neapol.

Królestwo Wschodnich Franków

Założycielem monarchii wschodniofrankijskiej był Ludwik Niemiecki. Obejmowała
ona ziemie Karolingów na wschód od rzeki Ren, sięgając po Morawy i Węgry. Ludwik utrzymał w swoim państwie wiele elementów organizacji państwa znanych z czasów Karola Wielkiego. Zarówno możni świeccy, jak i duchowni mieli być ściśle podporządkowani królowi. Kościół miał go zawsze wspierać i szanować jego prawa
do ingerowania w organizację życia religijnego. Wszystko to zwiększało autorytet władcy i jedność państwa.

Ciekawostka

Rv7oBwWpAouYc

Rycina przedstawia rekonstrukcję zewnętrznego wyglądu katedry w Kolonii z czasów karolińskich. W centrum na pierwszym planie widoczne wejście do transeptu. Po lewej stronie zarysowana absyda. Po prawej ciąg nawy głównej i bocznej. Całość konstrukcji przykryta dachem, nad nim dwie wielokątne wieże z krzyżami na szczycie. Do nawy bocznej dobudowana konstrukcja prostopadłościennej wieży. Niewielkie otwory okienne w kształcie łuków pełnych i owalne na całej długości prezentowanego szkicu.

Kolonia od czasów Karola Wielkiego była ośrodkiem nawracania Sasów na chrześcijaństwo. Wspaniała katedra wzniesiona w IX wieku miała potwierdzać potęgę tutejszego arcybiskupa, ale i wspierających Kościół karolińskich władców w Germanii. Po podziale Cesarstwa w połowie IX wieku miasto znalazło się pod panowaniem Lotara I, później należało do królestwa wschodniofrankijskiego, wreszcie zachodniofrankijskiego. Budynek katedry przypomina kształtem bazyliki antycznego Rzymu. Dzięki wsparciu cesarskiemu i królewskiemu, elementy kultury antycznej trwale wpisywały się we wczesnośredniowieczny krajobraz Germanii.

R1JcSjbh0alyB1

Ćwiczenie 5

zadanie interaktywne

zadanie interaktywne

Ćwiczenie 5

Na podstawie uzyskanej wiedzy z materiału i wiarygodnych źródeł o państwie Ludwika Niemieckiego wyjaśnij, dlaczego Kolonia została wybrana na ważny ośrodek chrystianizacji i w jakim kierunku miała ona być prowadzona. Uzasadnij swoją opinię.

RmdsPG3pGEqOm

(Uzupełnij).

Pokaż podpowiedź

Skorzystaj z informacji zawartych w tej lekcji.

Pokaż rozwiązanie

Kolonia została wybrana na ważny ośrodek chrystianizacji, ponieważ znajdowała się tam okazała katedra, która miała potwierdzać potęgę arcybiskupa.

Król wschodniofrankijski Konrad I odsunął od dziedziczenia władzy swojego brata i wskazał jako następcę Henryka, księcia saskiego. Ten, choć był spowinowacony z Karolingami, to nie reprezentował arystokracji frankijskiej. Gdy w 919 roku objął władzę królewską, oznaczało to koniec dominacji Franków w królestwie. Dla części badaczy ten moment wyznacza kres monarchii wschodniofrankijskiej i początek niemieckiej. Po śmierci Konrada I na króla wybrano pochodzącego z dynastii Ludolfingów Henryka I.

R3ULLervKASSX

Film opowiada o cesarstwie Ottonów.

Film opowiada o cesarstwie Ottonów.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/R3ULLervKASSX

Film opowiada o cesarstwie Ottonów.

Dynastia Ludolfingów rosła w siłę. Szczególną rolę odegrał w tym Otton I, który najechał na Włochy, a następnie przez papieża Jana XII został koronowany na cesarza w 962 roku.

R1FfKDmyQ1Iom

Mapa przedstawia cesarstwo za panowania dynastii saskiej w 10 wieku. Królestwo wschodniofrankijskie obejmowało tereny Saksonii, Frankonii, Szwabii i Bawarii. Ziemie przyłączone do królestwa wschodniofrankijskiego to Lotaryngia w 925 roku, Marchia Miśnieńska w 929 roku, Marchia Wschodnia, Marchia Styryjska, Marchia Karyncka, Marchia Krajeńska, Margrabstwo Werony w 976 roku. Lenna królestwa wschodniofrankisjkiego to Marchia Łużycka, Czechy od 950 roku, Morawy i Królestwo Italii od 951 roku z wyjątkiem Rzymu. Arcybiskupstwa istniały w Kolonii, Trewirze, Bremie, Hamburgu, Magdeburgu od 962 roku, Moguncji, Ratyzbonie, Salzburgu, Rawennie, Mediolanie, Genui.

