Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
R1HOcrMfKUS4j1
Ilustracja jest tłem tematu lekcji. Przedstawia fotografię pomarańczowego samochodu osobowego, zaparkowanego przed budynkiem mieszkalnym. Na zdjęciu znajduje się czarny pasek z tekstem: Ważne dzieła polskiej sztuki stosowanej.

Ważne dzieła polskiej sztuki stosowanej

Źródło: online-skills.
m9a3620818e9aa323_0000000000018
1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

RTG5FB7msR74E1
Scenariusz zajęć do pobrania.
Źródło: online-skills.
m9a3620818e9aa323_0000000000021

I. Opanowanie zagadnień z zakresu języka i funkcji plastyki; podejmowanie działań twórczych, w których wykorzystane są wiadomości dotyczące formy i struktury dzieła. Uczeń:

1) wykazuje się znajomością dziedzin sztuk plastycznych: malarstwa, rzeźby, grafiki, architektury (łącznie z architekturą wnętrz), rysunku, scenografii, sztuki użytkowej dawnej i współczesnej (w tym rzemiosła artystycznego); rozumie funkcje tych dziedzin i charakteryzuje ich język; rozróżnia sposoby i style wypowiedzi w obrębie dyscyplin; zna współczesne formy wypowiedzi artystycznej, wymykające się tradycyjnym klasyfikacjom, jak: happening, performance, asamblaż; sztuka nowych mediów;

2) rozróżnia cechy i rodzaje kompozycji w naturze oraz w sztukach plastycznych (odnajduje je w dziełach mistrzów, a także w tworach i zjawiskach przyrody); tworzy różnorodne układy kompozycyjne na płaszczyźnie i w przestrzeni (kompozycje otwarte i zamknięte, rytmiczne, symetryczne, statyczne i dynamiczne); ustala właściwe proporcje poszczególnych elementów kompozycyjnych, umiejętnie równoważy kompozycję, wykorzystując kształt i kontrast form;

4) charakteryzuje i rozróżnia sposoby uzyskania iluzji przestrzeni w kompozycjach płaskich; rozpoznaje rodzaje perspektyw (w tym m.in.: rzędowa, kulisowa, aksonometryczna, barwna, powietrzna, zbieżna); rozpoznaje i świadomie stosuje światłocień, jako sposób uzyskania iluzji przestrzeni; podejmuje działania kreatywne z wyobraźni i z natury, skoncentrowane wokół problematyki iluzji przestrzeni;

6) rozróżnia gatunki i tematykę dzieł w sztukach plastycznych (portret, autoportret, pejzaż, martwa natura, sceny: rodzajowa, religijna, mitologiczna, historyczna i batalistyczna); niektóre z tych gatunków odnajduje w grafice i w rzeźbie; w rysunku rozpoznaje studium z natury, karykaturę, komiks, rozumie, czym jest w sztuce abstrakcja i fantastyka; podejmuje działania z wyobraźni i z natury w zakresie utrwalania i świadomości gatunków i tematów w sztuce, stosuje w tym zakresie różnorodne formy wypowiedzi (szkice rysunkowe, fotografie zaaranżowanych scen i motywów, fotomontaż).

III. Opanowanie podstawowych wiadomości z zakresu kultury plastycznej, jej narodowego i ogólnoludzkiego dziedzictwa kulturowego. Uczeń:

3) rozumie znaczenie twórczości ludowej; rozróżnia różne jej formy; zna pojęcia sztuka ludowa i etnografia;

4) wymienia, rozpoznaje i charakteryzuje najważniejsze obiekty kultury wizualnej w Polsce, wskazuje ich twórców;

5) rozpoznaje wybrane, najbardziej istotne dzieła z dorobku innych narodów;

6) rozumie i charakteryzuje na wybranych przykładach z różnych dziedzin pojęcie stylu w sztuce.

m9a3620818e9aa323_0000000000027
Nauczysz się

ropoznawać wybrane sylwetki twórców polskiej sztuki stosowanej;

wyjaśniać termin sztuka stosowana;

określać uczucia, które towarzyszą przy odbiorze dzieła;

tworzyć opisy wybranych przykładów dzieł sztuki użytkowej.

m9a3620818e9aa323_0000000000029

Czym jest sztuka stosowana?

