Do stawonogów należy ponad 1,3 mln gatunków. Wykazują one duże zróżnicowanie pod względem budowy zewnętrznej i wewnętrznej. Zasiedlają wszystkie środowiska: wody słone, słodkie oraz ląd.

Nazwa stawonogów pochodzi od ich członowanych odnóży połączonych stawamistawstawami. Ciało stawonogów jest dwubocznie symetryczne i podzielone na części zwane segmentami. Są to głowa, tułów i odwłok, a u niektórych gatunków głowa i tułów zlewają się ze sobą, tworząc głowotułów.

Do stawonogów zalicza się m.in. skorupiaki i pajęczaki.

R1Df8hbxaOU53
Budowa zewnętrzna skorupiaka i pająka.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Aby zrozumieć poruszane w tym materiale zagadnienia, przypomnij sobie:
  • czym są stawonogi i gdzie występują;

  • jakie grupy organizmów należą do stawonogów;

  • jak zbudowane są skorupiaki i pajęczaki.

Twoje cele
  • Opiszesz budowę zewnętrzną i wewnętrzną skorupiaków i pajęczaków.

  • Wyjaśnisz, w jaki sposób i w jakim celu pająki tkają sieci.

  • Rozpoznasz przykładowych przedstawicieli skorupiaków i pajęczaków.

  • Zaplanujesz doświadczenie badające wpływ temperatury na tempo pracy serca rozwielitek.

bg‑pink

1. Skorupiaki

Większość skorupiaków żyje w wodzie, a tylko nieliczne gatunki występują w środowiskach lądowych.

Mimo różnic w przystosowaniach do trybu życia pomiędzy poszczególnymi gatunkami można wyróżnić cechy wspólne przedstawicieli skorupiaków, takie jak:

  • ciało podzielone na głowotułówodwłok;

  • dwie pary czułków służących do odbierania bodźców dotykowych;

  • najczęściej pięć par odnóży krocznych, z których pierwsza może być zakończona szczypcamiszczypceszczypcami; szczypce służą do chwytania zdobyczy i obrony przed drapieżnikami; u skorupiaków występują także odnóża odwłokowe, które służą do pływania i wymiany gazowej.

Ciało skorupiaków pokryte jest chitynowym oskórkiem zawierającym znaczne ilości soli wapnia, które nadają mu szczególną twardość i wytrzymałość. Taki pancerz umożliwia ochronę narządów wewnętrznych przed uszkodzeniem oraz wzmocnienie wytworów ciała, takich jak elementy aparatu gębowego oraz pozostałe odnóża.

Skorupiaki odżywiają się pokarmem roślinnym, zwierzęcym lub są wszystkożerne. Do chwytania i rozdrabniania pożywienia służy im aparat gębowy składający się ze szczękżuwaczekżuwaczkiżuwaczek.

1
Polecenie 1

Obserwuj poszczególne elementy budowy wewnętrznej skorupiaka, klikając odpowiedni napis.

