Warto wiedzieć!

R15vjHHbLHSOd

Ilustracja symbolizująca komunikację w internecie. Przedstawia mapę świata z zaznaczonymi kontynentami. Na zielonych konturach kontynentów narysowano ikonki i komiksowe dymki. Kontynenty połączono przerywanymi liniami. Na kontynencie Ameryki Północnej znajdują się trzy dymki w kształcie niebieskich chmurek, Ameryki Południowej ekran komputera, Afryki - laptop, Europy - telefon komórkowy z dwoma dymkami, Azji również telefon komórkowy z trzema dymkami, Australii cztery dymki w kształcie chmurek.

Trudno wyobrazić sobie codzienne funkcjonowanie bez dostępu do internetu. Jednak ten wspaniały wynalazek, choć bardzo ułatwia nam życie, ma też swoją ciemną stronę. Niejednokrotnie jest źródłem wielu problemów i zagrożeń, a statystyki pokazują, że przestępczość internetowa to coraz poważniejsze zjawisko, którego skutki są jak najbardziej realne.

Zagrożenia w internecie

Szkodliwe treści w internecie to materiały, które mogą wywołać negatywne emocje u odbiorcy lub które promują czy też po prostu przedstawiają niebezpieczne albo niezgodne z prawem zachowania.

Do tego typu materiałów zaliczamy m.in.:

• treści prezentujące przemoc, śmierć;

• treści pornograficzne;

• treści zachęcające do samobójstw, samookaleczeń;

• treści nawołujące do nienawiści, dyskryminacji.

Szkodliwe treści w internecie mogą być związane z:

• niebezpiecznymi osobami;

• szkodliwymi treściami;

• niebezpiecznymi działaniami.

CART5 Źródło: Katarzyna Abramczuk, Doświadczane ryzyko i poczucie bezpieczeństwa w internecie, [w:] Katarzyna Abramczuk, Jacek Pyżalski, Łukasz Tomczyk, Aldona Zdrodowska, Polskie badanie EU KIDS ONLINE 2018, Poznań 2019, s. 78.

Uważajmy, by nie paść ofiarą szkodliwych treści w sieci, ale zróbmy również wszystko, by nie stać się sprawcą tego typu przemocy.

Niebezpieczne kontakty

Jednym z przykładów internetowych kontaktów z niebezpiecznymi osobami jest uwodzenie w sieci (ang. groominggroominggrooming). Niestety internet daje złudne poczucie anonimowości i przez to stał się atrakcyjną przestrzenią dla przestępców seksualnych.

RgtMiecZWXLBU

Ilustracja przedstawiająca dziewczynkę, która kontaktuje się za pośrednictwem Internetu z dorosłą osobą, podającą się za jej rówieśnika. Dziewczynka o jasnych włosach splecionych w dwa warkocze siedzi przy ekranie komputera i coś pisze na klawiaturze. Szary kabel wystający z jej ekranu połączony jest z ekranem komputera siedzącego poniżej starszego, otyłego, łysego mężczyzny, który również siedzi przed komputerem. Jest ubrany w krótkie spodenki i biały podkoszulek. W dymku nad jego głową znajduje się napis: Mam 13 lat i też lubię jogurty malinowe.

Szkodliwe treści i niebezpieczne działania

Pornografia

Coraz młodsze dzieci mają swobodny dostęp do internetu. Rodzicom jednak brakuje czasu, by weryfikować wszystko, z czym ich pociecha ma styczność w sieci. Niestety, oznacza to, że dzieci we wczesnym wieku są zagrożone kontaktem z pornografią. Badania wskazują na jej zdecydowanie negatywny wpływ na rozwijającą się dopiero psychikę i seksualność młodego człowieka. Tego typu treści nie są również żadnym źródłem rzetelnej wiedzy dla starszej młodzieży.

W roku 2019 wydany został raport dotyczący właśnie aktywności dzieci w internecie.

Dla osób lub firm, które prezentują treści pornograficzne w sposób niekontrolowany, ustawodawca przewiduje konsekwencje prawne.

Treść, która raz trafi do sieci, łatwo z niej nie zniknie – warto o tym pamiętać. Zastanówmy się, jakie ewentualne skutki może wywołać sytuacja, w której intymne treści trafią w niepowołane ręce. Pamiętajmy, że po wysłaniu swoich roznegliżowanych lub nagich zdjęć całkowicie tracimy kontrolę nad tym, co się z nimi stanie w przyszłości, a tym samym stajemy się potencjalną ofiarą cyberprzemocy.

Jeśli takie zdjęcia trafiają w niepowołane ręce, można stać się ofiarą szantażuszantaższantażu. Pamiętaj, że osoba, która dopuszcza się szantażu, nie zrezygnuje tak łatwo – najlepiej zebrać niezbędne dowody i przekazać sprawę policji.

