W blasku błyskawic...
poznasz zasady bezpiecznego zachowania w czasie burzy;
zapoznasz się z fragmentem prozy poetyckiej;
zgromadzisz słownictwo potrzebne do opisu burzy;
opiszesz zjawiska atmosferyczne, wykorzystując stosowne wyrażenia i zwroty.
Burza to niesamowite zjawisko, które z jednej strony wywołuje uczucie grozygrozy, zaś z drugiej fascynację. Gdy nadchodzi burza, krajobraz diametralniediametralnie się zmienia. W jednej chwili błękitne niebo pokrywają czarne chmury, a słoneczny dzień przeistacza się w noc. Cały świat na pewien czas zamiera, wsłuchując się w huk piorunów, którym towarzyszą rozbłyski na niebie i deszcz. Burza uwidacznia nam potęgę i nieprzewidywalnośćnieprzewidywalność sił natury, których nawet człowiek XXI wieku nie potrafi okiełznaćokiełznać.
Wypisz jak najwięcej skojarzeń związanych z burzą. Mogą to być przymiotniki, rzeczowniki, zwroty i wyrażenia.
Przeczytaj fragment artykułu dotyczącego burzy, a następnie wykonaj ćwiczenia.
To nie była zwykła burza. Nad Polską przeszło jedno z najgroźniejszych zjawisk pogodowychW nocy z niedzieli na poniedziałek nad Polską przeszły potężne burze. Choć groźny żywioł wyrządził wiele szkód, dla niektórych był spektaklem wartym podziwiania. Nie mieliśmy bowiem do czynienia ze zwykłą burzą, a z mezoskalową burząmezoskalową burzą wielokomórkową – jednym z najgroźniejszych zjawisk pogodowych, jakie można spotkać w klimacie umiarkowanym.
Wiatr wiejący z prędkością przekraczająca nawet 100 km/h, zacinający deszcz oraz trzaskające pioruny sprawiły, że tysiące osób przywitały nowy tydzień bez prądu, wody, a nawet dachu nad głową. Straż pożarna odebrała ponad tysiąc zgłoszeń dotyczących połamanych drzew, zalanych budynków czy porwanych przez wiatr dachów. Ale obok bilansu strat, w sieci pojawiają się też niezwykłe fotografie i nagrania pokazujące wieczorne niebo raz po raz rozświetlane błyskawicami. Taki podniebny „stroboskopstroboskop” to skutek licznych wyładowań elektrycznych, do jakich dochodzi w przypadku burz wielokomórkowych, a takie zjawisko gościło wczoraj na naszym niebie.
Tego typu super‑burza może trwać przez kilka godzin, przybierać różne kształty, a swoim zasięgiem obejmować olbrzymi teren o powierzchni kilkudziesięciu kilometrów kwadratowych. Zresztą właśnie do olbrzymiego zasięgu burzy odnosi się określenie mezoskalowa. Wymiary „zjawiska mezoskalowego” wynoszą od ok. 50 km do nawet kilkuset kilometrów.
Źródło: Katarzyna Grzelak, To nie była zwykła burza. Nad Polską przeszło jedno z najgroźniejszych zjawisk pogodowych, „Focus” 31.08.2020, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
Zapoznaj się z filmem na temat zachowania bezpieczeństwa podczas burzy, a następnie wykonaj polecenia.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1K8gjZtgZ3Sm
Film dotyczy zasad zachowania podczas burzy. Tłumaczy, co należy robić, a czego nie robić podczas burzy, by zachować bezpieczeństwo.
Wypisz trzy zasady bezpieczeństwa, których należy przestrzegać, przebywając podczas burzy w domu.
Wypisz zasady bezpieczeństwa, których należy przestrzegać, przebywając podczas burzy na ulicy.
Wypisz zasady bezpieczeństwa, których należy przestrzegać, przebywając podczas burzy na łonie przyrody.
Ilustracja interaktywna
Z lewej strony obraz, który przedstawia zrozpaczoną rodzinę stojącą na skałach wyspy Wight. Jeden z członków rodziny siedzi przy innym, leżącym i przywołuje gestem resztę osób. Za nimi wzburzone morze z białymi falami. W tle, z lewej strony, zarys żaglowca. Z prawej strony obrazu, przy wodzie, wysokie, ciemne skały, a na nich zarys wioski.
Po prawej stronie nagłówek „Julius Caesar IbbetsonJulius Caesar Ibbetson, Burza za wyspą WightWight”. Poniżej trzy punkty:
pierwszy plan,
drugi plan,
tło.
