RUYiIDGHsX6ZU1

W środkowej Italii - sztuka Etrusków

Źródło: online skills.

Ważne daty

IX w. p.n.e. - II w. p.n.e. – okres rozwoju sztuki etruskiej

VII w. p.n.e. – powstanie w Etrurii nowego typu architektury mieszkalnej i grobowej, wielkiej rzeźby kamiennej i terakotowej oraz malarstwa ściennego

koniec VII w. p.n.e. – wykonanie malowideł grobowych w Tarquinii i w Grobie Campana w Veii

VI w. p.n.e. – w Tarquinii powstaje zespół malowideł grobowych (m.in. Grób Byków, Grób Lwic, Grób Kuglarzy, Grób Polowania i Połowu Ryb)

V w. p.n.e. – czas powstania Wilczycy Kapitolińskiej

ok 500 r. p.n.e. – wyrzeźbienie Posągu Apollina ze świątyni Minerwy z Veii przez Wulkę

1

Scenariusz dla nauczyciela

RfuXMBIN5TNpu1
Scenariusz zajęć do pobrania.
Źródło: online skills.

I. Rozwijanie zdolności rozumienia przemian w dziejach sztuki w kontekście ich uwarunkowań kulturowych i środowiskowych, epok, kierunków, stylów i tendencji w sztuce. Uczeń:

I.1.b) starożytności (kultur: Mezopotamii, Egiptu, Grecji, Rzymu),

I.2. wymienia cechy sztuki poszczególnych epok, kierunków i tendencji;

I.3. rozumie konteksty kulturowe i uwarunkowania przemian w dziejach sztuki (w tym historyczne, religijne, filozoficzne);

I.4. prawidłowo sytuuje w czasie i w przestrzeni geograficznej poszczególne epoki, style, kierunki i tendencje w sztuce;

I.5. charakteryzuje i opisuje sztukę powstałą w obrębie poszczególnych epok, kierunków i tendencji;

II. Zapoznawanie z najwybitniejszymi osiągnięciami w zakresie architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:

II.1. wymienia i rozpoznaje najbardziej znane dzieła sztuki różnych epok, stylów oraz kierunków sztuk plastycznych;

II.10. określa funkcję dzieła i wskazuje jej wpływ na kształt dzieła;

II.11. rozpoznaje gatunek artystyczny, który dzieło reprezentuje;

II.13.a) w architekturze: planu, układu przestrzennego, opisu fasady i elewacji, wnętrza,

II.13.b) w rzeźbie: bryły, kompozycji, faktury, relacji z otoczeniem,

II.13.c) w malarstwie i grafice: kompozycji, koloru, sposobów ukazania iluzji przestrzeni, kształtowania formy przez światło, w dziełach figuratywnych stopnia oddania rzeczywistości lub jej deformacji;

II.15. rozpoznaje w dziele sztuki temat i wskazuje jego źródło ikonograficzne;

II.16. rozpoznaje podstawowe motywy ikonograficzne, świętych chrześcijańskich, bogów greckich i alegorie wybranych pojęć na podstawie atrybutów;

II.3. umiejscawia dzieła w czasie (wskazuje stulecie powstania dzieł sztuki dawnej, a w przypadku dzieł sztuki nowoczesnej i współczesnej datuje je z dokładnością do połowy wieku), w nielicznych przypadkach, dotyczących sztuki nowoczesnej i współczesnej, zna daty powstania dzieł lub datuje je z dokładnością jednej dekady;

II.8. wymienia różne funkcje dzieł sztuki, takie jak: sakralna, sepulkralna, estetyczna i dekoracyjna, dydaktyczna, ekspresywna, użytkowa, reprezentacyjna, kommemoratywna, propagandowa, kompensacyjna, mieszkalna i rezydencjonalna, obronna, magiczna;

IV. Kształcenie w zakresie rozumienia i stosowania terminów i pojęć związanych z dziełami sztuki, ich strukturą i formą, tematyką, techniką wykonania. Uczeń:

IV.4.a) w malarstwie: enkaustyka, mozaika, witraż, fresk, tempera, malarstwo olejne, pastel, malarstwo akwarelowe, akrylowe,

IV.4.c) w rzeźbie: chryzelefantyna, rzeźba w drewnie, kamieniu, złocie, odlew w gipsie, odlew w brązie,

IV.5. analizując i opisując dzieła architektoniczne, właściwie stosuje terminy i pojęcia dotyczące struktury architektury;

IV.6. właściwie stosuje terminy dotyczące opisu treści i formy dzieł sztuk plastycznych;

IV.9.b) dzieł antycznych greckich i rzymskich (a także powstałych w okresie renesansu, baroku i klasycyzmu, dla których antyk był inspiracją).

Nauczysz się

charakteryzować sztukę Etrusków w środkowej Italii;

wymieniać dzieła sztuki etruskiej;

analizować wybrane kompozycje malarstwa Etrusków;

wskazywać cechy formalne dzieł;

opisywać układ przestrzenny świątyni etruskiej;

definiować pojęcia: popielnicapopielnicapopielnica, sarkofagsarkofagsarkofag, terakotaterakotaterakota, toreutykatoreutykatoreutyka.

