Rbo1dvzQUTHuX1

W świecie toposów i archetypów

Ważne daty

65 p.n.e.-8 n.e. – lata życia Horacego

1875‑1961 – lata życia Carla Gustava Junga

1905‑1953 – lata życia Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego

1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

RvEKM5J9sl52M
Scenariusz zajęć do pobrania.

III. W zakresie kompetencji społecznych. Uczeń:

2) nabiera umiejętności szybkiego praktycznego zastosowania i ćwiczenia nowo nabytej wiedzy;

3) dostrzega znaczenie języka łacińskiego oraz kultury starożytnej Grecji i Rzymu dla kultury polskiej, europejskiej i światowej;

4) jest świadomy antycznych korzeni kultury polskiej, europejskiej i światowej;

5) dzięki poznaniu źródeł kultury polskiej, europejskiej i światowej staje się jej świadomym odbiorcą i uczestnikiem.

Nauczysz się

interpretować wiersz autorstwa Horacego;

definiować pojęcia toposu i archetypu;

analizować starożytne toposy i archetypy w literaturze i sztuce;

definiować pojęcia: idyllaIdyllaidylla, utopiaUtopiautopia.

Quīntus Horātius Flaccus

R1E99foTzexJr
Ilustracja interaktywna przedstawia rzeźbę „Horacy”. Jest to fragment rzeźby, przedstawiający postać mężczyzny w średnim wieku. Postać w prawej dłoni trzyma kielich. Głowę ma zwróconą w prawą stronę. Mężczyzna ma krótkie włosy i odziany jest szaty charakterystyczna dla okresu starożytnego Rzymu. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Quīntus Horātius Flaccus Exēgī monumentum Carmen III, 30.
„Horacy”, ok. 50 r. n.e., Muzeum Sztuk Pięknych, Boston, Wikimedia.org, domena publiczna
Rz81rQeXA79OQ
Ilustracja interaktywna przedstawia piramidy w Gizie. Piramidy są starożytnymi budowlami z kamienia. Budowane były w kształcie ostrosłupa prawidłowego o podstawie czworokątnej lub do niego podobnym. Piramidy służyły najczęściej jako grobowce albo podbudowa dla świątyni. Budowle stoją na pustyni. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Exēgī monumentum āere perennius rēgālīque sitū pȳramidum altius, quod nōn imber edāx, nōn aquilō impotēns possit dīruere aut innumerābilīs. 2. Stawiłem pomnik ponad spiże trwalszy, wyższy nad ogrom królewskich piramid, którego deszcz uparty ni wściekły Akwilon skruszyć nie zdoła, ani nieprzerwane.
Piramidy w Gizie, XXX w. p.n.e., Egipt, wikimedia.org, CC BY-SA 4.0
Rf4GS1USeIGsJ
Ilustracja interaktywna przedstawia fragment kamiennego nagrobka na cmentarzu Greyfriars Kirkyard. Na płycie napisane jest „Non omnis moriar”. Rzeźba na płycie przedstawia wazę stojącą na podeście. Wokół naczynia owinięty jest wąż. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. annōrum seriēs et fuga temporum. nōn omnis moriar multaque pars meī vītābit Libitīnam; usque ego posterā crēscam laude recēns, dum Capitōlium. 2. następstwo lat, ani gonitwa czasu. Nie cały umrę i znaczna ma cząstka wymknie się Libitynie: sławą u potomnych wciąż młody, będę wzrastał póki na Kapitol.
„Non omnis moriar”, XVI w. n.e., nagrobek na cmentarzu Greyfriars Kirkyard, Edynburg, wikimedia.org, CC BY-SA 4.0
R18TJSKDxbio7
Ilustracja interaktywna przedstawia zachowane pozostałości świątyni Westy w Rzymie. Świątynia zbudowana została na planie koła, jej dach wspierał się na otaczających budynek kolumnach. Dookoła świątyni widoczna jest liczna zielona roślinność. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. scandet cum tacitā virgine pontifex. dīcar, quā violēns obstrepit Aufidus et quā pauper aquae Daunus agrestium rēgnāvit pōpulōrum, ex humilī potēns. 2. kapłan wstępuje z milczącą dziewicą: powiedzą o mnie, że gdzie bystry Aufid szumi, gdzie w wodę niezasobny Daunus chłopskim rządził plemieniem, ja z nizin powstawszy.
Świątynia Westy, VII w. p.n.e., Forum Romanum, Rzym, wikimedia.org, CC BY-SA 3.0
R1EmrQuHiJUdn
Ilustracja interaktywna przedstawia rzeźbę „Melpomene”. Rzeźba ukazuje postać kobiety. Ma ona na głowie ma wieniec z winorośli i winogron. Ubrana jest w długą suknię. Postać stoi, prawą stopę opiera o skałę. Postać w prawej dłoni trzyma maskę teatralną, w lewej zaś kulę. Głowa postaci skierowana jest w lewo. Postać ma neutralny wraz twarzy.Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. prīnceps Aeolium carmen ad Italōs dēdūxisse modōs. sūme superbiam quaesītam meritīs et mihi Delphica laurō cinge volēns, Melpomenē, comam. 2. Pierwszy pieśni eolskie do italskich rytmów przywiodłem. O, możesz być dumna z zasług widomych i delfickim laurem uwieńcz me skronie, wdzięczna Melpomeno.
„Melpomene”, II w. n.e., Glyptoteka Carlsberg, Kopenhaga, wikimedia.org, CC BY-SA 3.0

