E-materiały do kształcenia zawodowego

Zakładanie i prowadzenie upraw szkółkarskich drzew i krzewów owocowych

OGR.02. Zakładanie i prowadzenie upraw ogrodniczych – ogrodnik 611303, technik ogrodnik 314205

Uprawy szkółkarskie drzew i krzewów owocowych

PLANSZA INTERAKTYWNA

6

Spis treści

  1. Sposoby rozmnażania roślin sadowniczychSposoby rozmnażania roślin sadowniczych

  2. Metody prowadzenia mateczników podkładek wegetatywnychMetody prowadzenia mateczników podkładek wegetatywnych

  3. Sposoby produkcji podkładek generatywnychSposoby produkcji podkładek generatywnych

  4. Zakładanie i prowadzenie szkółki drzewek owocowychZakładanie i prowadzenie szkółki drzewek owocowych

  5. Zakładanie i prowadzenie szkółki krzewów owocowych na przykładzie malinZakładanie i prowadzenie szkółki krzewów owocowych na przykładzie malin

1
bg‑pink

1. Sposoby rozmnażania roślin sadowniczych

Rozmnażanie wegetatywne roślin sadowniczych:

R1Q4cONydTdid
Rozmnażanie wegetatywne roślin sadowniczych
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Plansza interaktywna przestawia rozmnażanie wegetatywne roślin sadowniczych. Widocznych jest sześć grafik oraz osiem punktów interaktywnych, które zawierają dodatkowe informacje.

Punkt pierwszy. Rozmnażanie przez odrosty korzeniowe i podział roślin matecznych. Aby rozmnożyć roślinę przez odrosty korzeniowe, należy pobrać sadzonkę, wbijając łopatę pomiędzy roślinę mateczną i przecinając łączący je korzeń. Z odrostów korzeniowych rozmnażana się malinę, jeżynę i niektóre typy wiśni. Podział roślin matecznych polega na rozerwaniu karpy nożem na mniejsze części, z których każda musi mieć korzenie. W ten sposób rozmnaża się jagodę kamczacką i poziomkę.

Grafika przedstawia roślinę mateczną, od której odchodzą korzenie. Powstaje dzięki temu nowa roślina.

Punkt drugi. Rozmnażanie przez odkłady pionowe (kopczykowanie). Rozmnażanie przez kopczykowanie polega na obsypywaniu ziemią wyrastających z rodziny matecznej pędów. W ten sposób rozmnaża się przede wszystkim podkładki wegetatywne jabłoni i podkładkę pigwy.

Grafika przedstawia roślinę, która znajduje się w ziemi usypanej na kształt kopca. Pęd główny znajduje się pod ziemią i wyrastają z niego liczne pędy.

Punkt trzeci. Rozmnażanie przez odkłady poziome. Rozmnażanie przez odkłady poziome polega na przygięciu do położenia poziomego ubiegłorocznych pędów, z których następnie wyrastają pionowo nowe pędy. Po obsypaniu ziemią młode pędy ukorzeniają się. Przez okłady poziome rozmnaża się podkładki wegetatywne dla drzew pestkowych: śliw, czereśni, wiśni.

Grafika przedstawia roślinę, od której odchodzi poziomy korzeń. Znajduje się on pod powierzchnią ziemi. Wyrasta z niego nowa roślina.

Punkt czwarty. Rozmnażanie przez sadzonki. Rozmnażanie przez sadzonki polega na pocięciu organów wegetatywnych rośliny (czyli korzeniu, pędu, liścia, wierzchołka wzrostu) na części i stworzeniu im odpowiednich warunków do ukorzenienia się. Ukorzenieniu się sprzyja wysoka temperatura, wilgotność, określony skład podłoża, stosowanie substancji wzrostowych oraz witamin i brak światła.

Grafika przedstawia sadzonki włożone pionowo do ziemi. Ostatnia z sadzonek zaczyna się ukorzeniać i kwitnąć.