Wszystkie otaczające nas przedmioty, które wykorzystujemy, oprócz funkcjonalności powinny być także estetyczne. Sztuka użytkowa, inaczej zwana sztuką stosowanąSztuka stosowanasztuką stosowaną, to obiekty codziennego użytku, wykonane lub zaprojektowane przez artystów. Koniec XIX wieku był okresem rewolucji w dziedzinie wzornictwa artystycznego. Zgodnie z założeniami twórców secesji przedmioty wykonywano z dbałością o walory estetyczne i dekoracyjne. Niezwykle popularne stało się rzemiosło artystyczneRzemiosło artystycznerzemiosło artystyczne: kowalstwo czy jubilerstwo. Z czasem jednak masowa produkcja, spowodowana postępem technicznym i przemysłowym, wyparła drogie rękodzieło. Tak powstało wzornictwo przemysłoweWzornictwo przemysłowewzornictwo przemysłowe, do dzisiaj zajmujące się projektowaniem przedmiotów codziennego użytku.

m9a3620818e9aa323_0000000000060

Polska sztuka stosowana

Po latach zaborów, uwaga polskich twórców została skierowana na poszukiwanie wspólnego języka wyrazu, który mógłby stać się stylem narodowym. Ojciec awangardowego artysty - Witkacego, noszący to samo imię Stanisław Witkiewicz, zainicjował charakterystyczny styl zakopiański. Dziś można określić go jako pierwszy, nowoczesny styl w polskiej sztuce stosowanej. Pomysł Witkiewicza, czerpiący z ludowej sztuki Podhala, pod koniec XIX wieku zyskał dużą popularność.

R1BNfNYlbWqA61
Ilustracja interaktywna przedstawia wnętrze muzeum w stylu zakopiańskim. W pomieszczeniu z drewnianymi ścianami stoi biały, kaflowy piec w niebieskie wzory, z żeliwnymi drzwiczkami do paleniska. Na ścianach wiszą różne przedmioty użytkowe oraz ozdoby. Przy ścianie stoją trzy drewniane krzesła ze zdobionymi oparciami. Obok pieca znajduje się drewniane naczynie na wodę. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: Punkt 1: Styl zakopiański miał dotyczyć nie tylko architektury, ale także sztuki użytkowej.
Muzeum Stylu Zakopiańskiego, Zakopane, sezonnazakopane.com, CC BY 3.0

Wraz z początkiem XX stulecia, wpływy sztuki zachodnioeuropejskiej, głównie secesyjnej, spotkały się z poszukiwaniami inspiracji w rodzimej sztuce ludowej. W Krakowie powstało Towarzystwo Polska Sztuka Stosowana, które później przekształciło się w Warsztaty Krakowskie a następnie Spółdzielnię Artystów Ład. Autorzy zrzeszeni w stowarzyszeniach pragnęli tworzyć przedmioty metodami produkcji rzemieślniczej, dodając im nowych wartości, dzięki zaangażowaniu swojego zmysłu estetycznego. Projektowano wówczas meble, wyroby metalowe, skórzane, zabawki, tekstylia, grafikę, a także wnętrza.

W 1925 roku po raz pierwszy zaprezentowano polską sztukę użytkową na Międzynarodowej Wystawie Sztuk Dekoracyjnych w Paryżu. Twórcy związani z Warsztatami Krakowskimi byli autorami architektury polskiego pawilonu, wyposażenia wnętrz oraz eksponatów. Polska wystawa została przyjęta bardzo pozytywnie, a jej twórcy otrzymali łącznie ponad 180 wyróżnień.

RX35oDHlk71yM1
Ilustracja interaktywna przedstawia czarno-białe zdjęcie wnętrza Pawilonu Polskiego, zaprojektowanego przez Józefa Czajkowskiego i Zofię Stryjeńską. Ściany dekorowane są motywami zakopiańskimi. Po obu stronach stoją masywne, drewniane ławki. Sufit podpierają dwie kolumny, rzeźbione w trójkątne wzory, tworzące mozaikę. Wnętrze jest symetryczne. W centralnym punkcie znajdują się otwarte, dwuskrzydłowe drzwi do kolejnego pomieszczenia, w którym stoi rzeźba. Nad drzwiami ścianę dekoruje trójkątne zwieńczenie z zakopiańskimi wzorami, otoczone motywami kwiatowymi. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: Punkt 1: Polska ekspozycja na Międzynarodowej Wystawie Sztuk Dekoracyjnych w Paryżu przedstawiała ideę integracji sztuk. Polegała ona na zatarciu granicy pomiędzy sztukami plastycznymi a użytkowymi. Dzieła zaprezentowane na wystawie łączyły inspiracje sztuką ludową z językiem geometrii i formizmem.
J. Czajkowski, Z. Stryjeńska, Wnętrze Pawilonu Polskiego, Międzynarodowa Wystawa Sztuk Dekoracyjnych w Paryżu, 1925, garvest.com, CC BY 3.0

