Ustrój w Rzymie: republika, pryncypat, dominat

Ilustracja przedstawia dwie figury geometryczne oraz dwóch mężczyzn wraz ze strzałkami oraz umieszczonymi napisami. Pośrodku obecny jest wysoki oraz wąski prostokąt, na którym od dołu umieszczono liczby, cyfry oraz napisy: kwestor 20, kurulny 2, pretor 8 (oraz strzałka i napis propretor), konsul 2 (oraz strzałka i napis prokonsul). Nad nim narysowana jest postać – starszy mężczyzna o siwych włosach, mający na sobie biało‑złoto‑czerwoną szatę, złote sandały oraz wieniec laurowy. Jedną dłonią podpiera się pod bok. Od jego sylwetki odchodzą dwie przerywane strzałki prowadzące do napisów: dyktator; cenzor 2. O prostokąt opiera się krótszy równoległobok o podobnej szerokości, którego powierzchnię przecinają od dołu napisy: trybun 10 oraz plebejski 2. U góry umieszczono napis: edyl. Pod prostokątem, z lewej strony, narysowana jest postać – siwowłosy mężczyzna odziany w beżową szatę przewiązaną pasem, z przerzuconym przez ramię czerwonym płaszczem oraz w brązowych sandałach. W prawej dłoni trzyma zwój pergaminu. Obok niego umieszczono napis: patrycjusze lub plebejusze. Pod schematem umieszczono wyjaśnienia do symboli znajdujących się na ilustracji. Gwiazdka oznacza Urzędy KURULNE (nosili toga praetexta). Dwie gwiazdki oznaczają urzędy, które posiadały imperium (zakres władzy cywilnej, wojskowej i religijnej). Cyfry oznaczają liczbę urzędników sprawujących jednocześnie dany urząd. W drugiej warstwie ilustracji na panelu bocznym z prawej strony umieszczono hasła wraz z ilustracjami: Po kliknięciu na hasło Patrycjusze wyświetla się tekst: Członkowie rodów, których ojcowie zasiadali w senacie nosili nazwę patriciī [czytaj: patricji]. Do patrycjatu rzymskiego należała pewna zamknięta liczba rodów. We wczesnym okresie republiki patrycjat stanowił kastę zamkniętą, do której żaden ród nie mógł już zostać przyjęty. Taki stan rzeczy trwał aż do czasu uchwalenia lēx Canulēia [czytaj: leks Kanuleja] (445 r. p.n.e.), która pozwalała na zawieranie małżeństw z plebejuszami. Erudyci rzymscy wyliczali 136 rodów; my dziś znamy najwyżej 60. W ostatnich latach republiki znane było tylko 14 rodów. Wojny i upadek ekonomiczny były przyczyną niemal zupełnego zaniku patrycjatu, toteż w 45 lub 44 r. p.n.e. Cezar spowodował uchwalenie lēx Cassiā [czytaj: leks Kasja], która pozwalała na mianowanie pontifex maximus [czytaj: pontifeks māksimus] również spośród przedstawicieli rodów plebejskich. Wiele urzędów było w najdawniejszych czasach zarezerwowanych jedynie dla patrycjuszy, choć stopniowo plebejusze, walcząc o swe prawa zdobywali do nich dostęp, nigdy nie została uznana zasada, że wszystkie urzędy są otwarte zarówno dla jednych, jak i dla drugich. Pod tekstem znajduje się opis ilustracji: Pod tekstem znajduje się ilustracja, która przedstawia rzeźbę mężczyzny wykonaną z jasnego kamienia umieszczoną na podwyższeniu. Posąg przedstawia mężczyznę w średnim wieku, odzianego w długą szatę. W lewej dłoni trzyma zwój pergaminu. Druga dłoń mężczyzny jest wyciągnięta do przodu. Po kliknięciu na hasło Plebejusze wyświetla się tekst: Warstwa obywateli rzymskich przeciwstawna patrycjuszom. Ta grupa społeczna posiadała osobistą wolność, lecz miała ograniczone prawa polityczne, na przykład brak dostępu do wszystkich urzędów. Plebejusze żyli przeważnie z rolnictwa, uprawiali również rzemiosło i handel. Pod tekstem znajduje się czarno‑biała ilustracja przedstawia tłum mężczyzn zgromadzonych na tle górskiego krajobrazu. Stoją blisko siebie – jeden obok drugiego. W dłoniach trzymają drzewce z proporcami, miecze. W oddali stoi oddział wojowników z włóczniami. 