Ilustracja przedstawia nuty. Na zdjęciu widać skośną kompozycję czarno-białego fragmentu pięciolinii z nutami. Tytuł lekcji: W dur i w moll.
Ilustracja przedstawia nuty. Na zdjęciu widać skośną kompozycję czarno-białego fragmentu pięciolinii z nutami. Tytuł lekcji: W dur i w moll.
W dur i w moll
Źródło: Marcin Łukasiewicz, licencja: CC0.
Ważne daty
od około połowy XVII w. do początku XX w. – panowanie w muzyce europejskiej systemu dur‑moll.
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela:
RnBeXulLqp5oY
W prostokątnym polu znajduje się napis „Pobierz”. Jest to przycisk pozwalający na wyświetlenie, pobranie i zapisanie pliku zawierającego scenariusz lekcji - dokument w formacie pdf.
W prostokątnym polu znajduje się napis „Pobierz”. Jest to przycisk pozwalający na wyświetlenie, pobranie i zapisanie pliku zawierającego scenariusz lekcji - dokument w formacie pdf.
I. Indywidualna i zespołowa ekspresja muzyczna.
2. W zakresie gry na instrumentach. Uczeń:
1) gra na instrumentach ze słuchu lub/i przy pomocy nut (w zespole lub/i solo) na jednym lub kilku instrumentach melodycznych (do wyboru np. flet podłużny, flażolet /flecik polski/, pianino, keyboard, gitara, dzwonki, metalofon, ksylofon i inne) oraz perkusyjnych niemelodycznych:
B) melodie,
C) proste utwory,
D) akompaniament.
4. W zakresie słuchania i percepcji muzyki. Uczeń:
1) świadomie słucha wybranych dzieł literatury muzycznej (fragmentów lub/i w całości)
A) reprezentatywnych dla kolejnych epok
3) rozpoznaje i analizuje utwory muzyczne określając ich elementy, nastrój i charakter, formułuje wypowiedzi, stosując pojęcia charakterystyczne dla języka muzycznego;
II. Język i funkcje muzyki, myślenie muzyczne, kreacja i twórcze działania.
1. Uczeń zna, rozumie i wykorzystuje w praktyce:
1) podstawowe pojęcia i terminy muzyczne (pięciolinia, klucz, nuta, pauza, wartość rytmiczna, dźwięk, gama, akord, akompaniament) oraz zależności między nimi;
2. Uczeń odczytuje i zapisuje elementy notacji muzycznej:
1) nazywa dźwięki gamy, rozpoznaje ich położenie na pięciolinii;
Nauczysz się
zapisywać, śpiewać, grać i rozpoznawać słuchem gamę C‑dur;
zapisywać, śpiewać, grać i rozpoznawać słuchem gamę a‑moll;
określać słuchem tonację utworów – durową oraz molową;
System dur‑moll
System dur‑moll to system organizacji materiału dźwiękowego, panujący w muzyce europejskiej od około połowy XVII w. do początku XX w. Nazwa pochodzi od dwóch odmian, w jakich występują tworzone w nim konstrukcje dźwiękowe, tzw. trybów – durowego i molowego, lub inaczej majorowego i minorowego. […] Utwory oparte na systemie dur‑moll określane są, jako tonalne lub funkcyjne.
Źródło: Encyklopedia muzyki, pod red. A. Chodkowskiego, PWN, Warszawa 1995
Utwory napisane w tonacji durowej odbieramy, jako wesołe i pogodne, natomiast utwory napisane w tonacji molowej odbieramy, jako smutne. Warto podkreślić, że system dur‑moll do tej pory stosowany jest z powodzeniem w muzyce rozrywkowej.
RJMVwk6ZOxTdm
Ćwiczenie 1
Wskaż zdania, które są prawdziwe. Możliwe odpowiedzi: 1. System dur-moll to system organizacji materiału dźwiękowego panujący w muzyce europejskiej od około połowy XVII w. do początku XX w. 2. System dur-moll to system organizacji materiału dźwiękowego panujący w muzyce europejskiej od około połowy XVII w. do końca XX w. 3. Zamienna nazwa trybu durowego to tryb majorowy. 4. Zamienna nazwa trybu durowego to tryb minorowy. 5. Zamienna nazwa trybu molowego to tryb majorowy. 6. Zamienna nazwa trybu molowego to tryb minorowy. 7. Utwory oparte na systemie dur-moll określane są, jako tonalne. 8. Utwory oparte na systemie dur-moll określane są, jako atonalne.
Wskaż zdania, które są prawdziwe.
System dur-moll to system organizacji materiału dźwiękowego panujący w muzyce europejskiej od około połowy XVII w. do końca XX w.
Zamienna nazwa trybu molowego to tryb majorowy.
Zamienna nazwa trybu molowego to tryb minorowy.
Utwory oparte na systemie dur-moll określane są, jako tonalne.
