Twój pierwszy hit

Wprowadzenie

Te słowa, wypowiedziane przez producenta muzycznegoProducent muzycznyproducenta muzycznego, powinny być zachętą dla każdego, kto chciałby spróbować swoich sił w tworzeniu muzyki. Dzisiejsze rozwiązania technologiczne ułatwiają ten proces w bardzo dużym stopniu. Jeśli tylko będziesz zaangażowany i konsekwentny w swojej twórczej pracy, już niebawem może powstać „Twój pierwszy hit”.

Czym jest program DAW?

DAW, czyli Digital Audio Workstation [czytaj: didżital ałdio łorkstejszyn] można przetłumaczyć na polski jako „Cyfrowa stacja robocza”. Jest to program komputerowy bądź specjalistyczne urządzenie przeznaczone do szeroko rozumianej pracy z dźwiękiem – jego nagrywania, edycji, montażu, miksowaniaMiksowaniemiksowania i masteringuMasteringmasteringu.

Do najważniejszych funkcjonalności współczesnego DAW należą:

• Cyfrowy procesor dźwięku.

• SekwencerSekwencerSekwencer MIDIMIDIMIDI.

• Wirtualne instrumenty.

• Edytor nutowy.

• Mikser.

Wszelkie działania na plikach muzycznych można dokonywać na ekranie monitora dzięki graficznemu interfejsowi użytkownika (GUI - graphical user interface) [czytaj: grafikal juzer interfejs] dostarczanego za pośrednictwem komputera.

RDZ5y9I1OJqRj

Ilustracja przedstawia interfejs graficzny programu DAW - Logic Pro. Całość jest utrzymana w motywie ciemnoszarym i składa się wyodrębnionych sekcji: górnego panelu sterowania, panelu roboczego i pionowego okna narzędziowego po lewej stronie od panelu roboczego. Przeważającą część ekranu zajmuje panel roboczy, w którym widoczne są liczne kolorowe elementy, będące odzwierciedleniem poszczególnych dźwięków dodawanych do ścieżki dźwiękowej, tworzonego utworu. Elementy te mają kształt prostokątów o długości, odpowiadającej długości trwania danych dźwięków. Kolory stanowią oznaczenia poszczególnych grup instrumentów lub efektów dźwiękowych. W górnej części panelu roboczego znajduje się podziałka czasowa oraz oznaczenia, w których momentach zaczynają się i kończą poszczególne partie utworu, takie jak: intro, zwrotka, refren. Górny panel interfejsu zawiera: ikony, służące między innymi do zatrzymywania i przewijania utworu; suwak głośności; panel z parametrami, takimi jak: ilość uderzeń na minutę, metrum; ikony ustawień. Lewą część ekranu stanowi wąskie okno narzędziowe, które zawiera różne funkcje i elementy potrzebne do komponowania utworów. Znajduje się tam lista dostępnych instrumentów i efektów dźwiękowych, gotowych do dodania do panelu roboczego.

R16iASBe9tJbk

Ilustracja przedstawia przykładowy interfejs audio firmy Focusrite model Scarlett 2i2. Ma on kształt prostopadłościanu, jest w kolorze czerwonym z czarnym panelem z przodu. Na górze znajduje się biały napis „Focusrite”. Na froncie z lewej strony znajduje się czarne gniazdo na wtyczkę. Poniżej jest biały napis „Scarlet 2i2”. Obok jest czarne pokrętło z białym wskaźnikiem i czerwoną obwódką. Z lewej strony nad pokrętłem jest biała liczba „1”. Pod pokrętłem jest biały napis „gain”. Poniżej są dwa czarne, okrągłe przyciski, ułożone jeden obok drugiego. Nad pierwszym jest czerwony napis „inst”, a nad drugim żółty napis „air”. Następnie znajduje się drugie gniazdo na wtyczkę. Jest takie same jak pierwsze. Kolejnym elementem jest drugie pokrętło, pod którym są dwa czarne, okrągłe przyciski. Przy drugim pokrętle jest liczba „2” oraz zielona obwódka. Poza tym pokrętło i przyciski są takie same jak wcześniejsze i mają identyczne napisy. Dalej jest cienka, pionowa, biała kreska. Za nią jest okrągły, czarny przycisk, nad którym jest biały napis „48V”. Poniżej jest biały napis "direct monitor". Pod nim zielony okrąg i dwa białe okręgi nachodzące na siebie. Na samym dole jest okrągły, czarny przycisk. Następnie znajduje się duże, srebrne pokrętło z białym wskaźnikiem. Nad nim jest biały napis „monitor”. Obok napisu jest zielony znaczek ze strzałką. Następnie znajduje się mniejsze szare pokrętło z białym wskaźnikiem. Poniżej jest czarny, okrągły otwór, pod którym jest biały obrazek słuchawek. Tło ilustracji jest białe.

