Rcs5P6aDKyjzD1

Ważne daty

1521–1524 – powstaje słynny obraz flamandzkiego malarza, Joachima Patinira, Charon przewożący duszę przez Styks

Scenariusz lekcji dla nauczyciela.

RlPX3hdTacDTt1

Źródło: online-skills, licencja: CC0.

I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:
8. dokonuje następujących transformacji gramatycznych w zakresie morfologii:
q) potrafi korzystać ze słownika łacińsko‑polskiego przy sporządzaniu przekładu;
s)dokonuje poprawnego przekładu prozatorskiego tekstu łacińskiego z zakresu tekstów określonych w kanonie na język polski, w tłumaczeniu zachowując polską normę językową.
II. W zakresie kompetencji kulturowych. Uczeń:
1. posiada podstawową wiedzę o następujących kluczowych zjawiskach z zakresu mitologii greckiej i rzymskiej:
a) mity o powstaniu świata,
b) mity o bogach olimpijskich i pozostałych bóstwach panteonu greckiego,
c) mity o głównych herosach – Prometeusz, Herakles, Tezeusz, Argonauci,
e) mity ajtiologiczne, wyjaśniające powstanie zjawisk i rzeczy,
f) związki mitologii greckiej z rzymską;
8. potrafi wskazać najważniejsze cechy charakterystyczne i poddać interpretacji uwzględniającej właściwy kontekst kulturowy następujące kluczowe zjawiska z zakresu mitologii greckiej i rzymskiej:
a) mity o powstaniu świata,
b) mity o bogach olimpijskich i pozostałych bóstwach panteonu greckiego,
c) mity o głównych herosach – Prometeusz, Herakles, Tezeusz, Argonauci,
e) mity ajtiologiczne, wyjaśniające powstanie zjawisk i rzeczy,
f) związki mitologii greckiej z rzymską;
III. W zakresie kompetencji społecznych. Uczeń:
3. dostrzega znaczenie języka łacińskiego oraz kultury starożytnej Grecji i Rzymu dla kultury polskiej, europejskiej i światowej;
4. jest świadomy antycznych korzeni kultury polskiej, europejskiej i światowej;
5. dzięki poznaniu źródeł kultury polskiej, europejskiej i światowej staje się jej świadomym odbiorcą i uczestnikiem.

Nauczysz się

okreslać znaczenie wybranych związków frazeologicznych;

wskazywać pochodzenie określonych wyrażeń i nazw;

dostrzegać antyczne źródła inspiracji w sztuce.

Rola i znaczenie frazeologizmów antycznej proweniencji we współczesnej kulturze

Frazeologizmy pochodzące z mitologiiMitologiamitologii starożytnej Grecji i Rzymu oraz mające swoje źródło w kulturze antycznej to nie tylko związki wyrazowe, których znajomość jest elementem dobrego wykształcenia humanistycznego. To prawda, że wiedza o ich znaczeniu ułatwia nam lekturę tekstów stworzonych przez erudytów i ludzi z klasycznym wykształceniem (trudno wyobrazić sobie bez niej poznanie i zrozumienie chociażby poezji Herberta). Niezaprzeczalnie znajomość antycznych frazeologizmów może okazać się przydatna w sytuacjach towarzyskich, w czasie uroczystości ze znanymi i wykształconymi ludźmi, którzy swobodnie operują tego rodzaju zwrotami. Przede wszystkim jednak należy podkreślić, że frazeologizmy zawierają w sobie określoną wizję świata. Pokazują nam, jak ludzie postrzegali i tłumaczyli otaczający świat, siebie samych, historię. W każdym związku frazeologicznym kryje się fascynująca historia związana z obrazem świata wynikającym z wierzeń i wyobrażeń starożytnych.

Joachima Patinira, Charon przewożący duszę przez Styks

Uchodzący za ojca pejzażu artysta posłużył się znanym motywem mitologicznym, by upowszechniać nowy typ malarstwa. W czasie, gdy popularne były sceny mitologiczne, a nieznany był jeszcze pejzaż jako temat artystyczny, Patinir dokonał sprytnego połączenia – pokazał mitologiczną scenę wpisaną w pejzaż.