Utwory oparte na systemie dur-moll określane są, jako atonalne.
Skala czy gama?
SkalaSkalaSkala to ciąg dźwięków zbudowany wg stałego schematu. Poszczególne dźwięki następujące po sobie to stopnie skali. Oznaczamy je cyframi rzymskimi. Skalę rozpoznajemy po odpowiednich odległościach pomiędzy stopniami. Istnieje wiele rodzajów skali, związane jest to, m.in. z kulturą muzyczną różnych narodów.
Czym więc jest gamaGamagama? Gama to konkretna skala zapisana od konkretnego dźwięku.
Na dzisiejszej lekcji poznasz dwie gamy oparte na skali durowej i molowej. Są to skale siedmiodźwiękowe. Warto jednak pamiętać, że najstarsze skale muzyczne miały od dwóch do pięciu dźwięków.
RUuNd3hbKw3FC
Ćwiczenie 2
Odpowiedz na pytania: 1. Co to jest skala? 2. Jakimi cyframi oznaczamy poszczególne stopnie skali? 3. Z ilu dźwięków składają się skala durowa i molowa? 4. Czym jest gama?
Odpowiedz na pytania: 1. Co to jest skala? 2. Jakimi cyframi oznaczamy poszczególne stopnie skali? 3. Z ilu dźwięków składają się skala durowa i molowa? 4. Czym jest gama?
...................................... to ciąg dźwięków zbudowany wg stałego schematu. Poszczególne dźwięki następujące po sobie to ...................................... skali. Oznaczamy je cyframi ....................................... Skalę rozpoznajemy po odpowiednich odległościach pomiędzy stopniami. Gama to konkretna ...................................... zapisana od konkretnego dźwięku. Skala durowa i molowa składa się z ...................................... lub ośmiu dźwięków.
Budowa gamy durowej. Gama C‑dur
Odległości pomiędzy poszczególnymi stopniami gamy durowej przedstawiają się następująco:
Od stopnia I do stopnia II – cały ton,
Od stopnia II do stopnia III – cały ton,
Od stopnia III do stopnia IV – półton,
Od stopnia IV do stopnia V – cały ton,
Od stopnia V do stopnia VI – cały ton,
Od stopnia VI do stopnia VII – cały ton,
Od stopnia VII do stopnia VIII – półton.
Źródło: F. Wesołowski, Zasady muzyki, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1986
Ważne!
Stopień VIII jest powtórzeniem stopnia I o oktawę wyżej. Dźwięki odległe o oktawę są bardzo podobne i noszą te same nazwy, różnią się jedynie wysokością, np. c1 – c2.
RAWObZAQ0015W
Na ilustracji zapis nutowy gamy C-dur. Na jednej pięciolinii , po kluczu wiolinowym zapisano osiem dźwięków: c1, d1, e1, f1, g1, a1, h1, c2. Między dźwiękami e1 i f1 i h1 c2 oznaczono półton. Na ilustracji pomiędzy nutami znajdują się punkty aktywne. Po naciśnięciu danego punktu dowiemy się czy pomiędzy danymi dźwiękami jest odległość półtonu czy całego tonu.
Na ilustracji zapis nutowy gamy C-dur. Na jednej pięciolinii , po kluczu wiolinowym zapisano osiem dźwięków: c1, d1, e1, f1, g1, a1, h1, c2. Między dźwiękami e1 i f1 i h1 c2 oznaczono półton. Na ilustracji pomiędzy nutami znajdują się punkty aktywne. Po naciśnięciu danego punktu dowiemy się czy pomiędzy danymi dźwiękami jest odległość półtonu czy całego tonu.
Gama C-dur, 1.bp.blogspot.com, CC BY 3.0
Według poznanego następstwa dźwięków dla skali durowej została zbudowana gama C‑dur, czyli skala durowa od dźwięku „c”. Odległości półtonu występują między III i IV stopniem, czyli między dźwiękami e1 – f1 oraz między VII i VIII stopniem, czyli między dźwiękami h1 – c2. Pomiędzy pozostałymi stopniami występuje odległość całego tonu.
Gamy durowe oznaczamy wielką literą, np. C, D, E itp., czytamy zaś C – dur (C major), D – dur (D major), E – dur (E major) itp.
Gamę możemy podzielić na dwa odcinki o takich samych odległościach między poszczególnymi dźwiękami. Nazywamy je tetrachordami (z greckiego tetra = cztery, chorda = dźwięk, struna).
R1BN8lVp0rpRV
Na ilustracji zapis nutowy gamy C-dur. Na jednej pięciolinii, po kluczu wiolinowym zapisano osiem dźwięków: c1, d1, e1, f1, g1, a1, h1, c2. Za pomocą punktów aktywnych oznaczono na zapisie dwa tetrachordy. Pierwszy tetrachord to dźwięki c1, d1, e1, f1. Drugi tetrachord to dźwięki g1, a1, h1, c2.