Na podstawie samego GUI można zaobserwować ewolucję komputerowych programów do tworzenia muzyki. Pierwsze z nich powstały w połowie lat osiemdziesiątych, a jako pierwszy popularność zyskał FastTracker 2 [czytaj: fasttraker 2].

R1WnV6mrS3KqD

Ilustracja przedstawia interfejs graficzny (GUI) podczas pracy z Fasttracker 2. Lewa górna część obrazka ma niebieskie tło. Jest tam duży biały napis „Fasttracker”, a za nim szara liczba rzymska „II”. Dookoła są białe napisy, szare pola z czarnymi strzałkami i czarnymi napisami oraz żółte liczby na czarnym tle. Poniżej jest osiem prostokątnych, czarnych pól ułożonych w dwóch liniach z niebieskimi ramkami. Na każdym polu znajduje się biała liczba i żółty wykres. Następnie znajdują się dwie kolumny szarych, prostokątnych pól z czarnymi napisami i niebieskimi ramkami. Prawa górna część obrazka ma czarne tło, białe napisy i niebieską ramkę. Obok znajduje się kolumna szarych, prostokątnych pól z czarnymi liczbami i napisami oraz niebieską ramką. Poniżej jest dziesięć kolumn na czarnym tle z niebieskim obramowaniem. W pierwszej i ostatniej kolumnie są żółte i białe liczby, ułożone jedne pod drugimi. Pozostałe kolumny są ponumerowane na biało od 1 do 8. W środku znajdują się żółte liczby i litery. Wers numer 24 zaznaczony jest na niebiesko.

Kolejnymi popularnymi programami były Fruity Loops [czytaj: fruti lups] (znany obecnie jako FL Studio) oraz Ableton Live [czytaj: ableton lajf]. Dzisiejsze wersje tych programów zdominowały świat produkcji muzycznej. Nie są to darmowe DAW’y, lecz większość dostępnych kursów dla przyszłych producentów opiera się właśnie na którymś z nich.

R10oB4YdvmDuJ

Ilustracja przedstawia interfejs graficzny podczas pracy z pierwszą wersją programu Fruity Loops z 1998 roku. Obrazek składa się z czterech części. Pierwsza z nich ma kształt kwadratu. Na górnym panelu są szare napisy na szarym tle. Poniżej znajduje się ciemnozielony panel. Jest na nim dziewięć ponumerowanych pól, ułożonych trzy na trzy. Są w kolorze szarym, a liczby w kolorze czarnym. Jedynie pole z numerem „1” jest pomarańczowe. Od pola z numerem „3” odchodzą dwie, czerwone, faliste linie. Obok jest biały napis „pattern”. Poniżej znajduje się zielony prostokąt z dwoma krótkimi, czarnymi kreskami z prawej strony oraz trzy szare prostokąty ułożone jeden pod drugim. Na pierwszym z nich jest czarny trójkąt skierowany w górę, drugi jest pusty, a na trzecim jest czarny trójkąt skierowany w dół. Dalej są trzy krótkie, pionowe, czarne linie. Kolejny element to zielony prostokąt z wieloma krótkimi, czarnymi kreskami w środku. Obok niego są trzy szare prostokąty, które są takie same jak przy pierwszym zielonym prostokącie. Nad nimi jest biały napis „tempo”. Następnie jest biały napis „loop”, a nad nim czarne, małe kółko. Ostatnim elementem jest biała pionowa linia i biały napis „play”, który jest pod nią. Poniżej ciemnozielonego panelu jest duże pole w kolorze zielonym. Są na nim cztery takie same ciągi, ułożone jeden pod drugim. Zaczynają się od oliwkowego prostokąta z białym napisem „set”. Następnie są cztery małe, oliwkowe prostokąty z żółtą kropką, ułożone jeden obok drugiego. Dalej są cztery czerwone prostokąty z żółtą kropką ułożone jeden obok drugiego. Następnie są znowu cztery oliwkowe, a na końcu cztery czerwone prostokąty. Pod każdym z nich jest małe, pomarańczowe kółko. Poniżej znajduje się druga część obrazka. Ma kształt prostokąta. Na górze jest wąski, niebieski pasek z białym napisem „about” oraz czarnym krzyżykiem w szarym kwadracie. Poniżej jest szare pole. Z lewej strony jest czarny prostokąt z pomarańczowym owocem z zieloną szypułką. Nad nim jest pomarańczowy napis „Fruity”, a pod nim pomarańczowy napis „Loops”. Z prawej strony są szare i czarne napisy. W prawym, dolnym rogu jest szary znaczek wyboru. Trzecia część obrazka znajduje się w prawym, górnym rogu ilustracji. Jest to szary prostokąt. Na górze jest wąski pasek z szarym napisem i czarnym krzyżykiem w kwadracie. Poniżej jest 128 pól. 16 w pionie i 8 w poziomie. Pola są ponumerowane na czarno od liczby „0” do liczby „127”. Pole z liczbą „60” zaznaczone jest na różowo. W prawym, dolnym rogu jest pole w kształcie kwadratu o szarej kolorystyce. Na górze jest wąski pasek z szarym napisem i czarnym krzyżykiem w kwadracie. Poniżej jest pole podzielone na dwie części za pomocą białych ramek. Na górze w lewej części jest czarny napis „Name”. Poniżej jest biały prostokąt i mała, szara ramka drugiego. Pod spodem są cztery czarne napisy. Obok nich są białe, prostokątne pola z czarnymi liczbami oraz szare, prostokątne pola z czarnymi trójkątami. W prawej części jest czarny napis „Pan”, a poniżej szary, poziomy suwak. Niżej jest czarny napis „Volume” i szary, pionowy suwak. Pod ramką jest biały kwadrat i czarny napis „Muted”.