Punkt piąty. Szczepienie. Szczepienie to główny sposób rozmnażania drzew owocowych, w wyniku którego otrzymuje się organizm złożony z dwóch odmiennych genetycznie części: zraza i podkładki. Najczęściej stosowaną metodą szczepienia jest okulizacja, która polega na umieszczeniu tarczki okulizacyjnej z pąkiem liściowym z małą ilością kory i drewna odmiany uprawnej pod korą naciętej podkładki.

Grafika przedstawia trzy gałązki. Na pierwszej gałązce wykonane jest niewielkie nacięcie, na drugiej wkłada się pąk liściowy. Trzecia przedstawia owinięcie gałąki.

Punkt szósty. Rozmnażanie w kulturach in vitro (mikrorozmnażanie). Mikrorozmnażanie przebiega w sztucznych, aseptycznych warunkach. Materiałem wyjściowym są zdrowe rośliny mateczne, z których pobiera się wierzchołki pędów. Po sterylizacji eksplantanty zostają wyłożone na pożywki agarowe z dodatkiem cytokininy BAP, która stymuluje wzrost rośliny i tworzenie się nowych pędów. Następnie pędy umieszcza się w specjalnej pożywce zawierającej auksyny, która stymuluje ukorzenianie się. Na koniec przenosi się rośliny ze szkła do szklarni. Należy zapewnić im wysoką temperaturę i dużą wilgotność, stopniowo przystosowując je do naturalnych warunków uprawy.

Grafika przedstawia proces metody in vitro. Z rodziny matecznej zostają pobrane pędy, które rozrastają się w nowe rośliny.

Punkt siódmy. Zalety rozmnażania wegetatywnego roślin sadowniczych. Do zalet rozmnażania wegetatywnego roślin sadowniczych należą: łatwość, wcześniejsze owocowanie, mniejszy i wyrównany wzrost, lepsza jakość owoców, lepsze zrastanie się z odmianą szlachetną.

Punkt ósmy. Wady rozmnażania wegetatywnego roślin sadowniczych. Do wad rozmnażania wegetatywnego roślin sadowniczych należą: słaby system korzeniowy, większe wymagania co do gleby, większa potrzeba nawadniania, mniej liczne rośliny potomne.

Rozmnażanie generatywne roślin sadowniczych: 

RLZkvJkbArWFE
Rozmnażanie generatywne roślin sadowniczych
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Grafika interaktywna przedstawia rozmnażanie generatywne roślin sadowniczych. Widocznych jest pięć grafik, które tworzą zamknięty, powtarzający się cykl. Z kwitnącego drzewa powstają owoce, owoce stają się nasionami, a z nasion wyrasta drzewo, które następnie ponownie kwitnie.
Dodatkowo na grafice znajdują się cztery punkty interaktywne, zawierające informacje uzupełniające.

Punkt pierwszy. Zbiór nasion. Produkcja podkładek generatywnych polega na umiejętnym zbiorze nasion i ich przygotowaniu.

Punkt drugi. Wysiew i pielęgnacja. Następnie nasiona wysiewa się i odpowiednio pielęgnuje od momentu wzejścia do osiągnięcia przydatności szkółkarskiej.

Punkt trzeci. Zalety rozmnażania generatywnego roślin. Do zalet rozmnażania generatywnego roślin zalicza się: silny system korzeniowy, małą potrzebę nawadniania, dużą żywotność, dużą liczbę siewek.

Punkt czwarty. Wady rozmnażania generatywnego roślin. Do wad rozmnażania generatywnego roślin zalicza się: dużą zmienność cech, niedostateczne wyrównanie pod względem siły wzrostu, odporności na choroby i wytrzymałości na mróz, późniejsze owocowanie, gorszą jakość owoców.

1

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

2
bg‑pink

2. Metody prowadzenia mateczników podkładek wegetatywnych

1
RWraCICrfNYJK1
Metody prowadzenia mateczników podkładek wegetatywnych
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Plansza interaktywna przedstawia metody prowadzenia mateczników podkładek wegetatywnych. Plansza dzieli się na dziesięć segmentów, które następują po sobie. Każdy segment zawiera tytuł oraz punkt interaktywny, który jest uzupełniony o dodatkowe informacje.