R1ejkUP6fr60f1
Zapoznaj się z opisem ilustracji interaktywnej, przedstawiającej budowę wewnętrzną skorupiaka. Ilustracja interaktywna przedstawia przykładowego skorupiaka. Posiada on szeroki głowotułów i węższy odwłok zakończony dwiema półokrągłymi płytkami. W przedniej części głowotułowia widać oczy, poniżej do przodu odchodzą czułki. Po bokach głowotułowia, od jego dolnej części odchodzą odnóża. Pierwsza para jest grubsza niż pozostałe oraz zakończona dużymi szczypcami. Pozostałe pięć par jest węższych. Na odnóżach widać wyraźne członowanie. W miejscach połączeń znajdują się łączenia stawowe. W środku ciała skorupiaka widać różne układy narządów. Każdy z nich ma inny kolor. Po prawej stronie ilustracji interaktywnej widać nazwy układów narządów. Po kliknięciu na nazwę wyświetli się opis oraz zostanie zaznaczony tylko ten układ w ciele skorupiaka. Układ pokarmowy zaznaczony jest na żółto. Zaczyna się w przedniej części głowotułowia, a kończy na końcu ogona. Jego przednia część jest wyraźnie rozszerzona. Opis: Układ pokarmowy skorupiaków rozpoczyna się otworem gębowym. Składa się z jelita i żołądka. Zakończony jest odbytem. Układ wydalniczy zaznaczony jest ciemnozielonym kolorem. Znajduje się on w głowotułowiu, poniżej oczu, w miejscu, gdzie odchodzą czułki. Układ wydalniczy przypomina pęcherzyk. Opis: Układ wydalniczy skorupiaków stanowi gruczoł wydalniczy, który uchodzi u podstawy czułków drugiej pary. Układ krwionośny zaznaczony jest czerwonym kolorem. Widoczne są dwa główne naczynia krwionośne, jedno po stronie grzbietowej, drugie po stronie brzusznej. Na środku głowotułowia, w części grzbietowej widać serce. Naczynia grzbietowe i brzuszne posiadają rozwidlenia, które w głowotułowiu docierają do skrzeli znajdujących się na jego środku. Opis: Układ krwionośny skorupiaków umożliwia rozprowadzanie po ciele płynu, który przypomina krew. Rytmiczne skurcze serca pompują płyn, który wylewa się z naczyń krwionośnych do jamy ciała. Układ oddechowy zaznaczony jest bladoróżowym kolorem. Składają się na niego skrzela umiejscowione na środku głowotułowia. Opis: Narządem wymiany gazowej u skorupiaków są skrzela. Układ nerwowy zaznaczony jest niebieskim kolorem. Biegnie przez całą długość ciała po stronie brzusznej. Zaczyna się przy oku, a kończy przy odbycie. Układ nerwowy wygląda jak długa rurka posiadająca zgrubienia w równych odległościach. Opis: Układ nerwowy skorupiaków ma postać łańcuszka biegnącego po spodniej stronie ciała. Układ rozrodczy zaznaczony jest fioletowym kolorem. Znajduje się na początku odwłoka, za głowotułowiem, po stronie brzusznej. Ma postać worka zwężającego się ku wyjściu z ciała. Opis: Skorupiaki są rozdzielnopłciowe. Mają parzyste gonady położone w okolicach tułowia lub odwłoka.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Zapoznaj się z opisem ilustracji interaktywnej, przedstawiającej budowę wewnętrzną skorupiaka.

Ilustracja interaktywna przedstawia przykładowego skorupiaka. Posiada on szeroki głowotułów i węższy odwłok zakończony dwiema półokrągłymi płytkami. W przedniej części głowotułowia widać oczy, poniżej do przodu odchodzą czułki. Po bokach głowotułowia, od jego dolnej części odchodzą odnóża. Pierwsza para jest grubsza niż pozostałe oraz zakończona dużymi szczypcami. Pozostałe pięć par jest węższych. Na odnóżach widać wyraźne członowanie. W miejscach połączeń znajdują się łączenia stawowe. W środku ciała skorupiaka widać różne układy narządów. Każdy z nich ma inny kolor.  Po prawej stronie ilustracji interaktywnej widać nazwy układów narządów. Po kliknięciu na nazwę wyświetli się opis oraz zostanie zaznaczony tylko ten układ w ciele skorupiaka.

Układ pokarmowy zaznaczony jest na żółto. Zaczyna się w przedniej części głowotułowia, a kończy na końcu ogona. Jego przednia część jest wyraźnie rozszerzona. Opis: Układ pokarmowy skorupiaków rozpoczyna się otworem gębowym. Składa się z jelita i żołądka. Zakończony jest odbytem.

Układ wydalniczy zaznaczony jest ciemnozielonym kolorem. Znajduje się on w głowotułowiu, poniżej oczu, w miejscu, gdzie odchodzą czułki. Układ wydalniczy przypomina pęcherzyk. Opis: Układ wydalniczy skorupiaków stanowi gruczoł wydalniczy, który uchodzi u podstawy czułków drugiej pary.

Układ krwionośny zaznaczony jest czerwonym kolorem. Widoczne są dwa główne naczynia krwionośne, jedno po stronie grzbietowej, drugie po stronie brzusznej. Na środku głowotułowia, w części grzbietowej widać serce. Naczynia grzbietowe i brzuszne posiadają rozwidlenia, które w głowotułowiu docierają do skrzeli znajdujących się na jego środku. Opis: Układ krwionośny skorupiaków umożliwia rozprowadzanie po ciele płynu, który przypomina krew. Rytmiczne skurcze serca pompują płyn, który wylewa się z naczyń krwionośnych do jamy ciała.

