R1MYy1orDMlwc1
Ilustracja jest tłem tematu lekcji. Przedstawia widok na Pałac Biskupów Krakowskich w Kielcach od strony dziedzińca. Ukazuje zabudowę z podcieniami i dwiema wieżami krytymi hełmami. Na ilustracji znajduje się czarny pasek z napisem: Ważne dzieła architektury polskiej (do XIX wieku).

Ważne dzieła architektury polskiej (do XIX wieku)

1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

RorTZ1lOm2yoW1
Scenariusz zajęć do pobrania.
Źródło: online skills, cc0.

I. Opanowanie zagadnień z zakresu języka i funkcji plastyki; podejmowanie działań twórczych, w których wykorzystane są wiadomości dotyczące formy i struktury dzieła. Uczeń:

1) wykazuje się znajomością dziedzin sztuk plastycznych: malarstwa, rzeźby, grafiki, architektury (łącznie z architekturą wnętrz), rysunku, scenografii, sztuki użytkowej dawnej i współczesnej (w tym rzemiosła artystycznego); rozumie funkcje tych dziedzin i charakteryzuje ich język; rozróżnia sposoby i style wypowiedzi w obrębie dyscyplin; zna współczesne formy wypowiedzi artystycznej, wymykające się tradycyjnym klasyfikacjom, jak: happening, performance, asamblaż; sztuka nowych mediów;

III. Opanowanie podstawowych wiadomości z zakresu kultury plastycznej, jej narodowego i ogólnoludzkiego dziedzictwa kulturowego. Uczeń:

1) zna dziedzictwo kulturowe najbliższego otoczenia, wymienia zabytki i dzieła architektury (historycznej i współczesnej);

6) rozumie i charakteryzuje na wybranych przykładach z różnych dziedzin pojęcie stylu w sztuce.

Nauczysz się

określić uczucia, które towarzyszą Ci przy odbiorze dzieła architektonicznego;

wskazywać i opisywać ważne dzieła polskiej architektury dawnej;

analizować i opisywać porównawczo dzieła, uwzględniając ich cechy formalne.

Polska architektura

Polska jako kraj o ponad tysiącletniej historii i tradycji, zachwyca bogactwem architektury dawnej. Nie bez znaczenia jest także położenie geograficzne. Region środkowej Europy to miejsce styku wielu kultur. Dzięki krzyżowaniu się różnych wpływów, na terenach polskich wznoszono rozmaite budynki: świątynie, klasztory, zespoły staromiejskie, uniwersytety, zamki, pałace czy dworki. Wyjątkowość polskiej architektury przyciąga tysiące turystów z całego świata, a wiele jej przykładów wyróżniono na Liście Pomników Historii Polski, sporządzanej przez Narodowy Instytut Dziedzictwa.

R1IzgQSbBlaA11
Ilustracja interaktywna przedstawia oficjalne logo pomników historii ustanowione w 2011 roku. Logo składa się z trzech strzelistych, nałożonych na siebie, szarych konturów okien, nawiązujących do stylu gotyckiego. Poniżej znajduje się napis: POMNIK HISTORII. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: Punkt 1: Odznaczenie Pomnik Historii przyznawane jest przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej zabytkom o szczególnym znaczeniu historycznym, kulturalnym lub artystycznym. Obecnie wyróżnienie otrzymało ponad sto obiektów na terenie całego kraju (obiektów na liście stale przybywa).
Oficjalne logo pomników historii ustanowione w 2011 roku, wikimedia.org, domena publiczna

Wybrane przykłady architektury dawnej w Polsce

Zawiłe dzieje naszego państwa sprawiły, że w Polsce wzniesiono wiele pereł architektonicznych. Do czasów współczesnych przetrwała tylko część, ulegając zniszczeniu podczas wojen (szczególnie podczas II Wojny Światowej) oraz w późniejszym okresie, ze względu na niewłaściwą politykę zarzadzania ochroną zabytków i niewielkie fundusze przeznaczane na ich renowację. Mimo tego, na terenach polskich nadal odnaleźć możemy setki przykładów architektury dawnej różnych okresów, od średniowiecza po secesję.