W latach 30. XX wieku w sztuce użytkowej wyraźnie zaznaczyły się wpływy modernizmu. Ponieważ nie istniał jeszcze zawód projektanta przemysłowego, przygotowywaniem wzorów przemysłowych zajmowali się inżynierowie, architekci lub właściciele zakładów produkcyjnych. W okresie międzywojnia wzornictwo polskie rozwijało się niezwykle szybko, o czym świadczyła działalność firm takich jak Fabryki Porcelany w Ćmielowie czy huty szkła Niemen w Brzozówce.

Po II wojnie światowej sytuacja się zmieniła, a powojenna Polska znalazła się pod wpływem ZSRR. W dobie socjalizmu twórczość projektantów była uzależniona od czynników politycznych, dlatego polska sztuka stosowana rozwijała się powoli. Dostęp do materiałów, nowych technologii i informacji był ograniczony, ale pomimo wielu barier artyści i architekci dbali o estetykę przedmiotów użytkowych, zarówno luksusowych, jak i tych znajdujących się w powszechnym użyciu.

RYlw0DIbxEKq91
Ilustracja interaktywna przedstawia projekt Jana Kurzątkowskiego "Krzesło Piórka". Krzesło jest wykonane z drewna w jasno brązowym kolorze. Oparcie tworzą cienkie listewki rozszerzające się ku górze, które u dołu łączą się w jedną deskę, będącą jednocześnie podstawą. Przednie nogi połączone są poprzeczną deską, która z kolei łączy się wzmocnieniem z tyłem krzesła. Siedzisko jest w kształcie półkola, prosto zakończonego od przodu. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: Punkt 1: Jan Kurzątkowski był jednym z najwybitniejszych polskich projektantów XX wieku, współzałożycielem słynnej Spółdzielni Artystów Ład. Jan Kurzątkowski w swojej twórczości poszukiwał prostoty konstrukcji, wykorzystując łączenia jako element dekoracyjny. Zdobienia uzyskiwał nie dzięki zastosowaniu wyszukanych i rzeźbionych ornamentów czy dekoracyjnych tkanin, lecz dzięki wyeksponowaniu piękna naturalnego usłojenia i rzemieślniczych połączeń drewna. Krzesło Piórka uwidacznia zamiłowanie artysty do eksperymentów z formą.
Jan Kurzątkowski , Krzesło Piórka, 1930 rok, culture.pl, CC BY 3.0

Artystami związanymi z polską sztuką użytkową są m.in. Władysław Strzemiński, Jan Bogusławski, Jan Kurzątkowski, Teresa Kruszewska, Andrzej Wróblewski czy Barbara Hoff.

