Ważne wydarzenia historyczne w malarstwie polskim cz. 2
Jan Matejko, „Bitwa pod Grunwaldem”, 1875-1878, Muzeum Narodowe w Warszawie, Polska, Wikiemdia, domena publiczna
Ważne daty
1862 – powstaje Stańczyk w wykonaniu Jana Matejki
1875‑1878 – Matejko maluje Bitwę pod Grunwaldem
1879‑1882 – namalowanie obrazu Hołd pruski przez Jana Matejkę
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
R18vTyhWUG5j21
Scenariusz zajęć do pobrania.
Scenariusz zajęć do pobrania.
Źródło: online skills.
I. Opanowanie zagadnień z zakresu języka i funkcji plastyki; podejmowanie działań twórczych, w których wykorzystane są wiadomości dotyczące formy i struktury dzieła. Uczeń:
1) wykazuje się znajomością dziedzin sztuk plastycznych: malarstwa, rzeźby, grafiki, architektury (łącznie z architekturą wnętrz), rysunku, scenografii, sztuki użytkowej dawnej i współczesnej (w tym rzemiosła artystycznego); rozumie funkcje tych dziedzin i charakteryzuje ich język; rozróżnia sposoby i style wypowiedzi w obrębie dyscyplin; zna współczesne formy wypowiedzi artystycznej, wymykające się tradycyjnym klasyfikacjom, jak: happening, performance, asamblaż; sztuka nowych mediów;
2) rozróżnia cechy i rodzaje kompozycji w naturze oraz w sztukach plastycznych (odnajduje je w dziełach mistrzów, a także w tworach i zjawiskach przyrody); tworzy różnorodne układy kompozycyjne na płaszczyźnie i w przestrzeni (kompozycje otwarte i zamknięte, rytmiczne, symetryczne, statyczne i dynamiczne); ustala właściwe proporcje poszczególnych elementów kompozycyjnych, umiejętnie równoważy kompozycję, wykorzystując kształt i kontrast form;
II. Doskonalenie umiejętności plastycznych – ekspresja twórcza przejawiająca się w działaniach indywidualnych i zespołowych. Uczeń:
6) stosuje różnorodne techniki plastyczne (proste techniki graficzne, rzeźbiarskie, malarskie, elementy obrazowania cyfrowego fotograficznego i z wykorzystaniem wybranych graficznych programów komputerowych).
Nauczysz się
rozpoznawać i charakteryzować twórczość Jana Matejki;
wymieniać najważniejsze dzieła Matejki;
określać miejsce przechowywania najważniejszych dzieł Jana Matejki;
Malarstwo o tematyce historycznej, chociaż istniało od stuleci w każdym rozwiniętym kręgu kulturowym, szczególnie chętnie podejmowane było w XIX wieku. Do jego rozkwitu w Polsce bez wątpienia przyczynił się artysta Jan Matejko. Ważne wydarzenia z historii naszego kraju portretowali również Artur Grottger, Henryk Siemiradzki i Wojciech Gerson. W czasach, gdy we Francji zafascynowani światłem i kolorem impresjoniści mieli buntować się przeciwko akademizmowiAkademizmakademizmowi, tworząc podwaliny sztuki nowoczesnej, w Polsce kwitł romantyzmRomantyzmromantyzm.
RxkcQDeuyPeRG1
Ilustracja przedstawia dzieło Jana Matejki pt. „Autoportret”. Obraz przedstawia autoportret Jana Matejki siedzącego na czerwonym fotelu. Ukazuje człowieka przedwcześnie postarzałego, wyczerpanego tytaniczną pracą. Postać ma siwe włosy i długą brodę. Na nosie ma okrągłe okulary i jest ubrany w garnitur z białymi rękawami. Jego poorana bruzdami twarz o przenikliwym spojrzeniu czarnych oczu, naznaczona jest smutkiem i goryczą, a cała postać emanuje niezwykłą, majestatyczną powagą. Grube tomy ksiąg, na których spoczywa paleta z pędzlami, sugerują historyczne pasje artysty i jego powołanie jako malarza narodowych dziejów. Obraz jest wykonany w ciemnych kolorach przypominających smutek. Na ilustracji umieszczony jest niebieski punkt. Po kliknięciu kursorem myszki w punkt wyświetlą się dodatkowe informacje.
Ilustracja przedstawia dzieło Jana Matejki pt. „Autoportret”. Obraz przedstawia autoportret Jana Matejki siedzącego na czerwonym fotelu. Ukazuje człowieka przedwcześnie postarzałego, wyczerpanego tytaniczną pracą. Postać ma siwe włosy i długą brodę. Na nosie ma okrągłe okulary i jest ubrany w garnitur z białymi rękawami. Jego poorana bruzdami twarz o przenikliwym spojrzeniu czarnych oczu, naznaczona jest smutkiem i goryczą, a cała postać emanuje niezwykłą, majestatyczną powagą. Grube tomy ksiąg, na których spoczywa paleta z pędzlami, sugerują historyczne pasje artysty i jego powołanie jako malarza narodowych dziejów. Obraz jest wykonany w ciemnych kolorach przypominających smutek. Na ilustracji umieszczony jest niebieski punkt. Po kliknięciu kursorem myszki w punkt wyświetlą się dodatkowe informacje.
Jan Matejko, „Autoportret”, 1892, Muzeum Narodowe w Warszawie, Polska, wikimedia.org, domena publiczna
RZEAAmItbipiy1
Ilustracja przedstawia Artura Grottera - jednego z czołowych przedstawicieli romantyzmu w malarstwie polskim. Szkic przedstawia postać palącą fajkę, która spogląda na wprost siebie.
Artur Grottger, wikimedia.org, CC BY 3.0
R1e5SLLNWbql21
Ilustracja przedstawia Henryk Siemiradzkiego - malarz będący przedstawicielem nurtu nazywanego akademizmem. Szkic przedstawia postać w eleganckim stroju, która spogląda lekko w bok. Postać posiada charakterystyczny wąs oraz brodę.
Henryk Siemiradzki, wikimedia.org, CC BY 3.0
RXGRJSTeWrVwr1
Ilustracja przedstawia polskiego malarza, pejzażyste, przedstawiciela realizmu Wojciecha Gersona. Obraz ukazuje postać w eleganckim stroju spoglądająca w bok. Mężczyzna widoczny jest od pasa w górę.
Wojciech Gerson, wikimedia.org, CC BY 3.0
Jan Matejko
Jan Matejko pochodził z rodziny polsko‑czeskiej, całe życie pozostał jednak patriotą polskim, który wspierał walki swojego narodu o niepodległość. Już w wieku trzynastu lat rozpoczął naukę w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych. Z malarstwem historycznym zetknął się przebywając na stypendium w Monachium i to prawdopodobnie tam zadecydował, że poświęci mu swoją twórczość. Wielu historyków zarzuca Matejce, że przekłamywał fakty historyczne, malując osoby, których w danym miejscu, czasie i podczas wybranej sceny historycznej, nie miało prawa być. Dotyczy to np. postaci Hugona Kołłątaja w obrazie Bitwa pod Racławicami. Zamierzeniem artysty nie było wyłącznie przedstawianie faktów historycznych, ale także skłanianie do refleksji nad losami Polski, a pozornie błędne osadzenie postaci miało zachęcać do dyskusji.