Ri0vN7R7Xun2k

Ilustracja przedstawia interfejs graficzny podczas pracy z FL Studio 20. Jest on w kolorystyce oliwkowej. Na górze jest wiele oliwkowych i pomarańczowych przycisków z białą grafiką. Z lewej strony jest wąska kolumna z kolorowymi napisami i obrazkami. Prawa część obrazka jest największa i podzielona na dwie części: górną i dolną. Na górze znajduje się na niej wiele prostokątnych i okrągłych pól w kolorystyce oliwkowej, bordowej, szarej, i zielonej. Na niektórych polach są białe napisy. Na dole obrazka jest duże pole z suwakami, przyciskami i napisami. Jest w kolorystyce: oliwkowej, bordowej i zielonej.

RMuoqtax8kerd

Ilustracja przedstawia interfejs graficzny programu Ableton Live z 2001 roku. Jest on w kolorze zielonym. Na górze jest wąski pasek z czarnymi napisami. Z lewej strony jest wąska kolumna z czarnymi napisami. Z prawej strony jest tabela w kolorystyce: żółtej, bordowej, zielonej, pomarańczowej. W pierwszej kolumnie, w drugim wierszu oraz w drugiej kolumnie, trzecim wierszu jest pomarańczowe pole z czarnym napisem i zielonym trójkątem. W pozostałych polach są małe, szare kwadraty. Poniżej są pola z czarnymi figurami i czarnymi napisami. Z prawej strony tabeli jest 10 zielonych prostokątów, ułożonych jeden pod drugim. Na każdym z nich jest czarna liczba od 1 do 10 oraz szary trójkąt. Na dole są cztery prostokątne pola, trzy w jednej linii, a jedno poniżej. Pierwsze i czwarte pole są oliwkowe z czarnym napisem. Drugie i trzecie są zielone z czarnymi napisami, kolorowymi figurami. W prawym, dolnym rogu są zielone koła z zielonymi figurami i liczbami.

R15bkNWo5XJtQ

Ilustracja przedstawia interfejs graficzny podczas pracy z Ableton Live 11 z 2021 roku. Program ma szare tło. W górnej części obrazka jest wiele prostokątów o różnej wielkości w kolorystyce: błękitnej, różowej, ciemnoróżowej, pomarańczowej, żółtej. Na dużych, żółtych prostokątach zaznaczone są na czarno widma dźwięku. Z prawej strony jest dużo prostokątnych pól w kolorach: szarym, białym, pomarańczowym i niebieskim. Na niektórych polach są czarne napisy i liczby. W lewym dolnym rogu obrazka również znajduje się wiele prostokątnych pól z czarnymi napisami. Są one w kolorach: białym, szarym, pomarańczowym i niebieskim. W prawym, dolnym rogu są prostokątne pola w kolorach: różowym i szarym. Nad nimi znajdują się czarne liczby. Pod nimi są różnej długości czarne i błękitne kreski. Na czarnych kreskach są jedno lub dwa różowe kółka. Na błękitnych kreskach są jedno lub dwa błękitne kółka.