Na ilustracji zapis nutowy gamy C-dur. Na jednej pięciolinii, po kluczu wiolinowym zapisano osiem dźwięków: c1, d1, e1, f1, g1, a1, h1, c2. Za pomocą punktów aktywnych oznaczono na zapisie dwa tetrachordy. Pierwszy tetrachord to dźwięki c1, d1, e1, f1. Drugi tetrachord to dźwięki g1, a1, h1, c2.
1
2
1. I Tetrachord: c1, d1, e1, f1
2. II Tetrachord: g1, a1, h1, c2
Tetrachordy, 1.bp.blogspot.com, CC BY 3.0
Polecenie 1
Naucz się nazewnictwa dźwięków gamy C‑dur i zapamiętaj, gdzie w skali durowej występują półtony.
Naucz się nazewnictwa dźwięków gamy C‑dur i zapamiętaj, gdzie w skali durowej występują półtony.
Naucz się nazewnictwa dźwięków gamy C‑dur i zapamiętaj, gdzie w skali durowej występują półtony.
Zagraj na dowolnym instrumencie melodycznym gamę C‑dur i jednocześnie zaśpiewaj gamę C‑dur nazwami literowymi.
Zagraj na dowolnym instrumencie melodycznym I tetrachord gamy C‑dur, drugi tetrachord zaśpiewaj nazwami literowymi.
Zaśpiewaj I tetrachord gamy C‑dur nazwami literowymi, drugi tetrachord zagraj na dowolnym instrumencie melodycznym.
Zadanie w parach: Zaśpiewaj I tetrachord gamy C‑dur nazwami literowymi, następnie druga osoba II tetrachord gra na dowolnym instrumencie melodycznym.
Zadanie w parach: Zagraj I tetrachord gamy C‑dur, następnie druga osoba II tetrachord śpiewa nazwami literowymi.
Rejatwp1hmoyoM‑039‑FOTO1 Gama C‑dur, 1.bp.blogspot.com, CC BY 3.0
Na ilustracji zapis nutowy gamy C‑dur. Na jednej pięciolinii, po kluczu wiolinowym zapisano osiem dźwięków: c1, d1, e1, f1, g1, a1, h1, c2. Między dźwiękami e1 i f1 i h1 c2 oznaczono półton.
M‑039‑FOTO1 Gama C‑dur, 1.bp.blogspot.com, CC BY 3.0
Budowa gamy molowej. Gama a‑moll
Odległości pomiędzy poszczególnymi stopniami gamy molowej przedstawiają się następująco:
Od stopnia I do stopnia II – cały ton,
Od stopnia II do stopnia III – półton,
Od stopnia III do stopnia IV – cały ton,
Od stopnia IV do stopnia V – cały ton,
Od stopnia V do stopnia VI – półton,
Od stopnia VI do stopnia VII – cały ton,
Od stopnia VII do stopnia VIII – cały ton.
Źródło: F. Wesołowski, Zasady muzyki, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1986
Ważne!
Stopień VIII jest powtórzeniem stopnia I o oktawę wyżej. Dźwięki odległe o oktawę są bardzo podobne i noszą te same nazwy, różnią się jedynie wysokością, np. a1 – a2.
R1yEAYwyvzfyv
Na ilustracji zapis nutowy gamy a-moll. Na jednej pięciolinii, po kluczu wiolinowym zapisano osiem dźwięków: a, h, c1, d1, e1, f1, g1, a1. Między dźwiękami h c1 i e1 f1 oznaczono półton. Na ilustracji pomiędzy nutami znajdują się punkty aktywne. Po naciśnięciu danego punktu dowiemy się, czy pomiędzy danymi dźwiękami jest odległość półtonu, czy całego tonu.
Na ilustracji zapis nutowy gamy a-moll. Na jednej pięciolinii, po kluczu wiolinowym zapisano osiem dźwięków: a, h, c1, d1, e1, f1, g1, a1. Między dźwiękami h c1 i e1 f1 oznaczono półton. Na ilustracji pomiędzy nutami znajdują się punkty aktywne. Po naciśnięciu danego punktu dowiemy się, czy pomiędzy danymi dźwiękami jest odległość półtonu, czy całego tonu.
1
2
3
4
5
6
7
1. cały ton
2. półton
3. cały ton
4. cały ton
5. półton
6. cały ton
7. cały ton
Gama a‑moll, wikimedia.org, CC BY 3.0
Według poznanego następstwa dźwięków dla skali molowej została zbudowana gama a‑moll, czyli skala molowa od dźwięku „a”. Odległości półtonu występują między II i III stopniem, czyli między dźwiękami h – c1 oraz między V i VI stopniem, czyli między dźwiękami e1 –f1. Pomiędzy pozostałymi stopniami występuje odległość całego tonu.
Gamy molowe oznaczamy mała literą, np. a, h, c itp., czytamy zaś a – moll (a minor), h – moll (h minor), c – moll (c minor), itp.