R1On4h1EL8xo51
Zamek w Malborku, XII-XIV wiek, wikimedia.org, domena publiczna

Niezwykle majestatycznym zabytkiem okresu wieków średnich, jest budowany od XIII do XV wieku, gotyckiGotykgotycki Zamek w Malborku. Początkowo stanowił on siedzibę mistrzów zakonu krzyżackiego, przeniesioną do Malborka z Wenecji. Pod koniec XV wieku, gdy Krzyżacy chylili się ku upadkowi, sprzedano zamek polskiemu królowi Kazimierzowi Jagiellończykowi za około 660 kg złota. Od tego czasu dawna stolica Państwa Pruskiego stała się rezydencją królów Polski. Twierdza zbudowana jest na wzniesieniu przy rzece Nogat i otoczona masywnym murem obronnym. Malborski zamek jest największą zachowaną średniowieczną budowlą tego typu w całej Europie.

RnjnHtMzFbnzq1
Ratusz w Poznaniu, XIV w., online-skills, CC BY 3.0

Perłą architektury renesansowej jest zaprojektowany przez włoskiego architekta Jana Baptystę di Quadro Ratusz w Poznaniu. Pierwsza budowla ratusza wzniesiona została na przełomie XIII i XIV wieku w stylu gotyckim. Po wybuchu pożaru przebudowano go w stylu renesansowym. Fasadę budynku zdobią krużgankiKrużganekkrużganki, zaś zakończony jest wysoką attykąAttykaattyką z portretami królów polskich. Ratusz ma trzy wieże. Na pierwszym piętrze znajduje się Sala Rycerska, uważana za jeno z najpiękniejszych renesansowych wnętrz w Polsce. Zdobione sklepienie zachwyca malowidłami polskich i litewskich herbów, postaci biblijnych i planet.

Zabytki architektury polskiej

R1DbVynyNXaJE1
Odpowiedz na pytanie. Jaki obiekt można nazwać „Pomnikiem Historii”:? Możliwe odpowiedzi: 1. taki, który powstał przynajmniej sto lat temu, 2. taki, który znajduje się na liście Światowego Dziedzictwa UNESCO, 3. taki, który ma szczególne znaczenie historyczne, kulturalne lub artystyczne.
Tomasz Poncino, Pałac Biskupów Krakowskich w Kielcach, 1637-1641, Kielce, online-skills, CC BY 3.0

Interesującym zabytkiem jest znajdujący się w województwie świętokrzyskim Pałac Biskupów Krakowskich w Kielcach. Jest to jedyna w Polsce zachowana barokowaBarokbarokowa rezydencja z I połowy XVII wieku. W dawnej rezydencji znajduje się bogata kolekcja dzieł wybitnych polskich malarzy: Witkacego, Stanisława Wyspiańskiego, Jacka Malczewskiego czy Juliusza Kossaka. Warty uwagi jest też pałacowy Skarbiec i przechowywane tam zbiory złotnicze.

R1INt94O3WRSi1
Ilustracja interaktywna przedstawia Zamek Królewski w Warszawie, zaprojektowany przez Mattea Castelliego. Ukazuje obiekt od strony placu. Trzykondygnacyjny budynek jest murowany z czerwonej cegły. Składa się z pięciu skrzydeł, w których znajdują się bramy przejazdowe. Do widocznego na zdjęciu skrzydła południowego przylega kwadratowa wieża zegarowa, zwieńczona hełmem, zwana Wieżą Grodzką. Wieżyczki z hełmami dekorują naroża zamku. Budowla posiada dwuspadowe dachy, kryte dachówką. W tle znajduje się zabudowa Starego Miasta. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: Punkt 1: Zamek Królewski w Warszawie znajduje się na warszawskim Starym Rynku, a cały zespół staromiejski został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO już w 1980 roku.
Matteo Castelli, Gaetano Chiaveri, Zamek Królewski w Warszawie, online-skills, CC BY 3.0
R11FG74p3JvuG1
Ilustracja interaktywna przedstawia Arkady Kubickiego znajdujące się w Warszawie, zaprojektowane przez Jakuba Kubickiego. Ukazuje widok na trzy łuki arkad o ceglanej konstrukcji z białymi pasami wykończeniowymi wokół wejść. Pomiędzy nimi znajdują się okrągłe otwory okienne. Nad arkadami rozciąga się widok na Zamek Królewski. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: Punkt 1: Obecnie Arkady są miejscem organizowania wydarzeń kulturalnych – wystaw, koncertów, przedstawień.
Jakub Kubicki, Arkady Kubickiego, 1818-1821, Warszawa, online-skills, CC BY 3.0
R1Hp3cZGkb2w61
Ilustracja interaktywna przedstawia pałac Izraela Poznańskiego w Łodzi., zaprojektowany przez Hilarego Majewskiego. Pałac jest efektowną budowlą piętrową, krytą dachami płaskimi i mansardowymi (łamanymi), z kopułami i wieżyczkami o spiczastych hełmach. Fasady posiadają wyraźne podziały architektoniczne. Wertykalne wyznaczone są przez pilastry i półkolumny oraz rytmicznie usytuowane pomiędzy nimi półkoliście zamknięte okna, nad którymi znajduje się cokół. Elewacje pokrywają tynki wapienno-piaskowe barwione na żółto. Górę korpusu obiega dookoła tralkowa balustrada oraz alegoryczne rzeźby. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: Punkt 1: W 2015 roku Pałac Izraela Poznańskiego uznano pomnikiem historii, a w jego wnętrzu znajduje się Muzeum Historii Miasta Łodzi.
Hilary Majewski, Juliusz Jung, Pałac Izraela Poznańskiego, 1888-1903, Łódź, online-skills, CC BY 3.0