Sztuka Etrusków

RosGbATcVirWH1
Mapa Etruskiej cywilizacji z zaznaczonymi miastami i morzami. Na mapie jest zaznaczona Etruria z 750 r. p.n.e. oraz tereny podbite przez Etrusków w latach 750-500 p.n.e.
Mapa pokazująca zasięg Etrurii i cywilizacji Etrusków, Wikimedia, CC BY-SA 3.0

Etrusków przyjęło się uważać za jeden z najbardziej tajemniczych ludów starożytności. Mieli się oni pojawić niespodziewanie na terenie Włoch środkowych, miedzy Tybrem, Arno a Morzem Tyrreńskim, założyć bogate miasta i zaszczepić tam oryginalną cywilizację. Przyjmuje się, że początki kultury Etrusków są znacznie starsze od greckiej kolonizacji na południu półwyspu i że tzw. kultura willanowiańska, rozwijająca się w Italii środkowej w IX i VIII w. p.n.e., typowa kultura epoki żelaza, była z pewnością kulturą etruską. Można przyjąć że proces formowania się narodu etruskiego jest silnie osadzony w pradziejach Italii i że sięga czasów II tysiąclecia p.n.e.

Etruria nigdy nie utworzyła jednolitego państwa, stanowiła zespół miast‑państw typu greckich polis, np.: Caere, Tarquinia, Vulci, Vetulonia, Populonia, Amiata, Veii, Falerii, Volsinii (Orvieto), Clusium, Perusia, Cortona, Arretium, Faesulae, Volterra.

Specyficzne warunki etruskie były przyczyną niektórych zasadniczych właściwości tej sztuki, np. zależności od wpływów obcych, braku ciągłości miejscowej tradycji, daleko posuniętego regionalizmu, wielkiej roli sztuki zdobniczej, wagi wierzeń związanych ze zmarłymi i roli sztuki grobowej.

