participium futuri activi, np. hortaturus, veriturus, locuturus, sortiturus;
infinitivus futuri activi, np. hortaturum esse, veriturum esse, locuturum esse, sortiturum esse;
gerundium, np. hortandi, hortando…
Participium futuri passivi zachowało znaczenie bierne: hortandus = ten, którego należy upominać.
Imperativus praesentis passivi
RZlhdmV26csxR
Ćwiczenie 3
Uzupełnij zdania formą imperatiwu czasownika podanego w nawiasie. 1. (intueor, intueri) pedes meos, Marce! Fortasse os fractum est. 2. Pueri, (patior,pati) dolorem sine lacrimis! Nolite flere! 3. Mi fili, doletne tibi pes adhuc? (conor, conari) e lecto surgere!
Uzupełnij zdania formą imperatiwu czasownika podanego w nawiasie. 1. (intueor, intueri) pedes meos, Marce! Fortasse os fractum est. 2. Pueri, (patior,pati) dolorem sine lacrimis! Nolite flere! 3. Mi fili, doletne tibi pes adhuc? (conor, conari) e lecto surgere!
Uzupełnij każde zdanie odpowiednią formą imperatiwu czasownika stojącego w nawiasie.
1. .............. pedes meos, Marce! Fortasse os fractum est. (intueor, intueri – patrzeć na, spoglądać)
2. Pueri, ................ dolorem sine lacrimis! Nolite flere! (patior, pati – znosić)
3. Mi fili, doletne tibi pes adhuc? ............ e lecto surgere! (conor, conari – próbować)
mc372fd3ea376789a_0000000000143
Indicativus futuri primi passivi
I
II
III
IV
Hortā‑re! - Zachęcaj!
Verē‑re! - Obawiaj się!
Loqu‑ě‑re! - Mów!
Sortī‑re! - Losuj!
mc372fd3ea376789a_0000000000155
Imperativus praesentis passivi
I
II
III
IV
Horta‑mĭni! - Zachęcajcie!
Vere‑mĭni! - Obawiajcie się!
Loqu‑i‑mĭni! - Mówcie!
Sorti‑mĭni! - Losujcie!
mc372fd3ea376789a_0000000000195
Tytus Flawiusz Wespazjan
R1cHBhPB4P3Ty
Ćwiczenie 4
Wskaż poprawne tłumaczenie zdania: „Podobno cesarz Wespazjan umarł stojąc”. Możliwe odpowiedzi: 1. Imperator Vespasianus stans mortuus esse dicitur. 2. Imperator Vespasianus stans mori dicitur. 3. Imperator Vespasianus stans moriturus esse dicitur.
Wskaż poprawne tłumaczenie zdania: „Podobno cesarz Wespazjan umarł stojąc”. Możliwe odpowiedzi: 1. Imperator Vespasianus stans mortuus esse dicitur. 2. Imperator Vespasianus stans mori dicitur. 3. Imperator Vespasianus stans moriturus esse dicitur.
Zdecyduj, które tłumaczenie zdania Podobno cesarz Wespazjan umarł, stojąc. jest poprawne.
Imperator Vespasianus stans mortuus esse dicitur.
Imperator Vespasianus stans mori dicitur.
Imperator Vespasianus stans moriturus esse dicitur.
Tytus Flawiusz WespazjanTytusTytus Flawiusz Wespazjan pochodził ze średniej klasy społecznej. Był homo novusHomo novushomo novus. Dał się poznać jako dobry dowódca w Brytanii i Afryce. W 67 r. cesarz NeronNeronNeron powierzył mu dowództwo wojsk w Palestynie. Tłumienie powstania żydowskiego i oblężenie Jerozolimy przerwała nagła śmierć Nerona i dramatyczna walka w Rzymie o sukcesję po nim. Z tego też powodu rok 69 nazwany jest czasem rokiem czterech cesarzy: GalbyGalbaGalby, OthonaOthonOthona, Witeliusza i Wespazjana. Galbę zamordowano, Othon – pokonany przez WiteliuszaWiteliuszWiteliusza – popełnił samobójstwo. Żołnierze, a potem dowódcy legionów wschodnich proklamowali wtedy na cesarza FlawiuszaFlawiuszeFlawiusza Wespazjana. Ruszył on do Rzymu, pozostawiając dowództwo w rękach starszego syna, Tytusa. Walka o tron rozegrała się w Italii, w bitwie pod Kremoną. Pokonany Witeliusz został zamordowany.
Tytus zdobył Jerozolimę w 70 r. Wojna w Palestynie trwała do 73 r. (dopiero wtedy zdobyto ostatnią twierdzę, Masadę). Nie zważając na to, w 71 r. Wespazjan wraz z synami Tytusem i DomicjanemDomicjanDomicjanem odbył w Rzymie triumf. Kilka lat później na Via Sacra stanął kamienny łuk triumfalny upamiętniający triumf Flawiuszy.
Słowa Cesarz powinien umierać, stojąc to według rzymskich przekazów ostatnie słowa Wespazjana, który czując zbliżającą się śmierć, próbował wstać.