RXRV2YbWKc4kF1
Ilustracja interaktywna przedstawia projekt tkaniny odzieżowej autorstwa Władysława Strzemińskiego. Na jasnej tkaninie znajdują się linearne wzory. Szare, czarne i brązowe linie nachodzą na siebie i tworzą nieregularne, podłużne kształty. Poza linearnymi obrysami tkaninę dekorują także zielone plamy o podobnych kształtach. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: Punkt 1: Projekt tkaniny sukienkowej autorstwa Władysława Strzemińskiego – jednego z największych artystów awangardowych XX wieku. W latach 1948-1949 Strzemiński stworzył cykl obrazów, zwanych powidokami światła. Były to wielobarwne kompozycje abstrakcyjne, utrwalające wrażenia optyczne wywołane spojrzeniem na słońce, zbudowane z plam i nieregularnych linii. Tkanina jest przykładem połączenia sztuki z projektowaniem przemysłowym - w tym przypadku z przemysłem tekstylnym. Z produkcji tkanin słynęła Łódź, z którą Władysław Strzemiński był szczególnie związany.
Władysław Strzemiński, projekt tkaniny odzieżowej, ok. 1946, sienkiewiczkarol.org, CC BY 3.0
R1ZEL16yIbYtR1
lustracja interaktywna przedstawia samochód Syrenę Sport, zaprojektowany przez Cezarego Nawrota. Jest to pomarańczowa, dwudrzwiowa Syrena z chromowanymi felgami i lusterkami. Lampy przednie przypominają oczy, a poniżej nich jest kratkowany owalny grill. Samochód stoi na tle żółtego budynku ze szklaną witryną. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: Punkt 1: Syrena Sport była samochodem testowym, który na etapie tworzenia miał przynieść wiele rozwiązań, wykorzystywanych później w standardowych modelach. Wykonane z tworzyw sztucznych nadwozie projektu Cezarego Nawrota jest przykładem znakomitego wzornictwa.
projekt nadwozia Cezary Nawrot, Syrena Sport, 1960, wikimedia.org, CC BY-SA 4.0
RIuQC0fDDeqHq1
Ilustracja interaktywna przedstawia projekt fotela autorstwa Romana Modzelewskiego, pod nazwą "RM 58". Czerwone plastikowe siedzisko z oparciem o obłych kształtach, pozbawione jest ostrych krawędzi. Zamontowane jest na czterech cienkich, długich nogach. Fotel stoi w pomieszczeniu na tle drzwi. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: Punkt 1: Bardzo nowatorski projekt fotela Romana Modzelewskiego powstał w 1958 roku. Autor zaproponował organiczny kształt, możliwy do uzyskania dzięki zastosowaniu tworzyw sztucznych. Wzór nie miał odpowiednika w swoim czasie ani w Polsce, ani nigdzie indziej na świecie. Projekt został wdrożony do produkcji dopiero współcześnie przez firmę Vzor, wykorzystującą na nowo polskie projekty z okresu PRL-u.
projekt Roman Modzelewski, RM 58, 1959 rok, produkcja Vzor, urzadzamy.pl, CC BY 3.0
m9a3620818e9aa323_0000000000065

Polski design

Współcześnie coraz większym zainteresowaniem cieszy się unikatowe wzornictwo, powstające w niewielkich firmach projektowych lub w pracowniach indywidualnych artystów‑designerów. Wyjątkowe, funkcjonalneFunkcjonalnośćfunkcjonalne przedmioty produkowane są pojedynczo, w niepowtarzalnych egzemplarzach. Autorskie projekty można podziwiać i kupić w galeriach wzornictwa artystycznego. Obecnie polscy twórcy odnoszą coraz liczniejsze sukcesy, a polska sztuka użytkowa staje się rozpoznawalna na całym świecie. Prestiżowa nagroda w dziedzinie projektowania zwana Red Dot w 2017 roku została przyznana aż 13 Polakom.

RULFExo5RD7iH1
Ilustracja interaktywna przedstawia biurko zaprojektowane przez Tomasza Augustyniaka nazwane "Stand up". Jego konstrukcja oparta jest na dwóch kwadratowych, równoległych względem siebie ramach, wzmocnionych z jednej strony pionowa deską. Pomiędzy ramami, na różnej wysokości zamontowane zostały: blat i półka w białym kolorze. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją: Punkt 1: Polski projektant otrzymał najważniejszą nagrodę, „Oskara” w dziedzinie projektowania, za innowacyjne biurko z regulowaną wysokością blatu.
Tomasz Augustyniak, Biurko „Stand Up”, 2017, culture.pl, CC BY 3.0