RpUicYyZs8NV21
Ilustracja przedstawia grobowiec Jana Matejki na krakowskich Rakowicach. W centrum fotografii stoi pomnik przyozdobiony wiązankami z kwiatów. Dookoła stoją znicze. Grobowiec charakteryzują dwie kolumny oraz krzyż na szczycie pomnika. W tle widoczne są mogiły oraz drzewa.
Grobowiec Jana Matejki na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie, Wikimedia, CC BY 3.0
R1IvvzjrBvu431
Ilustracja przedstawia salę z pracami Jana Matejki Muzeum Narodowe w Warszawie. Fotografia przedstawia wnętrze sali. Na niebieskiej ścianie wiszą trzy dzieła malarza.
Sala Matejki Muzeum Narodowe w Warszawie, wikimedia.org, CC BY 3.0
R9XEOT2AiRGNm1
Ilustracja przedstawia obraz Jana Matejki „Kościuszko pod Racławicami”. Obraz ukazuje scenę zbiorową na tle natury. Ubrany w mundurowy frak Kościuszko dokonuje oględzin pobojowiska. Postacie zgromadzone są na polu przed lasem. W rękach trzymają sztandar i kosy. Na pierwszym planie, u dołu leżą polegli w bitwie oraz klęczy modlący się mnich. Prawa strona obrazu jest zatłoczona. Na zdobycznej armacie znajduje się Bartosz Głowacki, ręką trzyma czapkę. Hugo Kołłątaj, ubrany jest na czarno i siedzi na czarnym koniu. Na czele stoją dwaj generałowie. Jeden z nich ubrany jest w napoleońska czapkę opiera się o drzewo. Nad zgromadzonymi ludźmi góruje sztandar. W tle widoczny jest las i błękitne niebo.
Źródło: online skills.
Idee romantyczne, skupiające się wokół świadomości, przynależności narodowej i tożsamości kulturowej, rozbudziły zainteresowanie historią Polski i narodu polskiego. W II połowie XIX wieku tematyka historyczna zyskała szczególną popularność wśród narodów nieposiadających własnego państwa – pomiędzy nimi znajdowali się również Polacy. Tego typu malarstwo miało podtrzymać nadzieje na odzyskanie niepodległości i ducha walki, a także pobudzić tożsamość kulturową narodu w dobie zaborów. Gatunkiem malarstwa historycznego jest batalistyka, czyli obrazy o tematyce bitewnej, przedstawiającej walki.
Stańczyk
Rrlfp4RP0f9bQ1
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz Jana Matejki „Stańczyk”. Ukazuje siedzącego na fotelu mężczyznę z założonymi na brzuchu rękoma i nogami wyciągniętymi do przodu. Tytułowy Stańczyk ma na sobie czerwony strój błazna, lekko pochyloną głowę. Po lewej stronie stoi stolik nakryty ciężkim obrusem, na nim leżą dokumenty. W tle wisi udrapowana, ciemna kotara Z prawej strony znajdują się drzwi do Sali balowej – widać w niej tańczące osoby. Na ilustracje umieszczone są interaktywne punkty zawierające fragmenty dzieła. Pierwszy detal ukazuje zbliżenie na postać Stańczyka, na którego twarzy rysuje się smutek. Drugi przedstawia fragment tła - salę balową, na której bawi się dwór. Trzeci ukazuje widok za oknem, na wieżę wawelskiej katedry i widoczną na niebie kometę.
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz Jana Matejki „Stańczyk”. Ukazuje siedzącego na fotelu mężczyznę z założonymi na brzuchu rękoma i nogami wyciągniętymi do przodu. Tytułowy Stańczyk ma na sobie czerwony strój błazna, lekko pochyloną głowę. Po lewej stronie stoi stolik nakryty ciężkim obrusem, na nim leżą dokumenty. W tle wisi udrapowana, ciemna kotara Z prawej strony znajdują się drzwi do Sali balowej – widać w niej tańczące osoby. Na ilustracje umieszczone są interaktywne punkty zawierające fragmenty dzieła. Pierwszy detal ukazuje zbliżenie na postać Stańczyka, na którego twarzy rysuje się smutek. Drugi przedstawia fragment tła - salę balową, na której bawi się dwór. Trzeci ukazuje widok za oknem, na wieżę wawelskiej katedry i widoczną na niebie kometę.
Jan Matejko, „Stańczyk”, 1862, Muzeum Narodowe w Warszawie, Polska, wikimedia.org, domena publiczna
Obraz olejny Stańczyk ukazuje nadwornego błazna z dworu króla Zygmunta Starego, który siedzi zrezygnowany po odczytaniu listu obwieszczającego utratę twierdzy Smoleńsk. W tamtych czasach Smoleńsk był fortecą, która strzegła wschodnich granic księstwa polsko‑litewskiego, a wraz z jej upadkiem Rosjanie przejęli część ziem polskich. Winą za utratę niepodległości Jan Matejko obarcza władców dawnej Polski, którzy rządzili w sposób nieumiejętny i niegospodarny. Stańczyk, przewidując rozwój wydarzeń historycznych, pozostał bezsilny wobec lekkomyślności władców, oddających się przyjemnościom, a nie polityce. Jego zrezygnowanie i smutek odczytujemy z zamyślonej twarzy oraz rozłożonych w geście bezradności rąk. W tle obrazu obserwujemy beztrosko tańczące pary, a za oknem z lewej strony obrazu - wieżę i kometę, symbol zwiastujący zniszczenie Polski.