R1MdKooMi9IAb1
Ilustracja przedstawia gipsowy odlew popiersia Wespezjana, który znajduje się obecnie w Muzeum archeologicznym w Rieti. Starszy, łysiejący mężczyzna. Miał zmarszczki na twarzy, które zostały wyeksponowane przez artystę.
Alessandro Antonelli (autor zdjęcia), „Gipsowy odlew popiersia Wespazjana”, Muzeum archeologiczne, Rieti, wikimedia.org, CC BY 3.0
R1JTIcbWTkcEB1
Ilustracja przedstawia dzieło „Triumf Tytusa i Wespezjana” autorstwa Giulio Romano. Na obrazie przedstawiono wjazd tryumfalny do Rzymu cesarzy Tytusa i Wespezjana. Siedząc na wozie zaprzężonym w dwa łaciate konie zbliżają się do łuku tryumfalnego. Nad ich głowami bogini Wiktoria trzyma dwa złote wieńce. Obok wozu kroczą ludzie w wieńcami laurowych na głowach. W tle widoczny jest pejzaż: błękitna rzeka, zalesione wzgórza, niebo. Dodatkowa informacja: Pompa triumphalis (pochód triumfalny) Flawiuszy na obrazie Giulio Romano przechodzi właśnie pod kamiennym łu-kiem Tytusa, który w tej postaci stanął dopiero kilka lat po ich triumfie. Nad głową cesarzy unosi się bogini Wiktoria – trzyma nad ich głowami złoty wieniec (corona triumphalis). Taką scenę przedstawia jeden z dwóch reliefów zdobią-cych wnętrze łuku Tytusa (G. Romano, Triumf Wespazjana i Tytusa, ok. 1537).
Ilustracja przedstawia dzieło „Triumf Tytusa i Wespezjana” autorstwa Giulio Romano. Na obrazie przedstawiono wjazd tryumfalny do Rzymu cesarzy Tytusa i Wespezjana. Siedząc na wozie zaprzężonym w dwa łaciate konie zbliżają się do łuku tryumfalnego. Nad ich głowami bogini Wiktoria trzyma dwa złote wieńce. Obok wozu kroczą ludzie w wieńcami laurowych na głowach. W tle widoczny jest pejzaż: błękitna rzeka, zalesione wzgórza, niebo. Dodatkowa informacja: Pompa triumphalis (pochód triumfalny) Flawiuszy na obrazie Giulio Romano przechodzi właśnie pod kamiennym łu-kiem Tytusa, który w tej postaci stanął dopiero kilka lat po ich triumfie. Nad głową cesarzy unosi się bogini Wiktoria – trzyma nad ich głowami złoty wieniec (corona triumphalis). Taką scenę przedstawia jeden z dwóch reliefów zdobią-cych wnętrze łuku Tytusa (G. Romano, Triumf Wespazjana i Tytusa, ok. 1537).
Giulio Romano, „Triumf Wespazjana i Tytusa”, 1537 r., Muzeum Luwr, Paryż, online-skills, CC BY 3.0
RnwpCACZUS8WI1
Ilustracja przedstawia aktualny wygląd łuku tryumfalnego cesarza Tytusa. Fotografia wykonana jest z dołu. Ukazuje marmurowy łuk, który stanowił niegdyś bramę przejazdową. Na każdej fasadzie umieszczone są cztery kolumny w porządku kompozytowym. Nad wjazdem widnieje długi wygrawerowany napis w języku łacińskim. Dodatkowa informacja: Słynny łuk triumfalny Tytusa został wzniesiony na Via Sacra przez cesarza Domicjana w 81 r. Wyryto na nim inskrypcję: SENATUS POPULUSQUE ROMANUS DIVO TITO DIVI VESPASIANI FILIO VESPASIANO AUGUSTO (Senat i lud rzymski boskiemu Tytusowi, synowi Wespazjana, i Wespazjanowi Augustowi).
Ilustracja przedstawia aktualny wygląd łuku tryumfalnego cesarza Tytusa. Fotografia wykonana jest z dołu. Ukazuje marmurowy łuk, który stanowił niegdyś bramę przejazdową. Na każdej fasadzie umieszczone są cztery kolumny w porządku kompozytowym. Nad wjazdem widnieje długi wygrawerowany napis w języku łacińskim. Dodatkowa informacja: Słynny łuk triumfalny Tytusa został wzniesiony na Via Sacra przez cesarza Domicjana w 81 r. Wyryto na nim inskrypcję: SENATUS POPULUSQUE ROMANUS DIVO TITO DIVI VESPASIANI FILIO VESPASIANO AUGUSTO (Senat i lud rzymski boskiemu Tytusowi, synowi Wespazjana, i Wespazjanowi Augustowi).
Autor nieznany, „Łuk Tytusa”, I w., Forum Romanum, Rzym, online-skills, CC BY 3.0
Rs0wZw1MCtrUU1
Ilustracja przedstawia fragment łuku tryumfalnego Tytusa, uświetniającego zdobycie przez cesarza Jerozolimy. Na fotografii widoczny jest detal ukazujący pochód triumfalny. Żołnierze rzymscy niosą zdobycze wojenne, m.in. duży siedmioramienny świecznik. Dodatkowa informacja: Pochód triumfalny (łac. pompa triumphalis) Tytusa i Wespazjana. Legioniści niosą menorę – siedmioramienny świecznik.