Punkt pierwszy. Dobór roślin matecznych. Drzewa na podkładkach karłowych zaczynają owocować szybciej, zaś drzewa zaszczepione na podkładkach półkarłowych i silnie rosnących – później. Podkładki karłowe przyczyniają się też do corocznego i obfitego owocowania, wymagają za to żyznej i wilgotnej gleby. Niski wzrost podkładek ułatwia też zbiór owoców.

Punkt drugi. Przygotowanie terenu. Matecznik należy zakładać na glebach płaskich, żyznych i umiarkowanie wilgotnych. Rok wcześniej wysiewa się przedplon pod przyoranie (rośliny motylkowe, rzepak lub gorczycę wysiane na oborniku w ilości 40–50 t/ha). Jesienią wysiewa się nawozy fosforowe (80–150 kg/ha) i potasowe (150–250 kg/ha), a następnie orze się pole na głębokość 25–30 cm. Odczyn gleby powinien wynosić 6,2–7.

Punkt trzeci. Sadzenie roślin. Matecznik zakłada się przeważnie jesienią. Rośliny mateczne sadzi się w rzędach oddalonych od siebie o 150–200 cm, przy czym:
- w metodzie rozmnażania przez odkłady pionowe sadzi się je co 25–35 cm (lub co 20 cm w rzędzie, jeśli są przeznaczone na podkładki karłowe);
- w metodzie rozmnażania przez odkłady poziome sadzi się je co 40–60 cm.

Punkt czwarty. Zabiegi pielęgnacyjne w I roku. W I roku prowadzenia matecznika:
- ścina się drzewka na wysokość 30–40 cm;
- obsypuje się je ziemią przed nadejściem zimy;
- odchwaszcza się glebę wokół drzewek.

Punkt piąty. Zabiegi pielęgnacyjne w kolejnych latach. W II roku i kolejnych latach matecznik:
- odchwaszcza się i usuwa szkodniki; - nawozi się (co roku) azotem, potasem i fosforem;
- w przypadku odkładów pionowych: wiosną ścina się drzewka ok. 7 cm nad ziemią, kiedy nowe pędy osiągną ok. 15 cm, kopczykuje się je;
- w przypadku odkładów poziomych: przygina się rośliny wzdłuż rzędów, w rowki o głębokości ok. 8 cm i przytrzymuje je w nich za pomocą tzw. kulek; kiedy wyrastające z nich pędy osiągną długość ok. 15 cm, obsypuje się je ziemią.

Punkt szósty. Odejmowanie. Podkładki odejmuje się jesienią.

Punkt siódmy. Sortowanie. Podkładki sortuje się według grubości pnia w przedziałach co 2 mm.

Punkt ósmy. Wiązanie w pęczki. Podkładki wiąże się w pęczki po 50 sztuk. Do każdej podkładki mocuje się dwie etykiety.

Punkt dziewiąty. Dołowanie. Dołownik powinien się znajdować w zacienionym miejscu. W dołowniku należy wyorać pługiem bruzdy o głębokości 40–50 cm i zabezpieczyć go przed gryzoniami.

Punkt dziesiąty. Przechowywanie w chłodni. Warunki panujące w chłodni (zarówno temperatura, jak i wilgotność) są sterowane komputerowo.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

