Ważne dzieła architektury polskiej (do XIX wieku)
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
I. Opanowanie zagadnień z zakresu języka i funkcji plastyki; podejmowanie działań twórczych, w których wykorzystane są wiadomości dotyczące formy i struktury dzieła. Uczeń:
1) wykazuje się znajomością dziedzin sztuk plastycznych: malarstwa, rzeźby, grafiki, architektury (łącznie z architekturą wnętrz), rysunku, scenografii, sztuki użytkowej dawnej i współczesnej (w tym rzemiosła artystycznego); rozumie funkcje tych dziedzin i charakteryzuje ich język; rozróżnia sposoby i style wypowiedzi w obrębie dyscyplin; zna współczesne formy wypowiedzi artystycznej, wymykające się tradycyjnym klasyfikacjom, jak: happening, performance, asamblaż; sztuka nowych mediów;
III. Opanowanie podstawowych wiadomości z zakresu kultury plastycznej, jej narodowego i ogólnoludzkiego dziedzictwa kulturowego. Uczeń:
1) zna dziedzictwo kulturowe najbliższego otoczenia, wymienia zabytki i dzieła architektury (historycznej i współczesnej);
6) rozumie i charakteryzuje na wybranych przykładach z różnych dziedzin pojęcie stylu w sztuce.
określić uczucia, które towarzyszą Ci przy odbiorze dzieła architektonicznego;
wskazywać i opisywać ważne dzieła polskiej architektury dawnej;
analizować i opisywać porównawczo dzieła, uwzględniając ich cechy formalne.
Polska architektura
Polska jako kraj o ponad tysiącletniej historii i tradycji, zachwyca bogactwem architektury dawnej. Nie bez znaczenia jest także położenie geograficzne. Region środkowej Europy to miejsce styku wielu kultur. Dzięki krzyżowaniu się różnych wpływów, na terenach polskich wznoszono rozmaite budynki: świątynie, klasztory, zespoły staromiejskie, uniwersytety, zamki, pałace czy dworki. Wyjątkowość polskiej architektury przyciąga tysiące turystów z całego świata, a wiele jej przykładów wyróżniono na Liście Pomników Historii Polski, sporządzanej przez Narodowy Instytut Dziedzictwa.
Wybrane przykłady architektury dawnej w Polsce
Zawiłe dzieje naszego państwa sprawiły, że w Polsce wzniesiono wiele pereł architektonicznych. Do czasów współczesnych przetrwała tylko część, ulegając zniszczeniu podczas wojen (szczególnie podczas II Wojny Światowej) oraz w późniejszym okresie, ze względu na niewłaściwą politykę zarzadzania ochroną zabytków i niewielkie fundusze przeznaczane na ich renowację. Mimo tego, na terenach polskich nadal odnaleźć możemy setki przykładów architektury dawnej różnych okresów, od średniowiecza po secesję.
Niezwykle majestatycznym zabytkiem okresu wieków średnich, jest budowany od XIII do XV wieku, gotyckigotycki Zamek w Malborku. Początkowo stanowił on siedzibę mistrzów zakonu krzyżackiego, przeniesioną do Malborka z Wenecji. Pod koniec XV wieku, gdy Krzyżacy chylili się ku upadkowi, sprzedano zamek polskiemu królowi Kazimierzowi Jagiellończykowi za około 660 kg złota. Od tego czasu dawna stolica Państwa Pruskiego stała się rezydencją królów Polski. Twierdza zbudowana jest na wzniesieniu przy rzece Nogat i otoczona masywnym murem obronnym. Malborski zamek jest największą zachowaną średniowieczną budowlą tego typu w całej Europie.
Perłą architektury renesansowej jest zaprojektowany przez włoskiego architekta Jana Baptystę di Quadro Ratusz w Poznaniu. Pierwsza budowla ratusza wzniesiona została na przełomie XIII i XIV wieku w stylu gotyckim. Po wybuchu pożaru przebudowano go w stylu renesansowym. Fasadę budynku zdobią krużgankikrużganki, zaś zakończony jest wysoką attykąattyką z portretami królów polskich. Ratusz ma trzy wieże. Na pierwszym piętrze znajduje się Sala Rycerska, uważana za jeno z najpiękniejszych renesansowych wnętrz w Polsce. Zdobione sklepienie zachwyca malowidłami polskich i litewskich herbów, postaci biblijnych i planet.
Zabytki architektury polskiej
Interesującym zabytkiem jest znajdujący się w województwie świętokrzyskim Pałac Biskupów Krakowskich w Kielcach. Jest to jedyna w Polsce zachowana barokowabarokowa rezydencja z I połowy XVII wieku. W dawnej rezydencji znajduje się bogata kolekcja dzieł wybitnych polskich malarzy: Witkacego, Stanisława Wyspiańskiego, Jacka Malczewskiego czy Juliusza Kossaka. Warty uwagi jest też pałacowy Skarbiec i przechowywane tam zbiory złotnicze.
Zadania
Jaki obiekt można nazwać „Pomnikiem Historii”?
- Taki, który powstał przynajmniej sto lat temu
- Taki, który znajduje się na liście Światowego Dziedzictwa UNESCO
- Taki, który ma szczególne znaczenie historyczne, kulturalne lub artystyczne
Projektantem XIX–wiecznych arkad, zaprezentowanych na fotografii, jest:
- Matteo Castelli
- Tomasz Poncino
- Jakub Kubicki
Gdzie w Polsce znajduje się ratusz z koziołkami na wieży zegarowej?
- W Poznaniu
- W Krakowie
- W Gdańsku
Które określenia pasują do opisu stylu architektonicznego Pałacu Izraela Poznańskiego w Łodzi?
- historyzm
- eklektyzm
- neoklasycyzm
Przyjrzyj się wybranym ilustracjom, przedstawiającym obiekty polskiej architektury dawnej i dopasuj do nich okres historyczny, w którym powstały.
renesans, średniowiecze, historyzm, barok
Określ, które elementy architektoniczne posiadają przedstawione kamienice?
- krużganek
- arkada
- attyka
Słownik pojęć
element architektoniczny składający się z 2 podpór (filarów, kolumn) połączonych łukiem, najczęściej w rzędzie.
w architekturze: dekorowana ścianka wieńcząca budynek, zasłaniająca dach.
epoka, która występował w kulturze europejskiej w XVII wieku i w połowie XVIII wieku, zapoczątkowany we Włoszech, odznaczający się w sztuce przepychem form, bogactwem barw i szczegółów dekoracyjnych.
łączenie ze sobą elementów różnych stylów architektonicznych.
styl w sztuce średniowiecznej, w architekturze charakteryzujący się strzelistością, zastosowaniem łuków ostrych i witraży.
kierunek w sztuce XIX i początku XX w., którego istotą było naśladowanie wielkich stylów epok minionych.
okres w sztuce drugiej połowy XVIII i początku XIX wieku, z tendencją do naśladowania wzorów antycznych, zachowania proporcji i oszczędności w stosowaniu elementów dekorujących.
długi ganek biegnący wzdłuż zewnętrznej ściany budynku, zwykle od strony dziedzińca.
encyklopedia.pwn.pl
Galeria dzieł sztuki