Bitwa pod Grunwaldem
RO0yO8kpFl3kW1
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz Jana Matejki "Bitwa pod Grunwaldem". Obraz ukazuje największe zwycięstwo wojsk Polski i Litwy nad Krzyżakami. Część centralna podkreślona jest silnym światłem. Akcja koncentruje się wokół dwóch zamieszczonych w centrum postaci: wielkiego mistrza zakonu Ulricha von Jungingen, ukazanego w śmiertelnym starciu z plebejskimi wojownikami, oraz wielkiego księcia litewskiego Witolda z mieczem wzniesionym do zadania ciosu. Z lewej strony części centralnej znajduje się wielki mistrz zakonu krzyżackiego Ulrich von Jungingen. Jest on ubrany w biały płaszcz z czarnym krzyżem na piersi i siedzi na białym koniu. Z wyrazem przerażenia na twarzy broni się przed atakiem dwóch pieszych wojowników, z których jeden trzyma Włócznię Świętego Maurycego. Witold, bez pancerza i hełmu, ubrany jest w czerwony żupan, a na głowie nosi mitrę. W rozpostartych i podniesionych do góry rękach unosi miecz i tarczę w geście triumfu. Między Witoldem i Jungingenem są dowódca sił polskich Zyndram z Maszkowic i Mikołaj Skunarowski, który po bitwie został przez Jagiełłę wysłany do Krakowa z wieścią o zwycięstwie. Kolejny wojownik trzyma topór i ma na głowie kaptur kata, a u boku jałmużniczkę na monetę od skazańca. Po lewej stronie Jakub Skarbek toczy pojedynek z księciem szczecińskim Kazimierzem. Pośrodku, u dołu obrazu leży umierający wielki komtur Konrad von Liechtenstein, obok którego leży jego hełm. Po prawej obok Liechtensteina leży powalony wraz z koniem książę oleśnicki Konrad VII Biały kierujący trzymanym w ręku berłem w stronę księcia Witolda. Po lewej stronie u góry, za księciem Witoldem toczy się walka o krzyżacką chorągiew, którą Polak wydziera Niemcowi. Natomiast po prawej stronie części centralnej widać trąbiącego rycerza Marcina z Wrocimowic z Chorągwią Wielką Królestwa Polskiego. Sztandar ten dumnie powiewa na wietrze, gdy niemiecki chyli się ku ziemi. Jest to symbolem ostatecznego zwycięstwa Polaków. Blisko centrum kompozycji Mikołaj Skunarowski toczy walkę o proporzec z godłem wielkiego mistrza. Na pierwszym planie pośrodku powalony wraz z koniem książę oleśnicki Konrad Biały kieruje trzymane w ręku berło w stronę księcia Witolda. W prawej części obrazu wyróżnia się postać rycerza czeskiego Jana Žižki, który zamierza się mieczem na komtura tucholskiego Heinricha von Schwelborn. Za nim w głębi Marcin z Wrocimowic, trzymając wysoko chorągiew ziemi krakowskiej, dmie w róg bitewny na znak, że znowu podniesiono sztandar, który upadł w zamęcie walki. Dalej na prawo Zawisza Czarny z Garbowa kopią obala z konia komtura gniewskiego Jana von Wenden. Nieco poniżej ukazany został komtur brandenburski Marquard von Salzbach, którego w chwili ucieczki ściąga z konia jeden z wojowników. Niemal przy prawej krawędzi widnieje postać uciekającego z pola bitwy komtura ze Świecia Heinricha von Plauen. W tle bitwy znajduje się król Władysław Jagiełło wraz ze swoją świtą. Król siedzi na koniu w okolicach lasu, w którym wojsko polsko-litewskie przeczekało Krzyżaków stojących w upale na otwartym polu. Otaczają go polscy dostojnicy. Jednym z nich jest najprawdopodobniej kardynał i doradca polskiego króla Zbigniew Oleśnicki. U jego stóp leży zwyciężony w pojedynku Dippold Kikeritz. Oleśnicki wskazuje kopią niebo, na którym widać postać patrona Polski św. Stanisława ze Szczepanowa z rękami złożonymi w geście modlitwy. W lewym górnym narożniku Matejko ukazał obóz krzyżacki i płonące zabudowania wsi Stębark. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją:
Punkt 1: W centralnej części obrazu, w czerwonym ubraniu, widnieje książę litewski Witold, który wznosi ręce w geście zwycięstwa.
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz Jana Matejki "Bitwa pod Grunwaldem". Obraz ukazuje największe zwycięstwo wojsk Polski i Litwy nad Krzyżakami. Część centralna podkreślona jest silnym światłem. Akcja koncentruje się wokół dwóch zamieszczonych w centrum postaci: wielkiego mistrza zakonu Ulricha von Jungingen, ukazanego w śmiertelnym starciu z plebejskimi wojownikami, oraz wielkiego księcia litewskiego Witolda z mieczem wzniesionym do zadania ciosu. Z lewej strony części centralnej znajduje się wielki mistrz zakonu krzyżackiego Ulrich von Jungingen. Jest on ubrany w biały płaszcz z czarnym krzyżem na piersi i siedzi na białym koniu. Z wyrazem przerażenia na twarzy broni się przed atakiem dwóch pieszych wojowników, z których jeden trzyma Włócznię Świętego Maurycego. Witold, bez pancerza i hełmu, ubrany jest w czerwony żupan, a na głowie nosi mitrę. W rozpostartych i podniesionych do góry rękach unosi miecz i tarczę w geście triumfu. Między Witoldem i Jungingenem są dowódca sił polskich Zyndram z Maszkowic i Mikołaj Skunarowski, który po bitwie został przez Jagiełłę wysłany do Krakowa z wieścią o zwycięstwie. Kolejny wojownik trzyma topór i ma na głowie kaptur kata, a u boku jałmużniczkę na monetę od skazańca. Po lewej stronie Jakub Skarbek toczy pojedynek z księciem szczecińskim Kazimierzem. Pośrodku, u dołu obrazu leży umierający wielki komtur Konrad von Liechtenstein, obok którego leży jego hełm. Po prawej obok Liechtensteina leży powalony wraz z koniem książę oleśnicki Konrad VII Biały kierujący trzymanym w ręku berłem w stronę księcia Witolda. Po lewej stronie u góry, za księciem Witoldem toczy się walka o krzyżacką chorągiew, którą Polak wydziera Niemcowi. Natomiast po prawej stronie części centralnej widać trąbiącego rycerza Marcina z Wrocimowic z Chorągwią Wielką Królestwa Polskiego. Sztandar ten dumnie powiewa na wietrze, gdy niemiecki chyli się ku ziemi. Jest to symbolem ostatecznego zwycięstwa Polaków. Blisko centrum kompozycji Mikołaj Skunarowski toczy walkę o proporzec z godłem wielkiego mistrza. Na pierwszym planie pośrodku powalony wraz z koniem książę oleśnicki Konrad Biały kieruje trzymane w ręku berło w stronę księcia Witolda. W prawej części obrazu wyróżnia się postać rycerza czeskiego Jana Žižki, który zamierza się mieczem na komtura tucholskiego Heinricha von Schwelborn. Za nim w głębi Marcin z Wrocimowic, trzymając wysoko chorągiew ziemi krakowskiej, dmie w róg bitewny na znak, że znowu podniesiono sztandar, który upadł w zamęcie walki. Dalej na prawo Zawisza Czarny z Garbowa kopią obala z konia komtura gniewskiego Jana von Wenden. Nieco poniżej ukazany został komtur brandenburski Marquard von Salzbach, którego w chwili ucieczki ściąga z konia jeden z wojowników. Niemal przy prawej krawędzi widnieje postać uciekającego z pola bitwy komtura ze Świecia Heinricha von Plauen. W tle bitwy znajduje się król Władysław Jagiełło wraz ze swoją świtą. Król siedzi na koniu w okolicach lasu, w którym wojsko polsko-litewskie przeczekało Krzyżaków stojących w upale na otwartym polu. Otaczają go polscy dostojnicy. Jednym z nich jest najprawdopodobniej kardynał i doradca polskiego króla Zbigniew Oleśnicki. U jego stóp leży zwyciężony w pojedynku Dippold Kikeritz. Oleśnicki wskazuje kopią niebo, na którym widać postać patrona Polski św. Stanisława ze Szczepanowa z rękami złożonymi w geście modlitwy. W lewym górnym narożniku Matejko ukazał obóz krzyżacki i płonące zabudowania wsi Stębark. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z informacją:
Punkt 1: W centralnej części obrazu, w czerwonym ubraniu, widnieje książę litewski Witold, który wznosi ręce w geście zwycięstwa.