R19FghTaC24st1

Ilustracja przedstawia rzekę Styks, przez którą przepływa łódka z dwoma pasażerami. Sterujący to mężczyzna mający długą brodę i łysinę na głowie. Przed nim siedzi niewielka, naga postać przypominająca dziecko. Po lewej stronie rzeki widać krajobraz, gdzie dominuje zieleń drzew. Po prawej znajduje się brama do Hadesu, przed którą siedzi cerber. Za bramą i murem widać spaloną ziemię i płomienie. Dostrzec można wiele nagich postaci, szkielety zwierząt i zgliszcza. — Joachim Patinir, Charon przewożący duszę przez Styks, od 1520 do 1524, Prado, Madryd, wikipedia.org, Domena publiczna

Rodem z antyku

RLmW9xQ4FopeR1

Ilustracja interaktywna przedstawia obraz, którego centralną część stanowi drewniana łódka z wieloma osobami na pokładzie. Łódź stoi na wodzie między skalnym brzegiem, gdzie przebywają półnagie postacie kobiet i mężczyzn widoczne w dolnej prawej części obrazu. Na dziobie łodzi widać starszego, półnagiego mężczyznę trzymającego w rękach wiosło. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1.

Mitologia starożytnych Greków i Rzymian to opowieść pełna emocji, nagłych zwrotów akcji, ludzkich i boskich dramatów. Wyjaśniając skomplikowany, często paradoksalny kształt świata, starożytni stworzyli prawdziwy skarbiec postaci, motywów, toposów, z których korzystali i korzystają artyści: malarze, rzeźbiarze, pisarze, filmowcy oraz… my sami – gdy używamy, świadomie lub nie, wyrażeń i zwrotów nawiązujących właśnie do tradycji i kultury antycznej.

, 2.

Jeżeli spodziewacie się modnego jachtu lub chociażby pięknego statku na pełnych żaglach – doznacie rozczarowania. Również Charonowi daleko do eleganckiego kapitana – Słownik mitów i tradycji kultury opisuje go jako ponurego starca ze szczeciniastą, siwą brodą, w stroju niewolnika i okrągłym kapeluszu. Zadaniem Charona było przewożenie dusz zmarłych przez Styks – była to jedyna możliwość dostania się do Hadesu – krainy zmarłych. Pewne nieporozumienia związane są z opłatą za przewóz – obolem, czyli groszem, który wkładano w usta lub rękę zmarłego. Może słyszeliście o tym, jak tragiczne konsekwencje mogło mieć zaniedbanie rodziny i zapomnienie o obolu dl Charona – zmarły miał nie mieć możliwości przeprawienia się przez Styks i dotarcia do Hadesu. W rzeczywistości grosz nie był opłatą, ale częścią majątku zmarłego, która nie podlegała dziedziczeniu, ponieważ zmarły uważany był za nieśmiertelnego. Łódź Charona była więc przyjazna nawet dla tych bez grosza przy duszy. Z twarzy bohaterów nie można wyczytać nic oprócz apatii, zmęczenia. Gustave Dore, Charon zagania zatwardziałych grzeszników na swoją łódź, bijąc ich wiosłem – wizja inspirowana „Boską komedią” Dantego, dzieło z 1857r.

, 3. Grafika z filmu animowanego pod tytułem Herkules. Gdzie Haron jest kościotrupem.