Źródło i tłumaczenie:Źródło i tłumaczenie:Źródło i tłumaczenie:

Źródło i tłumaczenie:
R1YVPSNDqDF1l1
Ćwiczenie 1
Przetłumacz fragment wiersza: Exēgī monumentum āere perennius
rēgālīque sitū pȳramidum altius,
quod nōn imber edāx, nōn aquilō impotēns
possit dīruere aut innumerābilīs.
R3KobINQS0fQI
Ćwiczenie 2
Na podstawie przeczytanego tekstu wybierz właściwą odpowiedź. Horātius semper Tu uzupełnij habēbit. Warianty odpowiedzi: glōriam, pecūniam, tempus.

Na podstawie przeczytanego tekstu wybierz właściwą odpowiedź.

Horātius semper ___________________ habēbit.

  • glōriam
  • pecūniam
  • tempus

Pojęcie toposu

R1HkGe98BaU2K
Ilustracja przedstawia „Papirus Heraklesa”. Papirus stanowi fragment manuskryptu zawierającego poemat o pracach Herkulesa. Jest to zniszczony upływem czasu fragment papieru, na którym widać ręcznie wykonane zapiski oraz rysunki.
„Papirus Heraklesa”, fragment manuskryptu zawierającego poemat o pracach Herkulesa, III w. p.n.e., Oxford, wikimedia.org, domena publiczna

Topos to zagadnienie z teorii literatury, rozwinięte przez niemieckiego filologa Ernsta Roberta Curtiusa. Oznacza motyw w literaturze i sztuce, który powielany jest w kolejnych tekstach literackich i dziełach sztuki. Powtarzające się motywy sięgają do starożytności i wywodzą się z Biblii oraz mitologii.

RZq4ryB7O2V3C
Ilustracja przedstawia obraz „Plejady” autorstwa Elihu Vedder. Obraz ukazuje grupę półnagich, tańczących kobiet. Kobiety mają ręce wyciągnięte do góry. W dłoniach trzymają wirujące nad ich głowami liny. Końce tych lin świecą żywym światłem. Kobiety wyglądają, jakby były w transie. Dookoła kobiet jest wielobarwne, jasne tło, przypominające wiatr.
Elihu Vedder, „Plejady”, 1885 r., Muzeum Sztuki Metropolitan, Nowy Jork, wikimedia.org, domena publiczna
R1eMSgJKuEbJZ
Ćwiczenie 3
Topos to: utwór literacki opisujący krajobrazy; powtarzający się motyw w literaturze i sztuce; dzieło o tematyce mitologicznej.

