Scenariusz zajęć „układ nerwowy”

biologia, III etap edukacyjny

Temat: Układ nerwowy.

Treści kształcenia

Podstawa programowa: Punkt (6.8) [uczeń] opisuje budowę i funkcje ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego; porównuje rolę współczulnego i przywspółczulnego układu nerwowego; opisuje łuk odruchowy, wymienia rodzaje odruchów oraz przedstawia rolę odruchów warunkowych w uczeniu się; wymienia czynniki wywołujące stres oraz podaje przykłady pozytywnego i negatywnego działania stresu; przedstawia sposoby radzenia sobie ze stresem.

Cele zoperacjonalizowane

Nabywane umiejętności

Kompetencje kluczowe

• Kompetencje informatyczne

• Myślenie matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo‑techniczne

• Porozumiewanie się w języku ojczystym

• Umiejętność uczenia się

Etapy lekcji

1. Wstęp:

Przedstawienie tematu lekcji.

Krótka pogadanka na temat nadrzędnej roli układu nerwowego wobec innych układów i całego organizmu.

2. Przebieg zajęć:

Nauczyciel prezentuje schemat przedstawiający budowę układu nerwowego człowieka. Wyróżnia ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy.

Pogadanka na temat funkcji układu nerwowego reagującego zarówno na bodźce pochodzące ze środowiska zewnętrznego jak i bodźce pochodzące z wnętrza organizmu. Określenie funkcji ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego.

Nauczyciel odtwarza film „Mózg”.

Nauczyciel opisuje autonomiczny układ nerwowy, wyróżnia część współczulną i przywspółczulną. Omawia antagonistyczny charakter działania obu części.

W trakcie burzy mózgów uczniowie wraz z nauczycielem opracowują tabelę, w której zestawione zostaną efekty działania włókien układu współczulnego i przywspółczulnego na wybrane narządy wewnętrzne lub układy narządów.

W rozmowie kierowanej nauczyciel wyróżnia odruchy warunkowe i bezwarunkowe. Uczniowie podają znane im przykłady odruchów warunkowych.

Uczniowie wykonują ćwiczenia praktyczne.

Instrukcja przeprowadzenia obserwacji

1. Opis teoretyczny omawianego zjawiska: Odruchy bezwarunkowe to odruchy wrodzone, które odbywają się po drogach wykształconych przez ewolucję. Ich uruchomienie i wykonanie zachodzi bez udziału świadomości, co skraca czas reakcji. Odpowiedź efektora na bodziec odebrany przez receptor jest zawsze taka sama. Odruchy bezwarunkowe są odruchami obronnymi związanymi z działalnością ośrodków rdzenia kręgowego i ośrodków podkorowych mózgowia. Przykładami odruchów bezwarunkowych są: odruch kolanowy polegający na reakcji mięśnia czworogłowego uda na uderzenie młoteczkiem w jego ścięgno poniżej rzepki, co skutkuje wyprostowaniem nogi w stawie kolanowym, odruch ścięgna Achillesa polegający na reakcji mięśnia brzuchatego łydki na uderzenie młoteczkiem w ścięgno Achillesa, co skutkuje zgięciem podeszwowym stopy, odruch mrugania polegający na zamykaniu powiek podczas gwałtownych ruchów skierowanych na oko, odruch źreniczny polegający na zwężaniu źrenic pod wpływem światła.

2. Ustalenie celu i obiektu prowadzonych badań: Celem obserwacji jest zbadanie wybranych odruchów bezwarunkowych występujących u człowieka.

3. Sposób przygotowania obserwacji (czas, miejsce itd.): Obserwacje są prowadzone podczas zajęć w klasie. Uczniowie wykonują ćwiczenia według instrukcji.

4. Sposób przeprowadzenia obserwacji: Uczniowie pracują w parach.

Ćwiczenie 1. Obserwacja odruchu kolanowego.

Uczeń siada swobodnie na stole z luźno opuszczonymi nogami. Drugi uczeń z pary uderza lekko młoteczkiem neurologicznym w miejsce tuż pod kolanem (ścięgno podkolanowe).

Ćwiczenie 2. Obserwacja odruchu ścięgna Achillesa.

Uczeń klęczy na krześle ze swobodnie opuszczonymi stopami. Drugi uczeń z pary uderza lekko młoteczkiem neurologicznym w ścięgno Achillesa.

Ćwiczenie 3. Obserwacja odruchu mrugania.

Uczeń patrzy prosto przed siebie. Drugi uczeń klaszcze lub szybko macha ręką tuż przed oczami kolegi.

Ćwiczenie 4. Obserwacja odruchu źrenicznego.

Uczeń patrzy prosto przed siebie. Drugi uczeń oświetla światłem latarki oczy kolegi.

5. Inne informacje, np. analiza obserwacji, sposób wyciągania wniosków, karta pracy, drzewka decyzyjne, formularze itd.: Uczniowie obserwują swoje reakcje. Wyciągają wnioski na temat zaobserwowanych odruchów bezwarunkowych. Określają jaką rolę w życiu człowieka pełnią odruchy bezwarunkowe.

Nauczyciel inicjuje dyskusję na temat stresu. Uczniowie podają przykłady pozytywnego i negatywnego działania stresu, dzielą się własnymi doświadczeniami związanymi ze stresem.

Nauczyciel przedstawia prezentację multimedialną „Sposoby radzenia sobie ze stresem”.

3. Podsumowanie:

Uczniowie korzystając z aplikacji Healthline http://www.healthline.com/human‑body‑maps/brain utrwalają wiadomości o położeniu i budowie struktur mózgowia człowieka.

Środki dydaktyczne

• Komputery połączone z Internetem

• Zasoby multimedialne: film „Mózg”

• Zasoby multimedialne: prezentacja multimedialna „Radzenie sobie ze stresem”

• Źródła w Internecie: aplikacja Healthline http://www.healthline.com/human‑body‑maps/brain

• Schemat budowy układu nerwowego człowieka

• Młoteczek neurologiczny

• Latarka

Metody nauczania

• Dyskusja

• Dyskusja dydaktyczna - burza mózgów

• Obserwacja

• Pogadanka

• Prelekcja

• Rozmowa kierowana

Formy pracy

• Indywidualna

• Praca w parach

• Zbiorowa

Praca domowa

Prawa i lewa półkula mózgu odpowiadają za inne umiejętności. Lewa półkula nazywana jest „racjonalną”, „logiczną” lub „matematyczną”, natomiast prawa półkula nazywana jest „emocjonalną”, „twórczą” i „kreatywną”. Korzystając z dostępnych źródeł informacji podaj funkcje prawej i lewej półkuli mózgu. Która półkula mózgu dominuje u Ciebie?

Dodatkowe propozycje wykorzystania

Multimedialne zasoby edukacyjne wykorzystywane w tym scenariuszu nadają się również do wykorzystania na II etapie edukacyjnym w zakresie nauczania przyrody.

Lista załączników multimedialnych

Film „Mózg”

Prezentacja multimedialna „Radzenie sobie ze stresem”

R1Pf7KpDcRqn3