RrTIU8HHtqE2D1
Ilustracja interaktywna przedstawia starożytny grobowiec etruski. Na fotografii znajdują się trzy tumulusy, z czego jeden na pierwszym planie w centrum kadru. Kopce usypane z ziemi i kamieni są porośnięte trawą. W części tuż przy ziemi budowle są wykonane z kamiennych elementów, które stanowią podstawę kopców. Na środku każdego tumulusu znajdują się otwory - wejścia. Dodatkowo na ilustracji znajduje się punkt: 1. Sztuka etruska, znana jest przede wszystkim z grobowców. Około połowy VII w. p.n.e. powstał w Etrurii nowy typ architektury mieszkalnej i grobowej oraz związanej z nim wielkiej rzeźby kamiennej i terakotowej, jak również malarstwa ściennego. Ogromne tumulusy nakrywające komory grobowe budowane z kamienia i przesklepione pseudokopułami na północy, a kute w skale na południu, są jedynymi architektonicznymi formami trwale kształtującymi do tej pory etruski pejzaż.
Kopiec grobu z cmentarzyska Banditaccia w Caere, flickr.com, CC BY 3.0
RaG6fIJDpwAt41
Ilustracja interaktywna przedstawia popielnice, czyli naczynie do przechowywania popiołu zmarłych. Cały kadr wypełnia naczynie o pękatym kształcie, przykryte formą zbliżoną do kształtu stożka, przypominającym hełm z symetrycznie umieszczonymi po obydwu stronach jego wierzchołka płaskimi formami o jednakowej szerokości, równoległymi do krawędzi hełmu. Na brzuścu naczynia znajduje się ornament: motyw swastyki, w każdym z trzech jednakowych pól o kształcie kwadratu z geometrycznie zdobionym obramowaniem. Dodatkowo na ilustracji znajduje się punkt: Wielką rolę w kulturze etruskiej odgrywał kult zmarłych. Na wczesnych dziejach sztuki etruskiej zaważyły dwa poglądy. Według pierwszego popielnice traktowano jako substytut ciała zmarłego. Drugi widział w pojemniku na prochy nowy dom zmarłego.
„Popielnica”, zdjęcie reprodukowane za: „Sztuka świata”, tom 2, Warszawa 1990, s. 187, CC BY 3.0
RWDcLmr121AMx1
lustracja interaktywna przedstawia kanopę, której górna część wygląda jak głowa ludzka: na twarzy dostrzegamy delikatny uśmiech, oczy są bardzo duże, włosy gładkie tuz przy głowie, jedynie przy czole układają się w rytmiczne, jednakowo splecione pasma. Po obu stronach brzuśca naczynia znajdują się uchwyty, do których pod kątem prostym przymocowane są dłuższe elementy w kształcie przypominającym ręce. Dodatkowo na ilustracji znajduje się punkt: 1. Popielnice wykonane o kształcie głowy zmarłego tak zwane kanopy, wyrabiane w Clusium, są następnym etapem antropomorfizacji popielnicy.
„Kanopa z okolic Sarteano”, około 525 r. p.n.e., zdjęcie reprodukowane za: „Sztuka świata”, tom 2, Warszawa 1990, s. 187, CC BY 3.0
R1dbSvtgYlJUn1
Ilustracja interaktywna przedstawia sarkofag małżonków na tle jednolitej płaszczyzny jasnego koloru żółtego, z odcieniem zielonego. Sarkofag ma kształt prostopadłościanu o długości sylwetek małżonków. Na fotografii widać górną część sarkofagu z półleżącymi postaciami kobiety i mężczyzny. Postaci są skierowane w naszą stronę, a na ich twarzach dostrzegamy delikatny uśmiech. Mężczyzna, który znajduje się lekko z tyłu obejmuje kobietę prawą ręką kładąc ją na ramieniu kobiety, a lewą ma skierowaną ku lewej ręce kobiety. Oboje mają długie włosy: kobieta zaplecione w kilka cienkich warkoczy sięgających pasa, a włosy mężczyzny są schowane za plecami. Mężczyzna ma niedługą brodę. Nogi postaci są zakryte od pasa do stóp gładko uformowaną draperią. Stopy kobiety są w butach o wyraźnie spiczastych noskach, stopy mężczyzny są nagie. Na uwagę zasługują dłonie postaci wyrzeźbione z niezwykła precyzją: palce każdej dłoni są przedstawione w innym dynamicznym ujęciu. Dodatkowo na ilustracji znajdują się dwa punkty: 1. Szczególnie interesujące są wizerunki zmarłych wykonane w rzeźbie pełnej na wiekach sarkofagów. Postaci spoczywają w pozie półleżącej jak w czasie uczt. Wiernie oddane są rysy, szczegóły budowy ciała i wiek zmarłych. Obserwacja detali i zainteresowanie indywidualnymi cechami konkretnej osoby mówią o nowych kryteriach piękna, stawiających na czele realny wyraz oraz dokładne studiowanie formy. 2. Wiernemu odtwarzaniu rzeczywistości sprzyjała technika wykonywania sarkofagów w terakocie, jak np. Sarkofag małżonków z Caere, wykonany ok.. 520 r. p.n.e., znajdujący się dziś w Muzeum Etruskim w Villa Giulia w Rzymie.
„Sarkofag małżonków z Caere”, około 520 r. p.n.e, cudaswiata.archeowiesci.pl, CC BY 3.0
R1YvGKZxNuYjh1
Ilustracja interaktywna przedstawia fragment malowidła ściennego, na którym widoczny jest mężczyzna z naczyniem na tle delikatnie zaznaczonej roślinności. Mężczyzna przedstawiony jest w dynamicznej pozie, sugerującej taniec przez obecność fragmentu dłoni z aulosem należących do postaci znajdującej się poza kadrem. Mężczyzna jest w krótkiej tunice swobodnie opadającej na ciało, na czarnych, kręconych włosach ma cienką błękitną opaskę. Jego lekko ugięte nogi skierowane są w lewą stronę, ręce i głowa w prawą stronę, a tułów na wprost. Sylwetka jest obwiedziona czarnym konturem i wypełniona płaska plamą barwną o wyrazistych kolorach z przewagą ciepłych brązów. Roślinność jest pozbawiona konturów. Dodatkowo na ilustracji widoczny jest punkt: 1. Z końca VII w. p.n.e. pochodzą najstarsze malowidła grobowe w Tarquinii i w Grobie Campana w Veii. Sporadycznie zdobiono malowidłami groby już wcześniej. Jednakże dopiero od pierwszej połowy VI w. p.n.e. zwyczaj ten na dobre zakorzeni się Tarquinii. W VI w. p.n.e. powstawało tam wiele wspaniałych zespołów malowideł grobowych (np. Grób Byków, Grób Lwic, Grób Kuglarzy, Grób Polowania i Połowu Ryb). Malarstwo cechuje ekspresyjność wyrazistego szczegółu, dosadność gestu, mocny koloryt przy wyraźnej linii konturu, rozbudowana gama barw.