Ilustracja przedstawia fragment łuku tryumfalnego Tytusa, uświetniającego zdobycie przez cesarza Jerozolimy. Na fotografii widoczny jest detal ukazujący pochód triumfalny. Żołnierze rzymscy niosą zdobycze wojenne, m.in. duży siedmioramienny świecznik. Dodatkowa informacja: Pochód triumfalny (łac. pompa triumphalis) Tytusa i Wespazjana. Legioniści niosą menorę – siedmioramienny świecznik.
Autor nieznany, „Łuk Tytusa” - widok na detal, pochód triumfalny, I w., Forum Romanum, Rzym, online-skills, CC BY 3.0
RixgWoUy4rsxu
Ćwiczenie 5
Wskaż formy czasownika loquor, loqui, locutus sum analogiczne do formy czasownika dico, dicere, dixi, dictum. Dixerat. Możliwe odpowiedzi: 1. locutus erat, 2. locuti sumus, 3. locutus esse, 4. locuti erunt, 5. loquere. Diximus. Możliwe odpowiedzi: 1. locutus erat, 2. locuti sumus, 3. locutus esse, 4. locuti erunt, 5. loquere. Dic. Możliwe odpowiedzi: 1. locutus erat, 2. locuti sumus, 3. locutus esse, 4. locuti erunt, 5. loquere. Dixerint. Możliwe odpowiedzi: 1. locutus erat, 2. locuti sumus, 3. locutus esse, 4. locuti erunt, 5. loquere. Dixisse. Możliwe odpowiedzi: 1. locutus erat, 2. locuti sumus, 3. locutus esse, 4. locuti erunt, 5. loquere.
Wskaż formy czasownika loquor, loqui, locutus sum analogiczne do formy czasownika dico, dicere, dixi, dictum. Dixerat. Możliwe odpowiedzi: 1. locutus erat, 2. locuti sumus, 3. locutus esse, 4. locuti erunt, 5. loquere. Diximus. Możliwe odpowiedzi: 1. locutus erat, 2. locuti sumus, 3. locutus esse, 4. locuti erunt, 5. loquere. Dic. Możliwe odpowiedzi: 1. locutus erat, 2. locuti sumus, 3. locutus esse, 4. locuti erunt, 5. loquere. Dixerint. Możliwe odpowiedzi: 1. locutus erat, 2. locuti sumus, 3. locutus esse, 4. locuti erunt, 5. loquere. Dixisse. Możliwe odpowiedzi: 1. locutus erat, 2. locuti sumus, 3. locutus esse, 4. locuti erunt, 5. loquere.
Połącz formy czasownika loquor, loqui, locutus sum z analogicznymi formami czasownika dico, dicere, dixi, dictum.
loquere, locuti erunt, locutus erat, locutus esse, locuti sumus
dixerat
diximus
dic
dixisse
dixerint
R1HrWy3qi5ykO
Ćwiczenie 6
Połącz w pary zdania oraz ich tłumaczenia. Primum vivere, deinde philosophari. Możliwe odpowiedzi: 1. Mówić jak do ściany. 2. Najpierw żyć, potem filozofować. 3. Rzym przemówił, sprawa rozstrzygnięta. 4. Urzędnik jest mówiącym prawem. 5. Kto ściga dwa zające, nie złapie żadnego. Duos, qui lepores sequitur, neutrum capit. 1. Mówić jak do ściany. 2. Najpierw żyć, potem filozofować. 3. Rzym przemówił, sprawa rozstrzygnięta. 4. Urzędnik jest mówiącym prawem. 5. Kto ściga dwa zające, nie złapie żadnego. Magistratum legem esse loquentem. 1. Mówić jak do ściany. 2. Najpierw żyć, potem filozofować. 3. Rzym przemówił, sprawa rozstrzygnięta. 4. Urzędnik jest mówiącym prawem. 5. Kto ściga dwa zające, nie złapie żadnego. Cum dormiente loqui. 1. Mówić jak do ściany. 2. Najpierw żyć, potem filozofować. 3. Rzym przemówił, sprawa rozstrzygnięta. 4. Urzędnik jest mówiącym prawem. 5. Kto ściga dwa zające, nie złapie żadnego. Roma locuta, causa finita. 1. Mówić jak do ściany. 2. Najpierw żyć, potem filozofować. 3. Rzym przemówił, sprawa rozstrzygnięta. 4. Urzędnik jest mówiącym prawem. 5. Kto ściga dwa zające, nie złapie żadnego.