Na obrazie widać pięć kolejno ponumerowanych punktów z informacjami:
Zrozpaczona rodzina.
Dwóch mężczyzn, kobieta i dwójka dzieci stoją na skałach nad brzegiem wzburzonego morza. Wszyscy są poruszeni widokiem nieprzytomnego mężczyzny, leżącego nieopodal.Jeden utonął.
Na skale leży nieprzytomny mężczyzna, być może nie żyje. Klęczący przy nim człowiek, bada jego puls i przywołuje poruszonych ludzi.Tonący statek.
Wiatr rozgonił chmury, przez które prześwitują promienie słoneczne. Żaglowiec tonie w skłębionych odmętach wody.Nastrój grozy.
Skłębione morze i ogromna skała, o którą rozbijają się bałwany morskie podkreślają nastrój grozy.Tło.
W tle widać ubogą osadę rybacką, z kominów domów unosi się dym.
Obraz przedstawia zrozpaczoną rodzinę stojącą na skałach wyspy Wight. Jeden z członków rodziny utonął na skalistym wybrzeżu podczas burzy. Na brzegu leży rozbitek, a nad nim klęka człowiek. W odległości stoi kobieta, którą trzyma kilka osób. Statek tonie w dzikim morzu, wśród kłębiących się ciemnych chmur i błysków piorunów. Nastrój grozy podkreśla ogromna skała, o którą rozbijają się bałwany morskie. Ciemne barwy dominują w obrazie.
Na podstawie obrazu „Burza za wyspą WightWight”, Juliusa Caesara IbbetsonaJuliusa Caesara Ibbetsona zgromadź słownictwo opisujące burzę na morzu.
Podaj, jakie skojarzenia wywołuje u ciebie temat burzy na morzu.
Na podstawie obrazu „Burza za wyspą WightWight”, Juliusa Caesara IbbetsonaJuliusa Caesara Ibbetsona napisz, jakich kolorów użył malarz do pokazania burzowego krajobrazu.
Opisz, jakie dźwięki lub obraz albo zjawiska atmosferyczne towarzyszą burzy na morzu.
Na podstawie obrazu „Burza za wyspą WightWight”, Juliusa Caesara IbbetsonaJuliusa Caesara Ibbetsona napisz, napisz jakie emocje wzbudza dzieło malarza.
Opisz emocje, jakie wzbudza w tobie burza na morzu.
Maria Pawlikowska‑Jasnorzewska
Maria Pawlikowska‑Jasnorzewska (1891‑1945), córka słynnego polskiego malarza Wojciecha Kossaka, poetka i dramatopisarka. Znana przede wszystkim jako autorka poezji miłosnej. Jej tomiki poetyckie to m.in.: „Niebieskie migdały” i „Różowa magia”.
Przeczytaj fragment „Szkicownika poetyckiego” Marii Pawlikowskiej‑Jasnorzewskiej dotyczący burzy, a następnie wykonaj ćwiczenia.
„Szkicownik poetycki” należy do gatunku prozy poetyckiejprozy poetyckiej i składa się z 85 akapitów. Poetka w krótkich, refleksyjnych tekstach opisuje otaczającą ją rzeczywistość.
Szkicownik poetyckiDrzewa, wyczuwając pierwszą błyskawicę, przeciągle zaszumiały.
Zapowiadają burzę.Wietrzny niepokój wygina je, wirują wkoło własnej osi; ale wydaje mi się, że dodają wiele współruchu do działania wichury.
Bo w głosie ich, oprócz siły powiewu, jest i nuta osobista, rozmowa liści, szmer posępnej narady.Rozumiem was, drzewa łagodne. Przecież to wy padacie ofiarą pioruna i nawałnicy.
ŁonaŁona wierzb elektrycznością na wskroś rozdarte, świerki skoszone jak trawa, zdrowe konary drzew owocowych wraz z płodem o ziemię rzucone, oto zwykły plon burzy.
Dlatego ten szum tak przejmujący przy pierwszej już błyskawicy.
Drzewa szaleją, szemrzą przeciw niebezpieczeństwu.
Przerażenie mąci im liście.
Bliźni moi w strachu o siebie.
Źródło: Szkicownik poetycki, [w:] Marja Kossak-Jasnorzewska, Poezje, Warszawa 1939, s. 143–144.
Kim jest narrator fragmentu „Szkicownika poetyckiego”?
Opisz zachowanie drzew podczas burzy.