Ważne!

Krzyż Matyldy i Ottona

Zapoznaj się z poniższą galerią mediów, przedstawiającą jedną z fundacji Matyldy, a następnie wykonaj ćwiczenie zamieszczone poniżej.

RFQaQ9l3lfMNO

Zdjęcie przedstawia krucyfiks pozłacany, wypełniony po obwodzie kamieniami szlachetnymi w barwach czerwieni, fioletu, zieleni, błękitu i bieli. W centralnej części zabytku sylwetka rzeźby ukrzyżowanego Chrystusa z aureolą. Poniżej stóp Zbawiciela niewielka miniatura, prezentująca parę- kobietę po lewej, mężczyznę po prawej, podtrzymujących krzyż. Nad aureolą Chrystusa widoczny zapis tekstu w trzech wersach po łacinie.

R103QxXG7dRWl

Na zdjęciu widoczna mozaika przedstawia kobietę po lewej stronie i mężczyznę po prawej, odzianych w stroje z epoki. Nienaturalne przedstawienie wyrazu twarzy, każda z postaci ma parę ciemnych okrągłych szkiełek w formie oczu i powiększone nosy. Kobieta trzyma prawą dłoń otwartą, skierowaną do widza, lewą zaś trzyma krzyż znajdujący się w środku. Mężczyzna po prawej obiema dłońmi obejmuje krzyż. Nad każdą z postaci napis po łacinie kapitalikami.

ROOAxgUrfuQpV

Ćwiczenie 6

Elementy do uszeregowania: 1. propagowanie chwały rodziny, 2. podkreślanie współpracy duchowych i świeckich, 3. służba rodzinie, 4. troska o zbawienie chrześcijan, 5. zapewnianie pamięci o zmarłym, 6. służba Bogu

Elementy do uszeregowania: 1. propagowanie chwały rodziny, 2. podkreślanie współpracy duchowych i świeckich, 3. służba rodzinie, 4. troska o zbawienie chrześcijan, 5. zapewnianie pamięci o zmarłym, 6. służba Bogu

Następcą Ottona I został Otton II, który już na początku swojego panowania  postanowił zabezpieczyć następstwo tronu na wypadek swojej śmierci - na króla niemieckiego – jeszcze za życia Ottona II – został koronowany, liczący sobie zaledwie dwa lata, jego syn Otton III. Władca w tym przypadku był niezwykle przewidujący. dyż wkrótce zmarł (983 r.).

Po osiągnięciu pełnoletności i po koronacji cesarskiej Otton III zaczął promować nową ideę władzy. W większym stopniu niż ojciec i dziad wskazywał, że władca sprawuje rządy dzięki bezpośredniemu wyborowi Boga. Jako reprezentant Chrystusa na ziemi cesarz miał mieć prawo sam wyznaczać władców wszystkich chrześcijan. Wychodząc z tego założenia, wysłał koronę królewską węgierskiemu księciu Stefanowi. Na różne sposoby wspierał też swojego sąsiada – władcę piastowskiego, Bolesława Chrobrego. W roku 1000 cesarz Otton III przybył do Gniezna na zjazd, aby oddać pokłon szczątkom biskupa Wojciecha, zamordowanego przez Prusów. Wówczas też miał potwierdzić, wedle części źródeł, prymat Bolesława na ziemiach

Ważne!

Około 1002 roku w jednym z ośrodków przygotowujących w Niemczech rękopisy dla elit państwa, wykonano szczególną miniaturę (zamieszczono ją poniżej). Przedstawiono na niej Ottona III przyjmującego dary od czterech niewiast, uosabiających prowincje uznające zwierzchnią władzę cesarską.

R1dGZZv8unix8

Ilustracja przedstawia dwie karty z iluminowanej księgi. Po prawej stronie cesarz na tronie w otoczeniu dworzan i duchownych, siedzi i patrzy na wprost widza. W prawej dłoni dzierży berło na drzewcu, w lewej jabłko z krzyżem greckim. Za tronem rozpostarty gobelin i tympanon wsparty na dwóch kolumnach, których szczyty zdobione są twarzami ludzkimi i liśćmi akantu. Na karcie po lewej stronie widoczne cztery postacie żeńskie z profilu, ustawione jedna za drugą, idące boso w kierunku cesarza, w geście pokłonu, z darami w rękach. Pierwsza po prawej odziana w żółtą szatę, druga z prawej w biel przepasaną brązem, o brązowej karnacji skóry, trzecia kobieta od prawej o jasnej karnacji skóry w fioletowej szacie z jasnozieloną tuniką narzuconą na głowę, czwarta o brązowej karnacji skóry w białej szacie przepasanej tkaniną koloru brązowego. Nad niewiastami zamieszczono podpisy po łacinie.