Również gamę molową dzielimy na dwa tetrachordy. W przypadku omawianej gamy a‑moll będą to:
I Tetrachord: a, h, c1, d1,
II Tetrachord: e1, f1, g1, a1.
Polecenie 2
Naucz się nazewnictwa dźwięków gamy a‑moll, zapamiętaj, gdzie w skali molowej występują półtony.
Naucz się nazewnictwa dźwięków gamy a‑moll, zapamiętaj, gdzie w skali molowej występują półtony.
Naucz się nazewnictwa dźwięków gamy a‑moll, zapamiętaj, gdzie w skali molowej występują półtony.
Wykonaj zadanie wg poniższej instrukcji:
Zagraj na dowolnym instrumencie melodycznym gamę a‑moll: a, h, c1, d1, e1, f1, g1, a1.
Zagraj na dowolnym instrumencie melodycznym gamę a‑moll i jednocześnie zaśpiewaj gamę a‑moll nazwami literowymi.
Zagraj na dowolnym instrumencie melodycznym I tetrachord gamy a‑moll, drugi tetrachord zaśpiewaj nazwami literowymi.
Zaśpiewaj I tetrachord gamy a‑moll nazwami literowymi, drugi tetrachord zagraj na dowolnym instrumencie melodycznym.
Zadanie w parach: Zaśpiewaj I tetrachord gamy a‑moll nazwami literowymi, następnie druga osoba II tetrachord gra na dowolnym instrumencie melodycznym.
Zadanie w parach: Zagraj I tetrachord gamy a‑moll, następnie druga osoba II tetrachord śpiewa nazwami literowymi.
Rnmgb21GwJ5UR
Na ilustracji zapis nutowy gamy a‑moll. Na jednej pięciolinii, po kluczu wiolinowym zapisano osiem dźwięków: a, h, c1, d1, e1, f1, g1, a1. . Między dźwiękami h c1 i e1 f1 oznaczono półton.
RhC68FEOGEAA4
Ćwiczenie 3
Odpowiedz na pytania: 1. Między, którymi stopniami ma półtony gama durowa? 2. Między, którymi stopniami ma półtony gama molowa naturalna?
Odpowiedz na pytania: 1. Między, którymi stopniami ma półtony gama durowa? 2. Między, którymi stopniami ma półtony gama molowa naturalna?
Wybierz właściwe sugerowane odpowiedzi i uzupełnij zdania.
III-IV i VII-VIII, minorowe, majorowe, II-III i V-VI, naturalna, III-IV, V-VI i VII-VIII
Gamy durowe (................................................) oraz molowe (................................................) różnią się między sobą budową - układem całych tonów i półtonów oraz brzmieniem.
Gama durowa naturalna posiada półtony pomiędzy stopniami: .................................................
Gama durowa harmoniczna posiada półtony pomiędzy stopniami: .................................................
Gama molowa naturalna posiada półtony pomiędzy stopniami .................................................
Gama molowa melodyczna - w górę gama dorycka (podwyższony VI i VII stopień gamy), w dół – .................................................
Polecenie 3
Wymień dźwięki gamy C‑dur.
Wymień dźwięki gamy C‑dur.
Wymień dźwięki gamy C‑dur.
Zapisz w zeszycie na pięciolinii gamę C‑dur i podpisz dźwięki nazwami literowymi. Zaznacz I i II tetrachord. Następnie zaśpiewaj dźwięki gamy C‑dur bez pomocy instrumentu.
Polecenie 4
Wymień dźwięki gamy a‑moll.
Wymień dźwięki gamy a‑moll.
Wymień dźwięki gamy a‑moll.
Zapisz w zeszycie na pięciolinii gamę a‑moll i podpisz dźwięki nazwami literowymi. Zaznacz I i II tetrachord. Następnie zaśpiewaj dźwięki gamy a‑moll bez pomocy instrumentu.
Jak to brzmi? Czyli gamy i tonacje w praktyce
Ćwiczenie 4
RN1YYkHmJCxsj
Na ilustracji po lewej stronie: „Portret Wolfganga Amadeusza Mozarta”, autorstwa Barbary Kraft oraz po prawej stronie fotografia pianistki - Mitsuko Uchidy. Kompozytor ukazany jest w czerwonym fraku z żabotem oraz peruce, natomiast pianistka jest ubrana w szarą bluzkę i granatowy obcisły kardigan. Postacie przedstawione są do pasa. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetli się informacja dodatkowa: Wolfgang Amadeusz Mozart „Ah, vous dirais-je, Maman” KV26, tonacja durowa, wykonananie Mitsuko Uchida oraz pojawi się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu fragment utworu, dwie z wariacji. Melodia znana w Polsce jako „Trzy kurki” opracowana jest za każdym razem w tonacji durowej. Muzyka brzmi radośnie w obu wersjach, mimo że opracowania są inne i różnią się, między innymi tempem.