Poczucie anonimowości w sieci sprawia, że niektórym osobom łatwiej przychodzi pokazywanie się od jak najgorszej strony. Cyberprzemoc jest realnym problemem, który ma wpływ na życie zarówno nastolatków, jak i dorosłych. Młodzi ludzie są jednak bardziej na nią narażeni ze względu na dopiero kształtującą się osobowość i zazwyczaj niedostateczny jeszcze poziom odporności na negatywne emocje, ale także dlatego, że znaczna część ich życia związana jest z aktywnością w mediach społecznościowych.

O cyberprzemocy mówimy w sytuacji, gdy ktoś jest obrażany, ośmieszany czy zastraszany za pośrednictwem internetu. Dotyczy to również podszywania się pod kogoś, włamywania się na cudze konta oraz publikowania i rozsyłania treści, które kogoś obrażają. Pamiętajmy jednak, że przemoc, która nie pozostawia śladów, dalej jest przemocą i wszelkie jej przejawy należy tępić oraz zgłaszać organom ścigania.

Kradzież tożsamości

Kradzież tożsamościtożsamośćtożsamości to działanie polegające na bezprawnym wykorzystaniu cudzej tożsamości w celu osiągnięcia korzyści majątkowej bądź w celu naruszenia innych dóbr prawnych.

Sprawcy najczęściej stosują takie metody jak:

• kradzież urządzeń, na których przechowywane są dane osobowe (np. twardy dysk);

• włamanie do systemu komputerowego;

• zastosowanie specjalnego oprogramowania, które umożliwia uzyskania zastrzeżonych danych;

• zakładanie fałszywych kont w mediach społecznościowych.

Pamiętaj, by nie udostępniać publicznie informacji o sobie. Na popularnych portalach społecznościowych używaj ustawień prywatności, a kiedy ktoś z twoich bliskich poprosi cię przez komunikator o podanie kodu PIN czy autoryzację jakiejś transakcji, najpierw skontaktuj się z nim telefonicznie, by zweryfikować, czy prośba rzeczywiście pochodzi od niego.

R1atvl1Z5B4ww

Ilustracja przedstawia ekran komputera, na którym narysowano kopertę, od niej rozchodzą się w różne strony linie zakończone znakiem @ "małpy" z poczty elektronicznej.

Choć wymienione tu zachowania są specyficzne dla przestrzeni internetowej, nic nie stoi na przeszkodzie, by chronić się przed nimi tak, jak chronisz się przed różnego rodzaju zagrożeniem poza światem wirtualnym. Zdrowy rozsądek i ostrożność w kontakcie z obcymi są zawsze wskazane. Dla przykładu: nie podajesz przecież  swoich danych osobowych czy numeru PIN do karty przypadkowej osobie w sklepie, zatem nie rób tego również w sieci.

Ćwiczenie 1

RsBvLjpvlOuW3

Zapoznaj się z poniższą grafiką. Napisz, do kogo skierowany jest plakat. Wyjaśnij, do czego się odwołuje.

RjJ8a4YpONCt9

Plakat przedstawia niemowlę śpiące na białej pościeli. Widoczna jest tylko główka, prawa ręka i fragment piersi. Dziecko ma rozchylone usta, ręce zgięte w łokciach i ułożone przy głowie. Na ręce ma opaskę ze szpitala, na której zwykle pisze się dane dziecka (nazwisko, dzień urodzenia, płeć). Tutaj nie ma takich informacji, na opasce, drukowanymi literami napisane jest: PEDAŁ. Na dole plakatu pytanie: A jeśli kiedyś nazwą tak Twoje dziecko? Poniżej logo akcji: HEJT STOP. Poniżej: www.hejststop.pl

Pokaż podpowiedź

Zwróć uwagę na napis znajdujący się na ręce niemowlęcia. Na takich opaskach personel szpitala zapisuje dane urodzonego dziecka (nazwisko, datę urodzenia, płeć).

Pokaż odpowiedź

Plakat skierowany jest do hejterów, czyli osób, które stosują przemoc w sieci.
Odwołuje się do empatii; próbuje postawić hejtera w miejscu ofiary.

RyBFsbm8wkbNd

Uproszczony, symboliczny rysunek przedstawia dwie postacie ludzkie. Jedna znajduje się przed ekranem komputera, głowa drugiej postaci wystaje z ekranu i pokazuje język, z którego kapią krople śliny.

Zagrożenia występujące w grupach dyskusyjnych oraz na portalach społecznościowych

Grupy dyskusyjne są swoistymi społecznościami posiadającymi własne zwyczaje. Dlatego też zanim zaczniesz sam zabierać głos, wskazane jest zapoznanie się z panującymi w nich prawami i sposobami komunikacji.
Korzystając z możliwości pisania wiadomości i odpowiadania na listy w grupie dyskusyjnej, przestrzegaj wszystkich zasad netykietynetykietanetykiety pocztowej, a ponadto:

R1Vss3jJEXhwv

Ilustracja zawiera zasady korzystania z portalu społecznościowego. Na kolorowych paskach zapisano następujące zdania: Przed wysłaniem listu do grupy zapoznawaj się przez pewien czas z dyskusją tam prowadzoną; Sprawdź, czy odpowiedź na Twoje pytanie nie znajduje się w  Najczęściej zadawanych pytaniach (ang. FAQ); Listy pisz do właściwej grupy i na temat; Nie naśmiewaj się z innych uczestników grupy; Nie wysyłaj do grupy wiadomości prywatnych przeznaczonych do jednej osoby; Precyzyjnie formułuj pytania; Nie wysyłaj listów z treścią typu "popieram", "zgadzam się"; Nie wysyłaj tekstów reklamowych; Nie wysyłaj listów do 3‑4 grup jednocześnie.