Jan Matejko, „Bitwa pod Grunwaldem”, 1875-1878, Muzeum Narodowe w Warszawie, Polska, wikimedia.org, domena publiczna
Malowany ponad 3 lata najsłynniejszy obraz polskiego artysty mierzy ok. 4x10 metrów. Przedstawia symbolicznie bitwę pod Grunwaldem z 1410 roku, stoczoną pomiędzy siłami polsko‑litewskimi, a zakonem krzyżackim w momencie, kiedy szala zwycięstwa przechyla się na stronę Władysława Jagiełły. Ogromnych rozmiarów płótno wypełnione jest wielością postaci historycznych i bogatą symbolikąSymbolikasymboliką. Zwróć uwagę na sposób przedstawiania postaci na pracach Jana Matejki – cechuje go pewna teatralność, dynamika, spiętrzona kompozycja. Na pierwszy rzut oka widzimy jedynie wielość splątanych, kotłujących się ciał. Artysta celowo zastosował ten zabieg. Chciał, żeby widz stopniowo odczytywał przedstawione sylwetki postaci historycznych i kolejne elementy symbolicznej układanki obrazu.
Hołd Pruski
R4sHrmrVYKIDP1
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz Jana Matejki "Hołd Pruski". Centrum dzieła zajmuje Zygmunt I Stary i klęczący przed nim Albrecht Hohenzollern. Po prawej stronie ubrany w czerwoną suknię młodziutki Zygmunt August, nad którym pochyla się Piotr Opaliński, ochmistrz dworu. W infule biskupiej biskup krakowski Piotr Tomicki. Z mieczem Matejko przedstawił Hieronima Łaskiego, polskiego dyplomatę na usługach królów Polski, Węgier i Habsburgów, bratanka arcybiskupa Jana Łaskiego. Z berłem w dłoni została sportretowana Bona Sforza jako królowa. Piotr Kmita Sobieński marszałek wielki koronny i wojewoda krakowski unosi w górę rękę. Stańczyk jest odwrócony od ceremonii i odseparowany od tłumu obserwatorów. W lewym dolnym rogu Bartolomeo Berrecci trzyma dokumenty z królewską pieczęcią. Na ilustracji znajdują się interaktywne punkty z informacjami:
Punkt 1: Na obrazie pojawia się Stańczyk – nadworny błazen, który zasłynął z mądrego dowcipu.
Punkt 2: Król Polski Zygmunt I Stary w 1525.
Punkt 3: Mistrz Zakonu Krzyżackiego - Albrecht Hohenzolern, składający przysięgę królowi.
Punkt 4: Pięcioletni nastepca tronu - Zygmunt August, bawiący się łańcuchem, który ma być założony Wielkiemu Mistrzowi.
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz Jana Matejki "Hołd Pruski". Centrum dzieła zajmuje Zygmunt I Stary i klęczący przed nim Albrecht Hohenzollern. Po prawej stronie ubrany w czerwoną suknię młodziutki Zygmunt August, nad którym pochyla się Piotr Opaliński, ochmistrz dworu. W infule biskupiej biskup krakowski Piotr Tomicki. Z mieczem Matejko przedstawił Hieronima Łaskiego, polskiego dyplomatę na usługach królów Polski, Węgier i Habsburgów, bratanka arcybiskupa Jana Łaskiego. Z berłem w dłoni została sportretowana Bona Sforza jako królowa. Piotr Kmita Sobieński marszałek wielki koronny i wojewoda krakowski unosi w górę rękę. Stańczyk jest odwrócony od ceremonii i odseparowany od tłumu obserwatorów. W lewym dolnym rogu Bartolomeo Berrecci trzyma dokumenty z królewską pieczęcią. Na ilustracji znajdują się interaktywne punkty z informacjami:
Punkt 1: Na obrazie pojawia się Stańczyk – nadworny błazen, który zasłynął z mądrego dowcipu.
Punkt 2: Król Polski Zygmunt I Stary w 1525.
Punkt 3: Mistrz Zakonu Krzyżackiego - Albrecht Hohenzolern, składający przysięgę królowi.
Punkt 4: Pięcioletni nastepca tronu - Zygmunt August, bawiący się łańcuchem, który ma być założony Wielkiemu Mistrzowi.
Jan Matejko, „Hołd Pruski” 1879-1882, Muzeum Narodowe w Krakowie, Polska, wikimedia.org, domena publiczna
Obraz olejny Jana Matejki o imponujących rozmiarach, ok. 4x8 metra, przedstawia scenę oddania hołdu przez mistrza zakonu krzyżackiego ówczesnemu królowi Polski – Zygmuntowi I Staremu. Hołd pruski był wydarzeniem, które podkreślało wielkość Polski oraz jej zwycięstwo nad Krzyżakami i jest uznawane za ważny punkt w historii. W centrum obrazu Matejko umiejscowił siedzącą w złotej szacie postać króla i klęczącą przed nim w geście uniżonego poddaństwa sylwetkę Albrechta Hohenzollerna. Zygmunt August, dziedzic tronu polskiego, namalowany został jako 5‑letni chłopczyk w czerwonej sukience.
Szkic
REj3xhgdcygBs1
Ilustracja przedstawia szkic głowy kobiety. Na twarzy postaci widoczny jest strach. Rysunek jest precyzyjny i uwzględnia detale. Szkic uwidacznia zmarszczki mimiczne na czole kobiety. Na ilustracji umieszczony jest niebieski pulsujący punkt. Po kliknięciu kursorem myszki w punkt wyświetlą się dodatkowe informacje.
Ilustracja przedstawia szkic głowy kobiety. Na twarzy postaci widoczny jest strach. Rysunek jest precyzyjny i uwzględnia detale. Szkic uwidacznia zmarszczki mimiczne na czole kobiety. Na ilustracji umieszczony jest niebieski pulsujący punkt. Po kliknięciu kursorem myszki w punkt wyświetlą się dodatkowe informacje.
