Twórcza moc słowa
zapoznasz się z wizualizacją do wiersza „Słowa” Marcina Brykczyńskiego,
dostrzeżesz podobieństwa i różnice w akcie stworzenia przedstawionym w Biblii i w wierszu „Słowa” Marcina Brykczyńskiego.
Od czasów starożytnych zastanawiano się, co jest źródłem poetyckiego natchnienia. Niektórzy uważali, że to Bóg obdarza człowieka talentem literackim i pozwala mu tworzyć światy na podobieństwo tego stworzonego przez Niego. Czy tak jest naprawdę? Czy słowa poety mają w sobie moc tworzenia obrazów, przywoływania wspomnień, budzenia uczuć? Warto się nad tym zastanowić i spróbować odpowiedzieć na te pytania.
Przeczytaj wiersz „Słowa” Marcina Brykczyńskiego, a następnie zapoznaj się z animacją, która ilustruje ten utwór.
SłowaNa początku był papier, czysty, śnieżnobiały,
Potem zjawił się Pisarz z piórem doskonałym.
Zręcznie w papier wymierzył zaostrzonym końcem
I napisał leciutko pierwsze słowo: SŁOŃCE.
I zrobiło się jaśniej jakoś i weselej,
A on dalej wciąż pisał liter i słów wiele;
Słowo ZIEMIA, co pięknie zapachniało ziemią,
Słowo MORZE, gdzie fale w ciche noce drzemią,
Słowo GÓRY, gdzie rzeka źródło znaleźć może,
Słowo POLE, co w lecie tak się złoci zbożem,
Każde inne i to jest właśnie niepojęte,
Bo wszystkie napisane czarnym atramentem.
A on czernią na bieli pisał nowe słowa
I pod wieczór historia była już gotowa.
Więc przeczytał ją jeszcze, rozprostował dłonie
I na końcu napisał nowe słowo – KONIEC.
Schował pióro i zniknął, choć to dziwna sprawa,
Ale przedtem litery strzepnął do rękawa
I na białym papierze nic nie pozostało
Tak jak było, tak znowu czysto jest i biało.Źródło: Marcin Brykczyński, Słowa, [w:] tegoż, Czarno na białym, Warszawa 1988, s. 18–22.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1dAgOeWEeQ8k
Animacja przedstawia wiersz Marcina Brykczyńskiego „Słowa”.
Rozważ, czy przedstawienie treści wiersza za pomocą obrazu pomaga w jego zrozumieniu. Uzasadnij swoją opinię, odwołując się do przedstawionej wizualizacji utworu Marcina Brykczyńskiego.
Opisz, jakie obrazy w wyobraźni zobaczyłeś w trakcie lektury wiersza „Słowa” Marcina Brykczyńskiego.
O słowach mówi się na przykład, że mogą ranić bardziej niż nóż i że od słowa do czynu droga daleka, Pan Bóg zaś Słowem stwarzał świat. Wyjaśnij, na czym polega twórcza moc poetyckiego słowa.
Stwórz własną ilustrację do wiersza „Słowa” Marcina Brykczyńskiego. Posłuż się poniższym szkicownikiem.
Wymyśl i opisz projekt ilustracji do wiersza „Słowa” Marcina Brykczyńskiego.
Zapoznaj się z fragmentem Księgi Rodzaju, a następnie wykonaj ćwiczenia.
Świat stworzony przez BogaRozdział I
(1) Na początku Bóg stworzył niebo i ziemię. (2) Ziemia zaś była bezładem i pustkowiem: ciemność była nad powierzchnią bezmiaru wód, a Duch Boży unosił się nad wodami. (3) Wtedy Bóg rzekł: «Niechaj się stanie światłość!» I stała się światłość. (4) Bóg widząc, że światłość jest dobra, oddzielił ją od ciemności. (5) I nazwał Bóg światłość dniem, a ciemność nazwał nocą. I tak upłynął wieczór i poranek – dzień pierwszy.
(6) A potem Bóg rzekł: «Niechaj powstanie sklepienie w środku wód i niechaj ono oddzieli jedne wody od drugich!» (7) Uczyniwszy to sklepienie, Bóg oddzielił wody pod sklepieniem od wód ponad sklepieniem; a gdy tak się stało, (8) Bóg nazwał to sklepienie niebem. I tak upłynął wieczór i poranek – dzień drugi.
(9) A potem Bóg rzekł: «Niechaj zbiorą się wody spod nieba w jedno miejsce i niech się ukaże powierzchnia sucha!» A gdy tak się stało, (10) Bóg nazwał tę suchą powierzchnię ziemią, a zbiorowisko wód nazwał morzem. Bóg widząc, że były dobre, (11) rzekł: «Niechaj ziemia wyda rośliny zielone: trawy dające nasiona, drzewa owocowe rodzące na ziemi według swego gatunku owoce, w których są nasiona». I stało się tak. (12) Ziemia wydała rośliny zielone: trawę dającą nasienie według swego gatunku i drzewa rodzące owoce, w których było nasienie według ich gatunków. A Bóg widział, że były dobre. (13) I tak upłynął wieczór i poranek – dzień trzeci.