Na ilustracji po lewej stronie: „Portret Wolfganga Amadeusza Mozarta”, autorstwa Barbary Kraft oraz po prawej stronie fotografia pianistki - Mitsuko Uchidy. Kompozytor ukazany jest w czerwonym fraku z żabotem oraz peruce, natomiast pianistka jest ubrana w szarą bluzkę i granatowy obcisły kardigan. Postacie przedstawione są do pasa. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetli się informacja dodatkowa: Wolfgang Amadeusz Mozart „Ah, vous dirais-je, Maman” KV26, tonacja durowa, wykonananie Mitsuko Uchida oraz pojawi się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu fragment utworu, dwie z wariacji. Melodia znana w Polsce jako „Trzy kurki” opracowana jest za każdym razem w tonacji durowej. Muzyka brzmi radośnie w obu wersjach, mimo że opracowania są inne i różnią się, między innymi tempem.
RIDcMVUB57oL1
Ilustracja przedstawia trzy żółte kurczaczki, wykonane z klocków. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetli się informacja dodatkowa: Wolfgang Amadeusz Mozart „Ah, vous dirais-je, Maman” KV26, tonacja molowa wykonanie Mitsuko Uchida oraz pojawi się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu fragment utworu - jedna z wariacji. Melodia znana w Polsce jako „Trzy kurki” opracowana jest w tonacji molowej. Muzyka jest smutna, żałosna mimo, że cały czas słyszymy znaną piosenkę o trzech kurkach.
Ilustracja przedstawia trzy żółte kurczaczki, wykonane z klocków. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetli się informacja dodatkowa: Wolfgang Amadeusz Mozart „Ah, vous dirais-je, Maman” KV26, tonacja molowa wykonanie Mitsuko Uchida oraz pojawi się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu fragment utworu - jedna z wariacji. Melodia znana w Polsce jako „Trzy kurki” opracowana jest w tonacji molowej. Muzyka jest smutna, żałosna mimo, że cały czas słyszymy znaną piosenkę o trzech kurkach.
RbcsoSjEZMttL
Zapoznaj się z informacjami dotyczącymi wariacji na temat Ah vous dirais-je, Maman Wolfganga Amadeusza Mozarta. Odpowiedz na pytanie: Czym różnią się fragmenty w tonacji molowej od fragmentów w tonacji durowej?
Zapoznaj się z informacjami dotyczącymi wariacji na temat Ah vous dirais-je, Maman Wolfganga Amadeusza Mozarta. Odpowiedz na pytanie: Czym różnią się fragmenty w tonacji molowej od fragmentów w tonacji durowej?
Ewolucja notacji muzycznej
W XX wieku w efekcie wprowadzania niekonwencjonalnych technik kompozytorskich i nietypowych instrumentów zaczęto odchodzić od tonalności. Na kilku grafikach prześledzisz ewolucję notacji muzycznej od średniowiecza po czasy współczesne.
RzfY5v42LPmsY
Ilustracja przedstawia chorał „Ad te levavi” w notacji gregoriańskiej zapisany za pomocą neum. Na zdjęciu widoczne są linie ze znacznikami oraz starannie kaligrafowany tekst. Dominującym elementem jest duża litera „A” na początku pierwszego zdania, ozdobiona motywem roślinnym, namalowana czerwonym, zielonym i brązowym kolorem.
RjpNsfI0RAq4P
Ilustracja przedstawia tabulaturę lutniową włoską, fragment involatury „Sancta Trinitas” Vincenzo Capiroli. Na pożółkłym papierze widnieją narysowane linie ze znacznikami oraz odręczny tekst u góry. Nad tabulaturą namalowane zostały ptaki, natomiast po lewej stronie drzewo.
Rm2AMJ5ZOwD0V
Ilustracja przedstawia zapis nutowy „Poloneza As-du” autorstwa Fryderyka Chopina. Na zdjęciu widnieje pożółkły rękopis partytury.
Fryderyk Chopin, „Polonez As-dur” op. 53, rękopis, wikimedia.org, domena publiczna
REjLlMsx7UfwQ
Ilustracja przedstawia współczesny zapis nut Wolfganga Amadeusa Mozarta utworu „Rondo Alla Turca" – III część „XI Sonaty fortepianowej". Na grafice widnieją czarno-białe pięciolinie z nutami. U góry znajduje się tytuł „Rondo”.
Wolfgang Amadeus Mozart, „Rondo Alla Turca” – III część „XI Sonaty fortepianowej”, zapis współczesny, wikimedia.org, domena publiczna
R12inVf9tRLRE
Ilustracja przedstawia zapis utworu „Sonntags ” autorstwa Karlheinza Stockhausena. Na kartce w kratkę widnieją kolorowe wykresy w postaci skośnych, pionowych i poziomych linii oraz kółek. Oprócz wykresów na grafice znajdują się czarno‑białe liczby. Na górze ilustracji umieszczony jest kolorowy napis "SONNTAGS - ABSCHIED", natomiast na dole niebieski podpis Stockhausen 74.