Układ oddechowy zaznaczony jest bladoróżowym kolorem. Składają się na niego skrzela umiejscowione na środku głowotułowia. Opis: Narządem wymiany gazowej u skorupiaków są skrzela.

Układ nerwowy zaznaczony jest niebieskim kolorem. Biegnie przez całą długość ciała po stronie brzusznej. Zaczyna się przy oku, a kończy przy odbycie. Układ nerwowy wygląda jak długa rurka posiadająca zgrubienia w równych odległościach. Opis: Układ nerwowy skorupiaków ma postać łańcuszka biegnącego po spodniej stronie ciała.

Układ rozrodczy zaznaczony jest fioletowym kolorem. Znajduje się na początku odwłoka, za głowotułowiem, po stronie brzusznej. Ma postać worka zwężającego się ku wyjściu z ciała. Opis: Skorupiaki są rozdzielnopłciowe. Mają parzyste gonady położone w okolicach tułowia lub odwłoka.

1
Polecenie 2
R1WCo0VWn6uFa
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Polecenie 3
R1YMM0oRMSp3e
Podaj, po której stronie (grzbietowej czy brzusznej) znajduje się narząd pompujący krew w naczyniach krwionośnych. (Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Polecenie 4
R18WxtfHLQnhB
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Przedstawiciele skorupiaków

Przedstawicielami skorupiaków są m.in. rozwielitki, oczliki, kiełże, raki, kraby, homary, langusty, krewetki, pąkle i kaczenice.

R1IUr4FVNqfbl1
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Doświadczenie 1

Rozwielitki to słodkowodne skorupiaki. Są bardzo dobrymi obiektami do obserwacji, ponieważ mają przezroczyste ciało, dzięki czemu można łatwo obejrzeć ich budowę wewnętrzną.

Rl0Nm071Ra6Y0
Źródło: Paul Hebert, Wikimedia Commons, licencja: CC BY 2.0.
Ważne!

Zwierzę to nie zabawka. Pamiętaj, że nawet niewielkim organizmom należy się z twojej strony szacunek. Nie traktuj ich zbyt gorącą wodą, a po zakończeniu doświadczenia zapewnij im dobre warunki: możesz wypuścić je do domowego akwarium.

Problem badawczy: Jak temperatura wpływa na tempo pracy serca rozwielitek?

R3Sx0Kn9WivGC
Co będzie potrzebne
  • mikroskop optyczny

  • termometr pokojowy

  • słój z wodą i rozwielitkami

  • notatnik

  • długopis

  • zlewka o pojemności 200 ml

  • zlewka o pojemności 250 ml

  • czajnik

  • szkiełka podstawowe

  • jednorazowe pipety

  • woda źródlana

  • lód

Próba kontrolna

Rozwielitki w słoju w temperaturze ok. 20°C.

Próba badawcza

Rozwielitki w słoju w temperaturach: 10°C, 15°C, 25°C, 30°C.

Przeprowadź doświadczenie. Wyniki zanotuj w tabeli, wyciągnij wnioski i zweryfikuj hipotezę.

Instrukcja

Próba kontrolna:

  1. Za pomocą pipety pobierz ze słoja z wodą o temperaturze 20°C jedną rozwielitkę i przenieś ją na szkiełko podstawowe.

  2. Obejrzyj rozwielitkę pod mikroskopem optycznym.

  3. Zlokalizuj serce u obserwowanej rozwielitki.

  4. Włącz stoper i policz liczbę skurczów serca rozwielitki podczas jednej minuty.

  5. Zanotuj liczbę skurczów w notatniku.

Próba badawcza:

  1. Do zlewki o pojemności 200 ml nalej wody źródlanej, następnie przenieś do niej kilka rozwielitek.

  2. Do zlewki o pojemności 250 ml wsyp lód.

  3. Umieść mniejszą zlewkę w większej zlewce tak, aby lód chłodził wodę z rozwielitkami.

  4. Do zlewki z rozwielitkami włóż termometr pokojowy.

  5. Kiedy temperatura wody spadnie do 10°C, pobierz jedną rozwielitkę i przenieś ją na szkiełko podstawowe.

  6. Obserwuj rozwielitkę pod mikroskopem optycznym.

  7. Zlokalizuj serce u obserwowanej rozwielitki.

  8. Włącz stoper i policz liczbę skurczców serca rozwielitki podczas jednej minuty.

  9. Zanotuj liczbę skurczów serca rozwielitki dla temperatury 10°C w notatniku.

  10. Powtórz doświadczenie dla temperatury 15°C.

  11. Wyciągnij małą zlewkę z dużej zlewki.

  12. Z dużej zlewki usuń lód.

  13. Zagotuj wodę w czajniku i wlej odpowiednią ilość ciepłej (ale nie wrzącej!) wody do dużej zlewki.

  14. Ponownie umieść małą zlewkę w dużej zlewce tak, aby ciepła woda ogrzewała wodę z rozwielitkami.

  15. Kiedy temperatura wody wzrośnie do 25°C, pobierz jedną rozwielitkę i przenieś ją na szkiełko podstawowe.

  16. Obserwuj rozwielitkę pod mikroskopem optycznym.

  17. Zlokalizuj serce u obserwowanej rozwielitki.

  18. Włącz stoper i policz liczbę skurczów serca rozwielitki podczas jednej minuty.

  19. Zanotuj liczbę skurczów serca rozwielitki dla temperatury 25°C w notatniku.

  20. Powtórz doświadczenie dla temperatury 30°C.

R1PXLHqDRrVjN
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Znaczenie skorupiaków

Skorupiaki:

  • regulują liczbę innych zwierząt w środowisku; zjadają drobne kręgowce i bezkręgowce oraz stanowią pokarm dla innych zwierząt, w tym dla człowieka;

  • przyspieszają oczyszczanie wód, wychwytując pokarm z wody (np. pąkle i rozwielitki);

  • żyją w przynoszących korzyści związkach z innymi zwierzętami (np. rak pustelnik żyjący w muszli ślimaka umieszcza na niej ukwiały, które chronią go przed drapieżnikami, a w zamian pustelnik dostarcza ukwiałowi pokarm z resztek własnych zdobyczy);

bg‑pink

2. Pajęczaki

Pajęczaki zamieszkują głównie środowiska lądowe, a tylko nieliczne gatunki to zwierzęta wodne.

Do wspólnych cech pajęczaków należą:

  • ciało podzielone na głowotułówodwłok;

  • brak czułków;

  • cztery pary odnóży krocznych.

Ciało pajęczaków pokryte jest chitynowym oskórkiem. Pajęczaki mają dwie pary odnóży gębowych: pierwsza para to szczękoczułkiszczękoczułkiszczękoczułki, druga to nogogłaszczkinogogłaszczkinogogłaszczki. Nie występują u nich odnóża odwłokowe lub są przekształcone w kądziołki przędnekądziołki przędnekądziołki przędne.

1
Polecenie 5

Klikając poszczególne elementy budowy wewnętrznej pajęczaka, obserwuj ich kształt i lokalizację w ciele zwierzęcia.

