REZzBq4beU7KQ1

Ważne daty

III w. p.n.e. – Budowa jednego z najstarszych domów w Pompejach - domu chirurga

89 p.n.e. – Mieszkańcy Pompejów stają się obywatelami rzymskimi

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

RPZEwGv6CLmvc

I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:

1. zna i rozpoznaje następujące formy morfologiczne z zakresu gramatyki języka łacińskiego:

1) formy fleksyjne rzeczowników regularnych deklinacji I – V;

3) formy fleksyjne przymiotników deklinacji I – III;

8.dokonuje następujących transformacji gramatycznych w zakresie morfologii:

1) odmienia rzeczowniki regularne deklinacji I–V;

3) odmienia przymiotniki deklinacji I–III;

17) potrafi korzystać ze słownika łacińsko‑polskiego przy sporządzaniu przekładu;

19) dokonuje poprawnego przekładu prozatorskiego tekstu łacińskiego z zakresu tekstów określonych w kanonie na język polski, w tłumaczeniu zachowując polską normę językową;

II. W zakresie kompetencji kulturowych. Uczeń:

6. posiada podstawową wiedzę o następujących kluczowych zjawiskach z zakresu życia publicznego i prywatnego w starożytnej Grecji i Rzymie:

3) życie domowe i rodzinne w Grecji i Rzymie (dom; rodzina; dzieci i edukacja; imiona i nazwiska greckie i rzymskie; ubiór w Grecji i Rzymie);

13. potrafi scharakteryzować i poddać interpretacji uwzględniającej właściwy kontekst kulturowy następujące kluczowe zjawiska z zakresu życia publicznego i prywatnego w starożytnym Rzymie:

2) życie domowe i rodzinne w Grecji i Rzymie (dom, rodzina: dzieci i edukacja; imiona i nazwiska greckie i rzymskie; ubiór w Grecji i Rzymie).

Nauczysz się

czytać tekst w języku łacińskim i rozumieć jego znaczenie;

opowiadać o realiach dotyczących budowy domów w starożytnym Rzymie;

nazywać co najmniej 3 główne elementy domu starożytnego Rzymu.

Prezentacja Słownictwa

RLDDCVnC7rqz0

RgPbEzOtZqgkB1

Ćwiczenie 1

Rcsq91kOmRAc0

Ćwiczenie 2

Vīlla et hortus

RF7Bm3nVcKLpq

Ilustracja przedstawia model willi rzymskiej zamieszczony w Niemieckim Muzeum Narodowym w Norymberdze. Willa to biały budynek, zwieńczony dachem z czerwonej dachówki. Dookoła willi znajdują się rośliny. — Model willi rzymskiej, Niemieckie Muzeum Narodowe w Norymberdze, wikimedia.org, CC BY-SA 3.0

Ecce vīlla et hortus Iūliī. Iūlius in magnā vīllā habitat. Pater et māter et trēs līberī in vīllā habitant. Iūlius et Aemilia trēs līberōs habent: duōs fīliōs et ūnam fīliam - nōn duās fīliās.

In vīllā multī servī habitant. Dominus eōrum est Iūlius: is multōs servōs habet. Ancillae quoque multae in vīllā habitant. Domina eārum est Aemilia: ea multās ancillās habet.

Iūlius in vīllā suā habitat cum magnā familiā. Pater et māter habitant cum Mārcō et Quīntō et Iūlia. Iūlius et Aemilia in vīllā habitant cum līberīs et servīs et ancillīs.

Oto willa i ogród Julii. Juliusz mieszka w wielkiej willi. Ojciec i matka i troje dzieci mieszkają w willi. Juliusz i Emilia mają trójkę dzieci: dwóch synów i jedną córkę - nie dwie córki.

W willi mieszka wielu niewolników. Ich panem jest Juliusz: ten ma wielu niewolników. Liczne niewolnice także w willi mieszkają. Ich panią jest Emilia: ta ma wiele niewolnic.