Alexander Litovchenko, „Charon przepływający Styks”, XIX w., kolekcja prywatna, wikimedia.org, domena publiczna

R19Qt0F2p4bRU

Ilustracja interaktywna przedstawia obraz William-Adolphe Bouguereau pod tytułem Orestes ścigany przez Furie. W centrum widać młodego nagiego mężczyznę. Części intymne zakrywa biały materiał, który zwisa również na jego lewej ręce. Chłopak zakrywa uszy rękoma. Na twarzy widać grymas przerażenia. Ma krótkie czarne włosy. Tuż za nim widać cztery kobiety - erynie. Pierwsza po lewej stronie ubrana w białą suknię i opleciona czerwonym materiałem ma wbity w serce nóż. Jej głowa pochylona jest do tyłu, a ręce położone na piersiach w pobliżu wbitego noża. Dwie kolejne kobiety stoją za mężczyzną i widać tylko ich głowy i wyciągnięte ręce. Kobiety krzyczą. Mają długie włosy w które wplecione są węże. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1.

Na pewno nikt z nas nie chciałby mieć z nimi do czynienia. Furie, inaczej Erynie to mitologiczne mścicielki, zrodzone z kropel krwi Uranosa, które spadły na ziemię, gdy kastrował go jego własny syn, Kronos. Być może dlatego Furie szczególnie prześladowały tych, którzy popełnili zbrodnię na kimś z własnej rodziny. Tak z pewnością stało się w przypadku Orestesa – matkobójcy. Jak opisuje to Parandowski:
Biegły za nim Erynie, goniąc go z miejsca na miejsce uderzeniami biczów splecionych ze żmij jadowitych. Każdy nieokreślony przedmiot przybierał postać Klitajmestry, a jej skrwawiona twarz pojawiała się przed nim w krótkich chwilach, gdy go nachodził sen ciężki i dręczący. Furie były uosobieniem wyrzutów sumienia, stąd ich straszliwy wygląd: rozwiane włosy z wijącymi się wężami oraz twarze wykrzywione wściekłością. Ścigany przez Erynie w końcu popadał w obłęd i umierał. Tworząc wyobrażenie Erynii, Grecy uchwycili psychologiczne zjawisko zaburzeń zdrowia psychicznego u osób, które dopuściły się czynów niezgodnych z moralnością i normami społecznymi.

J. Parandowski, Mitologia, Londyn 1992.

, 2. Obraz Carla Rahle pod tytułem Orestes ścigany przez Erynie. 3. Obraz Giorgio Vasari pod tytułem Kastracja Uranosa przez Saturna

William-Adolphe Bouguereau, „Orestes ścigany przez Furie”, 1862, Muzeum Sztuki Chryslera, Virginia, USA, wikimedia.org, domena publiczna

R1RSUIVcr0jLb1

Ilustracja interaktywna przedstawia młodego półnagiego mężczyznę siedzącego na unoszącym się w powietrzu koniu ze skrzydłami. Mężczyzna unosząc prawą rękę ponad głowę, a w lewej trzyma głowę meduzy. Postać jest półnaga, a opasa ją w pasie tylko czerwony materiał, który unosi się na wietrze. Pegaz jest biały, a z przodu wystają mu dwa brązowawe skrzydła. W tle widać krajobraz górski z morzem pod nim. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1.

Niemal każdy chociaż raz natknął się gdzieś na wizerunek białego, skrzydlatego rumaka, szczególnie tam, gdzie do czynienia mamy z działalnością kulturalną. Pegaz jest również popularny wśród twórców nazw firm oraz logotypów. Historia pięknego wierzchowca rozpoczyna się w raczej makabrycznych okolicznościach – zrodził się on z krwi Meduzy po tym, jak Perseusz odciął jej głowę. Dzikiego Pegaza zdołał ujarzmić dopiero Bellerofon, dzięki magicznym wodzom, które otrzymał od Ateny. Pegaz nie pozwolił się jednak do końca ujarzmić człowiekowi. Gdy Bellerofon poddał się zarozumiałej ambicji, by na grzbiecie Pegaza dotrzeć na Olimp, dzielny rumak zrzucił jeźdźca i sam dotarł do siedziby Zeusa, gdzie wiernie służył władcy wszystkich bogów. W nagrodę po śmierci został przez Zeusa zamieniony w gwiazdozbiór nazwany na cześć skrzydlatego konia gwiazdozbiorem Pegaza.

, 2.