„Malowidła ścienne z grobowca Leopardów w Tarkwinii” (fragment), około 475 r. p.n.e, nekropolia Monterozzi, domena publiczna
R16fqfZU28s5d1
Ilustracja interaktywna przedstawia rzeźbę „Wilczyca kapitolińska”, która karmi Remusa i Romulusa. Zwierzę stoi bokiem, łeb z otwartym pyskiem ma zwrócony w stronę widza. Na jego ciele widzimy delikatnie zaznaczone żebra i mięśnie. Połyskliwa faktura rzeźby jest zróżnicowana: przeważa gładka, ale na łbie w okolicach uszu oraz w górnej części tułowia widać rytmiczne, wyraźne, jednakowe, niewielkie wgłębienia. Pod stojącą wilczycą znajdują się dwie małe postaci nagich chłopców: jeden w pozycji siedzącej drugi – w lekkim przysiadzie. Obaj są przedstawieni w chwili spożywania mleka wilczycy z dwóch jej wymion. Na ilustracji widoczne są cztery wymiona na pierwszym planie, cztery nieco z tyłu. Rzeźba umieszczona jest w pomieszczeniu muzealnym, na tle marmurowych ścian, na cokole, którego widoczna jest tylko górna część, ponieważ cały kadr ilustracji wypełnia wilczyca. Dodatkowo na ilustracji widoczny jest punkt: 1. Jedynie dzieła silnie osadzone w miejscowych fascynacjach światem zwierzęcym wyróżniały się niezwykłością i ekspresją, np. Wilczyca Kapitolińska (wykonana została w drugiej połowie V w. p.n.e.) czy Chimera z Arezzo. „Wilczyca kapitolińska”, około 480-470 r. p.n.e., Muzea Kapitolińskie, domena publiczna
„Wilczyca kapitolińska”, około 480-470 r. p.n.e., Muzea Kapitolińskie, domena publiczna
RvZ7job2JkzmN1
lustracja interaktywna przedstawia rzeźbę Apollina, na której postać jest ujęta od pasa w górę. Figura jest prawie całkowicie pozbawiona rąk: prawa jest zachowana od łokcia, a lewa tuż przy ramieniu. Apollin ubrany jest w jasną szatę, ma długie włosy splecione w warkocze, które swobodnie leżą na ramionach i spływają na plecy. Twarz ma wyraźnie zaznaczone duże oczy, nos, brwi i wydatne usta w delikatnym uśmiechu. Dodatkowo na ilustracji widoczne są dwa punkty: 1. Około 500 r. p.n.e. działał w Veii słynny rzeźbiarz Wulka. Źródła rzymski mówią iż przyozdobił on wspaniałą terakotową kwadrygą dach świątyni Jowisza Kapitolińskiego. Uczeni zgodzili się iż wielkie terakotowe rzeźby w sanktuarium w Portonaccio w Veii, które jako akroteria zdobiły dach świątyni, należy łączyć z jego osobą. 2. Z jego pracownią łączymy także Posąg Apollina ze świątyni Minerwy z Veii, pochodzący z pracowni rzeźbiarza Wulki, wykonany ok. 500 r. p.n.e.
RysY8fiNtRfM41
Ilustracja interaktywna przedstawia rzeźbę głowy Brutusa, wykonaną z brązu. Cały kadr wypełnia głowa i szyja. Z wielkim realizmem artysta pokazał szczegóły twarzy zaznaczając lekkie zmarszczki, krótki zarost (wąsy i broda), brwi oraz włosy, gdzie widać poszczególne pasma układające się w zaczesaną na bok krótką grzywkę. Oczy są bardzo wyraziste: ciemne źrenice osadzone na białym tle gałki ocznej. Dodatkowo na ilustracji widoczne są dwa punkty: 1. W okresie hellenistycznym cała Etruria znalazła się pod władzą Rzymian. Ożywiło to produkcję rzemieślniczą i jeszcze bardziej obniżyło jakość dzieł, często wytwarzanych seryjnie i mechanicznie zdobionych (lustra brązowe, terakotowe urny z Clusium dekorowane przy pomocy form, terakotowe głowy wotywne). 2. Powstałe w tym czasie etruskie rzeźby portretowe np. tzw. Brutus Kapitoliński, niewątpliwie przygotowały teren, na którym rozwinął się rzymski portret okresu późnorepublikańskiego.
„Brutus”, III w. p.n.e, zdjęcie reprodukowane za: „Sztuka świata”, tom 2, Warszawa 1990, s. 194, CC BY 3.0
RLsQcc1uug5Ld1
Ilustracja interaktywna przedstawia naczynie o kształcie zbliżonym do dzbanka. Charakterystycznym elementem jest górna cześć tego naczynia: na przykrywce znajduje się figura konia, pełniąca jednocześnie funkcję uchwytu. Całe naczynie pokryte jest delikatną dekoracją: na brzuścu gęste, w tej samej odległości od siebie, rytmiczne pionowe linie; powyżej poziomy pas z sylwetami koni ustawionymi jeden za drugim; na pokrywie – wiązki linii w jednakowych odstępach. Naczynie wyposażone jest w uchwyt, ażurowy, w górnej części spleciony jak warkocz. Uchwyt swoją wysokością przewyższa naczynie, tylko figurka konia na pokrywie sięga wyżej. Sylwetka zwierzęcia ma uproszczony kształt, o wyraźnie wydłużonej szyi i krótkich nogach. Dodatkowo na ilustracji widoczny jest punkt: 1. Pewna kategoria przedmiotów w sztuce etruskiej zasługuję na szczególną uwagę – są to naczynia bucchero (bucchero nero) służy do określenia ceramiki o jednolicie czarnej, błyszczącej powierzchni oraz czarnym przełomie ścianek).
RIIPAJmE26Xm61
Ilustracja przedstawia model starożytnej świątyni Etrusków. Kadr obejmuje fasadę oraz boczną elewację w dużym skrócie perspektywicznym. Świątynia jest na planie kwadratu, stoi na cokole, na środku którego znajdują się schody prowadzące pod okazały portyk wsparty na ośmiu kolumnach. Kolumny usytuowane w dwóch rzędach wspierają niewielki płaski dach portyku. Nad nim znajduje się dwuspadzisty dach z okazałym gzymsem, rozpościerający się na całym budynkiem, łącznie z portykiem. Dach ten stanowi trzecią część wysokości całego budynku. Na dachu znajduje się wiele rzeźb postaci ludzkich, dzięki którym budowa nabiera lżejszych proporcji. W fasadzie świątyni znajdują się równomiernie rozmieszczone trzy otwory wejściowe, środkowy jest wyposażone w drzwi. Budowla jest w odcieniach ciepłego jasnego brązu z domieszką koloru morelowego, kolumny są w zgaszonej czerwieni.
Autor nieznany, model etruskiej świątyni bogini Minerwy z VI w. p. n. e., Weje, Włochy, pinimg.com, CC BY 3.0