3. Po kliknięciu na hasło Kwestor wyświetla się tekst: Urzędnik skarbowy w Rzymie. Do jego kompetencji należało administrowanie różnymi działami finansów państwa. Tak więc kwestorowie zarządzali finansami armii, finansami poszczególnych prowincji i samego miasta. Liczba kwestorów zmieniała się według potrzeb. W karierze politycznej kwestura była najniższym szczeblem. Kwestorzy nie byli wyposażeni w imperium, nie posiadali też ani liktorów, ani krzesła kurulnego. Pod tekstem znajduje się fotografia przedstawiająca stos monet rzymskich o owalnym, niemal okrągłym, kształcie. Momenty są różnokolorowe, można wyróżnić: miedziane, brązowe, szare, a także odbarwione, co oddaje ich wiek. Po kliknięciu na hasło Trybun wyświetla się tekst: pierwotnie tytuł przywódców trzech najstarszych tribus (podział ludności) rzymskich. W dalszym ciągu termin ten był używany w następujących znaczeniach: tribūnī aeriāriī [czytaj: tribuni erarii] - urzędnicy skarbowi z warstwy plebejskiej, pomocnicy kwestora; zajmowali się rozdziałem pieniędzy skarbowych, w wojsku zaś wypłacali żołd żołnierzom. tribūnī militum [czytaj: tribuni mīlitum] - oficerowie, których wybierano po sześciu na każdy legion: dwu z nich dowodziło na zmianę legionem, czterech innych odbywało służbę przy wodzu naczelnym. tribūnī plēbis - urząd broniący interesów warstwy plebejskiej; najpierw wybierano dwóch trybunów, później czterech, ostatecznie ich liczba doszła do dziesięciu. Pod tekstem znajduje się ilustracja, która przedstawia okrągłą, czarną ramkę na żółtym tle. Pośrodku ukazano z profilu mężczyznę o długiej brodzie i kręconych włosach, odzianego w szatę zapiętą na ramieniu. Wzdłuż ramki, po jej wewnętrznej stronie, umieszczono napisy: TRIBUNUS, TIB GRACCUS. Po kliknięciu na hasło Edyl kurulny wyświetla się tekst: Urząd rzymski zarezerwowany początkowo dla patrycjuszy. Edylowie kurulni mieli prawo do oznak wyższych urzędników - krzesła kurulnego i toga praetexta [czytaj: toga preteksta]. Zakres działalności edylów kurulnych obejmował: nadzór nad bezpieczeństwem publicznym, porządkiem, budowlami i aprowizacją w mieście oraz organizowanie igrzysk. Mieli także prawo wydawania edyktów policyjnych i jurysdykcji w sprawach handlowych. Pod tekstem znajduje się ilustracja, która przedstawia niskie krzesło pozbawione oparcia, stojące na czterech skrzyżowanych nogach. U góry ukazano cały mebel, a na dole dwie pojedyncze pary nóg krzesła. Po kliknięciu na hasło Edyl plebejski wyświetla się tekst: niższy urząd rzymski zarezerwowany dla plebejuszy. Do zadań edylów plebejskich należał: nadzór nad bezpieczeństwem publicznym, porządkiem, budowlami oraz aprowizacją w mieście. Nie przysługiwały im oznaki wyższych urzędników. Pod tekstem umieszczono ilustrację, która przedstawia dwie strony zniszczonej srebrnej monety z wybitą podobizną długowłosego mężczyzny oraz mężczyzny siedzącego na tronie z mieczem w dłoni. Po kliknięciu na hasło Pretor wyświetla się tekst: urząd w starożytnym Rzymie, powstał w 367 r. p.n.e. przez oddzielenie od konsulatu funkcji sądowniczych. Początkowo był tylko jeden pretor, później liczba ich wzrosła do ośmiu za Sulli i szesnastu za Cezara. Najstarszy z nich, praetor urbānus, załatwiał sprawy sądowe, zastępował