Producenci programów stosują różne rozwiązania graficzne, lecz ogólny układ elementów widocznych na ekranie jest bardzo podobny w większości DAW. To, co widać przede wszystkim, to główne okno programu, które można również nazwać oknem projektu (project window) [czytaj: prodżekt łindoł].

Patrząc na okna projektów kilku przykładowych programów, zaobserwować można poziome pasy, zwane ścieżkami lub śladami (tracks) [czytaj: traks]. Są to obrazki, które reprezentują pliki audio lub pliki MIDI. Ścieżki w oknie można dowolnie nazywać i oznaczać.

Nie jest istotne, jaki program do tworzenia muzyki wybierzesz, ważne, aby dobrze poznać jego funkcje i możliwości oraz korzystać z niego systematycznie.

Trudne początki - produkcja muzyczna

Poniżej znajdują się cztery filmy przedstawiające podstawowe funkcje wybranych programów do tworzenia muzyki. Są to programy darmowe. Dwa z nich można pobrać na telefon, a pozostałe dwa stanowią przykłady programów typu DAW. Zapoznaj się z filmami i odpowiedz na pytania.

LMMS – poradnik korzystania z aplikacji

Garage Band [czytaj: garaż bend] – poradnik korzystania z aplikacji

Walk Band [czytaj: łok bend]– poradnik korzystania z aplikacji

Music Maker Jam [mjuzik mejker dżem]– poradnik korzystania z aplikacji

Ćwiczenia

Słownik pojęć

Notatki ucznia

Galeria

RDZ5y9I1OJqRj

Ilustracja przedstawia interfejs graficzny programu DAW - Logic Pro. Całość jest utrzymana w motywie ciemnoszarym i składa się wyodrębnionych sekcji: górnego panelu sterowania, panelu roboczego i pionowego okna narzędziowego po lewej stronie od panelu roboczego. Przeważającą część ekranu zajmuje panel roboczy, w którym widoczne są liczne kolorowe elementy, będące odzwierciedleniem poszczególnych dźwięków dodawanych do ścieżki dźwiękowej, tworzonego utworu. Elementy te mają kształt prostokątów o długości, odpowiadającej długości trwania danych dźwięków. Kolory stanowią oznaczenia poszczególnych grup instrumentów lub efektów dźwiękowych. W górnej części panelu roboczego znajduje się podziałka czasowa oraz oznaczenia, w których momentach zaczynają się i kończą poszczególne partie utworu, takie jak: intro, zwrotka, refren. Górny panel interfejsu zawiera: ikony, służące między innymi do zatrzymywania i przewijania utworu; suwak głośności; panel z parametrami, takimi jak: ilość uderzeń na minutę, metrum; ikony ustawień. Lewą część ekranu stanowi wąskie okno narzędziowe, które zawiera różne funkcje i elementy potrzebne do komponowania utworów. Znajduje się tam lista dostępnych instrumentów i efektów dźwiękowych, gotowych do dodania do panelu roboczego.

