Ważne daty
24 sierpnia 79 r. – Wybuch Wezuwiusza, w którym zniszczone zostały miasta w południowych Włoszech: w szczególności Pompeje, ale również Herkulanum i Stabie.
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:
1. zna i rozpoznaje następujące formy morfologiczne z zakresu gramatyki języka łacińskiego:
l) formy czasowników nieregularnych: verba defectiva;
8. dokonuje następujących transformacji gramatycznych w zakresie morfologii:
l) odmienia następujące czasowniki nieregularne: verba defectiva;
n) potrafi poprawnie stosować podstawową terminologię gramatyczną w odniesieniu do opisu łacińskiego systemu językowego;
q) potrafi korzystać ze słownika łacińsko‑polskiego przy sporządzaniu przekładu.
rozwijać kompetencje językowe w celu nabycia umiejętności rozumienia tekstów łacińskich;
konstruować wypowiedzi się w języku łacińskim;
konstruować zdania z użyciem supinów.
Znaczenia czasowników
Krótkie powtórzenie sposobu tworzenia trybu oznajmującego perfecti activi, plusquamperfecti activi oraz futuri exacti (II) activi. Szczególne zwrócenie uwagi na odrębne końcówki osobowe.
Verbum | Explicatio | |
Indicativus perfecti activi | Infinitivus | |
meminīmeminī | meminissememinisse | recordor, recordārī; memoriā tenēre; |
ōdīōdī | ōdisseōdisse | dētestor, destestārī; abhorreō, abhorrēre |
coepīcoepī | coēpissecoēpisse | incipiō, incipere |
Wszystkie trzy czasowniki tworzą regularnie formy od tematu perfecti. Należy jednak zwrócić szczególną uwagę na sposób ich tłumaczenia. Na przykład: chociaż czasownik odi ma formę perfectum, trzeba go tłumaczyć poprzez użycie czasu teraźniejszego. Czasownik wyraża czynność dokonaną w przeszłości, ale skutki tej czynności nadal trwają np. odi – znienawidziłem, a zatem obecnie nienawidzę.
Nauczyciel pokazuje uczniom poniższe tabele.
Perfectum | Praesens | |
Plusquamperfectum | TŁUMACZYMY JAK | Imperfectum |
Futurum II | Futurum I |
A zatem:
odī | nienawidzę | |
oderam | TŁUMACZYMY JAK | nienawidziłem |
odero | będę nienawidził |
Pamiętając, że omawiane czasowniki tworzą regularnie formy od tematu perfecti, a także sposób tłumaczenia tych czasowników, połącz w pary poniższe zdania.
Kochankowie wszystko pamiętają., Kochankowie będą wszystko pamiętali., Kochankowie wszystko pamiętali.
Amantēs omnia meminerint. | |
Amantēs omnia meminērunt. | |
Amantēs omnia meminerant. |
Tekst interaktywny
Tekst łacińskiTekst łaciński
Terentius: CommodaCommoda mihi, quaesō, calamumcalamum tuum.
Uxor Terentiī: Libenter tibi dabō. Ecce calamum. Sed ipse pergrātum mihi fēcerīspergrātum mihi fēcerīs, sī commodābis in sēmihōramsēmihōram grammaticam Latīnam. Mementō enim mihi pēnsum esse adhūcadhūc absolvendumabsolvendum.
Terentius: Tibi commodābō, quia mihi dōnavisti AnthologicaAnthologica, quae īnscrībuntur Flōrēs fābulārum Ītalicārum*. Ecce grammatica Latīna. AcerbēAcerbē ōdī Latīnum sermōnem.*
Uxor Terentiī: Mīror, quod linguam Latīnam tam acerbē ōdistī. Nōnne est ista lingua māiōrum nostrōrum, quā ōlimōlim loquēbāntur omnes ferē excultaeexcultae gentēs atque nātiōnēs?
