Ubezpieczenia społeczne
Definiować, czym są ubezpieczenia społeczne.
Rozróżniać typy ubezpieczeń społecznych.
Przedstawiać organizację i scharakteryzować działanie systemu ubezpieczeń społecznych na terenie Rzeczpospolitej Polskiej.
Oceniać funkcjonowanie systemu ubezpieczeń społecznych pod kątem korzyści uzyskiwanych przez obywatela.
Tworzyć definicję stwierdzenia „przezorny zawsze ubezpieczony”.
Wprowadzenie
Ubezpieczenia społeczneUbezpieczenia społeczne to ubezpieczenia (emerytalne, rentowe, wypadkowe, chorobowe), których celem jest zapewnienie bezpieczeństwa socjalnego osobom, które z powodu zajścia określonych przez prawo zdarzeń losowych (np. choroba, kalectwo, ciąża, starość) nie mogą lub nie potrafią utrzymać się z własnej pracy.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1ZwSR2fCNKwH
Film przedstawiający rodzaje ubezpieczeń społecznych.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych
W Polsce istnieją dwie instytucje, które zajmują się zarządzaniem systemem ubezpieczeń społecznych. Podstawowym wykonawcą przepisów o ubezpieczeniach społecznych jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS)Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). Zajmuje się gromadzeniem składek na ubezpieczenia społeczne oraz dystrybucją świadczeń (m.in.: emerytur, rent, zasiłków chorobowych i macierzyńskich) w wysokości i na zasadach ustalonych w przepisach powszechnie obowiązujących.
Obok ZUS istnieje Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS)Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS), która zarządza systemem ubezpieczeń społecznych, którym objęci są rolnicy i członkowie ich rodzin.
ZUS jest dysponentem Funduszu Ubezpieczeń SpołecznychFunduszu Ubezpieczeń Społecznych. Jest to utworzony przez państwo fundusz celowy, którego celem jest finansowania świadczeń z ubezpieczeń społecznych.
Konto w ZUS
ZUS prowadzi konta wszystkich osób zgłoszonych do ubezpieczeń społecznych. Konta te są zakładane na podstawie pierwszego dokumentu zgłoszeniowego za danego ubezpieczonego przekazanego przez płatnika składek.
Na koncie ubezpieczonego zapisuje się dane m.in.:
wysokości należnych i wpłaconych składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe i zdrowotne,
wysokości należnej i odprowadzonej składki do otwartego funduszu emerytalnego.
Do 31 sierpnia każdego roku ZUS zobowiązany jest przesłać ubezpieczonemu urodzonemu po 31 grudnia 1948 r. informację o stanie konta ubezpieczonego w ZUS, według stanu na dzień 31 grudnia poprzedniego roku.
Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznychArt. 50.
1. W terminie do dnia 31 sierpnia każdego roku Zakład jest zobowiązany udostępnić ubezpieczonemu urodzonemu po dniu 31 grudnia 1948 r. informację o zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego składkach (…) według stanu na dzień 31 grudnia poprzedniego roku, zwaną dalej „informacją o stanie konta”.
1a. W informacji o stanie konta Zakład podaje dodatkowo wysokość:
1) zwaloryzowanego kapitału początkowego według stanu na dzień 31 grudnia poprzedniego roku, w przypadku gdy kapitał ten został już ubezpieczonemu obliczony;
2) hipotetycznej emerytury (…);
3) składek na ubezpieczenie emerytalne (…);
4) składek na otwarte fundusze emerytalne, należnych i odprowadzonych (…).1b. Wysokość hipotetycznej emerytury podaje się ubezpieczonemu, który na dzień 31 grudnia poprzedniego roku ukończył co najmniej 35 lat.
1c.Ubezpieczonemu, o którym mowa w ust.1b, podaje się informacje o wysokości:
1) hipotetycznej emerytury, jaką uzyskałby w wieku emerytalnym, wynoszącym 60 lat dla kobiety i 65 lat dla mężczyzny (…).Źródło: Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, dostępny w internecie: http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19981370887/U/D19980887Lj.pdf, licencja: CC BY 4.0.
Ubezpieczony może również w każdej chwili sprawdzić powyższe informacje za pomocą Platformy Usług Elektronicznych ZUS (PUE)Platformy Usług Elektronicznych ZUS (PUE), która udostępnia on‑line dane zapisane na kontach ubezpieczonych w ZUS.
Platforma udostępnia on‑line dane zapisane na kontach w ZUS (m.in. stan konta ubezpieczonego), umożliwia generowanie i przesyłanie drogą elektroniczną dokumentów zgłoszeniowych i rozliczeniowych oraz innych typów pism i wniosków. Za pośrednictwem platformy można także umówić się na wizytę w ZUS.