R16iASBe9tJbk

Ilustracja przedstawia przykładowy interfejs audio firmy Focusrite model Scarlett 2i2. Ma on kształt prostopadłościanu, jest w kolorze czerwonym z czarnym panelem z przodu. Na górze znajduje się biały napis „Focusrite”. Na froncie z lewej strony znajduje się czarne gniazdo na wtyczkę. Poniżej jest biały napis „Scarlet 2i2”. Obok jest czarne pokrętło z białym wskaźnikiem i czerwoną obwódką. Z lewej strony nad pokrętłem jest biała liczba „1”. Pod pokrętłem jest biały napis „gain”. Poniżej są dwa czarne, okrągłe przyciski, ułożone jeden obok drugiego. Nad pierwszym jest czerwony napis „inst”, a nad drugim żółty napis „air”. Następnie znajduje się drugie gniazdo na wtyczkę. Jest takie same jak pierwsze. Kolejnym elementem jest drugie pokrętło, pod którym są dwa czarne, okrągłe przyciski. Przy drugim pokrętle jest liczba „2” oraz zielona obwódka. Poza tym pokrętło i przyciski są takie same jak wcześniejsze i mają identyczne napisy. Dalej jest cienka, pionowa, biała kreska. Za nią jest okrągły, czarny przycisk, nad którym jest biały napis „48V”. Poniżej jest biały napis "direct monitor". Pod nim zielony okrąg i dwa białe okręgi nachodzące na siebie. Na samym dole jest okrągły, czarny przycisk. Następnie znajduje się duże, srebrne pokrętło z białym wskaźnikiem. Nad nim jest biały napis „monitor”. Obok napisu jest zielony znaczek ze strzałką. Następnie znajduje się mniejsze szare pokrętło z białym wskaźnikiem. Poniżej jest czarny, okrągły otwór, pod którym jest biały obrazek słuchawek. Tło ilustracji jest białe.

R10oB4YdvmDuJ

Ilustracja przedstawia interfejs graficzny podczas pracy z pierwszą wersją programu Fruity Loops z 1998 roku. Obrazek składa się z czterech części. Pierwsza z nich ma kształt kwadratu. Na górnym panelu są szare napisy na szarym tle. Poniżej znajduje się ciemnozielony panel. Jest na nim dziewięć ponumerowanych pól, ułożonych trzy na trzy. Są w kolorze szarym, a liczby w kolorze czarnym. Jedynie pole z numerem „1” jest pomarańczowe. Od pola z numerem „3” odchodzą dwie, czerwone, faliste linie. Obok jest biały napis „pattern”. Poniżej znajduje się zielony prostokąt z dwoma krótkimi, czarnymi kreskami z prawej strony oraz trzy szare prostokąty ułożone jeden pod drugim. Na pierwszym z nich jest czarny trójkąt skierowany w górę, drugi jest pusty, a na trzecim jest czarny trójkąt skierowany w dół. Dalej są trzy krótkie, pionowe, czarne linie. Kolejny element to zielony prostokąt z wieloma krótkimi, czarnymi kreskami w środku. Obok niego są trzy szare prostokąty, które są takie same jak przy pierwszym zielonym prostokącie. Nad nimi jest biały napis „tempo”. Następnie jest biały napis „loop”, a nad nim czarne, małe kółko. Ostatnim elementem jest biała pionowa linia i biały napis „play”, który jest pod nią. Poniżej ciemnozielonego panelu jest duże pole w kolorze zielonym. Są na nim cztery takie same ciągi, ułożone jeden pod drugim. Zaczynają się od oliwkowego prostokąta z białym napisem „set”. Następnie są cztery małe, oliwkowe prostokąty z żółtą kropką, ułożone jeden obok drugiego. Dalej są cztery czerwone prostokąty z żółtą kropką ułożone jeden obok drugiego. Następnie są znowu cztery oliwkowe, a na końcu cztery czerwone prostokąty. Pod każdym z nich jest małe, pomarańczowe kółko. Poniżej znajduje się druga część obrazka. Ma kształt prostokąta. Na górze jest wąski, niebieski pasek z białym napisem „about” oraz czarnym krzyżykiem w szarym kwadracie. Poniżej jest szare pole. Z lewej strony jest czarny prostokąt z pomarańczowym owocem z zieloną szypułką. Nad nim jest pomarańczowy napis „Fruity”, a pod nim pomarańczowy napis „Loops”. Z prawej strony są szare i czarne napisy. W prawym, dolnym rogu jest szary znaczek wyboru. Trzecia część obrazka znajduje się w prawym, górnym rogu ilustracji. Jest to szary prostokąt. Na górze jest wąski pasek z szarym napisem i czarnym krzyżykiem w kwadracie. Poniżej jest 128 pól. 16 w pionie i 8 w poziomie. Pola są ponumerowane na czarno od liczby „0” do liczby „127”. Pole z liczbą „60” zaznaczone jest na różowo. W prawym, dolnym rogu jest pole w kształcie kwadratu o szarej kolorystyce. Na górze jest wąski pasek z szarym napisem i czarnym krzyżykiem w kwadracie. Poniżej jest pole podzielone na dwie części za pomocą białych ramek. Na górze w lewej części jest czarny napis „Name”. Poniżej jest biały prostokąt i mała, szara ramka drugiego. Pod spodem są cztery czarne napisy. Obok nich są białe, prostokątne pola z czarnymi liczbami oraz szare, prostokątne pola z czarnymi trójkątami. W prawej części jest czarny napis „Pan”, a poniżej szary, poziomy suwak. Niżej jest czarny napis „Volume” i szary, pionowy suwak. Pod ramką jest biały kwadrat i czarny napis „Muted”.