Świątynia etruska została wzniesiona z drewna, cegieł oraz tynkowania. Zbudowano ją na planie podłużnym, czyli prostokąta. Wznosi się od frontu na podium ze schodami. Głęboki portyk kolumnowy znajduje się przed cellą, która jest prostokątnym pomieszczeniem kultowym z trzema wejściami. Kolumny etrusków posiadają gładkie trzony, bazę oraz proste kapitele z kwadratowymi płytami (abaskusami) oraz spłaszczonym wałkiem (echinusem). Kolumny te tworzą porządek toskański. Wzdłuż krawędzi dachu zostały ustawione liczne rzeźby z terakoty. Zdobią one również wnętrze przyczółka, który od przodu wieńczy fasadę świątyni. Całą budowlę przykrywa dach dwuspadowy.

Zadania

classicmobile
Ćwiczenie 1
R1LZtxP0kJQAL1
Wymień trzy przykłady etruskiej sztuki związanej z tematyką sepulkralną (grobową).
Źródło: online-skills.
static
Zobacz także

Inna wersja zadania

RnSzI7ugDinjMm0cd4c4d3eaff8703_00000000000091
Inna wersja zadania
Źródło: online skills, cc0.
classicmobile
Ćwiczenie 2
R8SQpFENigODg1
Połącz w pary obiekty zabytkowe oznaczone numerem 1 i 2 z miejscami, w których się znajdują - oznaczone A i B: 1. Wilczyca Kapitolińska 2. Terakotowy sarkofag małżonków z Caere A. Muzeum Narodowe Etruskie w Villa Giulia w Rzymie B. Muzeum Kapitolińskie w Rzymie

Połącz w pary obiekty zabytkowe i miejsca w których można je zobaczyć:

Muzeum Narodowe Etruskie w Villa Giulia w Rzymie, Muzeum Kapitolińskie w Rzymie

Wilczyca Kapitolińska  
Terakotowy sarkofag małżonków z Caere  
Źródło: online-skills.
static
Zobacz także

Inna wersja zadania

R1Y7auib8Uo03m0cd4c4d3eaff8703_00000000000101
Ćwiczenie 3
Inna wersja zadania

Połącz w pary obiekty zabytkowe i miejsca w których można je zobaczyć:

Muzeum Kapitolińskie w Rzymie, Muzeum Kapitolińskie w Rzymie, Muzeum Narodowe Etruskie w Villa Giulia w Rzymie, Muzeum Narodowe Etruskie w Villa Giulia w Rzymie

Wilczyca Kapitolińska - ....................................................................................................
Terakotowy sarkofag małżonków z Caere - ....................................................................................................

Źródło: online skills, cc0.
classicmobile
Ćwiczenie 4
R1P1Mou3XtxBy1
Którego włoskiego miasta symbolem jest Wilczyca Kapitolińska? Wskaż prawidłową odpowiedź wybierając A, B lub C: A - Siena B - Rzym C - Wenecja

Zaznacz prawidłową odpowiedź.
Którego włoskiego miasta jest symbolem Wilczyca Kapitolińska?

  • Siena
  • Rzym
  • Wenecja
Źródło: online-skills.
static
classicmobile
Ćwiczenie 5
R10TFYJFlqyDX1
Odpowiedz: w jakiej technice jest wykonane naczynie z pokrywą zdobioną figurką konia z Orvieto?
Źródło: UMK.
static
Zobacz także

Inna wersja zadania

R1DfnWZPIFwWZm0cd4c4d3eaff8703_00000000000111
Inna wersja zadania
Źródło: online skills, cc0.
classicmobile
Ćwiczenie 6
RPKdHThLYfqeG1
Czy to zdanie jest prawdziwe: Sarkofag to ozdobna trumna, zwykle w kształcie skrzyni?

Sarkofag to:

  • ozdobna trumna, zwykle w kształcie skrzyni
  • naczynie ceramiczne o charakterystycznej, czarnej, połyskliwej barwie
  • ozdobna trumna w kształcie skrzyni, wykonywana głównie z kamienia, metalu, drewna lub gliny, pokrywana dekoracją malarską lub rzeźbiarską
Źródło: online-skills.
static
classicmobile
Ćwiczenie 7
R1P0AqlnQmX3s1
Które z dzieł, o których była mowa w powyższym materiale jest wykonane techniką terakoty?

Terakota to:

  • naczynie na prochy zmarłego
  • wyrób ceramiczny, z glin bez domieszek wapiennych, o zabarwieniach naturalnych
  • technika malarstwa ściennego polegająca na malowaniu na mokrym tynku farbami
Źródło: UMK.
static
classicmobile
Ćwiczenie 8
R1CZXCXoAY9aB1
Wskaż okres rozwoju sztuki etruskiej z trzech podanych odpowiedzi A, B, C: A - IX w. p.n.e. - I w. n.e. B - X w. p.n.e. - II w. n.e. C - VIII w. p.n.e. - I w. n.e.

Wskaż okres rozwoju sztuki etruskiej.

  • IX w. p.n.e. - I w. n.e.
  • X w. p.n.e. - II w. n.e.
  • VIII w. p.n.e. - I w. n.e.
Źródło: online-skills.
static
Polecenie 1

Znajdź w Internecie przykłady urn powstałych w Starożytnym Egipcie, w Etrurii, w Starożytnej Grecji i odpowiedz na pytanie:
Czym owe urny się różnią i jakie mają cechy wspólne.