RLM2DkeKA3QvZ11

Ćwiczenie 7

zadanie interaktywne

zadanie interaktywne

RrJ6E5LWAb7ir

Ćwiczenie 7

Dopasuj łacińskie nazwy prowincji wchodzące w skład cesarstwa tworzonego przez Ottona III do nazw państw, w których te obszary znajdują się współcześnie: Roma Możliwe odpowiedzi: 1. Polska, 2. Włochy, 3. Francja, 4. Niemcy Sclavinia Możliwe odpowiedzi: 1. Polska, 2. Włochy, 3. Francja, 4. Niemcy Germania Możliwe odpowiedzi: 1. Polska, 2. Włochy, 3. Francja, 4. Niemcy Galia Możliwe odpowiedzi: 1. Polska, 2. Włochy, 3. Francja, 4. Niemcy

Dopasuj łacińskie nazwy prowincji wchodzące w skład cesarstwa tworzonego przez Ottona III do nazw państw, w których te obszary znajdują się współcześnie: Roma Możliwe odpowiedzi: 1. Polska, 2. Włochy, 3. Francja, 4. Niemcy Sclavinia Możliwe odpowiedzi: 1. Polska, 2. Włochy, 3. Francja, 4. Niemcy Germania Możliwe odpowiedzi: 1. Polska, 2. Włochy, 3. Francja, 4. Niemcy Galia Możliwe odpowiedzi: 1. Polska, 2. Włochy, 3. Francja, 4. Niemcy

Królestwo Zachodnich Franków

Królestwo zachodniofrankijskie powstało z ziem, które na mocy traktatu w Verdun przypadły Karolowi Łysemu, synowi Ludwika Pobożnego. W większości obejmowały one tereny dzisiejszej Francji. Pozycja Karola Łysego w królestwie od początku była bardzo słaba. Król musiał przyrzec możnym, że będzie przestrzegał ich przywilejów. Dopiero w zamian za tę obietnicę zobowiązali się popierać jego rządy. Wsparcie duchownych król pozyskał popierając dostojników Kościoła którzy uważali, że Kościół powinien być niezależny od władzy królewskiej. Z kolei król może być mianowany jedynie przez duchownych, tak jak był koronowany przez arcybiskupów i biskupów swego królestwa w Reims. Po dawnym autorytecie władców karolińskich pozostało jedynie wspomnienie. Ostatecznie Karolingów odsunięto od władzy nad państwem.

RhqI4IdTymbpI

Mapa fragmentu Europy przedstawia tereny dzisiejszej Francji, północnej Hiszpanii i południowej Anglii. Ukazuje ona wygląd Królestwa Francji w 987 roku. Na mapie zaznaczone są kraje sąsiadujące: Królestwo Anglii z miastem Londyn, Królestwo Italii, Królestwo Burgundii z miastami Besancon, Lyon, Arles, Marsylia, Księstwo Aragonii, Kalifat Kordobański, Królestwo Nawarry z miastem Pampeluna oraz Królestwo Leon. W samym Królestwie Francji zaznaczone są kolejne tereny: Hrabstwo Flandrii z miastami Montreuil, Brugia i Gandawa, Hrabstwo Vermandois, Margrabstwo Szampanii z miastami Attigny, Compiegne, Senlis, Reims, Poissy, Paryż, Troyes, Etampes i Orlean, Hrabstwo Blois, Księstwo Normandii z miastem Rouen, Hrabstwo Bretanii z miastami Brest i Nantes, Hrabstwo Andegawenii i Maine z miastem Tours, Księstwo Burgundii z miastem Dijon, Księstwo Akwitanii z miastami Poitiers i Limognes, Księstwo Gaskonii z miastem Bordeax, Hrabstwo Tuluzy z miastem Tuluza, Hrabstwo Barcelony oraz Margrabstwo Gocji z miastem Nimes. Widnieją również posiadłości Hugona Kapeta oznaczone numerami: 1‑kasztelania Montreuil z miastem Montreuil, 2‑Attigny z miastem Attigny, 3‑hrabstwo Senlis z miastami Senlis i Compiegne, 4‑kasztelania Poissy z miastem Poissy, 5‑hrabstwo Orlanu i Etampes z miastami Orlean i Etampes.