Ri0vN7R7Xun2k

Ilustracja przedstawia interfejs graficzny podczas pracy z FL Studio 20. Jest on w kolorystyce oliwkowej. Na górze jest wiele oliwkowych i pomarańczowych przycisków z białą grafiką. Z lewej strony jest wąska kolumna z kolorowymi napisami i obrazkami. Prawa część obrazka jest największa i podzielona na dwie części: górną i dolną. Na górze znajduje się na niej wiele prostokątnych i okrągłych pól w kolorystyce oliwkowej, bordowej, szarej, i zielonej. Na niektórych polach są białe napisy. Na dole obrazka jest duże pole z suwakami, przyciskami i napisami. Jest w kolorystyce: oliwkowej, bordowej i zielonej.

RMuoqtax8kerd

Ilustracja przedstawia interfejs graficzny programu Ableton Live z 2001 roku. Jest on w kolorze zielonym. Na górze jest wąski pasek z czarnymi napisami. Z lewej strony jest wąska kolumna z czarnymi napisami. Z prawej strony jest tabela w kolorystyce: żółtej, bordowej, zielonej, pomarańczowej. W pierwszej kolumnie, w drugim wierszu oraz w drugiej kolumnie, trzecim wierszu jest pomarańczowe pole z czarnym napisem i zielonym trójkątem. W pozostałych polach są małe, szare kwadraty. Poniżej są pola z czarnymi figurami i czarnymi napisami. Z prawej strony tabeli jest 10 zielonych prostokątów, ułożonych jeden pod drugim. Na każdym z nich jest czarna liczba od 1 do 10 oraz szary trójkąt. Na dole są cztery prostokątne pola, trzy w jednej linii, a jedno poniżej. Pierwsze i czwarte pole są oliwkowe z czarnym napisem. Drugie i trzecie są zielone z czarnymi napisami, kolorowymi figurami. W prawym, dolnym rogu są zielone koła z zielonymi figurami i liczbami.

R15bkNWo5XJtQ

Ilustracja przedstawia interfejs graficzny podczas pracy z Ableton Live 11 z 2021 roku. Program ma szare tło. W górnej części obrazka jest wiele prostokątów o różnej wielkości w kolorystyce: błękitnej, różowej, ciemnoróżowej, pomarańczowej, żółtej. Na dużych, żółtych prostokątach zaznaczone są na czarno widma dźwięku. Z prawej strony jest dużo prostokątnych pól w kolorach: szarym, białym, pomarańczowym i niebieskim. Na niektórych polach są czarne napisy i liczby. W lewym dolnym rogu obrazka również znajduje się wiele prostokątnych pól z czarnymi napisami. Są one w kolorach: białym, szarym, pomarańczowym i niebieskim. W prawym, dolnym rogu są prostokątne pola w kolorach: różowym i szarym. Nad nimi znajdują się czarne liczby. Pod nimi są różnej długości czarne i błękitne kreski. Na czarnych kreskach są jedno lub dwa różowe kółka. Na błękitnych kreskach są jedno lub dwa błękitne kółka.

Bibliografia

• Kardas P., Homerecording dla każdego, Piotr Kardas Production 2019.

• Budowa interfejsu audio, https://supersound.pl/blog/budowa-interfejsu-audio [dostęp: 04.01.2022].

• Czym jest program DAW? – słownik beatmaker’a, https://beathaze.com/blog/slownik/czym-program-daw-slownik-beatmakera/ [dostęp: 04.01.2022].

• Kosma, Jak zacząć przygodę z tworzeniem muzyki? MANOID przedstawia poradnik dla przyszłych producentów i producentek, https://goingapp.pl/more/manoid-poradnik-dla-producentow-wywiad/ [dostęp: 04.01.2022].

• Kardas P., PORADNIK: Podstawy programu DAW, https://www.infomusic.pl/poradnik/46715,poradnik-podstawy-programu-daw [dostęp: 04.01.2022].