Połącz w pary zdania oraz ich tłumaczenia. Primum vivere, deinde philosophari. Możliwe odpowiedzi: 1. Mówić jak do ściany. 2. Najpierw żyć, potem filozofować. 3. Rzym przemówił, sprawa rozstrzygnięta. 4. Urzędnik jest mówiącym prawem. 5. Kto ściga dwa zające, nie złapie żadnego. Duos, qui lepores sequitur, neutrum capit. 1. Mówić jak do ściany. 2. Najpierw żyć, potem filozofować. 3. Rzym przemówił, sprawa rozstrzygnięta. 4. Urzędnik jest mówiącym prawem. 5. Kto ściga dwa zające, nie złapie żadnego. Magistratum legem esse loquentem. 1. Mówić jak do ściany. 2. Najpierw żyć, potem filozofować. 3. Rzym przemówił, sprawa rozstrzygnięta. 4. Urzędnik jest mówiącym prawem. 5. Kto ściga dwa zające, nie złapie żadnego. Cum dormiente loqui. 1. Mówić jak do ściany. 2. Najpierw żyć, potem filozofować. 3. Rzym przemówił, sprawa rozstrzygnięta. 4. Urzędnik jest mówiącym prawem. 5. Kto ściga dwa zające, nie złapie żadnego. Roma locuta, causa finita. 1. Mówić jak do ściany. 2. Najpierw żyć, potem filozofować. 3. Rzym przemówił, sprawa rozstrzygnięta. 4. Urzędnik jest mówiącym prawem. 5. Kto ściga dwa zające, nie złapie żadnego.
Połącz w pary zdania oraz ich tłumaczenia.
Rzym przemówił, sprawa rozstrzygnięta., Urzędnik jest mówiącym prawem., Kto ściga dwa zające, nie złapie żadnego., Najpierw żyć, potem filozofować., Mówić jak do ściany.
Primum vivere, deinde philosophari.
Duos qui lepores sequitur, neutrum capit.
Magistratum legem esse loquentem.
Cum dormiente loqui.
Roma locuta, causa finita.
mc372fd3ea376789a_0000000000208
Tales z Miletu
Do przeczytania:
Myślicielom stawiano czasem w starożytności zarzut, że nie umieją zapewnić sobie środków do życia. Pewnego razu Tales z MiletuTalesTales z Miletu został wyśmiany przez tracką służącą, na oczach której wpadł do studni, obserwując gwiazdy. Postanowił udowodnić, że filozof – jeśli tylko zechce – potrafi zdobyć majątek. Udało mu się to osiągnąć w krótkim czasie. Przewidując, że zbiór oliwek może okazać się tego roku niezwykle obfity, zgromadził zimą wszystkie prasy do tłoczenia oliwy, jakie tylko mógł znaleźć w Milecie i okolicy. Okazało się, że miał rację. Wynajmując je potem za wysoką cenę, doszedł do wielkiego majątku (anegdotę tę podają Arystoteles i Platon).
Tales został uznany przez wyrocznię w Delfach za największego spośród greckich siedmiu mędrców. Uchodzi za ojca europejskiej myśli filozoficznej.
RERcbtmQX0YwF1
Ilustracja przedstawia rzeźbę wykonaną z białego marmuru. Jest to głowa Talesa z Miletu. Uczony ukazany jest jako dojrzały mężczyzna. Ma pociągłą twarz, krótkie włosy oraz zarost. Rzeźba jest częściowo uszkodzona – ma utrącony nos.
Autor nieznany, „Tales z Miletu”, rzymska kopia z II w., Muzeum Marmi, Florencja, wikimedia.org, CC BY 3.0
Ryv2jdu94T69A1
Ilustracja przedstawia ruiny Miletu. Obok zachowanych fragmentów budowli płynie rzeka. W dali widoczne są zarośnięte wzgórza. Dodatkowa informacja:
Miasto Milet w czasach archaicznych było ważnym ośrodkiem życia umysłowego. Urodzili się tu filozofowie Tales, Anaksymander i Anaksymenes, geograf Hekatajos i urbanista Hippodamos. Ilustracja przedstawia ruiny portyku na agorze w Milecie.
Ilustracja przedstawia ruiny Miletu. Obok zachowanych fragmentów budowli płynie rzeka. W dali widoczne są zarośnięte wzgórza. Dodatkowa informacja:
Miasto Milet w czasach archaicznych było ważnym ośrodkiem życia umysłowego. Urodzili się tu filozofowie Tales, Anaksymander i Anaksymenes, geograf Hekatajos i urbanista Hippodamos. Ilustracja przedstawia ruiny portyku na agorze w Milecie.
