Układ oddechowy człowieka
Scenariusz zajęć „układ oddechowy człowieka”
BIOLOGIA, III etap edukacyjny
Temat: Układ oddechowy człowieka.
Treści kształcenia
Podstawa programowa: Punkt (6.4) [uczeń] podaje funkcje części układu oddechowego, rozpoznaje je (na schemacie, modelu, rysunku, według opisu itd.) oraz przedstawia związek ich budowy z pełnioną funkcją; opisuje przebieg wymiany gazowej w tkankach i w płucach oraz przedstawia rolę krwi w transporcie gazów oddechowych; przedstawia czynniki wpływające na prawidłowy stan i funkcjonowanie układu oddechowego (aktywność fizyczna poprawiająca wydolność oddechową, niepalenie papierosów czynnie i biernie).
Cele zoperacjonalizowane
UCZEŃ | charakteryzuje wdech i wydech; |
definiuje pojęcia: wymiana gazowa, wentylacja płuc; | |
opisuje przebieg wymiany gazowej w tkankach i w płucach; | |
wyjaśnia pozytywny wpływ aktywności fizycznej na wydolność oddechową człowieka; | |
wyjaśnia rolę przepony i mięśni międzyżebrowych w procesie wentylacji płuc; | |
wykazuje różnice pomiędzy procesem oddychania komórkowego, a wymianą gazową; | |
wykazuje związek budowy narządu w układzie oddechowym z jego funkcją; | |
wykazuje związek pomiędzy układem krwionośnym a oddechowym; | |
wymienia elementy budowy układu oddechowego człowieka; | |
wymienia funkcje poszczególnych części układu oddechowego człowieka; | |
zna rolę krwi w transporcie gazów oddechowych; | |
zna szkodliwy wpływ palenia na zdrowie człowieka; |
Nabywane umiejętności
UCZEŃ | doskonali umiejętności właściwej organizacji pracy; |
jest świadomy szkodliwości palenia papierosów; | |
poprawnie interpretuje wyniki swoich obserwacji; | |
prezentuje postawę wyrażającą szacunek dla zdrowia własnego i innych; | |
rozumie ważność aktywnego spędzania czasu dla zachowania prawidłowego stanu i funkcjonowania układu oddechowego; | |
wskazuje na modelu i nazywa poszczególne części układu oddechowego człowieka; |
Kompetencje kluczowe
kompetencje informatyczne
myślenie matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo‑techniczne
porozumiewanie się w języku ojczystym
umiejętność uczenia się
Etapy lekcji
Wstęp:
Zapoznanie uczniów z tematem.
Pogadanka na temat różnic pomiędzy procesem oddychania komórkowego, a wymianą gazową.
Przebieg zajęć:
Nauczyciel prezentuje model anatomiczny człowieka. Omawia budowę układu oddechowego człowieka.
Uczniowie wraz z nauczycielem wyróżniają drogi oddechowe i płuca, określają ich funkcje.
Nauczyciel wyjaśnia rolę przepony i mięśni międzyżebrowych w procesie wentylacji płuc.
Nauczyciel odtwarza animację „Wymiana gazowa w płucach i transport gazów oddechowych”. Uczniowie odtwarzają animację na swoich komputerach.
Uczniowie dokonują obserwacji.
Instrukcja przeprowadzenia obserwacji
Opis teoretyczny omawianych zjawisk: Wydychane powietrze zawiera dwutlenek węgla. W wyniku reakcji dwutlenku węgla z wodorotlenkiem wapnia obecnym w wodzie wapiennej powstaje węglan wapnia wywołujący zmętnienie roztworu. Reakcja mętnienia wody wapiennej świadczy o obecności dwutlenku węgla w wydychanym powietrzu.
Wentylację płuc umożliwiają ruchy oddechowe – wdech i wydech. Wdech jest procesem czynnym i powoduje zwiększenie wymiarów klatki piersiowej w wyniku skurczu przepony i mięśni międzyżebrowych. Wydech jest procesem biernym, polegającym na rozkurczu mięśni wdechowych. Przy najgłębszym wdechu i wydechu pojemność płuc wynosi około 4000 cmIndeks górny 33 i nazywa się pojemnością życiową płuc. Przy spokojnym wdechu i wydechu pojemność płuc wynosi około 500 cmIndeks górny 33 i nazywa się objętością oddechową.
Ustalenie celu i obiektu prowadzonych badań: Celem obserwacji jest zbadanie obecności dwutlenku węgla w wydychanym powietrzu oraz dokonanie pomiaru obwodu klatki piersiowej podczas maksymalnego wdechu i wydechu.
Sposób przygotowania obserwacji (czas, miejsce itd.): Obserwacje są prowadzone podczas zajęć w klasie. Uczniowie mają do dyspozycji: słomkę i zlewkę z wodą wapienną, miarkę/centymetr krawiecki.
Sposób przeprowadzenia obserwacji: Uczniowie pracują w parach. Wykonują dwa ćwiczenia. Ćwiczenie nr 1 polega na zbadaniu obecności COIndeks dolny 22 w wydychanym powietrzu. Uczeń przez słomkę wdmuchuje powietrze z płuc do zlewki z wodą wapienną. Obserwuje zmętnienie wody wapiennej.
Ćwiczenie nr 2 polega na pomiarze obwodu klatki piersiowej podczas wdechu i wydechu. Uczniowie w parach dokonują pomiaru obwodu klatki piersiowej centymetrem krawieckim w momencie maksymalnego wdechu i wydechu. Zapisują wyniki pomiarów.
Inne informacje, np. analiza obserwacji, sposób wyciągania wniosków, karta pracy, drzewka decyzyjne, formularze itd.: Uczniowie wyjaśniają o czym świadczy zmętnienie wody wapiennej zaobserwowane w ćwiczeniu nr 1. Uczniowie zestawiają i porównują wartości pomiarów uzyskane w ćwiczeniu nr 2. Wyciągają wnioski i wyjaśniają dlaczego wartości pomiarów różnią się u innych porównywanych osób.
Nauczyciel przedstawia zestaw zdjęć „Jak dym z papierosów wpływa na płuca”.
Nauczyciel inicjuje dyskusję na temat szkodliwości palenia na zdrowie człowieka, zarówno palacza czynnego jak i biernego.
Podsumowanie:
W trakcie burzy mózgów uczniowie wykazują związek między układem krwionośnym a oddechowym. Uczniowie zapisują wnioski.
Zadanie domowe
Korzystając z dostępnych źródeł informacji (podręcznik, Internet) oraz własnych doświadczeń wyjaśnij pozytywny wpływ aktywności fizycznej na wydolność oddechową człowieka.
Środki dydaktyczne
komputer (komputery dla uczniów)
materiały multimedialne: animacja „Wymiana gazowa w płucach i transport gazów oddechowych”
materiały multimedialne: zestaw zdjęć „Jak dym z papierosów wpływa na płuca”
model anatomiczny człowieka
słomka
zlewka z wodą wapienną
miarka/centymetr krawiecki
notatnik, długopis
Metody nauczania
ćwiczenia praktyczne
dyskusja
obserwacja
pogadanka
pokaz
Formy pracy
indywidualna
praca w parach
zbiorowa
Dodatkowe propozycje wykorzystania
Multimedialne zasoby edukacyjne wykorzystywane w tym scenariuszu nadają się również do wykorzystania na II etapie edukacyjnym w zakresie nauczania przyrody.