nieobecnych konsulów, urządzał Lūdī Apollinārēs. Praetor peregrīnus rozsądzał sprawy między obywatelami a cudzoziemcami, pozostali pretorzy przewodniczyli stałym trybunałom sądów przysięgłych. Pretorzy, podobnie jak konsulowie prócz władzy urzędniczej posiadali władzę wojskową (imperium). Urzędowanie ich trwało jeden rok, następnie jako propretorzy otrzymywali w zarząd prowincje. Do oznak pretora należały: krzesło kurulne i toga praetexta [czytaj: toga preteksta], przysługiwało im dwóch liktorów. Pod tekstem umieszczono ilustrację, która przedstawia rzeźbę Marka Juniusza Brutusa – fragment uszkodzonego popiersia z którego pozostała tylko głowa i szyja. Brutus został przedstawiony jako młody mężczyzna o krótkich włosach nachodzących na czoło. Ma szeroko otwarte oczy i zamknięte usta. Pod nosem, nad górną wargą znajduje się skaza – odłupany kawałek rzeźby. Po kliknięciu na hasło Propretor wyświetla się tekst: były pretor, namiestnik rzymski zarządzający prowincją. Urząd i prawa propretora były równe urzędowi i prawom prokonsula. Posiadał całkowitą władzę sądowniczą i administracyjną, a w potrzebie także wojskową w prowincji. Przysługiwało mu prawo do sześciu liktorów. Pod tekstem umieszczono ilustrację, która przedstawia kremowo‑żółtą tablicę z wyrytymi trzema rzędami znaków w języku łacińskim. Po kliknięciu na hasło Konsul wyświetla się tekst: Naczelny urzędnik cywilny i wojskowy w Rzymie za czasów republiki. Dwóch konsulów wybieranych było na rok przez zebranie wyborcze, w pierwszym okresie istnienia republiki jedynie spośród patrycjuszów; od 367 r. p.n.e. zwykle jeden z konsulów był pochodzenia plebejskiego. Konsul musiał mieć ukończone 43 lata. Konsulowie zwoływali zgromadzenia ludowe i posiedzenia senatu, przewodniczyli im i czuwali nad ścisłym i terminowym wykonaniem uchwał ludu i senatu oraz sprawowali najwyższe dowództwo wojskowe. Insygniami urzędu konsula były: krzesło kurulne i >toga praetexta [czytaj: toga pretexta] oraz asysta złożona z 12 liktorów z pękami rózg. Po złożeniu urzędu konsul otrzymywał zwykle, jako prokonsul, namiestnictwo prowincji. Pod tekstem umieszczono ilustrację przedstawiającą dwóch siedzących na obszernych tronach ciemnowłosych mężczyzn w biało‑czerwonych szatach. Mężczyźni są w podobnym wieku, obaj mają ciemne włosy, są podobnej postury. Po kliknięciu na hasło Prokonsul wyświetla się tekst: zarządca prowincji i dowódca wojskowy. Urząd prokonsula otrzymywano po odbyciu konsulatu. Prokonsulat trwał rok, zdarzały się jednak przypadki przedłużania go, na przykład Cezar otrzymał namiestnictwo na 5 lat. W okresie cesarstwa tytuł ten przysługiwał jedynie zarządcom prowincji Azji, Afryki i Achai. Pod tekstem umieszczono ilustrację, która przedstawia rysunek popiersia łysego mężczyzny w podeszłym wieku, odzianego w jasną szatę. Jego głowa jest duża, usta wąskie, a oczy pozbawione tęczówek, twarz jest opuchnięta, pełna zmarszczek. Po kliknięciu na hasło Cenzor wyświetla się tekst: nazwa wywodzi się od wyrazu cēnseō - szacuję. Urząd ten został utworzony prawdopodobnie ok. 443 r. p.n.e. Dwaj cenzorzy byli wybierani co pięć lat, a ich zakres obowiązków obejmował: sporządzenie listy obywateli wg klas z uwzględnieniem stanu majątkowego; ogólny nadzór nad moralnością obywateli z zastosowaniem kar, np. usunięcia z senatu; wydawanie edyktów zmierzających do poprawy obyczajów; regulacja spraw finansowych. Lokalem urzędowym cenzorów była Vīlla