Zadania

R1es24OW5IXaC
Ćwiczenie 1
Jaki obiekt można nazwać „Pomnikiem Historii”? Możliwe odpowiedzi: 1. Taki, który powstał przynajmniej sto lat temu, 2. Taki, który znajduje się na liście Światowego Dziedzictwa UNESCO, 3. Taki, który ma szczególne znaczenie historyczne, kulturalne lub artystyczne
R1KkCoABOhbTI1
Ćwiczenie 2
Podaj trzy cechy charakteryzujące Zamek w Malborku.
R1NEtqcfbAI2A1
Ćwiczenie 3
Odpowiedz na pytanie. Kto zaprojektował Arkady Zamku Królewskiego w Warszawie? Mozliwe odpowiedzi: 1. Matteo Castelli, 2. Tomasz Poncino, 3. Jakub Kubicki.
R2tP8F15H2sUG1
Ćwiczenie 4
Odpowiedz na pytanie. Gdzie w Polsce znajduje się ratusz z koziołkami na wieży zegarowej? Możliwe odpowiedzi: 1. w Gdańsku, 2. w Krakowie, 3. w Poznaniu.
RF6KCjWBnDI8y1
Ćwiczenie 5
Odpowiedz na pytanie. Jaki styl architektoniczny charakterystyczny jest dla Pałacu Izraela Poznańskiego w Łodzi? Możliwe odpowiedzi: 1. historyzm, 2. eklektyzm, 3. neoklasycyzm.
RUz1U7cunH4cU1
Ćwiczenie 6
Ułóż budowle od najstarszej do najmłodszej: Ratusz w Poznaniu, Pałac Biskupów Krakowskich w Kielcach, Zamek w Malborku, Pałac Izraela Poznańskiego.
R1dFy6HYQz2jG1
Ćwiczenie 7
Odpowiedz na pytanie. Z jakim terminem związana jest definicja: w architekturze dekorowana ścianka wieńcząca budynek, zasłaniająca dach? Możliwe odpowiedzi: 1. arkada, 2. attyka, 3. krużganek.
Polecenie 1
Przeprowadź wywiad na temat zabytków w Twojej okolicy. Dowiedz się, jaki styl reprezentują i podziel się informacjami podczas kolejnej lekcji.
Przeprowadź wywiad na temat zabytków w Twojej okolicy. Dowiedz się, jaki styl reprezentują i podziel się informacjami podczas kolejnej lekcji.

Słownik pojęć

Arkada
Arkada

element architektoniczny składający się z 2 podpór (filarów, kolumn) połączonych łukiem, najczęściej w rzędzie.

Attyka
Attyka

w architekturze: dekorowana ścianka wieńcząca budynek, zasłaniająca dach.

Barok
Barok

epoka, która występował w kulturze europejskiej w XVII wieku i w połowie XVIII wieku, zapoczątkowany we Włoszech, odznaczający się w sztuce przepychem form, bogactwem barw i szczegółów dekoracyjnych.

Eklektyzm
Eklektyzm

łączenie ze sobą elementów różnych stylów architektonicznych.

Gotyk
Gotyk

styl w sztuce średniowiecznej, w architekturze charakteryzujący się strzelistością, zastosowaniem łuków ostrych i witraży.

Historyzm
Historyzm

kierunek w sztuce XIX i początku XX w., którego istotą było naśladowanie wielkich stylów epok minionych.

Klasycyzm
Klasycyzm

okres w sztuce drugiej połowy XVIII i początku XIX wieku, z tendencją do naśladowania wzorów antycznych, zachowania proporcji i oszczędności w stosowaniu elementów dekorujących.

Krużganek
Krużganek

długi ganek biegnący wzdłuż zewnętrznej ściany budynku, zwykle od strony dziedzińca.

encyklopedia.pwn.pl

Galeria dzieł sztuki