Szkic, online-skills, CC BY 3.0
Przez całe swoje życie Jan Matejko nie rozstawał się ze szkicownikiem, w którym zapisywał w postaci szybkich rysunków układy ciał, twarze, ubiory, gesty, detale. Swoje zeszyty ze szkicami nazywał Skarbczykami – były to zbiory motywówMotywmotywów, które potem przenosił farbą olejną na płótno. Inspirowały go do tworzenia wielopiętrowych, niezwykle złoconych i skomplikowanych kompozycji.
RmIQVapIsva5A1
lustracja interaktywna przedstawia szkic Jana Matejki „Sobieski pod Wiedniem”. Szkic został wykonany ołówkiem na papierze. Na rysunku widoczne są wstępne zarysy scen znajdujących się na dziele artysty. U dołu znajdują się postacie na koniach. Nad nimi król z buławą, a na samej górze herb. Inne elementy przedstawiają zaledwie zarysy ornamentów. Na ilustracji znajduje się interaktywny punkt z obrazem Matejki o tym samym tytule. Dzieło przedstawia moment wysłania listu do papieża przez króla, informujący o zwycięstwie. Nad znajdującym się w tle obozem tureckim unosi się stado wron. Sobieski ukazany jest w momencie dosiadania konia wielkiego wezyra. Po prawej stronie u dołu ukazane są trzy grupy: jeńcy tureccy, austriaccy żołnierze i wojsko polskie z dowódcami. Na pierwszym planie leżą trupy. W tle pejzażu na niebie znajduje się tęcza.
Jan Matejko, szkic „Sobieski pod Wiedniem”, ok. 1880, desa.art.pl, domena publiczna
RPN0SGgtL9mWf1
Ilustracja przedstawia szkic Jana Matejki, który ukazuje postać Zygmunta III Augusta. Szkic ukazuje króla z profilu. Twarz oddana jest z detalami, a część tułowia to zarys nieoddający szczegółów. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z dziełem malarskim przedstawiającym wizerunek Zygmunta Augusta.
Jan Matejko, szkic Zygmunta Augusta, 1866, ciekawostkihistoryczne.pl, domena publiczna
Zadania
RltMnDW9iToqp
Ćwiczenie 1
Odpowiedz na pytanie. Jaka jest główna tematyka obrazów Jana Matejki? Możliwe odpowiedzi: 1. historyczna, 2. scena rodzajowa, 3. martwa natura.
Odpowiedz na pytanie. Jaka jest główna tematyka obrazów Jana Matejki? Możliwe odpowiedzi: 1. historyczna, 2. scena rodzajowa, 3. martwa natura.
Jaka jest główna tematyka obrazów Jana Matejki?
martwa natura
historyczna
scena rodzajowa
classicmobile
Ćwiczenie 2
R17sDrBFc5GGv1
Odpowiedz na pytanie. Które z podanych dzieł nawiązują do momentów historycznych, świadczących o chwale ojczyzny? Możliwe odpowiedzi: 1. Hołd pruski, 2. Bitwa pod Grunwaldem, 3. Stańczyk.
Odpowiedz na pytanie. Które z podanych dzieł nawiązują do momentów historycznych, świadczących o chwale ojczyzny? Możliwe odpowiedzi: 1. Hołd pruski, 2. Bitwa pod Grunwaldem, 3. Stańczyk.
Źródło: online skills.
static
Ćwiczenie 2
Połącz reprodukcje z odpowiednimi tytułami.
R1cS4aVo6c9K01
Ilustracja do zadania
Źródło: online skills, licencja: CC BY 3.0.
1 - Bitwa od Grunwaldem 2 - Hołd pruski 3 - Stańczyk
C‑1,B‑2,A‑3
Zobacz także
Inna wersja zadania
R1SY5dEU8riSXmb47dfb63e39f4cfd_00000000000071
Inna wersja zadania
Inna wersja zadania
Źródło: online skills, licencja: CC BY 3.0.
classicmobile
Ćwiczenie 3
RchBjqs2H5vMc1
Do terminu przyporządkuj właściwe definicje. Termin pierwszy: batalistyka. Możliwe odpowiedzi: 1. malarstwo o tematyce wojennej, obrazujące bitwy i pole walki, 2. ukryte znacznie, 3. malarstwo przedstawiające sceny z historii, 4. powtarzający się element w kompozycji dzieła sztuki, wątek, postać lub idea. Termin drugi: symbolika. Możliwe odpowiedzi: 1. malarstwo o tematyce wojennej, obrazujące bitwy i pole walki, 2. ukryte znacznie, 3. malarstwo przedstawiające sceny z historii, 4. powtarzający się element w kompozycji dzieła sztuki, wątek, postać lub idea. Termin trzeci: motyw. Możliwe odpowiedzi: 1. malarstwo o tematyce wojennej, obrazujące bitwy i pole walki, 2. ukryte znacznie, 3. malarstwo przedstawiające sceny z historii, 4. powtarzający się element w kompozycji dzieła sztuki, wątek, postać lub idea. Termin czwarty: malarstwo historyczne. Możliwe odpowiedzi: 1. malarstwo o tematyce wojennej, obrazujące bitwy i pole walki, 2. ukryte znacznie, 3. malarstwo przedstawiające sceny z historii, 4. powtarzający się element w kompozycji dzieła sztuki, wątek, postać lub idea.
Do terminu przyporządkuj właściwe definicje. Termin pierwszy: batalistyka. Możliwe odpowiedzi: 1. malarstwo o tematyce wojennej, obrazujące bitwy i pole walki, 2. ukryte znacznie, 3. malarstwo przedstawiające sceny z historii, 4. powtarzający się element w kompozycji dzieła sztuki, wątek, postać lub idea. Termin drugi: symbolika. Możliwe odpowiedzi: 1. malarstwo o tematyce wojennej, obrazujące bitwy i pole walki, 2. ukryte znacznie, 3. malarstwo przedstawiające sceny z historii, 4. powtarzający się element w kompozycji dzieła sztuki, wątek, postać lub idea. Termin trzeci: motyw. Możliwe odpowiedzi: 1. malarstwo o tematyce wojennej, obrazujące bitwy i pole walki, 2. ukryte znacznie, 3. malarstwo przedstawiające sceny z historii, 4. powtarzający się element w kompozycji dzieła sztuki, wątek, postać lub idea. Termin czwarty: malarstwo historyczne. Możliwe odpowiedzi: 1. malarstwo o tematyce wojennej, obrazujące bitwy i pole walki, 2. ukryte znacznie, 3. malarstwo przedstawiające sceny z historii, 4. powtarzający się element w kompozycji dzieła sztuki, wątek, postać lub idea.
Przyporządkuj definicje do podanych określeń.
powtarzający się element w kompozycji dzieła sztuki, wątek, postać lub idea., malarstwo o tematyce wojennej, obrazujące bitwy i pole walki., ukryte znacznie., malarstwo przedstawiające sceny z historii.