R5XsdHWnJiM7v
Prezentacja przedstawiająca rozwój notacji muzyczne/j Pierwszy slajd przedstawia chorał Ad te levavi w notacji gregoriańskiej. Na początku notacji ozdobna wielka litera a. Nuty zapisane są na czterech liniach, mają kształt kropek i falek. Pod czteroliniami zapisany jest dawną czcionką tekst. Drugi slajd to fragment tabulatury lutniowej z epoki renesansu. Na sześciu liniach zapisane są cyfry, a nad liniami znaczki przypominające litery duże F i duże T. Zapis jest bogato ilustrowany i zdobiony. Wokół zapisu muzyki narysowano drzewa i ptaki. Na trzecim slajdzie rękopis Poloneza As‑dur Fryderyka Chopina. Na pięcioliniach nuty zapisane piórem. Na czwartym slajdzie wydruk nut, zapisanych za pomocą komputera. To III część XI Sonaty fortepianowej Mozarta. Nuty zapisane na pięcioliniach są równe, zachowane są właściwe odległości i mniejsza wartość rytmiczna, tym mniej miejsca zajmuje. Na ostatnim slajdzie zapis utworu współczesnego, „Sonntags” – „Abschied”, Karlheinza Stockhausena. Zapis jest wykonany kolorowymi flamastrami na kartce w kratkę. Składa się z kolorowych linii, liter i cyfr.
Praca domowa
Dopasuj tonację do nastroju. Tonacje: C‑dur i a‑moll. Nastroje: A. wesoły, B. smutny.
Dopasuj tonację do nastroju. Tonacje: C‑dur i a‑moll. Nastroje: A. wesoły, B. smutny.
Dopasuj tonację do nastroju. Tonacje: C‑dur i a‑moll. Nastroje: A. wesoły, B. smutny.
Określ słuchem tonację utworów: C‑dur lub a‑moll. Postaraj się usłyszeć różnice w brzmieniu i nastroju. Słuchaj dowolnego fragmentu utworu. Wybierz nazwę aparatu wykonawczego lub instrumentu, który słyszysz w danym utworze.
Wysłuchaj fragmentu utworu i rozwiąż dwa poniższe zadania.
RNT0Xg9LZ9oTP
Na ilustracji figurka człowieka, opierającego się o żółty znak zapytania. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się napis: Utwór do ćwiczenia nr 5 i 6 oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu fragment Symfonii C-dur Jowiszowej Wolfganga Amadeusza Mozarta. Utwór wykonywany przez orkiestrę symfoniczną jest pogodny, radosny. Bardzo często zmienia się tempo i dynamika, ale ani przez chwilę utwór nie jest smutny.
Na ilustracji figurka człowieka, opierającego się o żółty znak zapytania. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się napis: Utwór do ćwiczenia nr 5 i 6 oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu fragment Symfonii C-dur Jowiszowej Wolfganga Amadeusza Mozarta. Utwór wykonywany przez orkiestrę symfoniczną jest pogodny, radosny. Bardzo często zmienia się tempo i dynamika, ale ani przez chwilę utwór nie jest smutny.
R1dVfHfSJyfKd
Ćwiczenie 5
W jakiej tonacji jest skomponowana Symfonia Jowiszowa Wolfganga Amadeusza Mozarta? Możliwe odpowiedzi: a. C-dur, b. a-moll
Określ słuchem tonację utworu.
C-dur
a-moll
R1OrChWz69APm
Ćwiczenie 6
Odpowiedz na pytanie: Jaki jest skład wykonawczy Symfonii Jowiszowej Wolfganga Amadeusza Mozarta? Możliwe odpowiedzi: 1. kwartet smyczkowy, 2. orkiestra symfoniczna, 3. orkiestra dęta, 4. kwintet fortepianowy.
Symfonia nr 41 (Jowiszowa) W. A. Mozarta jest wykonywana przez:
kwartet smyczkowy
orkiestrę symfoniczną
orkiestrę dętą
kwintet fortepianowy
Zapoznaj się z materiałami dotyczącymi Kaprysu dwudziestego czwartego Niccolo Paganiniego.
Zapoznaj się z materiałami dotyczącymi Kaprysu dwudziestego czwartego Niccolo Paganiniego.
Zapoznaj się z materiałami dotyczącymi Kaprysu dwudziestego czwartego Niccolo Paganiniego.
Wysłuchaj utworu i rozwiąż dwa poniższe zadania.