Topos - wybrane przykłady z antyku

RbY1ILYAvwc8w
Ilustracja przedstawia obraz „Arkadyjska kraina” autorstwa Thomasa Cole. Obraz ukazuje zieloną dolinę, a w oddali góry. W dolinie znajdują się postaci ludzi, którzy beztrosko spędzają czas na świeżym powietrzu. W oddali, pomiędzy doliną a górami, znajduje się budynek, z którego wydobywa się gęsty dym. Dzieło utrzymane jest w spokojnych i stonowanych odcieniach zieleni oraz szarości. Z obrazu emanuje spokój.
Thomas Cole, „Arkadyjska kraina”, 1834 r., Towarzystwo Historyczne w Nowym Jorku, wikimedia.org, domena publiczna

Topos cykliczności natury - zmiana pór roku związana z mitem o Demeter i Persefonie, która pół roku spędzała na ziemi - czas wiosny i lata, a drugie pół roku w Hadesie - jesień i zima.

Topos Arkadii, krainy szczęśliwości - kraina na Peloponezie pokryta lesistymi górami, w których żyły dziki, wilki i niedźwiedzie. Południowo‑wschodnia część Arkadii, pełna jezior i bagien, była przez dłuższy czas odcięta od kultury i dlatego w wyobraźni poetów greckich uchodziła za kraj pierwotny i szczęśliwy, kraj pasterzy i wszechogarniającej zieleni.

Prośba o wyspy szczęśliwe

A ty mnie na wyspy szczęśliwe zawieź,

wiatrem łagodnym włosy jak kwiaty rozwiej, zacałuj,

ty mnie ukołysz i uśpij, snem muzykalnym zasyp, otumań,

we śnie na wyspach szczęśliwych nie przebudź ze snu.

Pokaż mi wody ogromne i wody ciche,

rozmowy gwiazd na gałęziach pozwól mi słyszeć zielonych,

dużo motyli mi pokaż, serca motyli przybliż i przytul,

myśli spokojne ponad wodami pochyl miłością.

Konstanty Ildefons Gałczyński, Wiersze zebrane , Warszawa 2003.

Topos homo viator (człowieka podróżnika, tułacza) - mit o Odyseuszu, wracającym z wojny trojańskiej do swojej żony, Penelopy. Tułaczka Odyseusza, zanim dociera do Itaki, pełna jest rozlicznych przygód i mitycznych stworów stojących mu na drodze.

Topos nieśmiertelnej sławy poety - wywodzi się z pieśni Horacego Exegi monumentum.

R13oi1qR380Gw
lustracja przedstawia rzeźbę „Głowa Odyseusza”. Postać ma długie, kręcone włosy oraz bujną brodę i długie wąsy. Głowa jest lekko odchylona do tyłu. Odyseusz ma otwarte usta.
„Głowa Odyseusza”, I w. n.e., z willi Tyberiusza w Sperlonga, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
RtmHkFeZOl5nV
Ćwiczenie 4
Przeczytaj zdania dotyczące rodzajów toposów. Podziel je na zgodne z prawdą (PRAWDA) i odbiegające od stanu faktycznego (FAŁSZ). PRAWDA Możliwe odpowiedzi: 1. Mit o Demeter i Persefonie odnosi się do toposu homo viator. 2. Prośba o wyspy szczęśliwe K.I. Gałczyńskiego zawiera odniesienia do toposu arkadyjskiego. 3. Przykładem toposu homo viator w mitologii greckiej jest Achilles. 4. Termin homo viator oznacza człowieka tułacza, podróżnika. 5. Arkadia to kraina w Italii słynąca z wysoko rozwiniętej kultury, zwłaszcza w dużych miastach. 6. Pieśń Horacego Exegi monumentum związana jest z toposem nieśmiertelnej sławy poety. FAŁSZ Możliwe odpowiedzi: 1. Mit o Demeter i Persefonie odnosi się do toposu homo viator. 2. Prośba o wyspy szczęśliwe K.I. Gałczyńskiego zawiera odniesienia do toposu arkadyjskiego. 3. Przykładem toposu homo viator w mitologii greckiej jest Achilles. 4. Termin homo viator oznacza człowieka tułacza, podróżnika. 5. Arkadia to kraina w Italii słynąca z wysoko rozwiniętej kultury, zwłaszcza w dużych miastach. 6. Pieśń Horacego Exegi monumentum związana jest z toposem nieśmiertelnej sławy poety.

