Treny Jana Kochanowskiego – charakterystyka gatunku, analiza utworu

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Po przeprowadzonej lekcji uczeń:

• zna tren jako jeden z gatunków poezji żałobnej,

• wie, co to jest epitafium,

• zna okoliczności i czas powstania Trenów Jana Kochanowskiego,

• zna tematykę trenów,

• zna Tren VI i Tren VIII oraz fragment Trenu XIX.

b) Umiejętności

Uczeń:

• definiuje tren i potrafi wyjaśnić, na czym polega elegijny charakter tego gatunku,

• potrafi wskazać w utworze epitafium,

• analizuje utwór liryczny, opisuje jego tematykę, nastrój i wymowę,

• omawia Treny Jana Kochanowskiego pod kątem ich zgodności z ideami renesansowego humanizmu.

2. Metoda i forma pracy

Wykład: zapoznanie uczniów z gatunkiem trenu i przedstawienie okoliczności powstania Trenów Jana Kochanowskiego.

Metoda praktyczna: analizowanie utworu lirycznego.

3. Środki dydaktyczne

1. Kopie: Trenu VI , Trenu VIII oraz fragmentu Trenu XIX.

2. Słownik terminów literackich.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Nauczyciel przedstawia tren jako jeden z gatunków poezji żałobnej. Uczniowie czytają definicję ze słownika terminów literackich. Nauczyciel objaśnia, na czym polega elegijny charakter trenu. Mówi o refleksyjności, smutnym i utrzymanym w powadze stylu oraz
o egzystencjalnej i osobistej tematyce trenów.

b) Faza realizacyjna

1. Okoliczności powstania utworu. Nauczyciel opowiada o wstrząsie światopoglądowym, jaki wywołała u poety śmierć jego maleńkiej córki. Uczniowie próbują myśleć empatycznie – nazywają uczucia, jakie mogły rodzić się w duszy autora Psałterza Dawidów po stracie ukochanego dziecka.

2. Lektura wybranych trenów i wspólna analiza tekstu. Uczniowie opisują uczucia podmiotu lirycznego. Nauczyciel zadaje pytanie: Kto w wysłuchanych fragmentach jawi się jako główna postać utworu? Uczniowie uzasadniają swoje odpowiedzi, przywołując odpowiednie fragmenty tekstu.

3. Do kogo porównuje swoją córkę Kochanowski w Trenie VI – dlaczego jest to sprzeczne z poetyką renesansową? Nauczyciel głośno się zastanawia, czy rozpacz
   i kryzys światopoglądowy, który ogarnął poetę po śmierci dziecka, były zgodne
   z renesansową wiarą w siły i rozum człowieka, które są w stanie pokonać wszystkie przeciwności losu.

4. Lektura i wspólna analiza fragmentu Trenu XIX. W jakich myślach i słowach podmiot liryczny odnajduje emocjonalną równowagę?

c) Faza podsumowująca

Porównanie natężenia emocjonalnego determinowanego żalem, smutkiem i skargą, które kształtuje wymowę Trenu VI i Trenu VIII ze spokojem snu w Trenie XIX. Uczniowie po raz drugi ćwiczą swoje zdolności empatyczne, próbując zrozumieć bieg myśli poety, który w bólu i poczuciu wielkiej straty odnalazł światopoglądową i emocjonalną równowagę.

5. Bibliografia

1. Kochanowski J., Poezje, Czytelnik, Warszawa 1998.

2. Literatura polska, pod red. J. Krzyżanowskiego i C. Hernasa, PWN, Warszawa 1985.

3. Słownik terminów literackich, pod red. J Sławińskiego, Ossolineum, Wrocław 2000.

6. Załączniki

a) Zadanie domowe

Przeczytaj wybrany Tren Jana Kochanowskiego i przygotuj dłuższą wypowiedź na jego temat.

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

Treny uważane są za najdojrzalsze artystycznie utwory w dorobku Jana Kochanowskiego. Celem niniejszej lekcji jest rozbudzić wrażliwość uczniów na problemy uniwersalne, a analiza arcydzieła polskiego renesansu jest po temu doskonałą okazją.