Juliusz w swojej willi mieszka z dużą rodziną. Ojciec i matka mieszkają z Markiem, Kwintusem i Julią. Juliusz i Emilia w willi mieszkają z dziećmi, niewolnikami i niewolnicami.

R1VUxiDruZuT9

Ilustracja przedstawia rekonstrukcję ogrodu willi znajdującej się w Pompejach. Na pierwszym planie znajdują się rośliny sadzone w rzędach. Pomiędzy rzędami umieszczony jest chodnik. Na ilustracji widoczna jest również część zadaszenia willi podpartego filarami w kolorach białym i czerwonym. — Rekonstrukcja ogrodu w willi malarza, Pompeje, Włochy, wikimedia.org, CC BY 2.5

Vīlla Iūliī in magnō hortō est. In Ītaliā sunt multae vīllae cum magnīs hortīs. In hortīs sunt rosae et līlia. Iūlius multās rosās et multa līlia in hortō suō habet. Hortus Iūliī pulcher est, quia in eō sunt multae et pulchrae rosae līliaque. Aemilia fēmina pulchra est. Syra nōn est fēmina pulchra, neque pulcher est nāsus eius, sed foedus est. Syra, quae bona ancilla est, nāsum magnum et foedum habet. Iūlius est vir Aemiliae, fēminae pulchrae. Iūlius Aemiliam amat, quia ea pulchra et bona fēmina est. Aemilia Iūlium virum suum amat et cum eō habitat.

Willa Juliusza jest w dużym ogrodzie. W Italii są liczne wille z dużymi ogrodami. W ogrodach są róże i lilie. Juliusz liczne róże i liczne lilie ma w swoim ogrodzie. Ogród Juliusza jest piękny, ponieważ są w nim liczne i piękne róże i lilie. Emilia jest piękną kobietą. Syra nie jest piękną kobietą, ani jej nos nie jest piękny, lecz jest brzydki. Syra, która jest dobrą niewolnicą, ma nos duży i brzydki. Juliusz jest mężem Emilii, pięknej kobiety. Juliusz kocha Emilię, ponieważ ona jest piękną i dobrą kobietą. Emilia kocha Juliusza, swojego męża i z nim mieszka.

Źródło: Hans H. Orberg, Lingua Latina per se illustrata, Familia Romana, Anno MMVII Edizioni Accademia Vivarium Novum, Montella 1991.

RivoibXp3WpZP

Ćwiczenie 3

Uzupełnij słowa w tekście właściwymi końcówkami:

Ecce vīlla et hortus Iūliī. Iūlius in magn............ vīll............ habitat.
Pater et māter et trēs līberī in vīllā habitant. Iūlius et Aemilia trēs līber............ habent: duōs fīliōs et ūn............ fīli............ - nōn duās fīliās.
In vīllā multī servī habitant. Dominus eōrum est Iūlius: is multōs servōs habet. Ancillae quoque multae in vīllā habitant. Domina eārum est Aemilia: ea mult............
ancill............ habet.
Iūlius in vīllā suā habitat cum magnā familiā. Pater et māter habitant cum Mārcō et Quīntō et Iūlia. Iūlius et Aemilia in vīllā habitant cum līber............ et serv............ et
ancill.............
Vīlla Iūliī in magnō hortō est. In Ītaliā sunt multae vīllae cum magnīs hortīs. In hortīs sunt rosae et līlia. Iūlius multās rosās et mult............ līli............ in hortō suō habet. Hortus Iūliī pulcher est, quia in eō sunt multae et pulchrae rosae līliaque. Aemilia fēmina pulchra est.
Syra nōn est fēmina pulchra, neque pulcher est nāsus eius, sed foedus est. Syra, quae bona ancilla est, nās............ magn............ et foedum habet. Iūlius est vir Aemiliae, fēminae pulchrae. Iūlius Aemiliam amat, quia ea pulchra et bona fēmina est. Aemilia Iūlium virum suum amat et cum eō habitat.

