Ilustracja przedstawia cztery bocianie gniazda. W dwóch siedzą po trzy bociany, a w jednym dwa. W gnieździe na pierwszym planie, po prawej są cztery bociany. W lewym dolnym rogu ilustracji widoczna głowa bociana. Tło jest niebieskie, z błękitnymi obłokami.
Tutaj, czyli w domu
Ilustracja przedstawia cztery bocianie gniazda. W dwóch siedzą po trzy bociany, a w jednym dwa. W gnieździe na pierwszym planie, po prawej są cztery bociany. W lewym dolnym rogu ilustracji widoczna głowa bociana. Tło jest niebieskie, z błękitnymi obłokami.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., Bociany, licencja: CC BY 3.0.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., Bociany, licencja: CC BY 3.0.
Wiele utworów poetyckich powstało po to, aby zapisać różnorodność ludzkich emocji i przeżyć. Kiedy jednak poeta decyduje się na przedstawienie jakiegoś wycinka świata, czy to rzeczywistego, czy też wewnętrznego i fantazmatycznego, jak również określonej sytuacji, przedmiotu czy krajobrazu, wówczas taki opis nazywamy obrazem poetyckim. Autor sięga po środki stylistyczne, takie jak metafora, epitet i porównanie, aby poruszyć wyobraźnię czytelnika.
1
Ćwiczenie 1
Rozwiąż zagadkę. Co to jest:
Wspaniały, trójwymiarowy obraz, rozpostarty od gór do Bałtyku, a na nim rośliny, zwierzęta i zadziwiające zjawiska.
uzupełnij treść
Jeśli masz kłopot z odgadnięciem zagadki, wróć do niej pod koniec lekcji.
Rozwiązanie zagadki to: Polska.
1
Ćwiczenie 2
Napisz tutaj lub w zeszycie, co według ciebie znaczy słowo „tutaj”. Porównaj swoją odpowiedź z definicją ze słownika języka polskiego.
uzupełnij treść
Pamiętaj, że definicja to objaśnienie znaczenia wyrazu, wyrażenia lub pojęcia. Staraj się pisać konkretnie i precyzyjnie.
„Tutaj” to określenie odnoszące się do miejsca postrzeganego jako bliskie.
Polecenie 1
Przyjrzyj się zdjęciom, a następnie opisz to, co na nich widzisz.
R1364CZB9zpuI1
Fotografia przedstawia jaskry, żółte kwiatki, wyrastające z ziemi.
Źródło: a. nn., Jaskry, domena publiczna.
RpEzKJAE6UtfA1
Fotografia przedstawia jaskółkę w locie.
Źródło: a. nn., Jaskółka, domena publiczna.
RyJ1wQjP5OhCM1
Fotografia przedstawia kałużę, w której odbijają się dwie osoby grające w koszykówkę.
Źródło: a. nn., Kałuża, domena publiczna.
R1ROEoTtDjMce1
Fotografia przedstawia pojedynczy żółty kwiat podbiału na tle rozmazanych liści.
Źródło: a. nn., Podbiał, domena publiczna.
R7KcoTAAqpbjn1
Fotografia przedstawia pole czerwonych maków.
Źródło: a. nn., Maki, domena publiczna.
R1IcncN5OZDJ91
Zdjęcie przedstawia rosę na pajęczej sieci na tle morza.
Źródło: a. nn., Pajęczyna, domena publiczna.
RmKZtxn75bpcH1
Fotografia przedstawia srokę stojącą na płocie na tle rozmazanego drzewa i budynku.
Źródło: a. nn., Sroka, domena publiczna.
RXPbYxtFIzf8l1
Fotografia przedstawia dwa rzędy topoli rosnących przy ścieżce, którą przechodzą się ludzie. Na błękitnym niebie widać szare obłoki.
Źródło: a. nn., Topole, domena publiczna.
RRV4kihtJYmiT1
Fotografia przedstawia Wawel nad Wisłą w świetle zachodzącego słońca.
Źródło: a. nn., Wawel, domena publiczna.
RHMyfUjknemOH1
Fotografia przedstawia żółtą ważkę na tle rozmazanych liści.
Źródło: a. nn., domena publiczna.
RXvsvGChRTDnj1
Fotografia przedstawia wiewiórkę siedzącą na iglastej gałęzi.
Źródło: a. nn., domena publiczna.