Rd3pMgzpAUBNX1
Zapoznaj się z opisem ilustracji interaktywnej, przedstawiającej budowę wewnętrzną pajęczaka. Ilustracja interaktywna przedstawia przykładowego pająka. Posiada on głowotułów i duży, silnie wygrzbiecony odwłok. W przedniej części głowotułowia widać dwie pary małych oczu. Po bokach głowotułowia, od jego dolnej części odchodzą cztery pary owłosionych odnóży krocznych. Głowotułów jest połączony z odwłokiem przewężeniem. W środku ciała pająka widać różne układy narządów i gruczoły zaznaczone kolorami. Po prawej stronie ilustracji interaktywnej widać nazwy układów narządów i gruczołów. Po kliknięciu na nazwę wyświetli się opis oraz zostanie zaznaczony tylko ten układ w ciele pająka. Układ nerwowy zaznaczony jest niebieskim kolorem. Mieści się on w głowotułowiu. Biegnie od oczu do odnóży krocznych. Opis: Układ nerwowy pajęczaków jest silnie skoncentrowany w przedniej części ciała. Gruczoł jadowy znajduje się pod oczami i ciągnie się do otworu gębowego. Ma postać pęcherzyka zakończonego rurką. Opis: Wydzielina gruczołu jadowego służy do zabijania ofiar i obrony. Układ krwionośny zaznaczony jest czerwonym kolorem. Mieści się w głowotułowiu i biegnie po grzbietowej części odwłoka. Składa się z podłużnych naczyń krwionośnych. Opis: Układ krwionośny pajęczaków tworzy serce i odchodzące od niego naczynia krwionośne. Układ rozrodczy zaznaczony jest na fioletowo. Znajduje się on w brzusznej stronie odwłoka. Gonada ma postać pęcherzykowatą, która rurką uchodzi na zewnątrz ciała w przedniej, brzusznej stronie odwłoka. Opis: Pajęczaki są rozdzielnopłciowe. W odwłoku mają parzyste lub nieparzyste gonady. Gruczoły i kądziołki przędne mieszczą się w brzusznej stronie odwłoka. Uchodzą one na samym jego końcu. Opis: Wytwarzają pajęczynę. Układ pokarmowy zaznaczony jest żółtym kolorem. Zaczyna się on przy otworze gębowym i ciągnie przez głowotułów i odwłok aż do odbytu. Zarówno w części głowotułowiowej, jak i odwłokowej układ pokarmowy posiada liczne wyrostki. Opis: Układ pokarmowy rozpoczyna się otworem gębowym. Z przodu ciała mieści się żołądek, za którym znajduje się jelito. Jelito ma wyrostki ślepe w głowotułowiu, a w części odwłokowej z łączy się z gruczołami trawiennymi. Układ pokarmowy zakończony jest odbytem. Układ wydalniczy zaznaczony jest brązowym kolorem. Znajduje się on w odwłoku, w jego tylnej części. Leży obok jelita. Układ wydalniczy uchodzi do jelita. Opis: Narządami wydalniczymi pajęczaków są gruczoły wydalnicze znajdujące się w odwłoku. Układ oddechowy zaznaczony jest bladoróżowym kolorem. Mieści się po brzusznej stronie ciała, w odwłoku, tuż za segmentem łączącym głowotułów z odwłokiem. Układ oddechowy przypomina grzebień. Opis: Narządami wymiany gazowej u pajęczaków są płucotchawki położone w okolicach odwłoka. Ściana płucotchawek tworzy blaszki zanurzone w płynie ciała.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Zapoznaj się z opisem ilustracji interaktywnej, przedstawiającej budowę wewnętrzną pajęczaka.

Ilustracja interaktywna przedstawia przykładowego pająka. Posiada on głowotułów i duży, silnie wygrzbiecony odwłok. W przedniej części głowotułowia widać dwie pary małych oczu. Po bokach głowotułowia, od jego dolnej części odchodzą cztery pary owłosionych odnóży krocznych. Głowotułów jest połączony z odwłokiem przewężeniem. W środku ciała pająka widać różne układy narządów i gruczoły zaznaczone kolorami. Po prawej stronie ilustracji interaktywnej widać nazwy układów narządów i gruczołów. Po kliknięciu na nazwę wyświetli się opis oraz zostanie zaznaczony tylko ten układ w ciele pająka.

Układ nerwowy zaznaczony jest niebieskim kolorem. Mieści się on w głowotułowiu. Biegnie od oczu do odnóży krocznych. Opis: Układ nerwowy pajęczaków jest silnie skoncentrowany w przedniej części ciała.

Gruczoł jadowy znajduje się pod oczami i ciągnie się do nogogłaszczki. Ma postać pęcherzyka zakończonego rurką. Opis: Wydzielina gruczołu jadowego służy do zabijania ofiar i obrony.

Układ krwionośny zaznaczony jest czerwonym kolorem. Mieści się w głowotułowiu i biegnie po grzbietowej części odwłoka. Składa się z podłużnych naczyń krwionośnych. Opis: Układ krwionośny pajęczaków tworzy serce i odchodzące od niego naczynia krwionośne.

Układ rozrodczy zaznaczony jest na fioletowo. Znajduje się on w brzusznej stronie odwłoka. Gonada ma postać pęcherzykowatą, która rurką uchodzi na zewnątrz ciała w przedniej, brzusznej stronie odwłoka. Opis: Pajęczaki są rozdzielnopłciowe. W odwłoku mają parzyste lub nieparzyste gonady.