Autor nieznany, Widok na Milet, online-skills, CC BY 3.0
R1RQT8fE9ierg1
Ilustracja przedstawia dzieło autorstwa Veloso Salgado, pt. Początek Nauki. Na obrazie ukazana jest grupa mężczyzn. Ubrani są w długie szaty; jeden podpiera się długą laską. Znajdują się w pomieszczeniu ozdobionym białymi marmurowymi kolumnami. Jeden z filozofów, z krótkimi włosami i zarostem, stoi pomiędzy zgromadzonymi z uniesionymi rękoma. Pozostali zwróceni są w jego stronę. Za przemawiającym siedzi na krześle stary mężczyzna w krótkiej tunice, z siwymi włosami i zarostem. Dodatkowa informacja: Tales (na obrazie S. Salgado to siwy staruszek) jest wymieniany wśród pierwszych filozofów greckich – razem z Anaksymenesem, Anaksymandrem i Heraklitem (po lewej stronie obrazu, wokół Talesa). Nazywamy ich często filozofami przyrody. Pośrodku obrazu stoi Pitagoras. Członkowie jego związku pitagorejskiego cenią poszukiwania naukowe tak samo wysoko jak filozofowie natury (V. Salgado, Początki nauki, 1906)
Ilustracja przedstawia dzieło autorstwa Veloso Salgado, pt. Początek Nauki. Na obrazie ukazana jest grupa mężczyzn. Ubrani są w długie szaty; jeden podpiera się długą laską. Znajdują się w pomieszczeniu ozdobionym białymi marmurowymi kolumnami. Jeden z filozofów, z krótkimi włosami i zarostem, stoi pomiędzy zgromadzonymi z uniesionymi rękoma. Pozostali zwróceni są w jego stronę. Za przemawiającym siedzi na krześle stary mężczyzna w krótkiej tunice, z siwymi włosami i zarostem. Dodatkowa informacja: Tales (na obrazie S. Salgado to siwy staruszek) jest wymieniany wśród pierwszych filozofów greckich – razem z Anaksymenesem, Anaksymandrem i Heraklitem (po lewej stronie obrazu, wokół Talesa). Nazywamy ich często filozofami przyrody. Pośrodku obrazu stoi Pitagoras. Członkowie jego związku pitagorejskiego cenią poszukiwania naukowe tak samo wysoko jak filozofowie natury (V. Salgado, Początki nauki, 1906)
Veloso Salgado, „Początek Nauki”, 1906, NOVA Szkoła Medyczna, Lizbona, online-skills, CC BY 3.0
RpIj7ulJ5XWpE
Ćwiczenie 7
Wskaż poprawną odpowiedź na pytanie: Dzięki jakim owocom Tales z Miletu dorobił się fortuny? Możliwe odpowiedzi: 1. Oliwki 2. Winogrona 3. Śliwki
Wskaż poprawną odpowiedź na pytanie: Dzięki jakim owocom Tales z Miletu dorobił się fortuny? Możliwe odpowiedzi: 1. Oliwki 2. Winogrona 3. Śliwki
Dzięki jakim roślinom Tales z Miletu dorobił się fortuny?
Oliwki
Winogrona
Śliwki
Sprawa Katyliny
Polecenie 1
Dokonaj przekładu tekstu łacińskiego na j. polski.
Quae cum ita sint, Catilina, perge, quo coepisti, egredere aliquando ex urbe; patent portae, proficiscere! Nobiscum versari iam diutius non potes; non feram, non patiar, non sinam. Egredere ex urbe, Catilina, libera rem publicam metu, in exsilium, si hanc vocem exspectas, proficiscere! Ecquid attendis, ecquid animadvertis horum omnium silentium? Patiuntur, tacent. Catilina, cum quiescunt, probant, cum patiuntur, decernunt, cum tacent, clamant.
Źródło:
C. Sallustius Crispus, Catilinae coniuratio. Text, Verlag–Moritz–Diesterweg, Frankfurt am Main–Berlin–Bonn, b.r.w
Przekładmc372fd3ea376789a_0000000000025Przekład tekstu łacińskiego na język polski.
RH52KF2z6Csff
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
Marek Tulliusz CyceroCyceronMarek Tulliusz Cycero z ArpinumArpinumArpinum to ekwita i homo novusHomo novushomo novus (człowiek nowy), tzn. nikt w jego rodzinie skądinąd znakomitej nie pełnił dotąd najwyższego urzędu – konsulatuKonsulatkonsulatu. Cyceron chętniej niż zwykle ekwiciEkwiciekwici angażuje się w życie publiczne i prowadzi działalność adwokacką. Cieszy się protekcją wielkiego PompejuszaPompejuszPompejusza, a kolejne sprawy sądowe czynią jego imię coraz sławniejszym. W roku swojego konsulatu (63 r. p.n.e.) wykrywa spisek zawiązany przez Lucjusza Sergiusza Katylinę, zubożałego senatora, który od pewnego czasu bezskutecznie stara się o najwyższy urząd. Katylina skupił wokół siebie ludzi podobnych sobie, żądnych pieniędzy, awansów i pozycji; obiecywał także zniesienie długów. Ponieważ istniało podejrzenie, że zamierza wymordować grupę optymatówOptymacioptymatów, Cyceron zwołał zebranie senatu i zdemaskował plany spiskowców, wygłaszając sławną Oratio prima in Catilinam, tzw. pierwszą katylinarkę. Kolejnych trzech mów Katylina już nie wysłuchał, opuścił bowiem Rzym i dołączył do swoich towarzyszy. Pozostałych spiskowców konsul rozkazał uwięzić. Na początku grudnia odbyło się ich przesłuchanie i debata w senacie, wreszcie wydano wyrok śmierci, czemu przeciwstawiał się CezarCezarCezar, żądając dożywotniego wiezienia. Mowy wygłoszone przez Katona Młodszego i Cycerona przekonały jednak senatorów do wydania najsurowszego wyroku. Wykonano go 5 grudnia. Sam Katylina zginął w 62 r. w bitwie pod Pistorią.
RzaN5xpoqoIUx1
Ilustracja przedstawia kopię popiersia Cycerona. Szczupły mężczyzna z krótkimi wlosami. Ma lekko pomarszczone czoło.