W 987 roku na króla wybrano Hugona Capeta [czyt.: kapeta], członka rodu Robertynów. Ta elekcja zakończyła okres funkcjonowania królestwa zachodniofrankijskiego i rozpoczęła historię średniowiecznej Francji pod władzą rodu Kapetyngów

Ciekawostka

Wspólne korzenie Francji

RUADgOHf3Fnj3

Widocznych sześć nagrobnych figur z nagrobków królewskich, przedstawiających sylwetki męskie i żeńskie w pozycjach leżących. Wszystkie figury zostały wykonane z jasnego kamienia, oszlifowane, przedstawiają elementy anatomiczne ciała i twarzy osób, którym są poświęcone. Dwie figury na pierwszym planie ukazane są w strojach władczyń. Lewa dłoń obu figur położona jest na wysokości klatki piersiowej. Dwie kolejne figury, widoczne w centrum fotografii, mają dłonie złączone na wysokości klatki piersiowej. Dwie figury znajdujące się na dalszym planie, w głębi pomieszczenia, ukazane są w strojach królewskich. Pierwsza z nich trzyma lewą dłoń na wysokości klatki piersiowej, druga zaś - leżąca jako ostatnia - w prawej dłoni trzyma berło. Położone są na płytach i podestach, po lewej stronie ilustracji znajdują się sygnatury na poręczy, informujące o konkretnym zabytku. Zdjęcie współczesne.

Paryski kościół Saint Denis [czyt.: są deni] był miejscem pochówku władców karolińskich od początku VII wieku. Tu spoczął pierwszy król zachodniofrankijski nienależący do tej dynastii, Odon. Również Hugo Capet znalazł tu miejsce ostatniego spoczynku. W XIII wieku król Ludwik Pobożny nakazał sporządzić w jednolitym stylu serię nagrobków dla pochowanych tu władców karolińskich i kapetyńskich.

Italia

Rządy Karolingów nigdy nie obejmowały całej Italii, lecz jedynie północną i środkową część Półwyspu Apenińskiego. Południe znajdowało się od czasów Justyniana Wielkiego pod rządami Bizancjum. Później część zajęli Arabowie (Sycylia), fragment zaś pozostał we władaniu lokalnych dynastii wywodzących się od Longobardów.

Po śmierci cesarza Lotara I jego ziemie podzielili między siebie trzej synowie. Wszyscy zmarli bezdzietnie. Kolejni władcy Italii pochodzili spoza Półwyspu Apenińskiego. Toczyli nieustające walki z konkurentami do korony. Głównym celem królów było utrzymanie się przy władzy. Jedni odwoływali się do współpracy z lokalnymi możnymi, inni starali się ich usunąć i zastąpić własnymi krewnymi oraz współpracownikami. Jednocześnie Italię stale najeżdżali i plądrowali Węgrzy i Arabowie. Dodatkowe zagrożenie stwarzali także piraci. Spośród ziem dawnego Cesarstwa Italia najbardziej ucierpiała wskutek upadku władzy Karolingów. Bez szeroko uznawanej władzy centralnej, rozpadała się na skłócone z sobą księstwa i marchie.

Ćwiczenia

Polecenie 1

R13IS0AzRHqDP

Mapa przedstawiająca podział monarchii karolińskiej na skutek traktatu w Verdun. Kolorem fioletowym oznaczono ziemie Karola Łysego: Nawarrę, Gaskonię, Septymanię, Akwitanię i Francję. Miasta: Pampeluna, Barcelona, Tuluza, Bordeaux, Tours, Paryż, Reims. Kolorem pomarańczowym oznaczono państwo Lotara I, które składało się z ziem: Lotaryngii, Alzacji, Burgundii, Prowansji, Królestwa Italii, Lombardii, Państwa Kościelnego. Miasta: Rzym, Spoleto, Rawenna, Mediolan, Marsylia, Lyon, Besancon, Verdun, Akwizgran, Strasburg, Utrecht. Kolorem niebieskim oznaczono ziemie Ludwika Niemca: Saksonię, Turyngię, Frankonię, Alemanię, Bawarię, Karyntię i Marchię Wschodnią. Miasta: Moguncja, Salzburg, Ratyzbona, Magdeburg, Brema. Pozostałe ziemie: Królestwo Asturii, Emirat Kordobański, Irlandia, Królestwa Anglosaskie, Słowianie, Sardynia, Rugia. Zbiorniki wodne: Zatoka Biskajska, Morze Północne, Morze Bałtyckie, Morze Adriatyckie, Morze Tyrreńskie. Miasta: Oviedo, Toledo, Dziewin, Kraków, Londyn, York, Benewent, Neapol.