RS6e0KLL0aOmj1
Zastanów się, jakie przedmioty z Twojego otoczenia mają ciekawą formę. Odpowiedz, co powoduje, że są funkcjonalne.
Polecenie 2

W czasie lekcji oglądałeś ilustracje interaktywne poświęcone sztuce Etruskiej. Znajdź w niej ilustrację Wilczycy Kapitolińskiej i odpowiedz na pytania:
1. Kiedy powstała rzeźba
2. Gdzie teraz się znajduje
3. Z jakiego materiału jest wykonana
4. Jakiego miasta jest symbolem
5. Opisz legendę o Romulusie i Remusie

RS6e0KLL0aOmj1
Zastanów się, jakie przedmioty z Twojego otoczenia mają ciekawą formę. Odpowiedz, co powoduje, że są funkcjonalne.
Polecenie 3

W czasie lekcji miałeś okazję obejrzeć na ilustracji świątynię etruską. Znajdź w zasobach internetu świątynie grecką, po czym odpowiedz na pytanie.
Czym owe świątynie się różnią i jakie mają cechy wspólne.

RS6e0KLL0aOmj1
Zastanów się, jakie przedmioty z Twojego otoczenia mają ciekawą formę. Odpowiedz, co powoduje, że są funkcjonalne.
m0cd4c4d3eaff8703_0000000000009
m0cd4c4d3eaff8703_0000000000010
m0cd4c4d3eaff8703_0000000000011
m0cd4c4d3eaff8703_0000000000224

Słownik pojęć

fresk
fresk

technika malarstwa ściennego polegająca na malowaniu na mokrym tynku farbami odpornymi na alkaliczne działanie zawartego w zaprawie wapna. Inne nazwy to al fresco i buon fresco.
*Potocznie (nieprawidłowo) określeniem fresk nazywa się wszelkie malowidła ścienne, wykonane różnymi technikami.
Prawidłowo jednak nazwa fresk odnosi się tylko do tych, które zostały wykonane na mokrym tynku.
Fresk jest jedną z najtrudniejszych technik malarstwa, ponieważ przy jej stosowaniu dokonywanie jakichkolwiek poprawek i zmian w malowaniu jest praktycznie niemożliwe. Należy jednak do najtrwalszych rodzajów malarstwa ściennego.

naczynie bucchero (bucchero nero)
naczynie bucchero (bucchero nero)

naczynie ceramiczne o charakterystycznej, czarnej, połyskliwej barwie, mającej imitować metal

popielnica
popielnica

naczynie na prochy (popioły) zmarłego

sarkofag
sarkofag

ozdobna trumna, zwykle w kształcie skrzyni, wykonywana głównie z kamienia, metalu, drewna lub gliny, pokrywana dekoracją malarską lub rzeźbiarską. Sarkofagi znano od czasów starożytnego Egiptu - drewniane i kamienne. o kształcie antropoidalnym; etruskie - terakotowe i kamienne, z półleżącymi figurami zmarłych na pokrywach; greckie - kamienne o formach architektonicznych; greckie z okresu hellenistycznego - metalowe; rzymskie - kamienne, kryte dwuspadowym dachem z akroteriami, o ścianach zdobionych reliefowymi scenami figur. We wczesnym średniowieczu i w okresie romańskim przeważały sarkofagi skrzyniowe; z biegiem czasu przybrały formę — tumby. W końcu XVIII i w XIX w. s. nawiązujące do form antycznych stawiano jako rodzaj pomnika w parkach krajobrazowych.

sztuka etruska
sztuka etruska

sztuka ludu zamieszkującego tereny środkowych Włoch, między Arno, Tybrem i M. Tyrreńskim, rozwijająca się między IX w. p.n.e. a I w. n.e. W okresie największego rozkwitu (VII‑VI w. p.n.e.) w obrębie jej wpływów znalazły się tereny Niziny Nadpadańskiej, Emilii z Bolonią, Umbrii, Lacjum z Rzymem oraz Kampanii wokół Kapui i Salemo.

świątynia etruska
świątynia etruska

według Witruwiusza budowla na planie zbliżonym do kwadratu, sytuowana na wysokim kamiennym podium, składająca się z głębokiego przedsionka kolumnowego i trzech celli, przykryta dwuspadowym dachem z szerokimi okapami; wznoszona zazwyczaj z nietrwałych materiałów (cegła suszona, drewno); bogato zdobiona fryzami i posągami ustawionymi w narożnikach frontonów, a także na grzbiecie dachu; istniały również etruskie świątynie zbliżone do megaronu.

terakota
terakota

wyrób ceramiczny, nieszkliwiony, z glin bez domieszek wapiennych, o zabarwieniach naturalnych (od żóltaworóżowych do czerwonobrunatnych); stosowana w rzeźbie, rzemiośle artystycznym oraz ze względu na swą odporność na wpływy atmosferyczne - w dekoracji architektonicznej (dachówki, fryzy i medaliony reliefowe itd.). W starożytności powszechna w budownictwie Mezopotamii, Grecji i Rzymu; używana również w drobnej rzeźbie, zwłaszcza kultowej; szerzej stosowana ponownie od XV w. do dekoracji architektury, płaskorzeźby, popiersi portretowych, drobnej plastyki, do modelowania itp.