Pūblica [czytaj: Pūblika] na Polu Marsowym. Pod tekstem znajduje się ilustracja, która przedstawia popiersie Katona Starszego - mężczyzny w podeszłym wieku o pomarszczonej twarzy, surowym spojrzeniu oraz skierowanymi ku dołowi kącikach ust. Fotografia popiersia jest czarno‑biała. Po kliknięciu na hasło Dyktator wyświetla się tekst: Urzędnik rzymski mianowany w nadzwyczajnych okolicznościach, kiedy szczególnie groźne położenie wymagało skupienia władzy w rękach jednego człowieka. Dyktator był powoływany przez konsula, na żądanie senatu na 6 miesięcy. W tym okresie był on naczelnym wodzem i skupiał w swym ręku całą władzę. Symbolem nieograniczonej władzy dyktatora było 24 liktorów, którzy kroczyli przed nim z rózgami i toporami. Stanowisko to było początkowo zarezerwowane wyłącznie dla patrycjuszy, z biegiem czasu jednak dopuszczano do niego także plebejuszy. Zarówno Sulla, jak i Cezar otrzymali dyktatury bez ograniczenia w czasie, były to jednak tytuły ustanowione przez specjalne akty prawodawcze. Na wniosek Marka Antoniusza uchwalona została ustawa znosząca dyktaturę na zawsze. Pod tekstem zamieszczona została ilustracja o kształcie elipsy (jajka) na białym tle. Praca przedstawia Juliusza Cezara – mężczyznę w średnim wieku o przerzedzonych, siwiejących włosach. Ukazany jest jego profil, co uwydatnia jego długi, prosty nos. Na głowie ma wieniec laurowy. Brwi mężczyzny są ściągnięte, ukazując zmarszczki na jego czole. Odziany jest w czerwoną szatę, spiętą na prawym ramieniu złotą klamrą.

Mapa interaktywna przedstawiająca Cesarstwo Rzymskie w III w. n.e. Lądy zostały zaznaczone w kolorze ciemnoróżowym oraz szarym, a morza - jasnoniebieskim. Miasta oraz ważne miejsca zostały podpisane czarnymi literami oraz oznaczone czarnymi znacznikami z białą ramką, a wody – ciemnoniebieskimi literami. Kierunki ruchu ludów koczowniczych zostały oznaczone przerywanymi strzałkami w kolorze czerwonym. W prawym górnym rogu, w białej prostokątnej ramce, umieszczono legendę – różowy kolor oznacza obszar Cesarstwa Rzymskiego, a czerwone litery – nazwy ludów koczowniczych. Dodatkowo, z prawej strony umieszczono panel, na którym znajdują się hasła. Po kliknięciu na hasło wyświetli się dodatkowa warstwa na mapie wraz z opisem. Po kliknięciu na hasło Saksonowie wyświetli się treść: lud germański, osiadły we wczesnym średniowieczu na terenach obecnej Westfalii i Dolnej Saksonii, obecne Niemcy. Pod tekstem umieszczono fotografię dwóch egzemplarzy ostro zakończonej broni – krótkich mieczy, jeden z mieczy ma drewnianą, polakierowaną na czerwono rękojeść. Drugi egzemplarz broni to samo ostrze, bez rękojeści. Po kliknięciu na hasło Frankowie wyświetli się treść: lud germański, zamieszkujący pierwotnie tereny pomiędzy rzekami Menem i Renem. W III w. n.e. dokonali pierwszego najazdu na Galię. W V w. osiedlili się w Gallia Belgica; wyrósłszy w potęgę pod wodzą Klodwiga, króla Franków Salijskich opanowali całą Galię, czyli tereny dzisiejszej Francji. Pod tekstem umieszczona została fotografia strony starej księgi – pożółkła kartka zapisana bordowymi literami. Część z napisów jest wyblakła. Po kliknięciu na hasło Wandalowie wyświetli się treść: wielka grupa szczepów germańskich, w licznych wędrówkach zmieniająca tereny zamieszkania. Za Marka Aureliusza sprzymierzyli się z Markomanami przeciw Rzymianom. W III w. n.e. przekroczyli Dunaj, w okresie wędrówki ludów przeszli przez Ren (406 r.), opanowali