R1MqShib4ztAI
Ilustracja przedstawia portret Niccolo Paganiniego, autorstwa Rudolfa Webera. Czarno-biała litografia przedstawia postać mężczyzny w średnim wieku. Kompozytor ubrany jest we frak oraz kamizelkę. Mężczyzna ma dłuższe, lekko kręcone włosy, duże oczy, usta ma zaciśnięte, patrzy w dal. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetli się napis dwadzieścia cztery Kaprysy opus pierwsze „Kaprys numer 24”, autorstwa Niccolo Paganiniego wykonawca Itzhak Perlman oraz pojawi się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu utwór wykonywany na skrzypcach. Utwór ma formę wariacji, temat w tonacji molowej jest opracowany na różne sposoby. Utwór jest bardzo trudny technicznie.
Ilustracja przedstawia portret Niccolo Paganiniego, autorstwa Rudolfa Webera. Czarno-biała litografia przedstawia postać mężczyzny w średnim wieku. Kompozytor ubrany jest we frak oraz kamizelkę. Mężczyzna ma dłuższe, lekko kręcone włosy, duże oczy, usta ma zaciśnięte, patrzy w dal. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetli się napis dwadzieścia cztery Kaprysy opus pierwsze „Kaprys numer 24”, autorstwa Niccolo Paganiniego wykonawca Itzhak Perlman oraz pojawi się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu utwór wykonywany na skrzypcach. Utwór ma formę wariacji, temat w tonacji molowej jest opracowany na różne sposoby. Utwór jest bardzo trudny technicznie.
R51yp7enjqCVe
Ćwiczenie 7
Odpowiedz na pytanie: W jakiej tonacji Nicolo Paganini skomponował Kaprys dwudziesty czwarty? Możliwe odpowiedzi: 1. C-dur, 2. a-moll.
Określ słuchem tonację utworu.
C-dur
a-moll
RLImtHGV6veYP
Ćwiczenie 8
Odpowiedz na pytanie: Jaka jest obsada wykonawcza Kaprysu dwudziestego czwartego Nicolo Paganiniego? Możliwe odpowiedzi: A. kwartet smyczkowy, B. orkiestra symfoniczna, C. altówka D. skrzypce.
Kaprys nr 24 N. Paganiniego jest wykonywany przez:
kwartet smyczkowy
orkiestrę symfoniczną
altowiolistę
skrzypka
Słownik pojęć
Atonalność
Atonalność
sposób doboru i organizacji materiału dźwiękowego w muzyce, przeciwstawny tonalności.
Gama
Gama
następstwo dźwięków uporządkowanych wg stosunków interwałowych, właściwych dla określonej skali w systemie dur‑moll.
Interwał
Interwał
różnica wysokości dwóch dźwięków współbrzmiących (i. harmoniczny) lub następujących po sobie (i. melodyczny).
Kwarta
Kwarta
interwał między pierwszym a czwartym stopniem, drugim a piątym itd., złożony z 4–6 półtonów.
Oktawa
Oktawa
podstawowy interwał, odległość 8 stopni skali diatonicznej.
Skala
Skala
zbiór co najmniej dwóch dźwięków, tworzących w ramach każdej oktawy stały układ stosunków interwałowych (interwał), np. pentatonika, 6‑stopniowa skala całotonowa, heptatonika (którą tworzą głównie skale diatoniczne, m.in. durowa i molowa), 12‑stopniowa skala chromatyczna, 24‑stopniowa skala ćwierćtonowa i inne skale mikrofonowe.
System dur‑moll
System dur‑moll
system organizacji materiału dźwiękowego w muzyce eur., panujący od ok. poł. XVII do pocz. XX w., zw. też systemem funkcyjnym, systemem tonalnym lub tonalnością dur‑moll.
Tetrachord
Tetrachord
grupa czterech, różnych pod względem wysokości, dźwięków uszeregowanych w obrębie kwarty.
Tonacja
Tonacja
podstawa melodyczno‑harmoniczna utworu w systemie dur‑moll, wyznaczona przez związki funkcyjne między dźwiękami i akordami danej gamy durowej lub molowej.
Tonalność
Tonalność
właściwość muzyki (tzn. danego utworu, przebiegu muz.) polegająca na podporządkowaniu wszystkich dźwięków jednemu dźwiękowi centralnemu, np. tonice (tonika) w systemie dur‑moll, w którym jest też utożsamiana z oparciem utworu na danej tonacji.
Tryb
Tryb
w systemie dur‑moll jedna z dwóch odmian: skali, gamy, tonacji, także trójdźwięku.
Słownik pojęć został opracowany na podstawie:
encyklopedia.pwn.pl
Biblioteka muzyczna
RN1YYkHmJCxsj
Na ilustracji po lewej stronie: „Portret Wolfganga Amadeusza Mozarta”, autorstwa Barbary Kraft oraz po prawej stronie fotografia pianistki - Mitsuko Uchidy. Kompozytor ukazany jest w czerwonym fraku z żabotem oraz peruce, natomiast pianistka jest ubrana w szarą bluzkę i granatowy obcisły kardigan. Postacie przedstawione są do pasa. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetli się informacja dodatkowa: Wolfgang Amadeusz Mozart „Ah, vous dirais-je, Maman” KV26, tonacja durowa, wykonananie Mitsuko Uchida oraz pojawi się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu fragment utworu, dwie z wariacji. Melodia znana w Polsce jako „Trzy kurki” opracowana jest za każdym razem w tonacji durowej. Muzyka brzmi radośnie w obu wersjach, mimo że opracowania są inne i różnią się, między innymi tempem.