toreutyka
toreutyka

stosowane w dziedzinie sztuki starożytnej ogólne określenie technik zdobnictwa w metalurgii, jak rycie (rysowanie i grawerowanie), wytłaczanie (m.in. repusowanie), sztancowanie, granulacja, filigran, inkrustacją, niello i późno antyczna technika emalii komórkowej. W starożytności toreutyka miała zastosowanie przy wyrobie okuć mebli (aplika), naczyń, pancerzy, biżuterii oraz w technikach rzeźb., jak chryzelefantyna i odlew; najczęściej stosowano ją do brązu, złota i srebra, (franc. toreutiąue - sztuka cyzelowania w metalu, od gr. toreutls -rzeźbiarz)

Źródło:

  • http://swiatsztuki.blog.onet.pl/2009/01/30/sztuka‑dawna‑sztuka‑etruska/

  • http://trucinska.zut.edu.pl/fileadmin/wyklady‑budownictwo_I_rok/Ceramika_budowlana‑6.pdf

  • Władysław Kopaliński, Słownik mitów i tradycji kultury, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2000

m0cd4c4d3eaff8703_0000000000247

Galeria dzieł sztuki

RIIPAJmE26Xm61
Ilustracja przedstawia model starożytnej świątyni Etrusków. Kadr obejmuje fasadę oraz boczną elewację w dużym skrócie perspektywicznym. Świątynia jest na planie kwadratu, stoi na cokole, na środku którego znajdują się schody prowadzące pod okazały portyk wsparty na ośmiu kolumnach. Kolumny usytuowane w dwóch rzędach wspierają niewielki płaski dach portyku. Nad nim znajduje się dwuspadzisty dach z okazałym gzymsem, rozpościerający się na całym budynkiem, łącznie z portykiem. Dach ten stanowi trzecią część wysokości całego budynku. Na dachu znajduje się wiele rzeźb postaci ludzkich, dzięki którym budowa nabiera lżejszych proporcji. W fasadzie świątyni znajdują się równomiernie rozmieszczone trzy otwory wejściowe, środkowy jest wyposażone w drzwi. Budowla jest w odcieniach ciepłego jasnego brązu z domieszką koloru morelowego, kolumny są w zgaszonej czerwieni.
Autor nieznany, model etruskiej świątyni bogini Minerwy z VI w. p. n. e., Weje, Włochy, pinimg.com, CC BY 3.0
R1InJtjOhF1fx1
Ilustracja interaktywna przedstawia popielnicę, czyli naczynie do przechowywania popiołu zmarłych. Cały kadr wypełnia naczynie o pękatym kształcie, przykryte formą zbliżoną do kształtu stożka, przypominającym hełm z symetrycznie umieszczonymi po obydwu stronach jego wierzchołka płaskimi formami o jednakowej szerokości, równoległymi do krawędzi hełmu. Na brzuścu naczynia znajduje się ornament: motyw swastyki, w każdym z trzech jednakowych pól o kształcie kwadratu z geometrycznie zdobionym obramowaniem.
Autor nieznany, Popielnica, około VI wiek p.n.e, reprodukcja zdjęcia z: Sztuka świata, tom 2, Warszawa 1990, s. 187
R18PcEAa3JgOy1
Ilustracja przedstawia dzban bucchero z wylewem w kształcie głowy byka. Cała powierzchnia naczynia jest pokryta wypukłą dekoracją zakomponowaną w poziomych szerokich pasach. Jedynie w górnej części, którą stanowi realistycznie przedstawiona głowa byka, faktura jest niemalże gładka. Dzban posiada ażurowy uchwyt, od dołu umocowany na brzuścu, a od góry na głowie byka.
Źródło: UMK.
RzCQa8CFwgq5n1
Ilustracja interaktywna przedstawia naczynie o kształcie zbliżonym do dzbanka. Charakterystycznym elementem jest górna cześć tego naczynia: na przykrywce znajduje się figura konia, pełniąca jednocześnie funkcję uchwytu. Całe naczynie pokryte jest delikatną dekoracją: na brzuścu gęste, w tej samej odległości od siebie, rytmiczne pionowe linie; powyżej poziomy pas z sylwetami koni ustawionymi jeden za drugim; na pokrywie – wiązki linii w jednakowych odstępach. Naczynie wyposażone jest w uchwyt, ażurowy, w górnej części spleciony jak warkocz. Uchwyt swoją wysokością przewyższa naczynie, tylko figurka konia na pokrywie sięga wyżej. Sylwetka zwierzęcia ma uproszczony kształt, o wyraźnie wydłużonej szyi i krótkich nogach.
Źródło: UMK.
R1QqJnzcpYRW31
Ilustracja interaktywna przedstawia starożytny grobowiec etruski. Na fotografii znajdują się trzy tumulusy, z czego jeden na pierwszym planie w centrum kadru. Kopce usypane z ziemi i kamieni są porośnięte trawą. W części tuż przy ziemi budowle są wykonane z kamiennych elementów, które stanowią podstawę kopców. Na środku każdego tumulusu znajdują się otwory - wejścia.
Autor nieznany, Kopiec grobu z cmentarzyska Banditaccia w Caere, około 500 r. p.n.e, flickr, CC BY 3.0
R1JXRaz1jVWQK1