Kolorowa ilustracja przedstawia dzieło Josepha-Marie Vien’a pt. „Spisek Katyliny” . W centrum obrazu znajdują się dwaj mężczyźni . Stoją po dwu stronach niedużego okrągłego stołu, nad którym wymieniają uścisk dłoni. Stojący po lewej stronie na zbroję ma założony zielony płaszcz. Mężczyzna z prawej strony obrazu ubrany jest w żółtą szatę. Lewą ręką sięga po puchar stojący na stoliku. Mężczyzn otaczają liczni zgromadzeni. Jeden, stojący pod ścianą, unosi rękę w patetycznym geście.
Joseph-Marie Vien, „Spisek Katyliny”, ok 1809, miejsce nieznane, wikimedia.org, domena publiczna
R1HiRd5RqJ4AL1
Kolorowa ilustracja przedstawia dzieło Cesare Maccari’ego pt. „Cyceron demaskuje Katylinę”. Na obrazie przedstawione jest pomieszczenie sądu. Po prawej stronie, w ławach zasiadają senatorowie odziani w białe togi. Po lewej, przed słuchaczami stoi Cyceron z rękami wzniesionym w górę. Ma krótkie siwe włosy, jest ubrany w długą togę. Wygłasza swą słynną mowę, z której pochodzi passus "O tempora! O mores!" W tle, pod ścianą, stoi na postumencie marmurowa kolumna. Dodatkowa informacja: Cyceron wygłasza pierwszą mowę przeciwko Katylinie (C. Maccari, Cyceron demaskujący Katylinę, 1889).
Kolorowa ilustracja przedstawia dzieło Cesare Maccari’ego pt. „Cyceron demaskuje Katylinę”. Na obrazie przedstawione jest pomieszczenie sądu. Po prawej stronie, w ławach zasiadają senatorowie odziani w białe togi. Po lewej, przed słuchaczami stoi Cyceron z rękami wzniesionym w górę. Ma krótkie siwe włosy, jest ubrany w długą togę. Wygłasza swą słynną mowę, z której pochodzi passus "O tempora! O mores!" W tle, pod ścianą, stoi na postumencie marmurowa kolumna. Dodatkowa informacja: Cyceron wygłasza pierwszą mowę przeciwko Katylinie (C. Maccari, Cyceron demaskujący Katylinę, 1889).
Cesare Maccari, „Cyceron demaskuje Katylinę, 1889, Pałac Madama, Rzym, online-skills, CC BY 3.0
RWxjQtXPp0zVp1
Ilustracja przedstawia dzieło autorstwa Alcide Segoni’ego pt. „Odnalezienie ciała Katyliny”. Na pierwszym planie ukazane są ciała mężczyzn poległych w bitwie. Dwóch młodych ludzi przesuwa ciała, przygląda się ich twarzom. Nad nimi stoi żołnierz rzymski. Ma brązowy płaszcz, charakterystyczne sandały i hełm. Rozmawia z jednym z młodzieńców. Na horyzoncie widnieją niewielkie pagórki. Dodatkowa informacja: Katylina opuścił Rzym po tym, jak Cyceron ujawnił na posiedzeniu senatu jego plany. Zginął w bitwie pod Pistorią w 62 r. p.n.e. (A. Segoni, Odnalezienie ciała Katyliny, 1871).
Ilustracja przedstawia dzieło autorstwa Alcide Segoni’ego pt. „Odnalezienie ciała Katyliny”. Na pierwszym planie ukazane są ciała mężczyzn poległych w bitwie. Dwóch młodych ludzi przesuwa ciała, przygląda się ich twarzom. Nad nimi stoi żołnierz rzymski. Ma brązowy płaszcz, charakterystyczne sandały i hełm. Rozmawia z jednym z młodzieńców. Na horyzoncie widnieją niewielkie pagórki. Dodatkowa informacja: Katylina opuścił Rzym po tym, jak Cyceron ujawnił na posiedzeniu senatu jego plany. Zginął w bitwie pod Pistorią w 62 r. p.n.e. (A. Segoni, Odnalezienie ciała Katyliny, 1871).
Alcide Segoni, „Odnaleznienie ciała Katyliny”, 1871, Galeria Sztuki, Florencja, online-skills, CC BY 3.0
mc372fd3ea376789a_0000000000025
Skoro sprawy tak się mają, KatylinoKatylinaKatylino, dokończ, co zacząłeś, wyjdź w końcu z miasta; bramy stoją otworem, ruszaj! Z nami dłużej przebywać nie możesz! Nie zniosę tego, nie ścierpię, nie pozwolę. Opuść miasto, Katylino, uwolnij republikę od strachu, idź na wygnanie, jeśli czekasz, by to powiedzieć. Czy widzisz, czy zauważasz ich milczenie? Przyzwalają, milczą. Katylino, gdy chodzi o ciebie, oni w milczeniu wyrażają zgodę, gdy pozwalają, wydają wyrok, milcząc, krzyczą.
mc372fd3ea376789a_0000000000309
Słowniki
Anaksymander
Anaksymander
filozof z Miletu (ok. 610–ok. 657 p.n.e.); uczeń Talesa, należał do jońskich filozofów przyrody.
Anaksymenes
Anaksymenes
filozof z Miletu (ok. 585–ok. 528 p.n.e.); prawdopodobnie uczeń Anaksymandra, należał do jońskich filozofów przyrody.