Malarstwo historyczne
Batalistyka
Symbolika
Motyw
Źródło: online skills.
static
Ćwiczenie 3
Przyporządkuj definicje do podanych określeń.
A - Symbolika B - Motyw C - Batalistyka D - Malarstwo historyczne
1 - malarstwo o tematyce wojennej, obrazujące bitwy i pole walki. 2 - ukryte znacznie. 3 - malarstwo przedstawiające sceny z historii. 4 - powtarzający się element w kompozycji dzieła sztuki, wątek, postać lub idea.
C‑1,A‑2,D‑3,B‑4
Zobacz także
Inna wersja zadania
R1XIRp1DmZe0Jmb47dfb63e39f4cfd_00000000000081
Ćwiczenie 4
Inna wersja zadania
Inna wersja zadania
Przyporządkuj definicje do podanych określeń.
malarstwo o tematyce wojennej, obrazujące bitwy i pole walki., ukryte znacznie., powtarzający się element w kompozycji dzieła sztuki, wątek, postać lub idea., powtarzający się element w kompozycji dzieła sztuki, wątek, postać lub idea., malarstwo przedstawiające sceny z historii., malarstwo przedstawiające sceny z historii., ukryte znacznie., malarstwo o tematyce wojennej, obrazujące bitwy i pole walki.
Odpowiedzi: A - ukryte znacznie. B - powtarzający się element w kompozycji dzieła sztuki, wątek, postać lub idea. C - malarstwo o tematyce wojennej, obrazujące bitwy i pole walki. D - malarstwo przedstawiające sceny z historii.
Rozwiązanie: 1‑D 2‑C 3‑A 4‑B
RibW0X9IBgusG1
Ilustracja przedstawia obraz Jana Matejki „Stańczyk”. Ukazuje siedzącego na fotelu mężczyznę z założonymi na brzuchu rękoma i nogami wyciągniętymi do przodu. Tytułowy Stańczyk ma na sobie czerwony strój błazna, lekko pochyloną głowę. Po lewej stronie stoi stolik nakryty ciężkim obrusem, na nim leżą dokumenty. W tle wisi udrapowana, ciemna kotara Z prawej strony znajdują się drzwi do Sali balowej – widać w niej tańczące osoby.
Jan Matejko, „Stańczyk”, 1862, Muzeum Narodowe w Warszawie, Polska, domena publiczna
classicmobile
Ćwiczenie 5
R1SIQn5rqhc0D1
Odpowiedz na pytanie. Jaką funkcję na dworze króla Zygmunta I Starego pełnił Stańczyk, który przeszedł do historii i kultury jako postać o mądrym dowcipie i wielkim rozsądku? Możliwe odpowiedzi: 1. Ochmistrz, 2. Doradca królewski, 3. Błazen.
Odpowiedz na pytanie. Jaką funkcję na dworze króla Zygmunta I Starego pełnił Stańczyk, który przeszedł do historii i kultury jako postać o mądrym dowcipie i wielkim rozsądku? Możliwe odpowiedzi: 1. Ochmistrz, 2. Doradca królewski, 3. Błazen.
Jaką funkcję na dworze króla Zygmunta I Starego pełnił Stańczyk, który przeszedł do historii i kultury jako postać o mądrym dowcipie i wielkim rozsądku?
Ochmistrza
Błazna
Doradcy królewskiego
Źródło: online skills.
static
Ćwiczenie 5
Jaką funkcję na dworze króla Zygmunta I Starego pełnił Stańczyk, który przeszedł do historii i kultury jako postać o mądrym dowcipie i wielkim rozsądku?
A - Ochmistrza B - Błazna C - Doradcy królewskiego
B
RMVrwTiK45TvL1
Ilustracja przedstawia obraz Jana Matejki "Hołd Pruski". Centrum dzieła zajmuje Zygmunt I Stary i klęczący przed nim Albrecht Hohenzollern. Po prawej stronie ubrany w czerwoną suknię młodziutki Zygmunt August, nad którym pochyla się Piotr Opaliński, ochmistrz dworu. W infule biskupiej biskup krakowski Piotr Tomicki. Z mieczem Matejko przedstawił Hieronima Łaskiego, polskiego dyplomatę na usługach królów Polski, Węgier i Habsburgów, bratanka arcybiskupa Jana Łaskiego. Z berłem w dłoni została sportretowana Bona Sforza jako królowa. Piotr Kmita Sobieński marszałek wielki koronny i wojewoda krakowski unosi w górę rękę. Stańczyk jest odwrócony od ceremonii i odseparowany od tłumu obserwatorów. W lewym dolnym rogu Bartolomeo Berrecci trzyma dokumenty z królewską pieczęcią.
Jan Matejko, „Hołd Pruski” 1879-1882, Muzeum Narodowe w Krakowie, Polska, wikimedia.org, domena publiczna
classicmobile
Ćwiczenie 6
R1FBtmRLv1rMf1
Odpowiedz na pytanie. Które postaci zostały przedstawione na obrazie Hołd pruski Jana Matejki? Możliwe odpowiedzi: 1. Zygmunt I Stary, Zygmunt August, 2. Zygmunt III Waza, Witold, 3. Albrecht Hohenzollern.
Odpowiedz na pytanie. Które postaci zostały przedstawione na obrazie Hołd pruski Jana Matejki? Możliwe odpowiedzi: 1. Zygmunt I Stary, Zygmunt August, 2. Zygmunt III Waza, Witold, 3. Albrecht Hohenzollern.
Które postaci zostały przedstawione na obrazie Hołd pruski Jana Matejki?
Zygmunt I Stary, Zygmunt August
Zygmunt III Waza, Witold
Albrecht Hohenzollern
Źródło: online skills.
static
Ćwiczenie 6
Które postaci zostały przedstawione na obrazie Hołd pruski Jana Matejki?
A - Zygmunt I Stary, Zygmunt August B - Zygmunt III Waza, Witold C - Albrecht Hohenzollern
A
C
classicmobile
Ćwiczenie 7
R48o2Tu2t9qCj1
Odpowiedz na pytanie. Jak swoje zeszyty ze szkicami nazywał Jan Matejko?
Możliwe odpowiedzi: 1. Skarby, 2. Skarbownica, 3. Skarbczyki.
Odpowiedz na pytanie. Jak swoje zeszyty ze szkicami nazywał Jan Matejko?
Możliwe odpowiedzi: 1. Skarby, 2. Skarbownica, 3. Skarbczyki.
Jak swoje zeszyty ze szkicami nazywał Jan Matejko?
Skarby
Skarbczyki
Skarbownica
Źródło: online skills.
static
Ćwiczenie 7
Jak swoje zeszyty ze szkicami nazywał Jan Matejko?