R1ecg6Ul3elV0
Miejsce na notatki ucznia.
Polecenie 2
Zapisz, jakie skojarzenia – zjawiska, rośliny, zwierzęta – budzi w tobie słowo „przyroda”.
R1aW3Vovtvp9p
(Uzupełnij).
Polecenie 2
Wysłuchaj recytacji wiersza Jerzego Ficowskiego pt. Tutaj. Zwróć uwagę na to, co opisuje utwór.
Wysłuchaj recytacji wiersza Jerzego Ficowskiego pt. „Tutaj” lub zapoznaj się z jego treścią. Zwróć uwagę na to, co opisuje utwór.
R2AHyk1fQViCX
Nagranie wideo. Na początku pojawia się plansza z napisem: Jerzy Ficowski „Tutaj”. Następnie Elżbieta Golińska czyta wiersz w sali teatralnej z rzędami bordowych krzeseł. Na końcu filmu pojawia się plansza z napisami: wystąpiła Elżbieta Golińska, realizacja Contentplus.pl, na zlecenie Uniwersytetu Wrocławskiego, w ramach projektu „E‑podręczniki do kształcenia ogólnego”, wrzesień 2014.
Nagranie wideo. Na początku pojawia się plansza z napisem: Jerzy Ficowski „Tutaj”. Następnie Elżbieta Golińska czyta wiersz w sali teatralnej z rzędami bordowych krzeseł. Na końcu filmu pojawia się plansza z napisami: wystąpiła Elżbieta Golińska, realizacja Contentplus.pl, na zlecenie Uniwersytetu Wrocławskiego, w ramach projektu „E‑podręczniki do kształcenia ogólnego”, wrzesień 2014.
Wiersz Jerzego FicowskiegoTutaj czyta Elżbieta Golińska
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., Contentplus.pl sp. z o.o., tylko do użytku edukacyjnego.
Wiersz Jerzego FicowskiegoTutaj czyta Elżbieta Golińska
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., Contentplus.pl sp. z o.o., tylko do użytku edukacyjnego.
Nagranie wideo. Na początku pojawia się plansza z napisem: Jerzy Ficowski „Tutaj”. Następnie Elżbieta Golińska czyta wiersz w sali teatralnej z rzędami bordowych krzeseł. Na końcu filmu pojawia się plansza z napisami: wystąpiła Elżbieta Golińska, realizacja Contentplus.pl, na zlecenie Uniwersytetu Wrocławskiego, w ramach projektu „E‑podręczniki do kształcenia ogólnego”, wrzesień 2014.
TutajJerzy Ficowski
Jerzy FicowskiTutaj
Tutaj głaszczą powietrze skrzydełka jaskółek, tutaj obłok jak bocian na topoli siada. Tu maki czerwienieją – zbóż serduszka czułe – i na łące się pasą złotych jaskrów stada.
Tutaj wierzba koślawa, jak zielona kwoka pod skrzydła bierze ptactwo, co w jej cieniu ćwierka. Tutaj deszczyk lipcowy, co sfrunął z wysoka, układa modrychtSTxru4Zbu_000tp001modrych kałuż świecące lusterka.
Tutaj pająk w swą siatkę krople rosy złowił, tu ważka jak kokardka na trzcinie zawisła, sroczka skrzeczy na płocie: „Jadą goście nowi” i od gór aż do Gdańska niebo spławiatSTxru4Zbu_000tp002spławia Wisła.
Tu rośnie kwiat, gdzie tylko promień słońca padnie, tutaj skoczna wiewiórka szeleści na sośnie. Lecz co znaczy – Tutaj? Czy ktoś z was odgadnie, w jakim to wszystko kraju świeci, pachnie, rośnie?
tutaj Źródło: Jerzy Ficowski, Tutaj, [w:] tegoż, Errata: wiersze, Londyn 1981, s. 12.
Polecenie 3
Odpowiedz, jaki związek może mieć wiersz z fotografiami, które można zobaczyć w galerii zdjęć w poleceniu 1.
R1BgsRXEhBNz3
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 3
Opisz, jakie elementy znalazłyby się na ilustracji do wiersza Jerzego Ficowskiego.
R1Szv3KM8BAon
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 3
Określ, kim jest podmiot liryczny oraz uzasadnij, co świadczy o tym, że mieszka w Polsce.
R9zNFHn1HX3uS
(Uzupełnij).