Galię i Hiszpanię (409 r.), w 429 r. zajęli Numidię i większą część rzymskiej prowincji Afryki, w 439 r. zdobyli Kartaginę. W 455 r. pod dowództwem Genzeryka opanowali Italię i zrabowali Rzym. Państwo Wandalów przestało istnieć w 535 r. Pod tekstem zamieszczono fotografię dwóch figur woskowych – kobiety oraz mężczyzny stojących na piaszczystej powierzchni, obok drewnianego płotu. Figury woskowe ubrane są w rekonstrukcję strojów Wandalów. Kobieta ma długie jasne włosy, ubrana jest w długą zieloną suknię, niebieską bluzkę z czerwonym detalem oraz kożuch. Przewiązana jest skórzanym pasem. Męska figura ubrana jest w długie brązowe spodnie, szarą koszulę z brązowym skórzanym pasem. Na barkach leży szary płaszcz w czarną kratę. Mężczyzna ma długie blond włosy oraz długą jasną brodę. W dłoniach trzyma włócznię. Po kliknięciu na hasło Alamanowie wyświetli się treść: Związek plemion germańskich (między innymi Markomanowie), mieszkających w Germanii Południowej, między Dunajem, Menem, a górnym Renem - dzisiejsze Niemcy. Od III w. n.e. stale napadali na terytorium rzymskie opanowując teren naddunajski, aż po Italię Północną. Pod tekstem umieszczona została fotografia przedstawiająca niskie domostwo z małym wejściem. Budynek zbudowany jest z skórzanych ścian, a dach pokryty jest strzechą. Po kliknięciu na hasło Jutyngowie wyświetli się treść: Plemię germańskie, należące do Alemanów. Pod tekstem znajduje się fotografia brązowego monumentu o kształcie prostopadłościanu z wyrzeźbioną podobizną mężczyzny unoszącego prawą dłoń. Po kliknięciu na hasło Wizygoci wyświetli się treść: lud germański, zachodni odłam Gotów. Pod tekstem została umieszczona fotografia przedstawiająca złotą zapinkę służącą do spinania szat. Spinka jest wysadzona ozdobnymi kolorowymi kamieniami, swoim kształtem przypomina ptaka. Po kliknięciu na hasło Jazygowie wyświetli się treść: lud sarmacki mieszkający nad brzegami Morza Czarnego. Pod tekstem umieszczona jest fotografia przedstawiająca wnętrze jaskini, w której znajduje się rysunek – trójkąty, linie i krzyż wpisane w trzy okręgi. Po kliknięciu na hasło Dakowie wyświetli się treść: pasterskie plemię pochodzenia trackiego, zamieszkujące Dację - krainę w Europie Wschodniej na lewym brzegu Dunaju, obejmującą tereny dzisiejszych Węgier i Rumunii. Od I w. n.e. groźni wrogowie Rzymu. Od II w. Dacja była prowincją rzymską, jednak w drugiej połowie III w. n.e. Rzymianie byli zmuszeni całkowicie się z niej wycofać. Pod tekstem zamieszczona została płaskorzeźba przedstawiająca fragment kolumny Trajana, na której wykonano podobizny zwróconych ku sobie mężczyzn. Po kliknięciu na hasło Sasanidzi wyświetli się treść: dynastia panująca w Persji w okresie 226 - 651 n.e., założona przez Artakserksesa, potomka maga Sassana. Pod tekstem zamieszczono fotografię złotego naczynia zdobionego wypukłymi kształtami i wzorami – podobizną człowieka, winorośli oraz ptaka. Po kliknięciu na hasło Nomadzi wyświetli się treść: koczujące ludy pasterskie i zbieracko‑łowieckie. Pod tekstem znajduje się obraz autorstwa Giulio Rosati pod tytułem „Nomadzi na pustyni”. Obraz przedstawia grupę nomadów rozmawiających na pustkowiu. Na pierwszym planie znajduje się mężczyzna siedzący na koniu, który rozmawia z przechodzącym nieopodal mężczyzną ubranym w kremowy turban i szaty. Tuż za nim idzie młoda, ciemnowłosa kobieta ubrana w białą suknię, na głowie niesie żółty dzbanek. W oddali stoją jurty.