Przeczytaj zdania dotyczące rodzajów toposów. Podziel je na zgodne z prawdą (PRAWDA) i odbiegające od stanu faktycznego (FAŁSZ). Umieść odpowiedzi we właściwych miejscach.

Pieśń Horacego <i>Exegi monumentum</i> związana jest z toposem nieśmiertelnej sławy poety., Przykładem toposu <i>homo viator</i> w mitologii greckiej jest Achilles., Mit o Demeter i Persefonie odnosi się do toposu <i>homo viator</i>., Termin <i>homo viator</i> oznacza człowieka tułacza, podróżnika., <i>Prośba o wyspy szczęśliwe</i> K.I. Gałczyńskiego zawiera odniesienia do toposu arkadyjskiego., Arkadia to kraina w Italii słynąca z wysoko rozwiniętej kultury, zwłaszcza w dużych miastach.

PRAWDA  
FAŁSZ  

Pojęcie archetypu

R19sZ08DP3iK9
lustracja przedstawia fotografię Carla Gustawa Junga. Ma on krótkie włosy i wąsy. Mężczyzna ma założone małe, okrągłe okulary. Psycholog ubrany jest w garnitur, jasną koszulę oraz krawat.
Carl Gustaw Jung, XX w., Ortsmuseum Zollikon, Szwajcaria, Wikimedia.org, domena publiczna

Pojęcie archetypu pojawiło się już w starożytnej filozofii greckiej jako pierwowzór, najdoskonalszy wzór, np. w platonizmie archetypem rzeczy materialnych są idee.

Termin archetypu wykorzystał szwajcarski psycholog Carl Jung, który sformułował teorię zbiorowej nieświadomości. Według Junga różnorodność ludzkiego doświadczenia została w pewien sposób zakodowana genetycznie i przekazana następnym pokoleniom. Te pierwotne wzorce i sytuacje wzbudzają takie same uczucia zarówno u czytelnika, jak i u autora. Archetypy według Junga to „czynniki i motywy, które porządkują pewne elementy psychiczne nadając im formę obrazów, i to zawsze w sposób rozpoznawany dopiero na podstawie uzyskanego rezultatu” (zob. bibliografia, pozycja nr 2). Przejawem archetypów są symboliczne obrazy i motywy powtarzające się w mitach, wierzeniach, sztuce różnych epok i kultur, a także w snach. Pod wpływem pism Junga krytycy literatury zaadoptowali pojęcie archetypu i przenieśli je do literatury.

RtQ1DbfbfKORv
Ilustracja przedstawia obraz „Sen i jego brat Śmierć” autorstwa Johna Williama Waterhouse. Obraz ukazuje dwóch młodzieńców siedzących na łóżku z baldachimem. Postaci są pogrążone we śnie. Jeden z młodzieńców prawą ręką obejmuje drugą postać, która śpi wtulona w niego. Na łóżku obok postaci leżą instrumenty muzyczne. W tle widoczne jest okno, za którym znajduje zielona roślinność oraz inny budynek.
John William Waterhouse, „Sen i jego brat Śmierć”, 1874 r., kolekcja prywatna, wikimedia.org, domena publiczna
R5hQ0xgcaoAn7
Ćwiczenie 5
Twórcą pojęcia archetypu związanego z nieświadomością zbiorową jest: Możliwe odpowiedzi: 1. szwajcarski psycholog Carl Gustav Jung, 2. grecki filozof Platon, 3. polski literaturoznawca Jerzy Danielewicz

Twórcą pojęcia archetypu związanego z nieświadomością zbiorową jest:

  • szwajcarski psycholog Carl Gustav Jung
  • grecki filozof Platon
  • polski literaturoznawca Jerzy Danielewicz

Archetyp - wybrane przykłady z antyku

Mądry Starzec, Matka, Bohater, Anima

RHpcS880cXUoh
Ilustracja przedstawia obraz „Tejrezjasz objawia się Odyseuszowi podczas ofiary” autorstwa Henry Fuseli. Obraz ukazuje postać starca o siwych włosach, z długą brodą i wąsami. Starzec odziany jest w krótkie ubranie do kolan, głowę ma nakrytą kapturem długiej peleryny. W prawej dłoni trzyma długą laskę, lewą dłonią wskazuje na postać znajdującą się przed nim. Na ziemi siedzi młodzieniec. Spogląda on z zaciekawieniem na starca. W prawej dłoni trzyma miecz, którym wskazuje na martwe zwierzę leżące obok niego. W tle za starcem widoczny jest wir białych postaci przypominających uwięzione dusze.
Henry Fuseli, „Tejrezjasz objawia się Odyseuszowi podczas ofiary”, 1750 - 1780 r., Muzeum Albertina, Wiedeń, wikimedia.org, domena publiczna

Oto kilka przykładów archetypów wymienionych przez Junga:

Anima - kobiecy pierwiastek człowieka. Jednym z jego stadiów rozwojowych jest Helena, budząca skojarzenia z Heleną Trojańską, najpiękniejszą kobietą na świecie, którą Parys uprowadził ze Sparty, co zapoczątkowało wojnę trojańską. Helena zdobywa sławę na całym świecie, jest piękna, inteligentna, niezależna, choć może niekoniecznie cnotliwa.

Mądry Starzec - w mitologii greckiej uosabiany przez Tejrezjasza, starca - wróżbitę, który pośredniczy w kontaktach ludzi z bogami. Jest jedyną osobą, która potrafi w pełni zrozumieć zarówno bycie mężczyzną, jak i kobietą, ponieważ przez jakiś czas był zamieniony w kobietę. Hera odebrała mu wzrok za wyrażenie opinii, że kobiety są bardziej skłonne do ulegania pokusom miłości, zaś Zeus obdarzył go zdolnością bardzo długiego życia i darem przepowiadania przyszłości.

Matka - jednym z najstarszych bóstw, które wyłoniły się z Chaosu, była Gaja - bogini Ziemi, uosobienie płodności i macierzyństwa. Z jej związku z Uranosem urodziły się nowe pokolenia bogów greckich.

Bohater - heros, pół - człowiek, pół - bóg, obdarzony niezwykłymi zdolnościami, nadludzką siłą, sprytem. Najbardziej znanymi herosami byli Herakles, Perseusz, Tezeusz i Achilles.

RMdkY2qXelyWj
Ilustracja przedstawia obraz „Gaja” autorstwa Anselma Feuerbach. Obraz ukazuje postać nagiej kobiety oraz dziecka. Kobieta ma długie ciemne włosy. Dookoła niej wiruje fragment materiału, który ją częściowo owija. Kobieta lewą rękę uniesioną ma do góry, prawą zaś łapie za materiał koło swojego prawego biodra. Obok postaci kobiety znajduje się nagie dziecko z białymi skrzydłami na plecach. Obie postaci unoszą się w powietrzu.
Anselm Feuerbach, „Gaja”, 1875 r., kolekcja prywatna, Akademia Sztuk Pięknych w Wiedniu, wikimedia.org, domena publiczna
R1dEqdoohp68Q
Ćwiczenie 6
Wyjaśnij na czym polegają poniższe archetypy: Anima, Matka, Mądry Starzec, Bohater.
RIVItRcVh9hby
Ćwiczenie 7
Zapoznaj się ze słownikiem pojęć i wybierz zdania prawdziwe. Możliwe odpowiedzi: 1. Arkadia to kraina idyllicznej szczęśliwości. 2. Utopia to tytuł dzieła Thomasa Moor’a. 3. Utopia to wizja idealnego społeczeństwa. 4. Horacy i Wergiliusz są starożytnymi twórcami idylli. 5. Sielanka to pochwała życia w mieście. 6. Utopia jest nazwą wyspy, z której pochodził ród Atlantów.