3
bg‑pink

3. Sposoby produkcji podkładek generatywnych

1
R1IlA0fkEsJ7B1
Ilustracja przedstawia schemat graficzny. Z lewej strony napisane jest "wybór terenu", pod spodem "przygotowanie gleby", a jeszcze niżej "przygotowanie nasion do siewu". Od wszystkich tych trzech haseł biegnie w prawo strzałka prowadząca do napisu "wysiew nasion", a dalej do napisu "pikowanie siewek" i dalej do napisu "zabiegi pielęgnacyjne". Od tego ostatniego hasła biegnie strzałka w dół. Prowadzi ona do ułożonych w jednym rzędzie obok siebie haseł: "podcinanie siewek", spulchnianie gleby", "odchwaszczanie", "nawożenie", "ochrona przed chorobami i szkodnikami" oraz "nawadnianie". Wszystkie te hasła są spięte klamrą i odchodzi od nich w dół strzałka wiodąca do napisu "wykopywanie podkładek". Następnie, w lewo, od hasła "wykopywanie podkładek" prowadzi strzałka do napisów "sortowanie" i wiązanie w pęczki". Od napisu "wiązanie w pęczki" odchodzą w lewo dwie strzałki. Jedna prowadzi do hasła "dołowanie", a druga do hasła "przechowywanie w chłodni".
Sposoby produkcji podkładek generatywnych
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Plansza interaktywna przedstawia sposoby produkcji podkładek generatywnych. Plansza dzieli się na segmenty, które następują po sobie. Segmenty zawierają tytuły oraz punkty interaktywne, które są uzupełnione o dodatkowe informacje.

Segment pierwszy składa się z trzech punktów.
Punkt pierwszy. Wybór terenu. Najodpowiedniejsze są żyzne gleby gliniasto‑piaszczyste w ciepłym rejonie.
Punkt drugi. Przygotowanie gleby. Glebę pod uprawę podkładek generatywnych najlepiej przygotowywać na kilka lat przed założeniem szkółki, stosując przedplon w uprawie zmianowej i obornik. W czwartym roku rozsypuje się nawozy mineralne, a następnie wykonuje się głęboką orkę. Po wyrównaniu gleby sieje się nasiona.
Punkt trzeci. Przygotowanie nasion do siewu. Aby przygotować nasiona do siewu, zaleca się je namoczyć, a następnie poddać chłodnej stratyfikacji.

Segment drugi.
Punkt czwarty. Wysiew nasion. Nasiona wysiewa się na miejsca stałe lub w inspektach zimnych czy na zagonach.

Segment trzeci.
Punkt piąty. Pikowanie siewek. Rośliny wysiane w inspektach zimnych lub na zagonach trzeba przepikować i skrócić główny korzeń o 1/3 jego długości. Następnie sadzi się rośliny na miejsca stałe.

Segment czwarty. Zabiegi pielęgnacyjne

Segment piąty. składa się z sześciu punktów.
Punkt szósty. Podcinanie siewek. Siewki, które nie były pikowane i nie miały skracanego korzenia, przerywa się i podcina ich korzeń specjalnymi nożami lub szpadlem.
Punkt siódmy. Spulchnianie gleby. Glebę wokół siewek należy spulchniać, aby poprawić stosunki wodno‑powietrzne.
Punkt ósmy. Odchwaszczanie. To podstawowy zabieg. Na niewielkich plantacjach chwasty usuwa się wyłącznie ręcznie, ewentualnie chemicznie. W dużych szkółkach stosuje się ciągniki usuwające chwasty między rzędami roślin, a jednocześnie spulchniające glebę.
Punkt dziewiąty. Nawożenie. Stosuje się nawozy azotowe w 2–3 dawkach.
Punkt dziesiąty. Ochrona przed chorobami i szkodnikami. Młode podkładki chroni się przed chorobami i szkodnikami od momentu pojawienia się pierwszych liści.
Punkt jedenasty. Nawadnianie. Podkładki należy obficie nawodnić po podcinaniu korzeni oraz w razie suszy.

Segment szósty. 
Punkt dwunasty. Wykopywanie podkładek. Podkładki wykopuje się w październiku, kiedy zaczynają opadać liście.

Segment siódmy.
Punkt trzynasty. Sortowanie. Podkładki sortuje się według grubości, co 2 mm.