Arpinum
Arpinum
miasto w Lacjum, na pd.-wsch. od Rzymu. Z Arpinum pochodzą Cyceron i Mariusz.
Cezar
Cezar
Gajusz Juliusz Cezar (100–44 p.n.e.), polityk, wódz i pisarz, przywódca popularów. Autor historycznej relacji z podboju Galii (dzieło pt. „Wojna galijska”). Zamordowany w 44 r. p.n.e..
Cursus honorum
Cursus honorum
kolejność piastowania urzędów w Rzymi.
Cyceron
Cyceron
Marcus Tullius Cicero z Arpinum (106–43 p.n.e.), jeden z najwybitniejszych mówców rzymskich, stylista, filozof, polityk. W 63 r. p.n.e. wykrył spisek Katyliny, 58 r. p.n.e. został wygnany za wydanie wyroków śmierci na spiskowców bez uchwały zgromadzenia. Zabity na rozkaz Marka Antoniusza w 43 r. p.n.e.
Domicjan
Domicjan
Titus Flavius Domitianus, cesarz rzymski, syn Wespazjana (51–96 p.n.e.).
Ekwici
Ekwici
od końca III w. warstwa zamożnych obywateli, którzy stanowią klasę średnią Rzymu. Z biegiem czasu rośnie ich pozycja polityczna.
Flawiusze
Flawiusze
dynastia trzech cesarzy rzymskich (69–96).
Galba
Galba
cesarz rzymski w 69 r.
Hekatajos
Hekatajos
historiograf i geograf z Miletu (VI/V p.n.e.), twórca historiografii i geografii opisowej.
Heraklit
Heraklit
filozof z Miletu (ok. 544–ok. 484 p.n.e.), należał do jońskich filozofów przyrody; jest autorem słynnej maksymy „panta rei” (wszystko płynie).
Hippodamos
Hippodamos
urbanista i matematyk z Miletu (poł. V w. p.n.e.), autor traktatu o idealnym kształtowaniu polis.
Homo novus
Homo novus
„człowiek nowy” – pogardliwe określenie człowieka, który jako pierwszy w swojej rodzinie pełnił najwyższe urzędy.
Katylina
Katylina
Lucius Sergius Catilina (108–62 p.n.e.), pochodził ze zubożałego patrycjuszowskiego rodu, polityk rzym. Bezskutecznie starał się o konsulat, wreszcie zorganizował spisek, który odkrył Cyceron. Zginął w bitwie pod Pistorią.
Konsulat
Konsulat
najwyższy urząd w Rzymie. Co roku wybierano dwóch konsulów.
Neron
Neron
Lucius Domitius Ahenobarbus, ostatni cesarz rzymski dynastii julijsko‑klaudyjskiej. Popełnił samobójstwo w 68 r.
Optymaci
Optymaci
bogata i wpływowa grupa konserwatywnych Rzymian zwalczająca popularów.
Othon
Othon
cesarz rzymski w 69 r.
Pompejusz
Pompejusz
Cnaeus Pompeius Magnus (106–48 p.n.e.), wybitny polityk i wódz rzymski; w 60 r. p.n.e. zawiązał z Krassusem i Cezarem nieformalne porozumienie, tzw. I triumwirat. W 49 r. wystąpił przeciwko Cezarowi, rozpoczynając wojnę domową. Zabity w Aleksandrii, w chwili lądowania (48 r.).
Tales
Tales
filozof z Miletu (625–546 p.n.e.), filozof, matematyk, astronom, kupiec, podróżnik, jeden z siedmiu mędrców.
Tytus
Tytus
Titus Flavius Vespasianus, cesarz rzymski w latach 79‑81.
Wespazjan
Wespazjan
Titus Flavius Vespasianus, cesarz rzymski w latach 69‑79.
Witeliusz
Witeliusz
cesarz rzymski w 69 r.
Rc22MvhhxhGEz1
Słownik łacińsko – polski
Słownik łacińsko – polski
Źródło: online skills, licencja: CC0.
mc372fd3ea376789a_0000000000334
Galeria dzieł sztuki
R1MdKooMi9IAb1
Ilustracja przedstawia gipsowy odlew popiersia Wespezjana, który znajduje się obecnie w Muzeum archeologicznym w Rieti. Starszy, łysiejący mężczyzna. Miał zmarszczki na twarzy, które zostały wyeksponowane przez artystę.
Alessandro Antonelli (autor zdjęcia), „Gipsowy odlew popiersia Wespazjana”, Muzeum archeologiczne, Rieti, wikimedia.org, CC BY 3.0
R1COkVT7GBQAK1
Ilustracja przedstawia dzieło „Triumf Tytusa i Wespezjana” autorstwa Giulio Romano. Na obrazie przedstawiono wjazd tryumfalny do Rzymu cesarzy Tytusa i Wespezjana. Siedząc na wozie zaprzężonym w dwa łaciate konie zbliżają się do łuku tryumfalnego. Nad ich głowami bogini Wiktoria trzyma dwa złote wieńce. Obok wozu kroczą ludzie w wieńcami laurowych na głowach. W tle widoczny jest pejzaż: błękitna rzeka, zalesione wzgórza, niebo.