Terentius: Praeclārē dīcis. At porrōporrō nesciō, cūr Latīnās litterās tantoperetantopere fastīdiamfastīdiam.
Uxor Terentiī: Cum primum studia neglegere coepistī, lingua Latīna tibi semper in odiō est.
Źródło:Źródło:
W języku łacińskim występują czasowniki mające tylko niektóre formy. Jednym z tych czasowników jest czasownik quaeso, którego używa się jako wtrącenia.
Tworzy on tylko dwie formy:
quaesō | proszę |
quaesumus | prosimy |
Końcówki trybu przypuszczającego oraz tryb rozkazujący czasownika meminī, meminisse.
Nauczyciel przypomina uczniom, że czasowniki meminī, meminisse; coepī, coepisse oraz ōdī, ōdisse tworzą regularnie formy od tematu perfecti i wyświetla uczniom tabele interaktywne celem przypomnienia końcówek trybu przypuszczającego oraz wprowadzenia trybu rozkazującego czasownika meminī, meminisse.
Coniunctivus | |
PerfectiPerfecti | PlusquamperfectiPlusquamperfecti |
meminerimmeminerim | meminissemmeminissem |
meminerīs | meminissēs |
meminerit | meminisset |
meminerīmus | meminissēmus |
meminerītis | meminissētis |
meminerint | meminissent |
ImperativusImperativus | mementō!mementō! |
mementōte!mementōte! | |
InfinitivusInfinitivus | meminissememinisse |
W treści przedstawionego dialogu znajduje się wiele terminów i wyrażeń, które będziesz mógł wykorzystać, konstruując własne ustne i pisemne wypowiedzi w języku łacińskim. Przypomnij je sobie, łącząc w pary zdania o podobnym znaczeniu.
Commoda mihi, quaesō, librum tuum., Amīcus meus tantopere grātus est., Praeclārē dīcis., Pēnsum mihi est adhūc absolvendum., Porrō nesciō., Acerbē ōdī Germānicum sermōnem., Homō excultus Latīne loquitur.
Pōtēsne mihi dare librum tuum? | |
Lingua Germānica nōn placet mihi. | |
Dēbeō pēnsum perficere. | |
Rēctē dīcis. | |
Vir doctus linguam Latīnam scit. | |
Nesciēbam et nunc etiam nesciō. | |
Is valdē iūcundus est. |
Słowniki
Słownik pojęć
Zbiór utworów lub ich fragmentów powiązanych wspólną tematyką albo należących do jednego gatunku literackiego, okresu itp., zwykle wybranych z twórczości różnych autorów.
pióro do pisania na papirusie i pergaminie, dość grube, zwężone na końcu i nacięte pośrodku.
poeta i dramatyk, największy tragik rzymski okresu republikańskiego. Urodził się w roku 170 p.n.e., umarł ok. 85 r. p.n.e. Z jego spuścizny dramatycznej zachowało się przezło 40 tytułów tragedii i fragmenty w ilośći ponad 700 wierszy. Wzorował się przeważnie na trzech wielkich tragikach greckich.
prosty, cienki rylec długości ołówka, służący do pisania na talbiczkach ołowianych, glinianych i drewnianych powleczonych woskiem; jeden koniec był zaostrzony, służył do pisania (rycia), drugi - tępy, nieco rozszerzony i spłaszczony - do wygładzania i zacierania pisma. Stilus wykonywany był z metalu, nieraz z kości, również – kości słoniowej.
Słownik łacińsko‑polski
Galeria dzieł sztuki
Bibliografia
O. Tempini, Manuale di conversazione latina per tutte le scuole medie inferiori e superiori, Società Editrice Internazionale, Torino 1936.
K. Marciniak, Mitologia grecka i rzymska, Warszawa–Bielsko‑Biała 2010.
Z. Kubiak, Mitologia Greków i Rzymian, Warszawa 1998.
Mała Encyklopedia Kultury Antycznej PWN A‑Z, red. Z Piszczek, Warszawa 1966.