Układ dokrewny
Układ dokrewny i jego funkcje
Układ dokrewny zbudowany jest z gruczołów dokrewnychgruczołów dokrewnych, zwanych inaczej gruczołami hormonalnymi lub gruczołami wydzielania wewnętrznego (wewnątrzwydzielniczymi). W odróżnieniu od gruczołów zewnątrzwydzielniczych, np. gruczołów trawiennych, gruczoły dokrewne nie mają przewodów wyprowadzających, a ich wydzielina dostaje się bezpośrednio do krwi.
Trzustka produkuje enzymy trawienne oraz hormony. Porównaj sposób, w jaki substancje wydzielane przez trzustkę dostają się do miejsca przeznaczenia.
Gruczoły dokrewne wydzielają hormony
Gruczoły dokrewne wytwarzają i wydzielają hormonyhormony. Pełnią one wiele ważnych funkcji w organizmie człowieka.
Gruczoły dokrewne dzieli się na 2 grupy: gruczoły produkujące i wydzielające tylko hormony oraz gruczoły mieszane, które oprócz hormonów produkują także inne substancje (np. trzustka – enzymy trawienne, a gruczoły płciowe – komórki rozrodcze).
Każdy gruczoł dokrewny wydziela charakterystyczne dla niego hormony
Gruczoły dokrewne, rozmieszczone są w różnych miejscach organizmu i nie są ze sobą połączone. Jednak za pośrednictwem krwi i zawartych w niej hormonów tworzą funkcjonalną całość. Gruczoły dokrewne: przysadka mózgowa i szyszynka stanowią struktury układu nerwowego, trzustka – pokarmowego, a jądra i jajniki – rozrodczego.
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DynoyXBOD
Na podstawie powyższej animacji przygotuj mapę myśli przedstawiającą hormony wydzielane przez poszczególne gruczoły dokrewne. Uwzględnij także rolę, jaką pełni dany hormon.
Stwórz wypunktowaną listę hormonów wydzielanych przez poszczególne gruczoły dokrewne. Uwzględnij także rolę, jaką pełni dany hormon.
Niektóre z gruczołów dokrewnych rozpoczynają swoje działanie już w 3 miesiącu życia płodowego.
Hormony wywierają wpływ tylko na niektóre komórki
Hormony działają w bardzo małych stężeniach i tylko na komórki docelowe, które na swojej powierzchni lub w cytoplazmie posiadają specyficzne białka - receptory. Kiedy hormon połączy się z właściwym dla siebie receptorem, to komórka ta zostaje pobudzona lub jej praca zostaje hamowana. Zjawisko oddziaływania hormonów jedynie na wybrane komórki określane jest swoistością.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R10OzdXX6lrh3
Film prezentuje mechanizm działania hormonu.
Regulacja hormonalna w organizmie
Układ dokrewny podlega ścisłej kontroli układu nerwowego. Szczególną rolę w tej regulacji odgrywa przysadka mózgowa, która jest częścią ośrodkowego układu nerwowego i jednocześnie gruczołem dokrewnym pobudzającym lub hamującym pracę innych gruczołów, np. tarczycy. Podwyższony poziom hormonów tarczycy (tyroksyny, która pobudza procesy metaboliczne) we krwi jest dla przysadki sygnałem, by wstrzymać produkcję hormonów stymulujących funkcję wydzielniczą tarczycy. I odwrotnie – gdy poziom hormonów tarczycy we krwi jest zbyt niski, przysadka uwalnia hormony, które pobudzają tarczycę do ich wydzielania.
Taki mechanizm regulacyjny pracę układu dokrewnego nazywa się ujemnym sprzężeniem zwrotnym. Zasada ujemnego sprzężenia zwrotnego jest bardzo prosta – odchylenie danej wielkości od pożądanego poziomu powoduje włączenie mechanizmów przywracających ją do normy. Na tej zasadzie opiera się regulacja również innych procesów w organizmie, co pozwala na zachowanie homeostazyhomeostazy.
Uzasadnij, że regulacja wydzielenia tyroksyny przez tarczycę odbywa się na drodze ujemnego sprzężenia zwrotnego.
Inny mechanizm regulacji hormonalnej opiera się na antagonizmie czyli przeciwstawnym działaniu hormonów. Jest to sytuacja, w której jeden hormon znosi działanie innego hormonu i odwrotnie. W ten sposób odbywa się regulacja poziomu glukozy we krwi.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R59qIXzFnrb3d
Film pod tytułem "Antagonizm działania insuliny i glukagonu".
Na podstawie powyższego filmu opisz antagonistyczne współdziałanie insuliny i glukagonu.
Feromony, zwane hormonami socjalnymi, to substancje chemiczne działające na odległość jako wabik seksualny albo sygnał alarmowy. Wytwarzają je m.in. owady, ryby i ludzie.
To ważne!
Układ dokrewny składa się z gruczołów dokrewnych, które wytwarzają hormony.
Gruczoły dokrewne jako gruczoły wewnątrzwydzielnicze nie posiadają przewodów wyprowadzających, wydzielają hormony bezpośrednio do krwi.
Do głównych gruczołów dokrewnych należą: przysadka mózgowa, produkująca hormon wzrostu, tarczyca produkująca tyroksynę, nadnercze produkujące adrenalinę, trzustka produkująca insulinę i glukagon, jajniki produkujące estrogen oraz jądra produkujące testosteron.
Hormony roznoszone są po całym ciele, ale wpływają tylko na komórki docelowe – na tym polega swoistość ich działania.
Hormony pozwalają na utrzymanie wszystkich procesów fizjologicznych w równowadze.
Na pożegnanie
Wymień substancje, które mogą być wydzielane przez trzustkę.
- enzymy trawienne
- hormony
- przeciwciała
- witaminy
Wskaż miejsca, w których może się znajdować hormon tarczycy – tyroksyna.
- tarczyca
- podwzgórze
- krew
- mięsień
- pot
Nazwij je i uzupełnij luki przy odpowiadających im numerach.
Wskaż odpowiedź zawierającą właściwie dobrane nazwy elementów oznaczonych cyframi 1-3. Możliwe odpowiedzi: 1. 1. insulina, 2. glukagon, 3. glikogen, 2. 1. glikogen, 2. insulina, 3. wątroba, 3. 1. glikogen, 2. adrenalina, 3. nadnercze, 4. 1. glukagon, 2. insulina, 3. glukoza
Połącz nazwy hormonów z opisami ich funkcji.
wzrost i rozwój mięśni, odkładanie glikogenu w wątrobie, zwiększanie zawartości glukozy we krwi, wydłużanie kości
| testosteron | |
| insulina | |
| hormon wzrostu | |
| glukagon |
Oceń, czy prawdziwe jest stwierdzenie: Ślinianki należą do układu dokrewnego. W odpowiedzi podaj 2 argumenty.
Wyjaśnij, na czym polega rola receptorów komórek docelowych w regulacji hormonalnej.
Ułóż zestaw 4 zadań dla innych uczniów korzystających z tego podręcznika, które sprawdzą wiedzę o budowie i funkcjonowaniu układu dokrewnego. Do każdego pytania w zadaniu podaj 4 proponowane odpowiedzi, ale tylko jedna ma być prawidłowa. Pytanie z odpowiedziami wyślij Twojemu nauczycielowi, który włączy je do quizu Milionerzy.
Za Tobą część modułu o układzie dokrewnym. Wróć do polecenia na stronie „Na dobry początek” i dopisz brakujące definicje. Pamiętaj, żeby nie kopiować słownika, ale wyjaśnić każde słowo kluczowe w miarę możliwości swoimi słowami.