Utrwalenie pisowni wyrazów z „ż” wymiennym

1. Cele

Wiadomości

– utrwalenie pisowni wyrazów z „ż” wymiennym.

Umiejętności

– kształcenie umiejętności bezbłędnego posługiwania się odmiana pisaną języka ojczystego,

– kształcenie sprawności myślenia,

– uczeń potrafi uzasadnić pisownię wyrazów z „ż” wymiennym,

– rozwija wyobraźnię, spostrzegawczość, percepcję, pamięć wzrokowo‑słuchową,

– współpracuje w grupie,

– wzbogaca słownictwo,

– ćwiczy umiejętność korzystania ze słownika ortograficznego.

2. Metoda i forma pracy

Metody pracy:

– pogadanka heurystyczna,

– metoda zajęć praktycznych,

– burza mózgów,

– elementy dramy, pantomimy.

Formy pracy:

– indywidualna,

– zbiorowa,

– zespołowa,

– praca ze słownikiem ortograficznym.

3. Środki dydaktyczne

Słowniki ortograficzne, karta pracy ucznia, plansza z zapisaną regułą ortograficzną dotyczącą pisowni wyrazów z „ż” niewymiennym, arkusze szarego papieru, kolorowe mazaki, koperta z wyrazami na karteczkach, koperta z wyrażeniami.

4. Przebieg lekcji

Faza przygotowawcza

1. Wprowadzenie uczniów w tematykę dzisiejszych zajęć. Krótkie przypomnienie, czym jest ortografia i interpunkcja. Pytania do uczniów, czy pamiętają jakieś zasady ortograficzne pomagające im w bezbłędnym pisaniu.

Ortografia – nauka pisowni, ogół zasad i przepisów dotyczących poprawnej pisowni*

* Powyższa definicja została zaczerpnięta ze Słownika języka polskiego, pod red. Mieczysława Szymczaka, Wydawnictwo PWN, Warszawa 1994.

2. Zapisanie tematu lekcji.

Faza realizacyjna

1. Wspólne przypomnienie zasad dotyczących pisowni wyrazów z „ż” wymiennym. Tej pisowni poświęcone będą całe zajęcia.

Nauczyciel w widocznym miejscu w klasie zawiesza planszę z właściwą regułą ortograficzną.

Reguła:

Literę „ż” piszemy, wtedy, gdy w innych formach tego wyrazu lub w wyrazach pokrewnych wymienia się na: g, dz, h, z, ź, s.

2. Następnie podczas „burzy mózgów”, nauczyciel razem z uczniami wypisuje takie pary wyrazów, w których zachodzi wymiana.

Np.:
trwożnie – trwoga,

książka – księga,

pieniążek – pieniądz,

grożę – groza,

obrażać – obraźliwy,

drużyna – druh,

boży – boski,

każę – kazać,

skażenie – skazić,

mężny – męski,

pobłażać – błahy.

3. Nauczyciel dzieli uczniów w rzędach na grupy 1 i 2. Następnie, każdy z uczniów mający numer 1 losuje z koperty, przygotowanej przez nauczyciela karteczkę z wyrazem. Jego kolega z numerem 2 musi podać wyraz do pary, tak aby pokazać, że zasada wymienności działa.

Proponowane wyrazy:

służący, bieżnia, waży, potężnie, drożej, trwożnie, posążek, odważny, uważny, papużka, wybrzeże, posążek, koleżeństwo, książka, rozdroże, pieniążek, drużyna, boży, każę, mężny, obrażać, grożę.

5. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy. Poszczególnym grupom rozdaje arkusze szarego papieru, na środku arkusza zapisany jest wyraz żyć. Zadaniem uczniów jest stworzenie jak najwięcej wyrazów zawierających cząstkę -żyć.

Np.: mrużyć, obsłużyć, zwilżyć, skarżyć, obnażyć.

6. Uczniowie wybrani przez swoje grupy na liderów losują kartki z wyrażeniami przygotowanymi przez nauczyciela. Zadaniem każdej z grup jest przedstawienie treści wylosowanego wyrażenia w sposób symboliczny. Do wyboru mają: elementy dramy, pantomimy, rysunek lub rebus. Pozostałe grupy próbują odgadnąć te wyrażenia.

Odgadnięte wyrażenia wszyscy uczniowie zapisują w zeszytach, a do każdego rzeczownika dopisują wyraz pokrewny, taki, w którym zachodzi wymiana ż na g.

Proponowane wyrażenia:

wąska dróżka, smaczny pierożek, biały śnieżek, ciekawa książka, kolorowa papużka.

7. Przejście do ćwiczeń zawartych w karcie pracy ucznia.

Faza podsumowująca

1. Powtórzenie utrwalanej na lekcji reguły ortograficznej.

2. Zadanie pracy domowej.

5. Bibliografia

Gawdzik Witold, Ortografia na wesoło i na serio, Wydawnictwo Oświata, Warszawa 2003.

Polański Edward, Dydaktyka ortografii i interpunkcji, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1995.

Praktyczny słownik poprawnej polszczyzny, pod red. Andrzeja Markowskiego, Warszawa 1996,

Nagajowa Maria, ABC metodyki języka polskiego, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1995.

6. Załączniki

Karta pracy ucznia

Test

Zadanie domowe

Ułożę krótkie opowiadanie, w którym użyję co najmniej pięciu wyrazów z „ż” wymiennym.

7. Czas trwania lekcji

45 minut