Uargumentuj swoją odpowiedź przykładami z tekstu wiersza.
Podmiot liryczny jest osobą mieszkającą w Polsce. Świadczą o tym wymienione w tekście charakterystyczne dla tego kraju elementy przyrody (np. jaskółki, bociany, topole, maki) oraz nazwy geograficzne (Gdańsk, Wisła).
Ćwiczenie 4
Dopasuj do fotografii odpowiednie podpisy, którymi są obrazy namalowane w wierszu słowem przez poetę.
R3QQHsJmwTloR1
Zadanie interaktywne polega na połączeniu ilustracji z odpowiednimi cytatami.
Zadanie interaktywne polega na połączeniu ilustracji z odpowiednimi cytatami.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
RzA63LynWsYiO
Ćwiczenie 4
Zadanie interaktywne polega na dobraniu do sformułowań z kolumny lewej ich objaśnień z kolumny prawej.
Zadanie interaktywne polega na dobraniu do sformułowań z kolumny lewej ich objaśnień z kolumny prawej.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 5
Dobierz słowa w odpowiednie pary, tak, żeby odpowiadały czynnościom zwierząt, roślin i zjawisk przedstawionych w wierszu.
R1YNUZqb18oeF1
Ćwiczenie interaktywne polega na połączeniu w pary elementów przyrody wraz z jego opisem.
Ćwiczenie interaktywne polega na połączeniu w pary elementów przyrody wraz z jego opisem.
Dobierz słowa w odpowiednie pary, tak żeby odpowiadały czynnościom zwierząt, roślin i zjawisk przedstawionych w wierszu, np. jaskry pasą się na łące.
układa modre kałuże, spławia niebo do Gdańska, głaszczą powietrze, złowił krople rosy w sieć, siada na topoli, szeleści na sośnie, bierze pod skrzydła ptactwo
skrzydełka jaskółek
pająk
wiewiórka
wierzba
obłok
deszczyk
Wisła
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 6
Połącz cytaty z właściwą im interpretacją.
RdJPcLKa8L1Pj
Zadanie interaktywne polega na połączeniu cytatów z ich interpretacją.
Zadanie interaktywne polega na połączeniu cytatów z ich interpretacją.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 7
R1T6psN9v8y0I
Ćwiczenie interaktywne polega na przyporządkowaniu wyrażeń do odpowiednich środków stylistycznych.
Ćwiczenie interaktywne polega na przyporządkowaniu wyrażeń do odpowiednich środków stylistycznych.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY-SA 4.0.
Ćwiczenie 8
Odpowiedz, jaką funkcję pełnią środki stylistyczne w wierszu Tutaj.
R37grCxXzZowp
(Uzupełnij).
Pamiętaj, że rolą środków stylistycznych jest wywołanie u odbiorcy określonych emocji oraz pobudzenie jego wyobraźni.
Zastosowane w wierszu Tutaj środki stylistyczne czynią opisy przyrody bardziej plastycznymi oraz podkreślają czułość i przywiązanie poety do ojczyzny.
Uwaga: właśnie przedstawiło ci się Uosobienie! Jest nieśmiałe, więc w jego imieniu wypowiada się najpierw jego siostra, Przenośnia.
R1T8vxkIO4770
Ilustracja przedstawia postać trzymającą miskę z owocami. Ma rozwiane włosy, szarą sukienkę i cienkie nogi, z których jedna jest zgięta w kolanie. Po prawej stronie znajduje się dymek z informacją: „Cześć! Jestem Przenośnia. Na drugie mam Metafora. Sprawiam, że zestawienia wyrazów tworzą nowy sens”.
Przenośnia
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
ROpz2LG10Fux1
Ilustracja przedstawia brązową szafę z rękami i nogami. Siedzi na niej czarny kot i stoi biały wazon. Po prawej stronie znajduje się dymek z informacją: „Jestem Uosobienie. Pokazuję zwierzęta, rośliny i przedmioty tak, jakby były osobami. Daję im ludzkie cechy, żeby mogły odgrywać odpowiednie role, na przykład w wierszach”.
Uosobienie
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Uosobienia szczególnie często pojawiają się w literaturze dziecięcej, bajkach i przypowieściach. Przykładowo wiersz Jana Brzechwy Na straganie przedstawia kłótnię warzyw. Z kolei w powiastce filozoficznej Mały KsiążęAntoine'a de Saint‑Exupéry'egoAntoine de Saint‑ExupéryAntoine'a de Saint‑Exupéry'ego tytułowy bohater nie tylko zaprzyjaźnia się z Lisem, ale też zakochuje się w Róży.