RpqFQKbWhyWLt

Mapa przedstawiająca podział monarchii karolińskiej na skutek traktatu w Mersen. Na fioletowo odznaczono terytorium Królestwa Zachodniofrankijskiego. Ziemie: Nawarra, Septymania, Gaskonia, Akwitania, Francja, Lotaryngia. Miasta: Pampeluna, Barcelona, Tuluza, Bordeaux, Lyon, Tours, Paryż, Reims, Verdun, Besancon. Na niebiesko zaznaczono tereny Królestwa Wschodniofrankijskiego. Ziemie: Lotaryngia, Saksonia, Fryzja, Alemania, Karyntia, Bawaria, Marchia Wschodnia, Turyngia. Miasta: Utrecht, Mersen, Akwizgran, Strasburg, Moguncja, Brema, Magdeburg, Ratyzbona, Salzburg. Na pomarańczowo oznaczono Królestwo Italii, składające się z: Burgundii, Prowansji, Lombardii i Państwa Kościelnego. Miasta: Marsylia, Mediolan, Rawenna, Rzym, Spoleto. Pozostałe ziemie: Królestwo Asturii, Emirat Kordobański, Irlandia, Królestwa Anglosaskie, Słowianie, Sardynia, Rugia. Zbiorniki wodne: Zatoka Biskajska, Morze Północne, Morze Bałtyckie, Morze Adriatyckie, Morze Tyrreńskie. Miasta: Oviedo, Toledo, Dziewin, Kraków, Londyn, York, Benewent, Neapol.

RCFzefEm0ZBxe

Mapa przedstawiająca współczesny polityczny podział Europy Zachodniej i Środkowej. Państwa: Wielka Brytania, Francja, Hiszpania, Belgia, Holandia, Niemcy, Szwajcaria, Austria, Włochy, Słowenia, Chorwacja, Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra, Węgry, Słowacja, Republika Czeska, Polska, obwód kaliningradzki, Dania, Andora, Monako, San Marino, Liechtenstein, Luksemburg.

Porównaj mapy podziałów politycznych ziem karolińskiego Cesarstwa
z 843 i 947 roku oraz współczesną mapę polityczną Europy Zachodniej z powyższej galerii mediów. Czy istnieje związek między politycznymi podziałami Europy Zachodniej w XX i XXI wieku a wczesnośredniowiecznymi dziejami tej części kontynentu? Jak sądzisz, jakie wydarzenia o tym zadecydowały? Spróbuj wykorzystać swoją wiedzę o wydarzeniach politycznych z czasów formowania się Cesarstwa. Uzasadnij swoją opinię.

Rggjc31rlnMAv

(Uzupełnij).

Polecenie 1

Dobierzcie się w dwuosobowe grupy. Wraz z koleżankami i kolegami  podzielcie się rolami. Jako badacze obu narodowości sformułujcie po trzy argumenty, które odwołując się do dziejów IV‑XI‑wiecznej Europy pozwoliłyby uzasadnić, że:

• Germanie zawsze ulegali Rzymianom i przyjmowali ich kulturę,

• Germanie zawsze zwyciężali i zachowali swoją tradycję.

Spróbujcie zebrać argumenty z całej klasy i je przedyskutować.

R1GHptjWUs9qe

(Uzupełnij).

Polecenie 2

Rzymski posążek (I w.) przedstawiający klęczącego barbarzyńcę z wzniesionymi dłońmi, odkryto we Francji w XIX w. Francuzi uznali go wówczas za przedstawienie pokonanego Germanina błagającego Rzymian o życie. Dla Niemców był to fragment sceny, w której Germanin pogrążony był w modlitwie do swoich bogów.

Na podstawie uzyskanej wiedzy z materiału wyjaśnij, co mogło wpłynąć na sposób takiego postrzegania znalezionego obiektu w XIX wieku. Swoją opinię uzasadnij.

R1bcbvEw2oMcJ

Figura mężczyzny, klęcząca, spoglądająca w prawą stronę ku górze. Ręce ma uniesione na wysokość głowy. Figurka na postumencie, odziana w szaty średniowieczne. Zdjęcie współczesne.

R16FfyhaWWxRP

(Uzupełnij).

Polecenie 2

Przypomnij sobie, kim byli Frankowie, twórcy cesarstwa obejmującego tereny współczesnej Francji i Niemiec.
Biorąc to pod uwagę, prześledź przedstawiane dzieje królestw frankijskich i wyjaśnij, czy nie ma w nich odpowiedzi na pytanie o przyczyny zróżnicowania poglądów XIX‑wiecznych historyków francuskich i niemieckich. Uzasadnij swoją opinię.

R10eElpIhNufp

(Uzupełnij).

Słownik