Utwór Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej to przykład poetyckiego opisu burzy. Nadchodząca nawałnica wywołuje w drzewach 1. pierwszy_poprawny@@pierwszy_poprawny_2, 2. antropomorfizacji, 3. lęk i niepokój, 4. drugi_poprawny, 5. mówienia. Poetka zastosowała zabieg 1. pierwszy_poprawny@@pierwszy_poprawny_2, 2. antropomorfizacji, 3. lęk i niepokój, 4. drugi_poprawny, 5. mówienia, czyli nadała drzewom cechy ludzkie, jakimi w utworze są zdolność 1. pierwszy_poprawny@@pierwszy_poprawny_2, 2. antropomorfizacji, 3. lęk i niepokój, 4. drugi_poprawny, 5. mówienia oraz posiadanie uczuć i emocji.
Wyjaśnij, dlaczego drzewa boją się burzy.
Frederic Edwin ChurchFrederic Edwin Church był amerykańskim pejzażystą, początkowo malował rodzime widoki. Jednak po odbyciu podróży do Europy i Ameryki Południowej, czerpał inspirację z tych wypraw. Obraz „Burza w górach” namalował w 1847 r. Motyw powalonego przez piorun drzewa chętnie wykorzystywali dziewiętnastowieczni malarze pejzażyści.
Ilustracja interaktywna
Z lewej strony obraz, który przedstawia górski pejzaż na tle pochmurnego nieba. Dominującym elementem obrazu jest przełamane i pęknięte na pół drzewo. Jest ono na najwyższym punkcie wzniesienia. Pokrywa go zieleń i skały. W tle skłębione, burzowe chmury unoszące się w powietrzu, a pomiędzy nimi wystające, brązowe szczyty skał.
Z prawej strony nagłówek: „Frederic Edwin ChurchFrederic Edwin Church Burza w górach”. Poniżej trzy punkty:
pierwszy plan,
drugi plan,
tło.
Na obrazie widoczne są trzy kolejno ponumerowane punkty zawierające informacje:
Pierwszy plan.
Plany budują głębię i przestrzeń w obrazie.
Pierwszy plan: to, co widzisz na pierwszy rzut oka, np. osoby, przedmioty lub obiekty znajdujące się najbliżej ramy obrazu. Zwykle są widoczne w całości, umieszczone jako pierwsze.
Zastanów się, jakie są najważniejsze elementy organizujące przestrzeń obrazu „Burza w górach”. Co znajduje się na pierwszym planie?Drugi plan.
Drugi plan: obiekty, przedmioty, osoby znajdujące się za pierwszym planem.
Przyjrzyj się obrazowi „Burza w górach”. Co znajduje się na drugim planie?Tło.
Tło: najdalszy plan obrazu, przed nim znajdują się wszystkie obiekty umieszczone na obrazie.
Tłem może być sceneria, krajobraz lub wystrój pomieszczenia.
Przyjrzyj się obrazowi „Burza w górach”. Co znajduje się w tle?
Zgromadź słownictwo do opisu krajobrazu po burzy w górach. W okienka wpisz słowa, wyrażenia lub zwroty.
Zgromadź słownictwo do opisu krajobrazu po burzy w górach. Wypisz słowa, wyrażenia lub zwroty.
Na podstawie obrazu „Burza w górach” Frederica Edwina ChurchaFrederica Edwina Churcha napisz opowiadanie o burzy w górach, wcielając się w porażone piorunem drzewo.
Słownik
całkowicie inny, krańcowo różny
silne uczucie wywołane przerażającą sytuacją lub niebezpieczeństwem
wnętrze brzucha ciężarnej kobiety; łono natury - w otoczeniu przyrody
niedający się przewidzieć
zmusić do posłuszeństwa, mieć nad kimś lub nad czymś kontrolę
typ literatury łączący cechy prozy i poezji, język takiego tekstu nasycony jest środkami stylistycznymi: metaforami, epitetami, porównaniami itp.
Notatki ucznia
Bibliografia
Bralczyk J., Drabik L. (red.), (2005) Słownik języka polskiego, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, wydanie elektroniczne [dostęp dn. 12.12.2022].
Grzelak K., (2020), To nie była zwykła burza. Nad Polską przeszło jedno z najgroźniejszych zjawisk pogodowych, [w:] „Focus”, wydanie elektroniczne z dn. 31.08.2020 [dostęp dn. 15.12.2022].
Kossak‑Jasnorzewska M., (1939), Szkicownik poetycki, Warszawa: Drukarnia Naukowa T‑wa Wydawniczego.