Zapoznaj się ze słownikiem pojęć i zaznacz zdania prawdziwe.

  • Arkadia to kraina idyllicznej szczęśliwości.
  • Utopia to tytuł dzieła Thomasa Moor’a.
  • Utopia to wizja idealnego społeczeństwa.
  • Horacy i Wergiliusz są starożytnymi twórcami idylli.
  • Sielanka to pochwała życia w mieście.
  • Utopia jest nazwą wyspy, z której pochodził ród Atlantów.

Słowniki

Słownik pojęć

Idylla
Idylla

sielanka, pogodny utwór opiewający uroki życia wiejskiego, często o tematyce miłosnej. Gatunek wykształcony w starożytności (Teokryt, Wergiliusz).

Utopia
Utopia

termin pochodzący od łacińskiego tytułu dzieła Thomasa Moor`a Utopia (1516), przedstawiającego idealne społeczeństwo zorganizowane na fikcyjnej wyspie Utopia. Oznacza wizję nieistniejącego w rzeczywistości, doskonałego społeczeństwa lub państwa.

Słownik łacińsko‑polski

RqPKuwJCAnXli
Słownik łacińsko-polski.

Galeria dzieł sztuki

R1J6q36EUhNmj
Ilustracja przedstawia rzeźbę „Horacy”. Jest to fragment rzeźby, przedstawiający postać mężczyzny w średnim wieku. Postać w prawej dłoni trzyma kielich. Głowę ma zwróconą w prawą stronę. Mężczyzna ma krótkie włosy i odziany jest szaty charakterystyczna dla okresu starożytnego Rzymu.
„Horacy”, ok. 50 r. n.e., Muzeum Sztuk Pięknych, Boston, Wikimedia.org, domena publiczna
R1W7uQXK69vPr
Ilustracja przedstawia fragment kamiennego nagrobka na cmentarzu Greyfriars Kirkyard. Na płycie napisane jest „Non omnis moriar”. Rzeźba na płycie przedstawia wazę stojącą na podeście. Wokół naczynia owinięty jest wąż.
„Non omnis moriar”, XVI w. n.e., nagrobek na cmentarzu Greyfriars Kirkyard, Edynburg, wikimedia.org, CC BY-SA 4.0
RnWkD6MQ4q1KU
Ilustracja przedstawia rzeźbę „Melpomene”. Rzeźba ukazuje postać kobiety. Kobieta na głowie ma wieniec z winorośli i winogron. Ubrana jest w długą suknię. Postać stoi, prawą stopę opiera o skałę. Postać w prawej dłoni trzyma maskę teatralną, w lewej zaś kulę. Głowa postaci skierowana jest w lewo. Postać ma neutralny wraz twarzy.
„Melpomene”, II w. n.e., Glyptoteka Carlsberg, Kopenhaga, wikimedia.org, CC BY-SA 3.0
R1HkGe98BaU2K
Ilustracja przedstawia „Papirus Heraklesa”. Papirus stanowi fragment manuskryptu zawierającego poemat o pracach Herkulesa. Jest to zniszczony upływem czasu fragment papieru, na którym widać ręcznie wykonane zapiski oraz rysunki.
„Papirus Heraklesa”, fragment manuskryptu zawierającego poemat o pracach Herkulesa, III w. p.n.e., Oxford, wikimedia.org, domena publiczna
RZq4ryB7O2V3C
Ilustracja przedstawia obraz „Plejady” autorstwa Elihu Vedder. Obraz ukazuje grupę półnagich, tańczących kobiet. Kobiety mają ręce wyciągnięte do góry. W dłoniach trzymają wirujące nad ich głowami liny. Końce tych lin świecą żywym światłem. Kobiety wyglądają, jakby były w transie. Dookoła kobiet jest wielobarwne, jasne tło, przypominające wiatr.
Elihu Vedder, „Plejady”, 1885 r., Muzeum Sztuki Metropolitan, Nowy Jork, wikimedia.org, domena publiczna
RbY1ILYAvwc8w