(14) A potem Bóg rzekł: «Niechaj powstaną ciała niebieskie, świecące na sklepieniu nieba, aby oddzielały dzień od nocy, aby wyznaczały pory roku, dni i lata; (15) aby były ciałami jaśniejącymi na sklepieniu nieba i aby świeciły nad ziemią». I stało się tak. (16) Bóg uczynił dwa duże ciała jaśniejące: większe, aby rządziło dniem, i mniejsze, aby rządziło nocą, oraz gwiazdy. (17) I umieścił je Bóg na sklepieniu nieba, aby świeciły nad ziemią; (18) aby rządziły dniem i nocą i oddzielały światłość od ciemności. A widział Bóg, że były dobre. (19) I tak upłynął wieczór i poranek – dzień czwarty.
(20) Potem Bóg rzekł: «Niechaj się zarojązaroją wody od roju istot żywych, a ptactwo niechaj lata nad ziemią, pod sklepieniem nieba!» (21) Tak stworzył Bóg wielkie potwory morskie i wszelkiego rodzaju pływające istoty żywe, którymi zaroiły się wody, oraz wszelkie ptactwo skrzydlate różnego rodzaju. Bóg widząc, że były dobre, (22) Pobłogosławił je tymi słowami: «Bądźcie płodne i mnóżcie się, abyście zapełniały wody morskie, a ptactwo niechaj się rozmnaża na ziemi». (23) I tak upłynął wieczór i poranek – dzień piąty.
(24) Potem Bóg rzekł: «Niechaj ziemia wyda istoty żywe różnego rodzaju: bydło, zwierzęta pełzające i dzikie zwierzęta według ich rodzajów!» I stało się tak. (25) Bóg uczynił różne rodzaje dzikich zwierząt, bydła i wszelkich zwierząt pełzających po ziemi. I widział Bóg, że były dobre. (26) A wreszcie rzekł Bóg: «Uczyńmy człowieka na Nasz obraz, podobnego Nam. Niech panuje nad rybami morskimi, nad ptactwem powietrznym, nad bydłem, nad ziemią i nad wszystkimi zwierzętami pełzającymi po ziemi!» (27) Stworzył więc Bóg człowieka na swój obraz, na obraz Boży go stworzył: stworzył mężczyznę i niewiastęniewiastę. (28) Po czym Bóg im błogosławił, mówiąc do nich: «Bądźcie płodni i rozmnażajcie się, abyście zaludnili ziemię i uczynili ją sobie poddaną; abyście panowali nad rybami morskimi, nad ptactwem powietrznym i nad wszystkimi zwierzętami pełzającymi po ziemi». (29) I rzekł Bóg: «Oto wam daję wszelką roślinę przynoszącą ziarno po całej ziemi i wszelkie drzewo, którego owoc ma w sobie nasienie: dla was będą one pokarmem. (30) A dla wszelkiego zwierzęcia polnego i dla wszelkiego ptactwa w powietrzu, i dla wszystkiego, co się porusza po ziemi i ma w sobie pierwiastek życia, będzie pokarmem wszelka trawa zielona». I stało się tak. (31) A Bóg widział, że wszystko, co uczynił, było bardzo dobre. I tak upłynął wieczór i poranek – dzień szósty.
Rozdział II
(1) W ten sposób zostały ukończone niebo i ziemia oraz wszystkie jej zastępy [stworzeń]. (2) A gdy Bóg ukończył w dniu szóstym swe dzieło, nad którym pracował, odpoczął dnia siódmego po całym swym trudzie, jaki podjął. (3) Wtedy Bóg pobłogosławił ów siódmy dzień i uczynił go świętym; w tym bowiem dniu odpoczął po całej swej pracy, którą wykonał, stwarzając. (4) Oto są dzieje początków po stworzeniu nieba i ziemi.
Źródło: Księga Rodzaju, [w:] Biblia Tysiąclecia - Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, Poznań 1999.
Zaznacz w tekstach czynności, które wykonują Bóg w Księdze Rodzaju i Pisarz w wierszu Marcina Brykczyńskiego, aby stworzyć świat.
Zapisz, w jaki sposób świat stworzył Bóg, a w jaki sposób wykreowałwykreował go Pisarz z wiersza Marcina Brykczyńskiego.
Do podanych wyrazów dopisz antonimy zawarte w Księdze Rodzaju.
Ustal, które elementy świata stworzone przez Boga pominął Pisarz z wiersza Marcina Brykczyńskiego. Wskaż poprawne odpowiedzi spośród podanych poniżej.
Przyporządkuj poniższe określenia dotyczące świata stworzonego przez Boga i świata wykreowanego przez Pisarza do odpowiednich kategorii.
Wyjaśnij, dlaczego Pisarz z wiersza Marcina Brykczyńskiego „strzepnął litery do rękawa i zniknął”.
Słownik
tworzyć, doprowadzić do powstania czegoś
kobieta
zapełnić się dużą liczbą zwierząt
Notatki
Bibliografia
Brykczyński M., (1988), Czarno na białym, Warszawa: Wydawnictwo Margot.
Księga Rodzaju [w:] Biblia Tysiąclecia - Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, (1999), Poznań: Wydawnictwo Pallottinum.