Vīlla et hortus II

RNArRKSbxSfvH

Ilustracja przedstawia rozplanowanie domu rzymskiego w formie rysunku technicznego. Obok rysunku domu, znajduje się rzut na budynek z góry. Rzut opisany jest cyframi. Legenda objaśniająca rozplanowanie budynku znajduje się na samym dole ilustracji. — Plan domu rzymskiego, wikimedia.org, CC BY-SA 3.0

In vīllā sunt duo ōstia: ōstium magnum et ōstium parvum. Vīlla duo ōstia et multās fenestrās habet. In vīllā Iūliī magnum ātriumAtriumātrium est cum impluviō. Quid est in impluviō? In eō est aqua. In ātriō nūllae fenestrae sunt.

R2NvggSmMvRbx

Ilustracja przedstawia obraz „Pompejańskie wnętrze” autorstwa Luigiego Bazzani. Obraz ukazuje trzy kobiety znajdujące się we wnętrzu starożytnego budynku. Dwie z kobiet rozmawiają ze sobą, natomiast trzecia trzyma wazon z wodą. — Luigi Bazzani, „Pompejańskie wnętrze”, 1882, Muzeum sztuki Dahesh, Nowy Jork, wikimedia.org, domena publiczna

In vīllā sunt multa cubicula. Quīntus in cubiculō parvō dormit. Estne magnum cubiculum Mārcī? Id quoque parvum est. Iūlius et Aemilia in cubiculō magnō dormiunt. Ubi dormiunt servī? Iī quoque in cubiculīs dormiunt. Suntne magna eōrum cubicula? Ea nōn magna sunt, et multī servī in ūnō cubiculō dormiunt. Etiam ancillae multae in ūnō cubiculō dormiunt, nequae eae magna cubicula habent.

R1BmM208ip9TG

Ilustracja przedstawia obraz „W peristylum” autorstwa Johna Williama Waterhousea. Obraz ukazuje dziewczynkę karmiącą gołębie. Dziewczynka w jednym ręku trzyma koszyk, natomiast drugą karmi ptaki. — John William Waterhouse, „W peristylum“, 1874, Muzeum sztuki Rochdale, Wielka Brytania, wikimedia.org, domena publiczna

Aemilia in peristȳlō est. Estne sōla? Aemilia sola in peristȳlō nōn est: līberī cum ea in peristȳlō adsunt. Iūlius abest. Aemilia sine virō suō Iūliō in vīllā est. Ubi est Iūlius? In oppidō Tusculō est sine Aemiliā, sed cum servīs quattuor.

Źródło: Hans H. Orberg, Lingua Latina per se illustrata, Familia Romana, Anno MMVII Edizioni Accademia Vivarium Novum, Montella 1991.

RR4BAfC0atjC8

Ćwiczenie 4

Uzupełnij tekst właściwymi wyrazami:

parvum, cubiculō , dormiunt, eae , fenestrae , aqua, eōrum, ōstia, cubiculīs

In vīllā sunt duo ......................: ōstium magnum
et ōstium ....................... Vīlla duo ōstia et multās fenestrās habet. In vīllā Iūliī magnum ātrium est cum impluviō. Quid est in impluviō?
In eō est .......................
In ātriō nūllae ...................... sunt.
In vīllā sunt multa cubicula. Quīntus in ...................... parvō dormit.
Estne magnum cubiculum Mārcī? Id quoque parvum est. Iūlius et Aemilia in cubiculō magnō ....................... Ubi dormiunt servī?
Iī quoque in ...................... dormiunt.
Suntne magna ...................... eōrum cubicula?
Ea nōn magna sunt, et multī servī in ūnō cubiculō dormiunt. Etiam ancillae multae in ūnō cubiculō dormiunt, nequae ...................... magna cubicula habent.

RKjeALgoU9UKa

Ćwiczenie 5

Accūsātīvus et Ablātīvus

R1agAzr0N80n8

Ilustracja przedstawia Ruiny willi Kwintyliuszy w Rzymie. Pozostałości po willi zlokalizowane są na wzniesieniu. W tle widać zachmurzone niebo. U dołu ilustracji widać roślinność. — Ruiny willi Kwintyliuszy w Rzymie, wikimedia.org, CC BY-SA 3.0

Accūsātīvus

(A) Masculīnum.