Segment dziewiąty składa się z dwóch punktów.
Punkt czternasty. Wiązanie w pęczki. Posortowane podkładki wiąże się w pęczki po 50 sztuk. Do każdej podkładki mocuje się dwie etykiety.
Punkt piętnasty. Dołowanie. Dołownik powinien się znajdować w zacienionym miejscu. W dołowniku należy wyorać pługiem bruzdy o głębokości 40–50 cm i zabezpieczyć go przed gryzoniami.
Punkt szesnasty. Przechowywanie w chłodni. Warunki panujące w chłodni (zarówno temperatura, jak i wilgotność) są sterowane komputerowo.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

4
bg‑pink

4. Zakładanie i prowadzenie szkółki drzewek owocowych

R7HIPeP8X7AhK1
Plansza składa się z trzech rysunków przedstawiających drzewka. Nad pierwszym rysunkiem znajduje się napis: "Uszlachetnione drzewko składające się z dwóch komponentów". Pierwszym komponentem jest podkładka, która obejmuje korzenie i krótki fragment pnia wystający niewiele ponad ziemię. Drugim komponentem jest zraz odmiany szlachetnej (uprawnej) zaszczepiony mniej więcej 5-10 cm nad ziemią. Miejsce to, widoczne jako niewielkie zgrubienie, jest oznaczone jako miejsce połączenia obu komponentów. Nad drugim rysunkiem po środku znajduje się napis: "Uszlachetnione drzewko składające się z trzech komponentów (z odmianą przewodnią)". Na rysunku tym widoczne są dwa drzewka. Każde z nich składa się z trzech komponentów. Komponenty te to, zaczynając od dołu: podkładka, odmiana przewodnia i zrazy odmiany szlachetnej. Różnica dotyczy miejsca szczepienia. Nad pierwszym z tych drzewek widnieje napis "Szczepienie pod koroną" i cała korona drzewka pochodzi z odmiany szlachetnej, a nad drugim: "Szczepienie w koronie". W drugim wypadku wszystkie zrazy w koronie wyrastają z pnia będącego odmianą przewodnią. Nad trzecim rysunkiem znajduje się napis "Uszlachetnione drzewko składające się z trzech komponentów (ze wstawką skarlającą)". Rysunek przedstawia trzy etapy produkcji takiego drzewka. W pierwszym etapie, przypadającym na pierwszy rok produkcji, drzewko jest małe. Jest to okulant składający się z podkładki i wstawki skarlającej zaszczepionej zimą. Drugi rok produkcji obejmuje dwa etapy. Najpierw, kiedy drzewko nieco podrosło, zostało poddane okulizacji: do znacznie dłuższego niż w poprzednim roku pędu wstawki wszczepiono oczko odmiany uprawnej. Następnie z oczka odmiany uprawnej wyrósł długi pęd, a zbędne pędy boczne zostały obcięte. Drzewko z jednym pędem odmiany uprawnej o odpowiedniej wysokości jest jednorocznym drzewkiem ze wstawką skarlającą gotowym do sprzedaży.
Zakładanie i prowadzenie szkółki drzewek owocowych
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

5
bg‑pink

5. Zakładanie i prowadzenie szkółki krzewów owocowych na przykładzie malin

Powrót do spisu treściPowrót do spisu treści

1
1

Grafika interaktywna przedstawia trzy plansze dotyczące zakładania i prowadzenia szkółki krzewów owocowych na przykładzie malin. Plansze zawierają grafiki oraz punkty interaktywne uzupełnione o dodatkowe informacje.