Polski system ubezpieczeń społecznych
Obowiązujące przepisy stanowią, że polski system ubezpieczeń społecznych stoi na gruncie równego traktowania wszystkich ubezpieczonych bez względu na narodowość, płeć, rasę, pochodzenie, stan cywilny czy rodzinny.
Zasada ta dotyczy w szczególności:
warunków objęcia systemem ubezpieczeń społecznych,
obowiązku opłacania i obliczania wysokości składek na ubezpieczenie społeczne,
obliczania wysokości świadczeń,
okresu wypłaty świadczeń i zachowania prawa do świadczeń.
Przepisy krajowe nie uzależniają objęcia polskimi ubezpieczeniami od posiadanego obywatelstwa, miejsca zamieszkania czy pobytu. Warunkiem koniecznym, aby zostać objętym ubezpieczeniem społecznym w Polsce jest zawarcie stosunku pracy czy innej umowy rodzącej zgodnie z przepisami obowiązek ubezpieczeń z polskim pracodawcą, firmą prowadzącą działalność na terytorium Polski albo na rzecz pracodawcy z krajów UE i EFTA (Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu) oraz wykonywanie pracy w ramach tych umów na obszarze Polski.
Podleganie ubezpieczeniom społecznym
Istotą ubezpieczenia społecznego jest jego powszechność. To z kolei rodzi obowiązek podlegania ubezpieczeniom. Przymus ten sprawia, iż ubezpieczenia społeczne mają charakter publiczny, administracyjno‑prawny. Zawarcie umowy o pracę rodzi obowiązek zgłoszenia się do ubezpieczeń społecznych oraz opłacania składek. Pracownik i pracodawca nie maja prawa do zrezygnowania z tych opłat nawet, gdy pracownik jest już ubezpieczony w związku z tym, iż zawarł umowę o pracę z innym pracodawcą.
Każda osoba objęta obowiązkowymi ubezpieczeniami musi być zgłoszona do ubezpieczeń społecznych do siedmiu dni od daty powstania obowiązku ubezpieczenia.
Ponadto, obok obowiązku zgłoszenia, istnieje obowiązek obliczania, potrącania z dochodów i opłacania w terminie składek należnych ZUS za każdy miesiąc kalendarzowy.
Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznychArt. 46.
1. Płatnik składek jest obowiązany według zasad wynikających z przepisów ustawy obliczać, potrącać z dochodów ubezpieczonych, rozliczać oraz opłacać należne składki za każdy miesiąc kalendarzowy.
2. Rozliczenie składek, o których mowa w ust.1, (…) następuje w deklaracji rozliczeniowej według ustalonego wzoru.
3. Deklarację rozliczeniową oraz imienne raporty miesięczne płatnik składek przekazuje bezpośrednio do wskazanej przez Zakład [Ubezpieczeń Społecznych] jednostki organizacyjnej (…)
Źródło: Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, dostępny w internecie: http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19981370887/U/D19980887Lj.pdf, licencja: CC BY 4.0.
Podleganie ubezpieczeniom społecznym | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
Ubezpieczenie społeczne | Umowa o pracę | Umowa zlecenia | Umowa o dzieło | Działalność gospodarcza | Zasiłek macierzyński | Członkostwo w radzie nadzorczej |
emerytalne | Obowiązkowe | Obowiązkowe | Brak | Obowiązkowe | Obowiązkowe | Obowiązkowe |
rentowe | Obowiązkowe | Obowiązkowe | Brak | Obowiązkowe | Obowiązkowe | Obowiązkowe |
wypadkowe | Obowiązkowe | Obowiązkowe | Brak | Obowiązkowe | Brak | Brak |
chorobowe | Obowiązkowe | Dobrowolne | Brak | Dobrowolne | Brak | Brak |
Źródło: https://www.zus.info.pl/ubezpieczenia-spoleczne/
Stopa procentowa składek i jej finansowanie
Wysokość stopy procentowej składek na ubezpieczenia społeczne jest jednakowa dla wszystkich ubezpieczonych, bez względu na tytuł ubezpieczeń.
Rodzaj składki | Wartość % | Obciąża zatrudnionego z kwoty brutto wynagrodzenia | Obciąża pracodawcę niezależnie od kwoty brutto wynagrodzenia |
|---|---|---|---|
Emerytalna | 19,52% | Połowa (19,52%/2) | Połowa (19,52%/2) |
Rentowa | 8% | 1,5% | 6,5% |
Chorobowa | 2,45% | 2,45% | 0% |
Wypadkowa | 1,67% | 0% | 1,67% |
Źródło: https://www.pit.pl/zus-stopy-procentowe/
Zgodnie z obowiązującymi przepisami składki na ubezpieczenia społeczne są finansowane w różnym stopniu przez ubezpieczonego i płatnika składek. W zależności od rodzaju składki wygląda to następująco:
w przypadku ubezpieczenia emerytalnego – ubezpieczony i płatnik finansują ją w równych częściach,
w przypadku ubezpieczenia rentowego – ubezpieczony finansuje 1,5%, a płatnik 6,5% podstawy wymiaru składki,
w przypadku składki na ubezpieczenie chorobowe w całości finansuje ją ubezpieczony,
w przypadku składki na ubezpieczenie wypadkowe w całości finansuje ją płatnik składek.