A - Skarby B - Skarbczyki C - Skarbownica
B
R19DQU5rnvd8S
Ćwiczenie 8
Odpowiedz na pytanie. Do jakiego cyklu dzieł Matejki powstał szkic Zygmunta II Augusta?
Odpowiedz na pytanie. Do jakiego cyklu dzieł Matejki powstał szkic Zygmunta II Augusta?
Czyj wizerunek został umieszczony na poniższym szkicu? Wskaż prawidłową odpowiedź.
Zygmunt August
Kazimierz Wielki
Stanisław August Poniatowski
Polecenie 1
Zapoznałeś się z twórczością Jana Matejki. Jakie odczucia towarzyszą Ci, gdy patrzysz na jego obrazy? Wykonaj swój własny szkicownik. Przygotuj kilka czystych kartek do rysowania oraz ołówek lub węgiel. Poświęć kilkanaście minut na uważną obserwację: wybranej postaci, przedmiotu, rośliny i zwierzęcia. Następnie postaraj się je naszkicować.
R1WeXxTCzczJ71
Uruchom wyobraźnię i zaplanuj ilustrację do mitologicznej przygody Odyseusza, Syzyfa lub Achillesa. Opowiedz, który epizod z życia bohatera został przez Ciebie wybrany i jaką masz wizję plastyczną. Poproś kogoś z klasy o jej zrealizowanie.
Uruchom wyobraźnię i zaplanuj ilustrację do mitologicznej przygody Odyseusza, Syzyfa lub Achillesa. Opowiedz, który epizod z życia bohatera został przez Ciebie wybrany i jaką masz wizję plastyczną. Poproś kogoś z klasy o jej zrealizowanie.
Źródło: ViliusL.
Słownik pojęć
Akademizm
Akademizm
kierunek polegający na bezkrytycznym naśladowaniu klasycznych wzorów w literaturze i sztuce.
Batalistyka
Batalistyka
twórczość poświęcona tematyce wojennej, przedstawiającej pola walki, bitwy. Jest odmianą malarstwa historycznego.
epoka artystyczna w Europie z początku XIX w., odwołująca się do uczuć, natury, ludowości, egzotyki i fantastyki oraz wprowadzająca idee patriotyczne.
Motyw
Motyw
powtarzający się element w kompozycji dzieła sztuki, wątek, postac lub idea.
Symbolika
Symbolika
w sztukach plastycznych jest to nawiązanie do ukrytego znaczenia jakiegoś przedmiotu, np. rękawica to symbol rzuconego wyzwania, rozłożone ręce to symbol bezradności, itd.
Źródło:
sjp.pwn.pl/
mb47dfb63e39f4cfd_0000000000210
Galeria dzieł sztuki
RSVJSR3h2FSRC1
Ilustracja przedstawia obraz Jana Matejki pt. „Stańczyk". Na pierwszym planie obrazu widoczna jest tytułowa postać – odziany w charakterystyczną czerwoną szatę Stańczyk. Siedzi on na masywnym czarnym krześle z lekko wyciągniętymi nogami. Na twarzy błazna maluje się na niej niepokój, jakby Stańczyk przewidywał, co stanie się z jego Ojczyzną. Jego splecione ręce wyrażają dezaprobatę dla działalności władców. Za oknem widać wieżę oraz kometę, która symbolizuje zniszczenie Polski. Paleta użytych barw nie jest szeroka: z ciemnymi zieleniami i brudnymi brązami silnie skontrastowana jest postać Stańczyka ubranego w czerwony strój. W czerwonym, krwawym świetle toną również uczestnicy balu. Kolorystyka wspaniale współgra z tematyką obrazu. Mrok i ciemne barwy oddają pesymizm, czerwień symbolizuje krew, wojnę. Na ilustracji umieszczone są niebieskie pulsujące punkty. Po kliknięciu kursorem myszki w punkt wyświetlą się dodatkowe informacje.
Jan Matejko, „Stańczyk” 1862, Muzeum Narodowe w Warszawie, Polska, wikimedia.org, domena publiczna
R1AOTEzmz8cg91
Ilustracja przedstawia obraz Jana Matejki "Bitwa pod Grunwaldem". Obraz ukazuje największe zwycięstwo wojsk Polski i Litwy nad Krzyżakami. Część centralna podkreślona jest silnym światłem. Akcja koncentruje się wokół dwóch zamieszczonych w centrum postaci: wielkiego mistrza zakonu Ulricha von Jungingen, ukazanego w śmiertelnym starciu z plebejskimi wojownikami, oraz wielkiego księcia litewskiego Witolda z mieczem wzniesionym do zadania ciosu. Z lewej strony części centralnej znajduje się wielki mistrz zakonu krzyżackiego Ulrich von Jungingen. Jest on ubrany w biały płaszcz z czarnym krzyżem na piersi i siedzi na białym koniu. Z wyrazem przerażenia na twarzy broni się przed atakiem dwóch pieszych wojowników, z których jeden trzyma Włócznię Świętego Maurycego. Witold, bez pancerza i hełmu, ubrany jest w czerwony żupan, a na głowie nosi mitrę. W rozpostartych i podniesionych do góry rękach unosi miecz i tarczę w geście triumfu. Między Witoldem i Jungingenem są dowódca sił polskich Zyndram z Maszkowic i Mikołaj Skunarowski, który po bitwie został przez Jagiełłę wysłany do Krakowa z wieścią o zwycięstwie. Kolejny wojownik trzyma topór i ma na głowie kaptur kata, a u boku jałmużniczkę na monetę od skazańca. Po lewej stronie Jakub Skarbek toczy pojedynek z księciem szczecińskim Kazimierzem. Pośrodku, u dołu obrazu leży umierający wielki komtur Konrad von Liechtenstein, obok którego leży jego hełm. Po prawej obok Liechtensteina leży powalony wraz z koniem książę oleśnicki Konrad VII Biały kierujący trzymanym w ręku berłem w stronę księcia Witolda. Po lewej stronie u góry, za księciem Witoldem toczy się walka o krzyżacką chorągiew, którą Polak wydziera Niemcowi. Natomiast po prawej stronie części centralnej widać trąbiącego rycerza Marcina z Wrocimowic z Chorągwią Wielką Królestwa Polskiego. Sztandar ten dumnie powiewa na wietrze, gdy niemiecki chyli się ku ziemi. Jest to symbolem ostatecznego zwycięstwa Polaków. Blisko centrum kompozycji Mikołaj Skunarowski toczy walkę o proporzec z godłem wielkiego mistrza. Na pierwszym planie pośrodku powalony wraz z koniem książę oleśnicki Konrad Biały kieruje trzymane w ręku berło w stronę księcia Witolda. W prawej części obrazu wyróżnia się postać rycerza czeskiego Jana Žižki, który zamierza się mieczem na komtura tucholskiego Heinricha von Schwelborn. Za nim w głębi Marcin z Wrocimowic, trzymając wysoko chorągiew ziemi krakowskiej, dmie w róg bitewny na znak, że znowu podniesiono sztandar, który upadł w zamęcie walki. Dalej na prawo Zawisza Czarny z Garbowa kopią obala z konia komtura gniewskiego Jana von Wenden. Nieco poniżej ukazany został komtur brandenburski Marquard von Salzbach, którego w chwili ucieczki ściąga z konia jeden z wojowników. Niemal przy prawej krawędzi widnieje postać uciekającego z pola bitwy komtura ze Świecia Heinricha von Plauen. W tle bitwy znajduje się król Władysław Jagiełło wraz ze swoją świtą. Król siedzi na koniu w okolicach lasu, w którym wojsko polsko-litewskie przeczekało Krzyżaków stojących w upale na otwartym polu. Otaczają go polscy dostojnicy. Jednym z nich jest najprawdopodobniej kardynał i doradca polskiego króla Zbigniew Oleśnicki. U jego stóp leży zwyciężony w pojedynku Dippold Kikeritz. Oleśnicki wskazuje kopią niebo, na którym widać postać patrona Polski św. Stanisława ze Szczepanowa z rękami złożonymi w geście modlitwy. W lewym górnym narożniku Matejko ukazał obóz krzyżacki i płonące zabudowania wsi Stębark.
