Uśmiech wart tysiąca słów, czyli jak się porozumiewamy
Scenariusz zajęć
II etap edukacyjny, język polski
Temat: Uśmiech wart tysiąca słów, czyli jak się porozumiewamy
Treści kształcenia:
I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji.
3. Świadomość językowa. Uczeń:
5) rozpoznaje znaczenie niewerbalnych środków komunikowania się (gest, wyraz twarzy, mimika, postawa ciała).
Cele operacyjne:
Uczeń:
Poznaje wiersz Aleksandra Fredry „Paweł i Gaweł”,
Ocenia postępowanie bohaterów i uzasadnia swoje zdanie,
Potrafi wyciągać ogólne wnioski,
Rozpoznaje znaczenie wyrazu twarzy, mimiki, gestu, postawy ciała i opisuje związane z nimi emocje,
Rozumie ważność pozytywnych zachowań społecznych,
Potrafi współpracować w grupie.
Nabywane umiejętności:
Uczeń:
Nazywa i opisuje uczucia i emocje,
Poznaje pojęcie komunikacji werbalnej i niewerbalnej,
Dostrzega, rozpoznaje i opisuje emocje w zachowaniu,
Potrafi ocenić postępowanie bohaterów,
Potrafi formułować ogólne wnioski dotyczące sposobów postępowania,
Definiuje określenia dobry – zły, a także posługuje się wyrażeniami bliskoznacznymi do tych określeń,
Rozumie znaczenie określeń: synonimy i potrafi wskazać ich przykłady,
Korzysta ze słownika wyrazów bliskoznacznych,
Współpracuje w grupie.
Kompetencje kluczowe:
Porozumiewanie się w języku ojczystym,
Umiejętność uczenia się,
Świadomość i ekspresja kulturalna.
Metody nauczania:
Problemowe aktywizujące: rozmowa kierowana, inscenizacja, burza mózgów,
Eksponujące: film, pokaz połączony z przeżyciem.
Formy pracy:
Indywidualna,
Zbiorowa jednolita,
Grupowa zróżnicowana.
Środki dydaktyczne:
Tekst wiersza Aleksandra Fredry pt. „Paweł i Gaweł”Indeks górny 11,
Sprzęt multimedialny (komputer, ewentualnie podłączony do telewizora/projektor multimedialny/tablica interaktywna),
Zasób multimedialny: film „W parku”,
Słowniki wyrazów bliskoznacznych,
Kartki z napisanymi scenkami do odegrania.
Przebieg zajęć:
Etap wstępny
Nauczyciel wita uczniów i siada wraz z nimi w kręgu. Inicjuje rozmowę na temat różnych społecznych relacji, pytając: „Jak zachowuje się ktoś, kto jest uprzejmy, miły dla innych, uczynny i koleżeński?”. Prosi uczniów o podanie przykładów takich pozytywnych zachowań, zaobserwowanych w codziennych sytuacjach, np. podczas wizyty w sklepie, przychodni zdrowia, w szkole, w domu itp.
Następnie pyta dzieci, czy ktoś kiedyś zachował się wobec nich niegrzecznie lub nieuprzejmie. Jeśli tak, to dlaczego? Prosi, aby uczniowie zastanowili się nad motywami takiego postępowania. Zadaje im pytania pomocnicze: „Dlaczego ludzie są niemili?”, „Co sprawia, że reagują złością/złośliwością?”, „W jakich sytuacjach tak się zachowują?”. Sugerowane wnioski:
Złe zachowania wynikają najczęściej z chęci uzyskania korzyści dla siebie, egoizmu, braku dobrych wzorców zachowań (złe wychowanie), strachu (bo czegoś nie znamy, bo ktoś lub coś nam grozi, bo nie potrafimy czegoś zrobić), złego samopoczucia, choroby, niedobrego nastroju, zdenerwowania itp. Ważne są też urazy i negatywne doświadczenia z kontaktów z innymi ludźmi.
Etap realizacji
Nauczyciel zapisuje na tablicy słowa „uprzejmość” i „nieuprzejmość”, a potem prosi uczniów o podanie wyrazów bliskoznacznych. Dzieci podają je z pamięci, a następnie wyszukują kolejne w przyniesionych przez nauczyciela słownikach synonimów. Synonimy w dwóch kolumnach zapisują na tablicy wybrani uczniowie, reszta klasy przepisuje je do zeszytów.
Następnie prowadzący zajęcia proponuje klasie wysłuchanie wiersza Fredry, a potem o opisanie wydarzenia zaistniałego w utworze. Pyta też uczniów o ich relacje z sąsiadami. Czy znają podobne sytuacje, jak ta przedstawiona w utworze? Jeśli tak, to dlaczego miały one miejsce? Dlaczego Paweł zachował się tak wobec Gawła (warto zwrócić uwagę na reakcję „ząb za ząb”)? Czy była to pozytywna i słuszna reakcja? Uczniowie dyskutują, ale nauczyciel nie komentuje ich odpowiedzi. Zaprasza za to dzieci do zapoznania się z przygotowanym materiałem filmowym. Odtwarza zasób multimedialny i po emisji rozpoczyna rozmowę, prosząc o opisanie obejrzanej scenki: „Gdzie znajdowali się bohaterowie?”, „Co robili?”, „Dlaczego zachowywali się w taki sposób?”.
Następnie nauczyciel kieruje rozmową tak, by uczniowie wskazali odpowiedź na pytanie, w jaki sposób ludzie się komunikują; pokazują, że coś ich śmieszy albo smuci, boją się lub odczuwają ulgę itp. Uczniowie wymieniają uwagi na temat werbalnych i niewerbalnych środków komunikacji. Nauczyciel wymienia ich wnioski. Następnie pyta, jak nazywa się scenka, którą obejrzeli w filmie (pantomima), a jak określa się aktorów, których uczniowie widzieli na ekranie (mimowie). W jaki sposób pokazywali oni emocje/reakcje? Po czym można poznać ich nastroje? Po rozmowie następuje zapisanie wniosków na tablicy.
Etap końcowy
Nauczyciel wybiera pięciu chętnych uczniów, którzy losują kartki z tematami scenek do odegrania (np. uprzejmość wobec starszej sąsiadki, której ktoś pomaga nieść ciężkie zakupy; scenka w sklepie, gdzie ekspedientka wydaje klientowi zbyt dużą resztę, zaś klient wraca i oddaje jej pieniądze itp.) oraz dobiera im kolegów do miniprzedstawienia. Klasa przez dziesięć minut przygotowuje się do przedstawień. Nauczyciel prosi, aby uczniowie starali się odegrać emocje bohaterów nie tylko za pomocą tekstów, ale również mimiki, gestów i postawy ciała.
Uczniowie prezentują swoje scenki, najlepsze realizacje mogą zostać nagrodzone, np. te osoby otrzymują dobre oceny.
Dodatkowo:
W ramach zadania domowego nauczyciel prosi, aby uczniowie pisemnie scharakteryzowali pojęcie „dobry sąsiad” i zastanowili się, czy sami spełniają kryteria miłych i uprzejmych lokatorów bloku lub domu.
Uczeń zdolny/chętny może też przygotować po 2–3 przykłady związków frazeologicznych z wykorzystaniem wybranych wyrazów: dobry, zły, smutek, radość, prawda, kłamstwo, strach, odwaga.
Przykładowe źródło: Aleksander Fredro, Paweł i Gaweł, Wydawnictwo Dwie Siostry, Warszawa 2010.↩