Rodzaj składkiWartośćObciąża zatrudnionego z kwoty brutto wynagrodzeniaObciąża pracodawcę niezależnie od kwoty brutto wynagrodzeniaEmerytalna19,52Połowa wysokości składkiPołowa wysokości składkiRentowa1. 1,67, 2. 2,45, 3. 1,5, 4. 0, 5. 1,67, 6. 6,5, 7. 0, 8. 8, 9. 2,451. 1,67, 2. 2,45, 3. 1,5, 4. 0, 5. 1,67, 6. 6,5, 7. 0, 8. 8, 9. 2,451. 1,67, 2. 2,45, 3. 1,5, 4. 0, 5. 1,67, 6. 6,5, 7. 0, 8. 8, 9. 2,45Chorobowa1. 1,67, 2. 2,45, 3. 1,5, 4. 0, 5. 1,67, 6. 6,5, 7. 0, 8. 8, 9. 2,451. 1,67, 2. 2,45, 3. 1,5, 4. 0, 5. 1,67, 6. 6,5, 7. 0, 8. 8, 9. 2,451. 1,67, 2. 2,45, 3. 1,5, 4. 0, 5. 1,67, 6. 6,5, 7. 0, 8. 8, 9. 2,45Wypadkowa1. 1,67, 2. 2,45, 3. 1,5, 4. 0, 5. 1,67, 6. 6,5, 7. 0, 8. 8, 9. 2,451. 1,67, 2. 2,45, 3. 1,5, 4. 0, 5. 1,67, 6. 6,5, 7. 0, 8. 8, 9. 2,451. 1,67, 2. 2,45, 3. 1,5, 4. 0, 5. 1,67, 6. 6,5, 7. 0, 8. 8, 9. 2,45
Słowniczek
system ubezpieczeń o charakterze obowiązkowym lub nieobowiązkowym, w skład którego wchodzą cztery rodzaje ubezpieczeń - emerytalne, rentowe, wypadkowe, chorobowe; system ubezpieczeń społecznych obejmuje osoby, które znalazły się w sytuacji utraty bezpieczeństwa socjalnego, wynikającej z niemożności samodzielnego utrzymania się w oparciu o wykonywaną pracę zawodową (starość, inwalidztwo, choroby)ubezpieczenia (emerytalne, rentowe, wypadkowe, chorobowe), których celem jest zapewnienie bezpieczeństwa socjalnego osobom, które z powodu zajścia określonych przez prawo zdarzeń losowych nie mogą lub nie potrafią utrzymać się z własnej pracy
instytucja, która zajmuje się zarządzaniem systemem ubezpieczeń społecznych, jest podstawowym wykonawcą przepisów o ubezpieczeniach społecznych
instytucja działająca w ramach systemu ubezpieczeń społecznych, prowadząca ubezpieczenia o charakterze emerytalno‑rentowym, wypadkowym, chorobowym (w tym macierzyńskim) dla rolników; zajmuje się także przyznawaniem i wypłatą świadczeń pieniężnych z tytułu tych ubezpieczeń; instytucja działa na mocy ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników z dnia 20 grudnia 1990 r.
państwowy fundusz celowy utworzony w dniu 1 stycznia 1999 r., na mocy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych; dysponentem Funduszu jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych, a w jego ramach zostały wyodrębnione fundusze: emerytalny, rentowy, chorobowy i wypadkowy; ze środków zgromadzonych przez Fundusz wypłacane są świadczenia z ubezpieczenia emerytalnego, rentowego, chorobowego i wypadkowego
narzędzie internetowe umożliwiające klientom ZUS dostęp do ich danych oraz ułatwia im dostęp do usług świadczonych przez nas ZUS; dzięki portalowi dostępnemu na stronie www.zus.pl klient tej instytucji może załatwić większość spraw związanych z ubezpieczeniami społecznymi, w tym uzyskać informacje o swoich ubezpieczeniach, świadczeniach, zwolnieniach lekarskich i płatnościach; za pośrednictwem portalu może także wysłać wnioski i dokumenty ubezpieczeniowe oraz rozliczyć składki; Zakład Ubezpieczeń Społecznych traktuje portal PUE ZUS jako swoją elektroniczną skrzynką podawczą
Bibliografia
https://www.zus.pl/
https://www.pit.pl/zus-stopy-procentowe/
https://www.gov.pl/web/rodzina/akty-prawne-dus