Metadane scenariusza

Treść powinności i dobra moralnego

Celem lekcji jest zapoznanie uczniów z zagadnieniami dotyczącymi różnych aspektów i rodzajów czynu (czyn moralnie dobry i moralnie słuszny, czyn moralnie dobry a moralnie niesłuszny). Omówienie skutku i przedmiotu czynu (deontologizm i teleologizm, utylitaryzm), koncepcji słuszności i jej kryterium, zasady mniejszego zła, zasady zła koniecznego i zasady podwójnego skutku.

Umiejętności

Uczeń potrafi:

1. Omówić problematykę czynu moralnie dobrego i moralnie słusznego.

2. Omówić problematykę czynu moralnie dobrego a moralnie niesłusznego.

3. Przedstawić kryterium słuszności czynu (zasady mniejszego zła, zasady zła koniecznego i zasady podwójnego skutku).

4. Wyjaśnić pojęcia: deontologizm, teologizm, utylitaryzm.

Metoda i forma pracy

Metoda pogadanki z elementami opisu.

3. 1. Merecki J., Styczeń T., ABC Etyki, Wyd. KUL, Lublin 2005.

   2. Podsiad A., Więckowski Z., Mały słownik terminów i pojęć filozoficznych, PAX, Warszawa 1983.

   3. Karta pracy ucznia.

4. 3. 4. Sprawdzenie obecności.

      5. Sprawdzenie zadania domowego.

      6. Przypomnienie metodą pogadanki najważniejszych wiadomości z poprzedniej lekcji.

(10 min.)

4. 7. Metodą pogadanki z elementami opisu wyjaśnienie, co to jest intencja czynu, jego przedmiot i okoliczności.

   8. Metodą pogadanki z elementami opisu określenie czynu moralnie dobrego i czynu moralnie słusznego. Przedstawienie aspektu działania moralnie wartościowego (godziwego) i moralnie antywartościowego (niegodziwego).

   9. Metodą pogadanki z elementami opisu przedstawienie problematyki czynu zarazem moralnie dobrego i moralnie niesłusznego.

   10. Omówienie metodą opisu koncepcji słuszności (teleologiczne i deontologiczne).

   11. Przedstawienie metodą opisu problematyki kryterium słuszności czynu i trzech zasad z zakresu obowiązywania norm moralnych – zasady mniejszego zła, zasady zła koniecznego i zasady podwójnego skutku.

(15 min.)

Faza podsumowująca

Zapisanie przez uczniów notatki do zeszytu.

• Notatka:

Czynem moralnie dobrym nazywamy ten, który jest zgodny z normą moralności, jeśli chodzi o sam zamiar czynu. Czyn moralnie słuszny to taki, który jest zgodny z normą moralności w aspekcie treści przedmiotowej i okoliczności. Działanie moralnie wartościowe (godziwe) pochodzi od czynów zarazem moralnie dobrych i słusznych, natomiast działanie antywartościowe (niegodziwe) od czynów zarazem moralnie złych i niesłusznych.

Prawo naturalne, czyli ogólne normy postępowania moralnie słusznego, ma swą podstawę w niezmienności ludzkiej natury. Przekonanie o słuszności działania jest warunkiem koniecznym i stanowi kryterium dobrej intencji (woli) Zdarza się, że pomimo błędnego rozpoznania natury adresata, ktoś działa moralnie dobrze, a jednak niesłusznie. Działający pozostaje wtedy bez winy (działa „w dobrej wierze”), a mimo to szkodzi adresatowi działania.

Teleologizm – pogląd w etyce, według którego o moralnej słuszności działania decydują wyłącznie jego dobro- lub złoczynne konsekwencje, czyli pożyteczne lub szkodliwe skutki działania. Teleologiści przeczą istnieniu norm ogólnie ważnych, tj. dopuszczają możliwość usprawiedliwionych wyjątków od wszelkich treściowych norm moralnych. Pogląd ten nazywa się niekiedy utylitaryzmem.

Deontologizm – pogląd, według którego indywidualna osoba jest dobrem i określa kryterium działania moralnie słusznego, normy moralne mają pewną uniwersalną ważność. Deontologisci utrzymują, że przynajmniej w odniesieniu do pewnych kategorii czynów można określić ich słuszność już na podstawie ich treści wewnętrznej, zwanej przedmiotem, a nie dopiero na podstawie ich konsekwencji.

Zakres obowiązywania norm moralnych precyzują następujące zasady:

12. Zasada mniejszego zła – w sytuacji konfliktu pierwszeństwo ma dobro znajdujące się na wyższym poziomie hierarchii wyznaczonej przez bytową strukturę osoby ludzkiej.

13. Zasada zła koniecznego – cel nie uświęca środków – w sytuacji, w której w grę wchodzi dobro związane w sposób konieczny z istnieniem lub tożsamością osoby jako osoby bezpośrednia agresja na to dobro nie może być usprawiedliwiona dobrem wyższym. Świadomy wybór tego rodzaju działania jest zawsze wyborem zła moralnego (bezpośrednia agresja na to dobro dla osoby, którym jest jej życie, jest zawsze agresją na dobro, jakim jest sama osoba). Dlatego nie dopuszcza się tu żadnych wyjątków.

14. Zasada podwójnego skutku – w sytuacji, w której zachodzi konflikt pomiędzy dobrami, które dla obu stron konfliktu stanowią konieczny warunek istnienia, naruszenie tego rodzaju dobra może być usprawiedliwione moralnie tylko jako bezpośrednio niezamierzony skutek czynu moralnie dobrego (przykładem tego rodzaju czynu może być obrona życia własnego lub innych przed napastnikiem).

(20 min.)

Bibliografia

Merecki J., Styczeń T., ABC Etyki, Wyd. KUL, Lublin 2005.

Podsiad A., Więckowski Z., Mały słownik terminów i pojęć filozoficznych, PAX, Warszawa 1983.

Najważniejsze zagadnienia związane z tematem lekcji Treść powinności i dobra moralnego.

Zadanie domowe

Podaj kilka przykładów czynu moralnie dobrego i słusznego i kilka przykładów czynu moralnie dobrego a niesłusznego.