Ilustracja przedstawia obraz „Arkadyjska kraina” autorstwa Thomasa Cole. Obraz ukazuje zieloną dolinę, a w oddali góry. W dolinie znajdują się postaci ludzi, którzy beztrosko spędzają czas na świeżym powietrzu. W oddali, pomiędzy doliną a górami, znajduje się budynek, z którego wydobywa się gęsty dym. Dzieło utrzymane jest w spokojnych i stonowanych odcieniach zieleni oraz szarości. Z obrazu emanuje spokój.
Thomas Cole, „Arkadyjska kraina”, 1834 r., Towarzystwo Historyczne w Nowym Jorku, wikimedia.org, domena publiczna
R13oi1qR380Gw
lustracja przedstawia rzeźbę „Głowa Odyseusza”. Postać ma długie, kręcone włosy oraz bujną brodę i długie wąsy. Głowa jest lekko odchylona do tyłu. Odyseusz ma otwarte usta.
„Głowa Odyseusza”, I w. n.e., z willi Tyberiusza w Sperlonga, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
RtQ1DbfbfKORv
Ilustracja przedstawia obraz „Sen i jego brat Śmierć” autorstwa Johna Williama Waterhouse. Obraz ukazuje dwóch młodzieńców siedzących na łóżku z baldachimem. Postaci są pogrążone we śnie. Jeden z młodzieńców prawą ręką obejmuje drugą postać, która śpi wtulona w niego. Na łóżku obok postaci leżą instrumenty muzyczne. W tle widoczne jest okno, za którym znajduje zielona roślinność oraz inny budynek.
John William Waterhouse, „Sen i jego brat Śmierć”, 1874 r., kolekcja prywatna, wikimedia.org, domena publiczna
RHpcS880cXUoh
Ilustracja przedstawia obraz „Tejrezjasz objawia się Odyseuszowi podczas ofiary” autorstwa Henry Fuseli. Obraz ukazuje postać starca o siwych włosach, z długą brodą i wąsami. Starzec odziany jest w krótkie ubranie do kolan, głowę ma nakrytą kapturem długiej peleryny. W prawej dłoni trzyma długą laskę, lewą dłonią wskazuje na postać znajdującą się przed nim. Na ziemi siedzi młodzieniec. Spogląda on z zaciekawieniem na starca. W prawej dłoni trzyma miecz, którym wskazuje na martwe zwierzę leżące obok niego. W tle za starcem widoczny jest wir białych postaci przypominających uwięzione dusze.
Henry Fuseli, „Tejrezjasz objawia się Odyseuszowi podczas ofiary”, 1750 - 1780 r., Muzeum Albertina, Wiedeń, wikimedia.org, domena publiczna
RMdkY2qXelyWj
Ilustracja przedstawia obraz „Gaja” autorstwa Anselma Feuerbach. Obraz ukazuje postać nagiej kobiety oraz dziecka. Kobieta ma długie ciemne włosy. Dookoła niej wiruje fragment materiału, który ją częściowo owija. Kobieta lewą rękę uniesioną ma do góry, prawą zaś łapie za materiał koło swojego prawego biodra. Obok postaci kobiety znajduje się nagie dziecko z białymi skrzydłami na plecach. Obie postaci unoszą się w powietrzu.
Anselm Feuerbach, „Gaja”, 1875 r., kolekcja prywatna, Akademia Sztuk Pięknych w Wiedniu, wikimedia.org, domena publiczna

Bibliografia

E. R. Curtius, Literatura europejska i łacińskie średniowiecze, Kraków 2005.

C. G. Jung, Archetypy i symbole, Pisma wybrane, przekład J. Prokopiuk, Warszawa 1993.

Oryginalna Azetka. Encyklopedia PWN, Warszawa 2016.

Encyclopedia Britannica - wydanie internetowe