Utrwalenie pisowni wyrazów z rz
Utrwalenie pisowni wyrazów z „rz”
1. Cele
Wiadomości
- utrwalenie pisowni wyrazów z „rz”,
Umiejętności
- kształcenie umiejętności bezbłędnego posługiwania się odmiana pisaną języka ojczystego,
- kształcenie sprawności myślenia,
- wzbogacanie słownictwa,
- utrwalanie umiejętności korzystania ze słownika ortograficznego.
2. Metoda i forma pracy
Metody pracy:
- pogadanka heurystyczna,
- metoda zajęć praktycznych.
Formy pracy:
- indywidualna,
- zbiorowa,
- praca ze słownikiem ortograficznym.
3. Środki dydaktyczne
Słowniki ortograficzne, karta pracy ucznia, plansza z zapisanymi regułami ortograficznymi dotyczącymi pisowni wyrazów z „rz”, plansza z wyjątkami,
4. Przebieg lekcji
Faza przygotowawcza
1. Wprowadzenie uczniów w tematykę dzisiejszych zajęć. Krótkie przypomnienie, czym jest ortografia. Pytania do uczniów, czy pamiętają jakieś zasady ortograficzne pomagające im w bezbłędnym pisaniu.
Ortografia – nauka pisowni, ogół zasad i przepisów dotyczących poprawnej pisowni*
* Powyższa definicja została zaczerpnięta ze Słownika języka polskiego, pod red. Mieczysława Szymczaka, Wydawnictwo PWN, Warszawa 1994.
2. Zapisanie tematu lekcji.
Faza realizacyjna
1. Wspólne przypomnienie zasad dotyczących pisowni wyrazów z „rz”. Tej pisowni poświęcone będą całe zajęcia. Nauczyciel w widocznym miejscu w klasie zawiesza planszę z właściwymi regułami ortograficznymi oraz plansze z wyjątkami.
Reguły:
Połączenie liter rz piszemy:
gdy następuje wymiana głoskowa rz - r, np.:
marzec – marca,
dworzec – dworca,
dobrze – dobry,
mierzyć – miara,
tworzyć – twórca,
przysporzyć – sporo,
dworzanin – dwór;
w zakończeniach -arz, -erz, -mierz, -mistrz, np.:
fałszerz, harcerz, pasterz, kołnierz, rycerz,
bajarz, blacharz, pisarz, ślusarz, tokarz,
kątomierz, ciśnieniomierz, Kazimierz, Włodzimierz,
zegarmistrz, ogniomistrz;
po spółgłoskach p, b, t, d, k, g, ch, j, w, np.:
przemoc, wyprzedaż, przekonanie, brzmienie, brzydota, zatrzymać, trzeba, drzwi, zedrzeć, krzak, zakrzepnąć, grzmot, grząski, chrzest, odchrząknąć, zajrzeć, dojrzały, wrzawa, wrzątek;
Wyjątki:
a) wyrazy:
kształt, kształcić, kształtny, wykształcenie, bukszpan, kszyk (ptak), pszczoła, pszenica, Pszczyna, Pszoniak, wszystko, wszędzie, zawsze,
b) formy stopnia wyższego i najwyższego przymiotników utworzone przyrostkiem -szy
lub -ejszy, np.:
lepszy, najlepszy, grubszy, najgrubszy, krótszy, najkrótszy, większy, największy, najprostszy, najtrudniejszy,
2. Uczniowie sprawdzają, czy znają znaczenie wszystkich wyrazów wypisanych na planszy z regułami.
Wyrazy nowe lub niezrozumiałe sprawdzają w słownikach. Będą to być może: bajarz i ogniomistrz.
Bajarz – ten, kto opowiada baśnie, fantastyczne historie, gawędziarz *
Ogniomistrz – stopień podoficerski w artylerii odpowiadający stopniowi sierżanta w innych rodzajach wojsk lądowych, podoficer mający ten stopień *
* powyższe definicje zostały zaczerpnięte ze Słownika języka polskiego, pod red. Mieczysława Szymczaka, wyd. IX, Wydawnictwo PWN, Warszawa 1994.
3. Po przypomnieniu reguł i wyjątków uczniowie piszą krótkie dyktando. Następnie wyrazy, z którymi mieli trudności sprawdzają w słowniku ortograficznym. Potem nauczyciel omawia dyktando i następuje jego poprawa. Z każdym błędnie napisanym wyrazem uczniowie układają po jednym zdaniu i zapisują je w zeszytach.
4. Przejście do ćwiczeń zawartych w karcie pracy ucznia.
Faza podsumowująca
1. Powtórzenie utrwalanych na lekcji reguł ortograficznych.
2. Rozdanie uczniom przygotowanych kart z regułami.
3. Zadanie pracy domowej.
5. Bibliografia
Słownik Języka Polskiego, pod red. M. Szymczaka, Wydawnictwo PWN, Warszawa 1994.
Gawdzik Witold, Ortografia na wesoło i na serio, Wydawnictwo Oświata, Warszawa 2003.
Polański Edward, Dydaktyka ortografii i interpunkcji, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1995.
Praktyczny słownik poprawnej polszczyzny, pod red. Andrzeja Markowskiego, Warszawa 1996.
Nagajowa Maria, ABC metodyki języka polskiego, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1995.
6. Załączniki
a. Karta pracy ucznia
Test
b. Zadanie domowe
Ułożę krótkie opowiadanie, w którym użyję co najmniej dziesięciu wyrazów z „rz”. Powtórzę reguły ortograficzne związane z pisownią „rz”. Utrwalę sobie wyjątki od tych reguł.
7. Czas trwania lekcji
45 minut
Reguły dla uczniów
Połączenie liter „rz” piszemy:
gdy następuje wymiana głoskowa rz – r, np.:
marzec – marca,
dworzec – dworca,
dobrze – dobry,
mierzyć – miara,
tworzyć – twórca,
przysporzyć – sporo,
dworzanin – dwór;
w zakończeniach -arz, -erz, -mierz, -mistrz, np.:
fałszerz, harcerz, pasterz, kołnierz, rycerz, bajarz, blacharz, pisarz, ślusarz, tokarz,
kątomierz, ciśnieniomierz, Kazimierz, Włodzimierz, zegarmistrz, ogniomistrz;
po spółgłoskach p, b, t, d, k, g, ch, j, w, np.:
przemoc, wyprzedaż, przekonanie, brzmienie, brzydota, zatrzymać, trzeba, drzwi, zedrzeć, krzak, zakrzepnąć, grzmot, grząski, chrzest, odchrząknąć, zajrzeć, dojrzały, wrzawa, wrzątek;
Wyjątki:
a) wyrazy:
kształt, kształcić, kształtny, wykształcenie, bukszpan, kszyk (ptak), pszczoła, pszenica, Pszczyna, Pszoniak, wszystko, wszędzie, zawsze,
b) formy stopnia wyższego i najwyższego przymiotników utworzone przyrostkiem -szy
lub -ejszy, np.:
lepszy, najlepszy, grubszy, najgrubszy, krótszy, najkrótszy, większy, największy, najprostszy, najtrudniejszy