Wędrówka bohatera Małej Apokalipsy jako próba odnalezienia prawdy o sobie i otaczającej rzeczywistości

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń:

• utrwala wiadomości o utworach literackich zawierających motyw wędrówki,

• podaje przykłady utworów i sposób realizacji motywu,

• wyjaśnia funkcjonowanie motywu w lekturze.

b) Umiejętności

Uczeń potrafi:

• wskazać elementy symboliki: wędrówka, Golgota, całopalenie,

• omówić warstwę symboliczną utworu,

• dowieść analogii pomiędzy biblijną Apokalipsą a Małą Apokalipsą.

2. Metoda i forma pracy

Praca z tekstem, dyskusja, nauczanie sytuacyjne, praca w grupach

3. Środki dydaktyczne

Egzemplarze Małej Apokalipsy Tadeusza Konwickiego

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Motyw wędrówki i sposoby jego realizacji – podanie przykładów literackich.

b) Faza realizacyjna

1. Analiza poszczególnych elementów w symbolicznej warstwie utworu: wędrówka, Golgota, całopalenie, Apokalipsa i mała apokalipsa.

2. Wędrówka:

1. równoznaczna drodze krzyżowej, Golgocie, której trud został podjęty w celu:

• wstrząśnięcia społeczeństwem polskim, wybudzenia go z narodowego letargu

• odkupienia win i grzechów społeczeństwa, w którym dokonało się „rozdrobnienie” Antychrysta

• uzyskania szansy na nieśmiertelność poprzez śmierć majestatyczną i niezwykłą

• wykonania woli aparatu nadrzędnego, „tajemniczego aparatu zbuntowanych”

• dokonania całopalenia na ołtarzu ofiarnym: „Ale zanim mój wszechświat rozpadnie się w gruzy, rozsypie na atomy, eksploduje w próżni, czeka mnie jeszcze ostatni kilometr mojej Golgoty (…) ostatnich kilka szczebli w dół albo w górę po drabinie bezsensu, dla dobra swego kraju”

2. równoznaczna obsesji śmierci i jako taka podjęta w celu:

• odnalezienia prawdy o życiu

• uzyskaniu odpowiedzi na nękające narratora pytania i wątpliwości (dominuje nastrój melancholii i rezygnacji – zamiast bólu i rozpaczy)

3. Przyczyny i cel wędrówki:

1. Punkt odniesienia stanowi dzieciństwo głównego bohatera – motyw prywatnej mitologii. To świat dzieciństwa właśnie, świat bezpowrotnie minionej przeszłości zaszczepił w bohaterze owe „siły fatalne”, które zmusiły go do podjęcia wędrówki: ambicja, kac moralny, potrzeba odnalezienia sensu – tu: sensu ofiary, jaką przyszło mu złożyć dla dobra ogółu.

2. Kolejne etapy poszukiwań wyznaczają następujące spotkania: siwobrodego akowca, Bułata, Nadjeżdy, Kolki Nahałowa, Edwarda Szmidta, Huberta, Jana.

3. Odkrycie:

• świata pozbawionego hierarchii

• świata dwuznaczności: poetyka oniryzmu, motyw Everymana

• surrealistycznego snu na jawie

• świata rozmazanych znaczeń

• świata na niby, pozbawionego rzeczy trwałych i wartości budzących pewność i zaufanie

• świata zrelatywizowanych wartości

Zło otaczającego świata sprawia, że bohater postrzega go w sposób groteskowy i karykaturalnie zdeformowany. Groteska jednak nie chroni bohatera przed myślami katastroficznymi, eschatologicznymi. W rozmowie z Nadjeżdą wyzna: „Najlepszy jednak byłby koniec świata. Poszlibyśmy razem, objęci do czyśćca. Razem z wrogami i z przyjaciółmi. Z walizeczką świętości i wagonem grzechów”.

c) Faza podsumowująca

1. Dyskusja podsumowująca obraz świata odkrytego przez bohatera w trakcie jego wędrówki ulicami socjalistycznej Warszawy.

2. Wstęp do dyskusji na temat symbolicznej wymowy tytułu powieści: Jakie skojarzenia nasuwa wyrażenie mała apokalipsa?

5. Bibliografia

T. Konwicki, Mała Apokalipsa, Wyd. Alfa, Warszawa 1988.

6. Załączniki

a) Zadanie domowe

Zastanówcie się nad symboliczną wymową tytułu powieści. Przygotujcie cytaty wyjaśniające apokaliptyczną wizję Tadeusza Konwickiego.

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

Scenariusz lekcji dla klasy III; cykl pięciu lekcji poświęconych analizie Małej Apokalipsy Tadeusza Konwickiego (lekcja 4.). Wszelkie cytaty zawarte w scenariuszu pochodzą z: Mała Apokalipsa, T. Konwickiego,Wyd. Alfa, Warszawa 1988.