Gruczoły i kądziołki przędne mieszczą się w brzusznej stronie odwłoka. Uchodzą one na samym jego końcu. Opis: Wytwarzają pajęczynę.

Układ pokarmowy zaznaczony jest żółtym kolorem. Zaczyna się on przy otworze gębowym i ciągnie przez głowotułów i odwłok aż do odbytu. Zarówno w części głowotułowiowej, jak i odwłokowej układ pokarmowy posiada liczne wyrostki. Opis: Układ pokarmowy rozpoczyna się otworem gębowym. Z przodu ciała mieści się żołądek, za którym znajduje się jelito. Jelito ma wyrostki ślepe w głowotułowiu, a w części odwłokowej z łączy się z gruczołami trawiennymi. Układ pokarmowy zakończony jest odbytem.

Układ wydalniczy zaznaczony jest brązowym kolorem. Znajduje się on w odwłoku, w jego tylnej części. Leży obok jelita. Układ wydalniczy uchodzi do jelita. Opis: Narządami wydalniczymi pajęczaków są gruczoły wydalnicze znajdujące się w odwłoku.

Układ oddechowy zaznaczony jest bladoróżowym kolorem. Mieści się po brzusznej stronie ciała, w odwłoku, tuż za segmentem łączącym głowotułów z odwłokiem. Układ oddechowy przypomina grzebień. Opis: Narządami wymiany gazowej u pajęczaków są płucotchawki położone w okolicach odwłoka. Ściana płucotchawek tworzy blaszki zanurzone w płynie ciała.

1
Polecenie 6
RVq1zXbmkW1Zh
Wskaż przystosowania pająków do drapieżnictwa. (Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Polecenie 7
RE6kZ5Nr2ThKh
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Polecenie 8
RFj5I17WawQet
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Przedstawiciele pajęczaków

Do pajęczaków zalicza się pająki, skorpiony, kosarze, zaleszczotki, roztocza i kleszcze.

R1Q6GUy1VCyWA1
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Znaczenie pajęczaków

Pajęczaki:

  • regulują liczbę innych zwierząt w środowisku; zjadają drobne kręgowce i bezkręgowce oraz stanowią pokarm dla innych zwierząt;

  • są sprzymierzeńcami w walce z owadami niszczącymi uprawy roślinne oraz wywołującymi choroby u zwierząt hodowlanych;

  • przenoszą choroby bakteryjne (np. boreliozę) i wirusowe (np. kleszczowe zapalenie mózgu);

  • są pasożytami człowieka (np. świerzbowiec, kleszcz);

  • wywołują uczulenia (np. roztocza kurzu domowego);

  • wytwarzają toksyczny jad, który może być śmiertelnie niebezpieczny (np. niektóre gatunki pająków i skorpiony).

Pająki wytwarzają pajęczynę, czyli nić powstałą z krzepnącej na powietrzu wydzieliny gruczołów i kądziołków przędnych. Pajęczyna służy do budowy sieci łownych złożonych z dwóch rodzajów nici: sprężystych nici konstrukcyjnych i lepkich, oplatających ciało ofiary, do odbywania lotów (babie latobabie latobabie lato) oraz budowania zbiorników powietrza (topik) lub gniazd i kokonów, do wnętrza których składane są zapłodnione jaja.

RM86AC8qpydqt1
Film nawiązujący do treści materiału
1
Polecenie 9
RX4pKJ5wPKCQa
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Polecenie 10
R1bNQIDm4S8Y5
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Polecenie 11
R8wNhBxue2VQ9
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Słownik

babie lato
babie lato

długie nici pajęczyny unoszone w powietrzu podmuchami wiatru, zwykle podczas ciepłych i słonecznych dni jesiennych

głowotułów
głowotułów

połączenie głowy i tułowia w jeden odcinek połączony z odwłokiem; występuje u skorupiaków i pajęczaków

kądziołki przędne
kądziołki przędne

narządy występujące w tylnej części odwłoka pająków, po brzusznej stronie ciała, wydzielające lepką substancję zastygającą na powietrzu w nić (pajęczynę)

nogogłaszczki
nogogłaszczki

druga para gębowych odnóży pajęczaków; pełnią funkcje czuciowe i chwytne, a także służą do rozdrabniania pokarmu