Ilustracja interaktywna przedstawia sarkofag małżonków na tle jednolitej płaszczyzny jasnego koloru żółtego, z odcieniem zielonego. Sarkofag ma kształt prostopadłościanu o długości sylwetek małżonków. Na fotografii widać górną część sarkofagu z półleżącymi postaciami kobiety i mężczyzny. Postaci są skierowane w naszą stronę, a na ich twarzach dostrzegamy delikatny uśmiech. Mężczyzna, który znajduje się lekko z tyłu obejmuje kobietę prawą ręką kładąc ją na ramieniu kobiety, a lewą ma skierowaną ku lewej ręce kobiety. Oboje mają długie włosy: kobieta zaplecione w kilka cienkich warkoczy sięgających pasa, a włosy mężczyzny są schowane za plecami. Mężczyzna ma niedługą brodę. Nogi postaci są zakryte od pasa do stóp gładko uformowaną draperią. Stopy kobiety są w butach o wyraźnie spiczastych noskach, stopy mężczyzny są nagie. Na uwagę zasługują dłonie postaci wyrzeźbione z niezwykła precyzją: palce każdej dłoni są przedstawione w innym dynamicznym ujęciu.
Autor nieznany, Sarkofag małżonków z Caere, około 520 r. p.n.e, Narodowe Muzeum Etruskie, Rzym, wikimedia.org, CC BY 3.0
RUhbidkNJMMrI1
Ilustracja interaktywna przedstawia fragment malowidła ściennego, na którym widoczny jest mężczyzna z naczyniem na tle delikatnie zaznaczonej roślinności. Mężczyzna przedstawiony jest w dynamicznej pozie, sugerującej taniec przez obecność fragmentu dłoni z aulosem należących do postaci znajdującej się poza kadrem. Mężczyzna jest w krótkiej tunice swobodnie opadającej na ciało, na czarnych, kręconych włosach ma cienką błękitną opaskę. Jego lekko ugięte nogi skierowane są w lewą stronę, ręce i głowa w prawą stronę, a tułów na wprost. Sylwetka jest obwiedziona czarnym konturem i wypełniona płaska plamą barwną o wyrazistych kolorach z przewagą ciepłych brązów. Roślinność jest pozbawiona konturów.
Autor neznany, fragment malowidła naściennego z grobowca Leopardów w Tarkwinii, około 475 r. p.n.e, Tarkiwnia, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna.
RZsOV5weDlcDH1
Ilustracja interaktywna przedstawia rzeźbę „Wilczyca kapitolińska”, która karmi Remusa i Romulusa. Zwierzę stoi bokiem, łeb z otwartym pyskiem ma zwrócony w stronę widza. Na jego ciele widzimy delikatnie zaznaczone żebra i mięśnie. Połyskliwa faktura rzeźby jest zróżnicowana: przeważa gładka, ale na łbie w okolicach uszu oraz w górnej części tułowia widać rytmiczne, wyraźne, jednakowe, niewielkie wgłębienia. Pod stojącą wilczycą znajdują się dwie małe postaci nagich chłopców: jeden w pozycji siedzącej drugi – w lekkim przysiadzie. Obaj są przedstawieni w chwili spożywania mleka wilczycy z dwóch jej wymion. Na ilustracji widoczne są cztery wymiona na pierwszym planie, cztery nieco z tyłu. Rzeźba umieszczona jest w pomieszczeniu muzealnym, na tle marmurowych ścian, na cokole, którego widoczna jest tylko górna część, ponieważ cały kadr ilustracji wypełnia wilczyca.
Artysta nieznany, „Wilczyca Kapitolińska”, Muzeum Kapitolińskie, wikimedia.org, domena publiczna
RajEcaAdb2r6F1
lustracja interaktywna przedstawia rzeźbę Apollina, na której postać jest ujęta od pasa w górę. Figura jest prawie całkowicie pozbawiona rąk: prawa jest zachowana od łokcia, a lewa tuż przy ramieniu. Apollin ubrany jest w jasną szatę, ma długie włosy splecione w warkocze, które swobodnie leżą na ramionach i spływają na plecy. Twarz ma wyraźnie zaznaczone duże oczy, nos, brwi i wydatne usta w delikatnym uśmiechu.
Wulka, Posąg Apollina, 500 r. p.n.e, Narodowe Muzeum Etruskie (Rzym), wikipedia.org, CC BY 4.0
RkP4U6KsaxwRu1
Ilustracja przedstawia model starożytnej świątyni Etrusków. Kadr obejmuje fasadę oraz boczną elewację w dużym skrócie perspektywicznym. Świątynia jest na planie kwadratu, stoi na cokole, na środku którego znajdują się schody prowadzące pod okazały portyk wsparty na ośmiu kolumnach. Kolumny usytuowane w dwóch rzędach wspierają niewielki płaski dach portyku. Nad nim znajduje się dwuspadzisty dach z okazałym gzymsem, rozpościerający się na całym budynkiem, łącznie z portykiem. Dach ten stanowi trzecią część wysokości całego budynku. Na dachu znajduje się wiele rzeźb postaci ludzkich, dzięki którym budowa nabiera lżejszych proporcji. W fasadzie świątyni znajdują się równomiernie rozmieszczone trzy otwory wejściowe, środkowy jest wyposażone w drzwi. Budowla jest w odcieniach ciepłego jasnego brązu z domieszką koloru morelowego, kolumny są w zgaszonej czerwieni.
Autor nieznany, Brutus, ok IV-III w. p.n.e, Muzeum Kapitolińskie, wikipedia.org, CC BY 3.0