Giulio Romano, „Triumf Wespazjana i Tytusa”, 1537, Muzeum Luwr, Paryż, wikimedia.org, domena publiczna
RHlV2zzKFHOT31
Ilustracja przedstawia aktualny wygląd łuku tryumfalnego cesarza Tytusa. Fotografia wykonana jest z dołu. Ukazuje marmurowy łuk, który stanowił niegdyś bramę przejazdową. Na każdej fasadzie umieszczone są cztery kolumny w porządku kompozytowym. Nad wjazdem widnieje długi wygrawerowany napis w języku łacińskim.
Autor nieznany, „Łuk Tytusa”, I w., Forum Romanum, Rzym, wikimedia.org, CC0 1.0
R6olihOPSUrzq1
Ilustracja przedstawia fragment łuku tryumfalnego Tytusa, uświetniającego zdobycie przez cesarza Jerozolimy. Na fotografii widoczny jest detal ukazujący pochód triumfalny. Żołnierze rzymscy niosą zdobycze wojenne, m.in. duży siedmioramienny świecznik.
Autor nieznany, „Łuk Tytusa” - widok na detal, pochód triumfalny, I w., Forum Romanum, Rzym, online-skills, CC BY 3.0
RERcbtmQX0YwF1
Ilustracja przedstawia rzeźbę wykonaną z białego marmuru. Jest to głowa Talesa z Miletu. Uczony ukazany jest jako dojrzały mężczyzna. Ma pociągłą twarz, krótkie włosy oraz zarost. Rzeźba jest częściowo uszkodzona – ma utrącony nos.
Autor nieznany, „Tales z Miletu”, rzymska kopia z II w., Muzeum Marmi, Florencja, wikimedia.org, CC BY 3.0
RrF3o7Q7MOUzP1
Ilustracja przedstawia ruiny Miletu. Obok zachowanych fragmentów budowli płynie rzeka. W dali widoczne są zarośnięte wzgórza.
Autor nieznany, Widok na Milet, wikimedia.org, CC BY 2.0
RPJvETTpqcXpR1
Ilustracja przedstawia dzieło autorstwa Veloso Salgado, pt. Początek Nauki. Na obrazie ukazana jest grupa mężczyzn. Ubrani są w długie szaty; jeden podpiera się długą laską. Znajdują się w pomieszczeniu ozdobionym białymi marmurowymi kolumnami. Jeden z filozofów, z krótkimi włosami i zarostem, stoi pomiędzy zgromadzonymi z uniesionymi rękoma. Pozostali zwróceni są w jego stronę. Za przemawiającym siedzi na krześle stary mężczyzna w krótkiej tunice, z siwymi włosami i zarostem.
Veloso Salgado, „Początek Nauki”, 1906, NOVA Szkoła Medyczna, Lizbona, wikimedia.org, domena publiczna
RzaN5xpoqoIUx1
Ilustracja przedstawia kopię popiersia Cycerona. Szczupły mężczyzna z krótkimi wlosami. Ma lekko pomarszczone czoło.
Kolorowa ilustracja przedstawia dzieło Josepha-Marie Vien’a pt. „Spisek Katyliny” . W centrum obrazu znajdują się dwaj mężczyźni . Stoją po dwu stronach niedużego okrągłego stołu, nad którym wymieniają uścisk dłoni. Stojący po lewej stronie na zbroję ma założony zielony płaszcz. Mężczyzna z prawej strony obrazu ubrany jest w żółtą szatę. Lewą ręką sięga po puchar stojący na stoliku. Mężczyzn otaczają liczni zgromadzeni. Jeden, stojący pod ścianą, unosi rękę w patetycznym geście.
Joseph-Marie Vien, „Spisek Katyliny”, ok 1809, miejsce nieznane, wikimedia.org, domena publiczna
RkAu9o1x7zWNQ1
Kolorowa ilustracja przedstawia dzieło Cesare Maccari’ego pt. „Cyceron demaskuje Katylinę”. Na obrazie przedstawione jest pomieszczenie sądu. Po prawej stronie, w ławach zasiadają senatorowie odziani w białe togi. Po lewej, przed słuchaczami stoi Cyceron z rękami wzniesionym w górę. Ma krótkie siwe włosy, jest ubrany w długą togę. Wygłasza swą słynną mowę, z której pochodzi passus "O tempora! O mores!" W tle, pod ścianą, stoi na postumencie marmurowa kolumna.
Cesare Maccari, „Cyceron demaskuje Katylinę, 1889, Pałac Madama, Rzym, laphamsqarterly.org, CC BY 3.0
RjgKD7iU69zM71
Ilustracja przedstawia dzieło autorstwa Alcide Segoni’ego pt. „Odnalezienie ciała Katyliny”. Na pierwszym planie ukazane są ciała mężczyzn poległych w bitwie. Dwóch młodych ludzi przesuwa ciała, przygląda się ich twarzom. Nad nimi stoi żołnierz rzymski. Ma brązowy płaszcz, charakterystyczne sandały i hełm. Rozmawia z jednym z młodzieńców. Na horyzoncie widnieją niewielkie pagórki.