Plansza pierwsza. Tradycyjny sposób produkcji - w gruncie. Plansza zawiera siedem grafik oraz dziewięć punktów interaktywnych.
Punkt pierwszy. Na pół roku przed założeniem matecznika niszczy się chwasty.
Grafika przedstawia rękę, która dotyka sadzonki.
Punkt drugi. Aby przygotować glebę pod matecznik, stosuje się nawożenie podstawowe: organiczne i mineralne, a także odkaża się glebę.
Grafika przedstawia ciągnik.
Punkt trzeci. Jesienią lub wiosną sadzi się rośliny.
Grafika przedstawia łopatę wbitą w glebę.
Punkt czwarty. W pierwszym roku prowadzenia matecznika wycina się pędy u nasady roślin matecznych.
Grafika przedstawia sekator.
Punkt piąty. W kolejnych latach wczesną wiosną stosuje się bezchlorkowy nawóz wieloskładnikowy, a w połowie maja i czerwca azotowy. Po wycięciu pędów podaje się 2‑3 dawki nawozu azotowego.
Grafika przedstawia nawóz.
Punkt szósty. W okresie suszy należy nawadniać rośliny.
Grafika przedstawia konewkę.
Punkt siódmy. Jesienią drugiego roku prowadzenia matecznika i kolejnych lat wykopuje się sadzonki z gołym korzeniem. Jednoroczne sadzonki są gotowe do sprzedaży, można je też przechowywać w chłodni do wiosny. Przeważnie jesienią, rzadziej wiosną, są sadzone do gruntu przez plantatorów.
Grafika przedstawia mateczniki. Są to ukorzenione gałęzie.
Punkt ósmy. Niski koszt produkcji, który przekłada się na mały koszt sadzonek.
Punkt dziewiąty. Łatwość zainfekowania malin m.in. chorobami wirusowymi.

Plansza druga. Nowoczesny sposób produkcji - sadzonki doniczkowane. Wariant I: sadzonki typu plug plants. Plansza zawiera sześć grafik oraz osiem punktów interaktywnych.
Punkt pierwszy. Produkowane są w szklarniach, w ściśle kontrolowanych warunkach, z roślin matecznych rosnących w pojemnikach.
Grafika przedstawia tunel.
Punkt drugi. Jesienią, po wejściu roślin matecznych w stan spoczynku, usuwa się ich części nadziemne, a korzenie z donicami umieszcza się w chłodni.
Grafika przedstawia donicę z korzeniami rośliny.
Punkt trzeci. Na początku stycznia po wyjęciu z chłodni korzenie tnie się i umieszcza w wielodoniczkach wypełnionych sterylnym podłożem (najczęściej substratem kokosowym).
Grafika przedstawia rośliny z poziomymi korzeniami.
Punkt czwarty. Wielodoniczki na czas ukorzeniania się roślin znajdują się na podgrzewanych i zamgławianych stołach lub są przykrywane folią (umieszczaną kilkadziesiąt centymetrów nad doniczkami, z zachowaniem wentylacji). Ukorzenione sadzonki mają 2‑3 liście.
Grafika przedstawia nagrzewane rośliny.
Punkt piąty. Sadzonki wymagają stałego nawadniania i nawożenia (fertygacji).
Grafika przedstawia konewkę.
Punkt szósty. Sadzonki są gotowe do sprzedaży od połowy marca lub początku kwietnia, zależnie od warunków klimatycznych w danym rejonie.
Grafika przedstawia gotową sadzonkę.
Punkt siódmy. Krótki cykl produkcji, wysoka zdrowotność i wyższy odsetek roślin, które się przyjęły.
Punkt ósmy. Wysoki koszt produkcji.

Plansza trzecia. Nowoczesny sposób produkcji - sadzonki doniczkowane. Wariant II: sadzonki długopędowe (long cane). Plansza zawiera cztery grafiki oraz sześć punktów interaktywnych.
Punkt pierwszy. Produkcja rozpoczyna się w czerwcu od zasadzenia 2 roślin typu plug do dwulitrowej doniczki.
Punkt drugi. Przez zimę sadzonki są trzymane w chłodni.
Punkt trzeci. Ponieważ maliny rosną w doniczkach, wymagają stałego nawadniania i nawożenia (fertygacji).
Punkt czwarty. Na wiosnę następnego roku (od połowy marca) maliny typu long cane są gotowe do sprzedaży. Sadzonki posadzone w tunelu w marcu owocują już od czerwca i powtarzają owocowanie do listopada.
Punkt piąty. Duża zdrowotność roślin, obfite i długie plonowanie już w roku zasadzenia.
Punkt szósty. Wysoki koszt produkcji.

Powiązane ćwiczenia