Jan Matejko, „Bitwa pod Grunwaldem”, 1875-1878, Muzeum Narodowe w Warszawie, Polska, Wikiemdia, domena publiczna
RMVrwTiK45TvL1
Ilustracja przedstawia obraz Jana Matejki "Hołd Pruski". Centrum dzieła zajmuje Zygmunt I Stary i klęczący przed nim Albrecht Hohenzollern. Po prawej stronie ubrany w czerwoną suknię młodziutki Zygmunt August, nad którym pochyla się Piotr Opaliński, ochmistrz dworu. W infule biskupiej biskup krakowski Piotr Tomicki. Z mieczem Matejko przedstawił Hieronima Łaskiego, polskiego dyplomatę na usługach królów Polski, Węgier i Habsburgów, bratanka arcybiskupa Jana Łaskiego. Z berłem w dłoni została sportretowana Bona Sforza jako królowa. Piotr Kmita Sobieński marszałek wielki koronny i wojewoda krakowski unosi w górę rękę. Stańczyk jest odwrócony od ceremonii i odseparowany od tłumu obserwatorów. W lewym dolnym rogu Bartolomeo Berrecci trzyma dokumenty z królewską pieczęcią.
Jan Matejko, „Hołd Pruski” 1879-1882, Muzeum Narodowe w Krakowie, Polska, wikimedia.org, domena publiczna
RLb03ttLezkgP1
Ilustracja przedstawia dzieło Jana Matejki pt. „Autoportret”. Obraz przedstawia autoportret Jana Matejki siedzącego na czerwonym fotelu. Ukazuje człowieka przedwcześnie postarzałego, wyczerpanego tytaniczną pracą. Postać ma siwe włosy i długą brodę. Na nosie ma okrągłe okulary i jest ubrany w garnitur z białymi rękawami. Jego poorana bruzdami twarz o przenikliwym spojrzeniu czarnych oczu, naznaczona jest smutkiem i goryczą, a cała postać emanuje niezwykłą, majestatyczną powagą. Grube tomy ksiąg, na których spoczywa paleta z pędzlami, sugerują historyczne pasje artysty i jego powołanie jako malarza narodowych dziejów. Obraz jest wykonany w ciemnych kolorach przypominających smutek.
Jan Matejko, „Autoportret”, 1892, Muzeum Narodowe w Warszawie, Polska, wikimedia.org, domena publiczna
R9XEOT2AiRGNm1
Ilustracja przedstawia obraz Jana Matejki „Kościuszko pod Racławicami”. Obraz ukazuje scenę zbiorową na tle natury. Ubrany w mundurowy frak Kościuszko dokonuje oględzin pobojowiska. Postacie zgromadzone są na polu przed lasem. W rękach trzymają sztandar i kosy. Na pierwszym planie, u dołu leżą polegli w bitwie oraz klęczy modlący się mnich. Prawa strona obrazu jest zatłoczona. Na zdobycznej armacie znajduje się Bartosz Głowacki, ręką trzyma czapkę. Hugo Kołłątaj, ubrany jest na czarno i siedzi na czarnym koniu. Na czele stoją dwaj generałowie. Jeden z nich ubrany jest w napoleońska czapkę opiera się o drzewo. Nad zgromadzonymi ludźmi góruje sztandar. W tle widoczny jest las i błękitne niebo.
Źródło: online skills.
RmIQVapIsva5A1
lustracja interaktywna przedstawia szkic Jana Matejki „Sobieski pod Wiedniem”. Szkic został wykonany ołówkiem na papierze. Na rysunku widoczne są wstępne zarysy scen znajdujących się na dziele artysty. U dołu znajdują się postacie na koniach. Nad nimi król z buławą, a na samej górze herb. Inne elementy przedstawiają zaledwie zarysy ornamentów. Na ilustracji znajduje się interaktywny punkt z obrazem Matejki o tym samym tytule. Dzieło przedstawia moment wysłania listu do papieża przez króla, informujący o zwycięstwie. Nad znajdującym się w tle obozem tureckim unosi się stado wron. Sobieski ukazany jest w momencie dosiadania konia wielkiego wezyra. Po prawej stronie u dołu ukazane są trzy grupy: jeńcy tureccy, austriaccy żołnierze i wojsko polskie z dowódcami. Na pierwszym planie leżą trupy. W tle pejzażu na niebie znajduje się tęcza.
Jan Matejko, szkic „Sobieski pod Wiedniem”, ok. 1880, desa.art.pl, domena publiczna
RPN0SGgtL9mWf1
Ilustracja przedstawia szkic Jana Matejki, który ukazuje postać Zygmunta III Augusta. Szkic ukazuje króla z profilu. Twarz oddana jest z detalami, a część tułowia to zarys nieoddający szczegółów. Na ilustracji umieszczony jest interaktywny punkt z dziełem malarskim przedstawiającym wizerunek Zygmunta Augusta.
Jan Matejko, szkic Zygmunta Augusta, 1866, ciekawostkihistoryczne.pl, domena publiczna
mb47dfb63e39f4cfd_0000000000215
Bibliografia
Jarosław Krawczyk, Matejko i historia., Instytut Sztuki PAN, Warszawa 1990.
Marek Henryk Słoczyński, Matejko., Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2000.
Mieczysław Treter, Matejko: Osobowość artysty, twórczość, forma i styl., Książnica Atlas, Lwów 1939.
Stanisława Serafińska, Jan Matejko: Wspomnienia rodzinne., Wydawnictwo Literackie, Kraków 1958.