Zadania

RM7DtMw4oPdII1
Ćwiczenie 1
Odpowiedz na pytanie. Co oznacza słowo design? Możliwe odpowiedzi: 1. funkcjonalność, 2. projektowanie, 3. oryginalny styl.
Źródło: online-skills.
RFElhDJyldEuT
Ćwiczenie 2
Podaj nazwiska autorów następujących projektów: 1. Krzesło Piórka, 2. nadwozie Syreny Sport, 3. Fotel RM 58.
RVQDl3grQmHAE1
Ćwiczenie 3
Do terminów dobierz właściwe definicje. Termin pierwszy to modernizm. Definicje do wyboru: 1. Wytwarzanie przedmiotów codziennego użytku o walorach artystycznych. 2. Zespół kierunków w kulturze i sztuce przełomu dziewiętnastego i dwudziestego wieku, które charakteryzowały się m.in. przeciwstawieniem się realizmowi i dążyły do zerwania z tradycją. 3. Działalność rzemieślnicza o charakterze artystycznym, obejmująca wytwarzanie przedmiotów dekoracyjnych i użytkowych. 4. Wymyślony przez Stanisława Witkiewicza styl w architekturze i sztuce użytkowej, wzorujący się na motywach podhalańskich. Termin drugi to sztuka stosowana. Definicje do wyboru: Definicje do wyboru: 1. Wytwarzanie przedmiotów codziennego użytku o walorach artystycznych. 2. Zespół kierunków w kulturze i sztuce przełomu dziewiętnastego i dwudziestego wieku, które charakteryzowały się m.in. przeciwstawieniem się realizmowi i dążyły do zerwania z tradycją. 3. Działalność rzemieślnicza o charakterze artystycznym, obejmująca wytwarzanie przedmiotów dekoracyjnych i użytkowych. 4. Wymyślony przez Stanisława Witkiewicza styl w architekturze i sztuce użytkowej, wzorujący się na motywach podhalańskich. Termin trzeci to rzemiosło artystyczne. Definicje do wyboru: 1. Wytwarzanie przedmiotów codziennego użytku o walorach artystycznych. 2. Zespół kierunków w kulturze i sztuce przełomu dziewiętnastego i dwudziestego wieku, które charakteryzowały się m.in. przeciwstawieniem się realizmowi i dążyły do zerwania z tradycją. 3. Działalność rzemieślnicza o charakterze artystycznym, obejmująca wytwarzanie przedmiotów dekoracyjnych i użytkowych. 4. Wymyślony przez Stanisława Witkiewicza styl w architekturze i sztuce użytkowej, wzorujący się na motywach podhalańskich. Termin czwarty to styl zakopiański. Definicje do wyboru: 1. Wytwarzanie przedmiotów codziennego użytku o walorach artystycznych. 2. Zespół kierunków w kulturze i sztuce przełomu dziewiętnastego i dwudziestego wieku, które charakteryzowały się m.in. przeciwstawieniem się realizmowi i dążyły do zerwania z tradycją. 3. Działalność rzemieślnicza o charakterze artystycznym, obejmująca wytwarzanie przedmiotów dekoracyjnych i użytkowych. 4. Wymyślony przez Stanisława Witkiewicza styl w architekturze i sztuce użytkowej, wzorujący się na motywach podhalańskich.
Źródło: online-skills.
R1dyKYXMMV5Dp
Ćwiczenie 4
Wyjaśnij, czym różni się wzornictwo przemysłowe od produkcji masowej?
R18vVHAR53QfU
Ćwiczenie 5
Powiedz, jakie dziedziny wzornictwa reprezentują poniższe przykłady: 1. biurko Tomasza Augustyniaka "Stand up", 2. porcelana z Ćmielowa.
R1GCVPBf6GOUc
Ćwiczenie 6
Odpowiedz na pytanie. Jakie cechy powinien łączyć w sobie dobrze zaprojektowany obiekt użytkowy? Możliwe odpowiedzi: 1. funkcjonalność, 2. wymyślna forma, 3. estetyka.
Polecenie 1
Zastanów się, jakie przedmioty z Twojego otoczenia mają ciekawą formę. Odpowiedz, co powoduje, że są funkcjonalne.
Zastanów się, jakie przedmioty z Twojego otoczenia mają ciekawą formę. Odpowiedz, co powoduje, że są funkcjonalne.
m9a3620818e9aa323_0000000000210

Słownik pojęć

Design
Design

współczesne określenie na projektowanie przedmiotów użytkowych.

Funkcjonalność
Funkcjonalność

przydatność, użyteczność, praktyczność.

Modernizm
Modernizm

zespół kierunków w kulturze i sztuce przełomu XIX i XX wieku, charakteryzujących się m.in. przeciwstawieniem się realizmowi i dążeniem do zerwania z tradycją.

Rzemiosło artystyczne
Rzemiosło artystyczne

działalność rzemieślnicza o charakterze artystycznym, obejmująca wytwarzanie przedmiotów dekoracyjnych i użytkowych.

Sztuka stosowana
Sztuka stosowana

wytwarzanie przedmiotów codziennego użytku o walorach artystycznych.

Styl zakopiański
Styl zakopiański

wymyślony przez Stanisława Witkiewicza styl w architekturze i sztuce użytkowej, wzorujący się na motywach podhalańskich.

Wzornictwo przemysłowe
Wzornictwo przemysłowe

projektowanie wzorów wyrobów przeznaczonych do masowej produkcji, którego celem jest rozwijanie kultury materialnej społeczeństwa przez podnoszenie estetyki wytwarzanych przemysłowo przedmiotów codziennego użytku.

Źródła:

encyklopedia.pwn.pl

sjp.pwn.pl

sjp.pl

m9a3620818e9aa323_0000000000231

Galeria dzieł sztuki