odwłok
odwłok

tylna część ciała stawonoga; u skorupiaków i pajęczaków połączona z głowotułowiem

staw
staw

ruchome połączenie części szkieletu u stawonogów; odnóża zbudowane są z krótkich odcinków połączonych stawami

szczękoczułki
szczękoczułki

pierwsza para odnóży głowowych pajęczaków; służą do chwytania i uśmiercania zdobyczy (u pająków często z gruczołem jadowym)

szczypce
szczypce

narząd chwytny niektórych skorupiaków

wymiana gazowa
wymiana gazowa

proces polegający na pobraniu z otoczenia tlenu i wydaleniu dwutlenku węgla

żuwaczki
żuwaczki

części aparatu gębowego stawonogów, które służą do rozdrabniania pokarmu

Test

Polecenie 12

Sprawdź, co wiesz o skorupiakach i pajęczakach. Rozwiąż quiz.

1Sprawdź swoją wiedzę o stawonogach10580
Test

Sprawdź swoją wiedzę o stawonogach

Liczba pytań:
10
Limit czasu:
5 min
Twój ostatni wynik:
-

Zadania

RBpD58AJ0q1Ys1
Ćwiczenie 1
Źródło: Aleksandra Zarzycka, licencja: CC BY-SA 3.0.
R1Fl7Ijj1jvIQ1
Ćwiczenie 2
Źródło: Aleksandra Zarzycka, licencja: CC BY-SA 3.0.
RBcjg65Uo3rVi1
Ćwiczenie 3
Źródło ilustracji: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY‑SA3.3.
Źródło: Aleksandra Zarzycka, licencja: CC BY-SA 3.0.
RNIkrF1BY2NMO1
Ćwiczenie 3
Źródło: Aleksandra Zarzycka, licencja: CC BY-SA 3.0.
2
Ćwiczenie 4
R17VxAv1F8OMv
Źródło: Aleksandra Zarzycka, licencja: CC BY-SA 3.0.
R4G43obrVgzZ821
Ćwiczenie 5
Źródło: Aleksandra Zarzycka, licencja: CC BY-SA 3.0.
1
21
Ćwiczenie 6
R1DmADd7pUkxg
Źródła zdj.: Hajime Watanabe, Parc naturel régional des Vosges du Nord, MarekMiś, Fritz Geller‑Grimm, NOAA, André Karwath, David Lee, Rove Pest Control, Jo Zimny Photos, Mark Yokoyama; Wikimedia Commons, Flickr, licencja CC BY‑NC‑ND 2.0.
Źródło: Aleksandra Zarzycka, licencja: CC BY-SA 3.0.
RZZlNGw62L8XU2
Ćwiczenie 6
Źródło: Aleksandra Zarzycka, licencja: CC BY-SA 3.0.
31
Ćwiczenie 7
RBA1pHUsLYv8P
Źródło: Daktaridudu, licencja: CC BY-SA 4.0.
RoAR0spgFcf2r
Źródło: Aleksandra Zarzycka, licencja: CC BY-SA 3.0.
31
Ćwiczenie 8

Osobniki dorosłe są organizmami osiadłymi. Powłoka ich ciała jest zwykle wzmocniona solami wapnia. Mają żuwaczki w postaci piłkowanego ostrza i szczęki przypominające oszczecinione płytki. Występuje u nich 6 par wieloczłonowych odnóży tułowiowych, które są przekształcone w wąsy filtrujące.

Indeks górny Na podstawie: Błaszak C. (red.), Zoologia: stawonogi, t. 2, cz. 1, WN PWN, Warszawa 2013, s. 290. Indeks górny koniec

R1OSzW1eJOS6M
Źródło: Aleksandra Zarzycka, licencja: CC BY-SA 3.0.
bg‑pink

Notatnik

RVPfuITch2laI
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Bibliografia

Błaszak C. (red.), Zoologia: stawonogi, t. 2, cz. 1, WN PWN, Warszawa 2013.

Solomon E.P., Berg L.R., Martin D.W., Biologia, MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2020.

Trzeciak M.A., Robi się gorąco!, w: Laboratorium w szufladzie: zoologia, WN PWN, Warszawa 2018, s. 13–21.