Na ilustracji po lewej stronie: „Portret Wolfganga Amadeusza Mozarta”, autorstwa Barbary Kraft oraz po prawej stronie fotografia pianistki - Mitsuko Uchidy. Kompozytor ukazany jest w czerwonym fraku z żabotem oraz peruce, natomiast pianistka jest ubrana w szarą bluzkę i granatowy obcisły kardigan. Postacie przedstawione są do pasa. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetli się informacja dodatkowa: Wolfgang Amadeusz Mozart „Ah, vous dirais-je, Maman” KV26, tonacja durowa, wykonananie Mitsuko Uchida oraz pojawi się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu fragment utworu, dwie z wariacji. Melodia znana w Polsce jako „Trzy kurki” opracowana jest za każdym razem w tonacji durowej. Muzyka brzmi radośnie w obu wersjach, mimo że opracowania są inne i różnią się, między innymi tempem.
RIDcMVUB57oL1
Ilustracja przedstawia trzy żółte kurczaczki, wykonane z klocków. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetli się informacja dodatkowa: Wolfgang Amadeusz Mozart „Ah, vous dirais-je, Maman” KV26, tonacja molowa wykonanie Mitsuko Uchida oraz pojawi się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu fragment utworu - jedna z wariacji. Melodia znana w Polsce jako „Trzy kurki” opracowana jest w tonacji molowej. Muzyka jest smutna, żałosna mimo, że cały czas słyszymy znaną piosenkę o trzech kurkach.
Ilustracja przedstawia trzy żółte kurczaczki, wykonane z klocków. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetli się informacja dodatkowa: Wolfgang Amadeusz Mozart „Ah, vous dirais-je, Maman” KV26, tonacja molowa wykonanie Mitsuko Uchida oraz pojawi się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu fragment utworu - jedna z wariacji. Melodia znana w Polsce jako „Trzy kurki” opracowana jest w tonacji molowej. Muzyka jest smutna, żałosna mimo, że cały czas słyszymy znaną piosenkę o trzech kurkach.
RgKdrrSf0LnsC
Ilustracja interaktywna przedstawia uproszczoną, białą postać 3D, opierającą się o żółty znak zapytania. Po zaznaczeniu kursorem myszy grafiki, zostanie odtworzony utwór muzyczny „Symfonia nr 41 (Jowiszowa)” autorstwa Wolfganga Amadeusza Mozarta.
Ilustracja interaktywna przedstawia uproszczoną, białą postać 3D, opierającą się o żółty znak zapytania. Po zaznaczeniu kursorem myszy grafiki, zostanie odtworzony utwór muzyczny „Symfonia nr 41 (Jowiszowa)” autorstwa Wolfganga Amadeusza Mozarta.
R1MqShib4ztAI
Ilustracja przedstawia portret Niccolo Paganiniego, autorstwa Rudolfa Webera. Czarno-biała litografia przedstawia postać mężczyzny w średnim wieku. Kompozytor ubrany jest we frak oraz kamizelkę. Mężczyzna ma dłuższe, lekko kręcone włosy, duże oczy, usta ma zaciśnięte, patrzy w dal. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetli się napis dwadzieścia cztery Kaprysy opus pierwsze „Kaprys numer 24”, autorstwa Niccolo Paganiniego wykonawca Itzhak Perlman oraz pojawi się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu utwór wykonywany na skrzypcach. Utwór ma formę wariacji, temat w tonacji molowej jest opracowany na różne sposoby. Utwór jest bardzo trudny technicznie.
Ilustracja przedstawia portret Niccolo Paganiniego, autorstwa Rudolfa Webera. Czarno-biała litografia przedstawia postać mężczyzny w średnim wieku. Kompozytor ubrany jest we frak oraz kamizelkę. Mężczyzna ma dłuższe, lekko kręcone włosy, duże oczy, usta ma zaciśnięte, patrzy w dal. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetli się napis dwadzieścia cztery Kaprysy opus pierwsze „Kaprys numer 24”, autorstwa Niccolo Paganiniego wykonawca Itzhak Perlman oraz pojawi się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu utwór wykonywany na skrzypcach. Utwór ma formę wariacji, temat w tonacji molowej jest opracowany na różne sposoby. Utwór jest bardzo trudny technicznie.
Bibliografia
Encyklopedia muzyki, pod red. A. Chodkowskiego, PWN, Warszawa 1995
F. Wesołowski, Zasady muzyki, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1986