Zwróć uwagę, że jedną z możliwych aktywności na portalach jest korzystanie z osobistego profilu o nazwie Oś czasu. Pozwala on na przedstawianie wydarzeń z twojego życia wzbogaconych o zdjęcia i opisy. Jednak nierozważna aktywność tego rodzaju na portalu może prowadzić do utraty prywatności oraz stworzyć możliwość wykorzystania w przyszłości przedstawionych tam informacji przeciwko tobie.
Portal zapewni ci bezpieczeństwo podczas korzystania z niego jeśli:

RmdxUYfk1caIg

Ilustracja zawiera zasady bezpiecznego korzystania z portalu społecznościowego. Na kolorowych paskach zapisano następujące zdania: Z rozwagą dobierzesz sobie znajomych, przecież będą mieli dostęp do informacji o tobie; W twoich ustawieniach domyślnych ukazywane będą tylko te informacje, na które wyrazisz zgodę; Przed opublikowaniem informacji zastanowisz się, czy chcesz, aby każdy się z nią zapoznał; Zmienisz hasło dostępu jeżeli zaczniesz otrzymywać spam lub zaobserwujesz inne niepokojące cię wydarzenia, np. podejrzaną aktywność; Zwrócisz uwagę na działania cyberprzestępców, którzy podszywając się pod pracowników portalu społecznościowego będą cię nakłaniać do podania swoich danych dostępowych; Nigdy nie klikasz w odnośniki w listach elektronicznych z prośbą o zresetowanie swojego hasła; Zapobiegniesz atakom szkodliwego oprogramowania tzw. robaków, nie klikając w odnośnik prowadzący do 'fajnego spotu' a w rzeczywistości zarażającego komputer; Zainstalujesz aktualny program antywirusowy; Pamiętasz o wylogowywaniu się z portalu społecznościowego w przypadku korzystania z komputera w pracy czy w kawiarence internetowej.

Spoilerowanie

Podczas prowadzenia dyskusji na stronach i forach internetowych oraz grupach dyskusyjnych spotkać się możesz z tzw. spoilerowaniem (ang. spoil – psuć), czyli otrzymywaniem niepożądanej informacji o szczegółach zakończenia filmu, sztuki teatralnej, telewizyjnej. Termin ten bywa używany również do przypadków, gdy „życzliwa” osoba udziela niechcianej podpowiedzi w prowadzonej grze.

Trolling

W internecie można natknąć się na agresywne, wulgarne komentarze. Mogą one być szczególnie dotkliwe, zwłaszcza gdy znajdą się pod czyimiś zdjęciami albo twórczością. Tu każdy może być anonimowy, a dla niektórych stwarza to doskonałe miejsce do wyładowywania własnych frustracji i nękania innych. Ludzi, którzy w sieci celowo szukają zaczepki, nazywamy trollami. Nie musisz się ich bać - wystarczy, że zachowasz kilka prostych zasad:
•Staraj się zachować anonimowość - to najprostsza i najlepsza ochrona. Wymyśl sobie pseudonim i nie dodawaj do niego swoich zdjęć.
•Unikaj wchodzenia w dyskusje z ludźmi, którzy wyraźnie szukają kłótni i nie są skłonni do dyskusji. To zasada znana powszechnie jako „nie karm trolli”.

Netykieta

W życiu codziennym kulturalnego człowieka poznajemy po tym, że przestrzega norm zachowania nazywanych etykietą. Może ona dotyczyć poprawnych zachowań przy stole (podczas spożywania posiłków) lub podczas prowadzenia rozmów. Etykieta może być spisana, albo przekazywana ustnie. Może też być częścią ogólnych zasad obowiązujących w różnych okolicznościach. Zasady te obowiązują również ciebie.
W internecie obowiązują również określone zasady zachowania. Znane są pod nazwą netykieta.

Oto wybrane zasady:

• komunikując się z innymi użytkownikami internetu nie należy używać brzydkich wyrazów;

• nie wolno korzystać z programów, za które się nie zapłaciło;

• nie wypada zaglądać bez pozwolenia do cudzych plików;

• nie należy sprawiać przykrości innym;

• nie wolno działać na czyjąś szkodę;

• nie wolno nadużywać zasobów internetu w celu przyswojenia sobie czyjejś własności;

• należy traktować innych tak, jak sami chcielibyśmy być traktowani;

• należy pamiętać o prawie autorskimprawo autorskieprawie autorskim.

Sprawdź, czy umiesz!

Słownik