Ćwiczenie 9
Uzupełnij definicję. Dopasuj jeden z podanych wyrazów.
R1ZtYHgell2CU1
Zadanie interaktywne polega na uzupełnieniu zdania w taki sposób, by tworzyło poprawną definicję.
Zadanie interaktywne polega na uzupełnieniu zdania w taki sposób, by tworzyło poprawną definicję.
Uzupełnij definicję i przepisz ją do zeszytu.
uosobieniem, porównaniem, epitetem
Środek stylistyczny, w którym zjawiskom natury, zwierzętom, roślinom i przedmiotom przypisuje się czynności ludzkie, nazywa się ......................... Jest to rodzaj przenośni.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 10
Przeczytaj poniższy wiersz i zaznacz w nim uosobienia.
R4ZabuORqhuah
Zadanie interaktywne polega na zaznaczeniu obrazów poetyckich w wierszu.
Zadanie interaktywne polega na zaznaczeniu obrazów poetyckich w wierszu.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
1
Ćwiczenie 11
Wypisz z wiersza te czynności, które zasadniczo odnoszą się do ludzi.
uzupełnij treść
Zapoznaj się z informacjami dotyczącymi uosobienia, znajdującymi się na ilustracjach.
Czynności, które wykonują lub którym podlegają rośliny, zwierzęta i zjawiska, a które odnoszą się zwykle do ludzi:
skrzydełka jaskółek głaszczące powietrze;
przemawiająca sroka.
Ćwiczenie 12
Odpowiedz na pytanie, jaką funkcję w wierszu Tutaj pełnią uosobienia.
R1FuxRf2Idi8H
(Uzupełnij).
Przypomnij sobie, jakie funkcje pełni uosobienie i odszukaj je w wierszu.
Uosobienia w wierszu Tutaj sprawiają, że opisane w nim rośliny, zwierzęta i zjawiska przyrodnicze stają się bardziej ludzkie, a przez to również nam bliższe. Poeta dał w ten sposób wyraz swojej miłości do ojczystej natury.
Polecenie 4
Stwórz uosobienia z poniższymi zwierzętami i roślinami:
kot,
krowa,
róża,
jabłko.
Przykład: Kiedy Ania jadła kanapkę z szynką, pies błagał ją o podzielenie się.
R1ZIlJ1PqcXaf
(Uzupełnij).
Polecenie 5
Utwórz własne porównania do poniższych wyrazów.
wysoki jak...
piękny jak...
wesoły jak...
błyszczący jak...
RhC5iPK7Q16uR
(Uzupełnij).
1
Polecenie 6
Zamknij oczy, wycisz się i wyobraź sobie, jak skrzydełka jaskółek głaszczą powietrze, a potem jak deszczyk układa modre kałuże. Niech fantazja pokaże ci jaskry pasące się na łące. Zapisz swoje odczucia.
uzupełnij treść
1
Polecenie 7
Znajdź w swojej okolicy interesujący element przyrody i narysuj go.
Rw8Y0GCABM6c6
uzupełnij treść
Polecenie 7
Napisz, jaki element przyrody w twojej okolicy jest dla ciebie szczególnie interesujący oraz uzasadnij dlaczego.
R1GwkO3Xhch6o
(Uzupełnij).
Polecenie 8
Napisz wiersz o wybranym przez siebie elemencie przyrody.
R1WDzkSeuszAY
(Uzupełnij).
tSTxru4Zbu_000tp001
modry – niebieski o dużej intensywności; ciemnoniebieski, ciemnobłękitny
tSTxru4Zbu_000tp002
spławiać – przewieźć coś drogą wodną, zwłaszcza z prądem rzeki
Antoine de Saint‑Exupéry
Antoine de Saint‑Exupéry [czyt. antuan de sęt‑egziperi]
1
Polecenie 9
Odpowiedz, czy mieszkańcy twojej miejscowości dbają o swoje naturalne otoczenie. Jeśli nie, co można z tym zrobić? Zanotuj, jakie należy podjąć działania i kogo prosić o pomoc. Zapisz, komu są potrzebne te starania: tobie czy przyrodzie.
