Wady wzroku

Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (World Health Organization, WHO) z 2023 r. wady wzroku występują u ok. 2,2 miliarda ludzi na świecie. To niemal ⅓ całej ludzkości.

Wada wzroku to niezdolność oka do tworzenia ostrego obrazu na siatkówcesiatkówkasiatkówce. Wady tego typu obejmują dalekowzroczność, krótkowzroczność i astygmatyzm.

Dalekowzroczność (nadwzroczność)

Osoby z dalekowzrocznością widzą wyraźnie przedmioty znajdujące się daleko od nich – stąd nazwa wady. Obiekty położone w bliskiej odległości są niewyraźne. Czasami, gdy wada nie jest duża, osoby widzące dobrze z daleka, aby zobaczyć wyraźnie przedmiot, odsuwają go na jak największą od siebie odległość.

Przy dalekowzroczności promienie światła wpadające do oka skupiają się w punkcie położonym za siatkówką. Przyczyną tej wady wzroku jest najczęściej zbyt krótka gałka oczna. Dalekowzroczność wyrównują okulary ze szkłami skupiającymi (soczewki wypukłe, tzw. plusy), które skupiają promienie światła na siatkówce.

R1co0gAwtnovG

Na ilustracji zostało schematycznie pokazane oko jako kula. Przed okiem widzimy równoległe do siebie promienie światła w postaci odcinków. W momencie przejścia przez soczewkę oka ulegają one załamaniu i przecinają się w jednym punkcie znajdującym się za siatkówką oka. Wadę w której promienie przecinają się za siatkówką nazywamy dalekowzrocznością.

RS2vK0zgAMrVU

Na ilustracji zostało schematycznie pokazane oko jako kula. Przed okiem widzimy soczewkę skupiającą. Przed soczewką biegną równoległe do siebie promienie światła w postaci odcinków. W momencie przejścia przez soczewkę ulegają one załamaniu i skupiają się nieznacznie, następnie przechodzą przez soczewkę oka i przecinają się w jednym punkcie znajdującym się na siatkówce oka. W ten sposób korygujemy wadę wzroku zwaną krótkowzrocznością.

Dalekowzroczność zwykle ma podłoże genetyczne. Może także rozwinąć się w wyniku urazu oczu, chorób zakaźnych lub nowotworów w okolicy oczodołów.

Krótkowzroczność

Osoby z krótkowzrocznością widzą wyraźnie przedmioty znajdujące się blisko – stąd nazwa wady. Mają jednak problem z widzeniem obiektów położonych daleko – są one rozmazane, niewyraźne.

R1KalVnqgHrbK

Zdjęcie przedstawia statek na wodzie. Obraz jest rozmazany. Na pierwszym planie znajdują się okulary korygujące trzymane przez osobę stojącą za aparatem. Obraz widziany przez szkła okularów jest prawidłowy.

Wada ta spowodowana jest m.in. nadmiernym wydłużeniem się gałki ocznej w osi przednio‑tylnej. W rezultacie obraz powstaje przed siatkówką zamiast na niej, a  oddalone przedmioty widziane są jako nieostre. Krótkowzroczność korygują okulary ze szkłami rozpraszającymi (wklęsłymi, tzw. minusy).

RIspmJlLIDWQe

Na ilustracji zostało schematycznie pokazane oko jako kula. Przed okiem widzimy równoległe do siebie promienie światła w postaci odcinków. W momencie przejścia przez soczewkę oka ulegają one załamaniu i przecinają się w jednym punkcie znajdującym się przed siatkówką oka. Wadę w której promienie przecinają się przed siatkówką nazywamy krótkowzrocznością.

RZXFcs7qV7btN

Na ilustracji zostało schematycznie pokazane oko jako kula. Przed okiem widzimy soczewkę rozpraszającą. Przed soczewką widzimy równoległe do siebie promienie światła w postaci odcinków. W momencie przejścia przez soczewkę ulegają one rozproszeniu i trafiają na soczewkę oka ulegając załamaniu i przecinają się w jednym punkcie znajdującym się na siatkówce oka. W ten sposób korygujemy wadę, którą nazywamy krótkowzrocznością.

Krótkowzroczność jest zwykle wrodzona. Może się jednak rozwijać w odpowiedzi na czynniki środowiskowe. Długotrwałe czytanie i pisanie przy słabym oświetleniu oraz wielogodzinne korzystanie z telefonu, tabletu czy komputera sprzyjają rozwojowi tej wady.

Astygmatyzm

Osoby z astygmatyzmem widzą obraz rozmyty, nieostry lub zniekształcony w różnych płaszczyznach. Litery mogą wydawać się wykrzywione lub przemieszczone, a linie proste mogą wyglądać na krzywe. Wada ta może powodować trudności z widzeniem przestrzennym.

RewV3fqIftLJ2

Grafika przedstawia porównanie widzenia osoby zdrowej i astygmatyka. Z lewej znajdują się trzy wyraźne litery aio. Z prawej przedstawiono trzy przykłady zaburzonego widzenia w tej wadzie. Litery aio są rozmazane, niewyraźne.

RzooQgb2olSZM

Grafika przedstawia porównanie widzenia osoby o wzroku prawidłowym i osoby z astygmatyzmem. Z lewej wyraźna, prawidłowa grafika przedstawiająca kulę skonstruowaną z linii. Z prawej strony dwa przykłady zaburzeń widzenia tego obiektu u astygmatyka. Jeden obiekt jest spłaszczony, drugi wykrzywiony.

Jest to zniekształcenie obrazu wywołane nieprawidłową krzywizną rogówkirogówkarogówki lub soczewkisoczewkasoczewki. W efekcie, załamywanie światła przez układ optyczny oka w płaszczyźnie poziomej jest inne niż w płaszczyźnie pionowej. Światło skupia się w więcej niż jednym punkcie, w wyniku czego obraz jest niewyraźny.

Korekcję astygmatyzmu można osiągnąć dzięki specjalnie dobranym szkłom cylindrycznym, przesuwając punkty najlepszej ostrości w kierunku siatkówki.

Ra5lkUlbGAAkO

Na ilustracji przedstawiony został bieg promieni w oku astygmatyka bez korekcji. Równoległe promienie świetlne wpadają do oka ulegając załamaniu w wyniku którego przecinają się w dwóch różnych punktach.

REgzvUK4GQVfe

Na ilustracji przedstawiony został bieg promieni w oku astygmatyka z korekcją. Po ustawieniu przed okiem niesymetrycznej soczewki równoległe promienie świetlne ulegają załamaniu, po czym na soczewce oka ulegają kolejnemu załamaniu i przecinają się w jednym punkcie na siatkówce oka.

Główne przyczyny astygmatyzmu to obciążenie genetyczne, mechaniczne urazy oka oraz schorzenie nazywane stożkiem rogówki, w którym dochodzi do zniekształcenia rogówki.

Słownik

Zadania

Bibliografia

Internetowa encyklopedia PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, dostępna na stronie internetowej www.encyklopedia.pwn.pl.

Reece J.B. i in., Biologia Campbella, tłum. K. Stobrawa i in., Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2021, s. 1112‑1116.