Iūlius nōn ūnum fīlium, sed duōs fīliōs habet.

„Fīlium” est accūsātīvus singulāris. „Fīliōs” accūsātīvus plūrālis est. Accūsātīvus: singulāris -um (nōminātīvus -us), plūrālis -os (nōminātīvus -ī).

(B) Fēminīnum

Iūlius nōn duās fīliās, sed ūnam fīliam habet.

„Fīliam” est accūsātīvus singulāris. „Fīliās” accūsātīvus plūrālis est. Accūsātīvus: singulāris -am (nōminātīvus -a), plūrālis -as (nōminātīvus -ae).

(C) Neutrum

Vīlla nōn ūnum cubiculum, sed multa cubicula habet.

„Cubiculum” accūsātīvus singulāris est. „Cubicula” accūsātīvus plūrālis est. Accūsātīvus: singulāris -um (= nōminātīvus -um), plūrālīs -a (= nōminātīvus -a).

RPE0CMpDApl1W

Ilustracja przedstawia fresk „Ogrody” pochodzący z Pompei. Fresk ukazuje zieloną roślinność oraz liczne ptactwo zebrane przy rosnących krzewach. W ogrodzie znajdują się również kamienne słupy z podobiznami ludzi. — „Ogrody”, przed 70 r. n.e., fresk pompejański., wikimedia.org, CC BY-SA 4.0

Ablātīvus

(A) Masculīnum.

In hortō Iūliī. In hortīs Ītaliae.

„Hortō” est ablātīvus singulāris. „hortīs” ablātīvus plūrālis est. Ablātīvus: singulāris -ō (nōminātīvus -us), plūrālis -is (nōminātīvus -ī).

(B) Fēminīnum

In vīllā Iūliī. In villīs Rōmānīs.

„Vīlla” est ablātīvus singulāris. „Vīllis” ablātīvus plūrālis est. Ablātīvus: singulāris -ā (nōminātīvus -a), plūrālis -is (nōminātīvus -ae).

(C) Neutrum

In oppidō Tusculō. In oppidīs Graecīs.

„Oppidō” ablātīvus singulāris est. „Oppidīs” ablātīvus plūrālis est. Ablātīvus: singulāris -ō ( nōminātīvus -um), plūrālis -is ( nōminātīvus -a)

Rc6huLTAQDM9i1

Ćwiczenie 6

Uzupełnij tabelę właściwymi końcówkami:

	Masculinum		Femininum		Neutreum
	Sg	Pl	Sg	Pl	Sg	Pl
Acc.
Abl.

R1I5U7NGhZ1ep

Ćwiczenie 7

Połącz w pary pojęcia z ich definicjami:

Atrium, Perystyl, Impluvium, Compluvium

w okresie hellenistycznym i rzymskim wewnętrzny dziedziniec domu, ogród otoczony krytą kolumnadą krużganka
w zamożnych domach rzymskich główna część domu
otwór w dachu rzymskiego domu, nad atrium, przez który ściekała woda deszczowa do impluvium
basen na wodę deszczową, znajdujący się w atrium rzymskiego domu

Słowniki

Słownik pojęć

Atrium

(łac. ater - czarny) środkowe pomieszczenie w starożytnych domach rzymskich, niegdyś z ogniskiem pośrodku, znajdujące się bezpośrednio za westybulem wejściowym. Dokoła atrium rozmieszczone były izby mieszkalne. Pierwotnie w atrium koncentrowało się życie rodzinne.

Compluvium

otwór w dachu rzymskiego domu, nad atrium, przez który ściekała woda deszczowa do impluvium.

Impluvium

basen na wodę deszczową, znajdujący się w atrium rzymskiego domu.

Perystyl

(gr. peristylon, paristylon, łac. peristylum) w okresie hellenistycznym i rzymskim wewnętrzny dziedziniec domu, ogród otoczony krytą kolumnadą krużganka.

Słownik łacińsko‑polski

RkgAiXWVQDysu

Galeria dzieł sztuki