Wędrówka tropem Heraklesa
nauczysz się wskazywać na mapie miejsca prac Heraklesa,
zdefiniujesz pojęcie „heros”,
wyjaśnisz analogię zaistniałą między losami filmowego Herkulesa i Supermana,
poznasz związki frazeologiczne pochodzące z mitów.
Herakles to bohater mitologii greckiej, który według jednych źródeł był synem Dzeusa i królowej Alkmeny, co bardzo złościło żonę Dzeusa, Herę, zaś według innych – synem Alkmeny i Amfitriona. Niewątpliwie od urodzenia był dzieckiem niezwykłym, obdarzonym nadludzką siłą. Odpowiednikiem greckiego herosa Heraklesa jest rzymski Herkules. Czczono go jako opiekuna podróżnych, handlarzy, a przede wszystkim żołnierzy. Przed wyruszeniem na wojnę rzymscy żołnierze zwracali się do niego, prosząc o pomoc w zwycięstwie. Rzymianie posiadali wiele własnych mitów opowiadających o bohaterskich czynach Herkulesa. Jeden z nich głosi, że heros miał pokonać Kukusa – trzygłowego olbrzymiego potwora ziejącego ogniem, który zamieszkiwał grotę pod AwentynemAwentynem i nękał tamtejszych mieszkańców.
Herakles (Herkules) na zawsze zapisał się w kulturze europejskiej jako zwycięski bohater, którego nikt nie zdołał pokonać.
Przypomnij sobie mit o dwunastu pracach Heraklesa z materiału Z maczugą, łukiem, w skórze lwaZ maczugą, łukiem, w skórze lwa.
Zapoznaj się z mapą interaktywną, a następnie wykonaj polecenia.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/b/Pa5pz7ucf
Mapa interaktywna pt. „Prace Heraklesa”
Mapa przedstawia północno‑wschodnią część basenu Morza Śródziemnego. Na mapie zaznaczone zostały nazwy 12 miejsc wraz z opisem prac, które wykonywał w nich Herakles, tj.:
Nemea - zabicie lwa nemejskiego,
Lerna - zabicie hydry lernejskiej,
Stymfalos - wypłoszenie ptaków stymfalijskich,
góry Arkadii - pojmanie łani ceryntyjskiej,
Erymant - pojmanie dzika erymantejskiego,
Elida - oczyszczenie stajni Augiasza,
Kreta - pojmanie byka kreteńskiego,
Tracja - pojmanie klaczy Diomedesa,
wybrzeża Morza Czarnego - Scytia - zdobycie pasa królowej Amazonek,
Południowe wybrzeże Hiszpanii - uprowadzenie stada Geryona,
Góry Atlas - zdobycie jabłek z Gaju Hesperyd,
Półwysep Mani, miasto Tajnaros, wejście do krainy zmarłych - uprowadzenie Cerbera z Hadesu.
Mapa składa się z warstwy bazowej i 1 warstwy dodatkowej.
Opis warstwy bazowej:
Mapa przedstawia północno‑wschodnią część basenu Morza Śródziemnego. Na mapie uwzględnione zostało ukształtowanie linii brzegowej. Na mapie znajdują się:
Półwysep Bałkański (Grecja),
Azja,
Półwysep Apeniński,
najważniejsze wyspy: Kreta, Sycylia, Sardynia, Korsyka.
Od południa mapę zamyka fragment linii brzegowej Afryki Północnej. Na mapie zostało uwzględnione ukształtowanie powierzchni lądów. Na mapie zaznaczone zostały krainy historyczne starożytnej Grecji, która swym zasięgiem obejmowała południową część Półwyspu Bałkańskiego, wyspy na Morzu Egejskim oraz wybrzeża Azji Mniejszej.
Warstwy dodatkowe:
Warstwa 1 - Miejsce wypraw Heraklesa.
Mapa przedstawia północno‑wschodnią część basenu Morza Śródziemnego. Na mapie zaznaczone zostały nazwy 12 miejsc wraz z opisem prac, które wykonywał w nich Herakles, tj.:
Nemea - zabicie lwa nemejskiego,
Lerna - zabicie hydry lernejskiej,
Stymfalos - wypłoszenie ptaków stymfalijskich,
Arkadia - pojmanie łani ceryntyjskiej,
Erymant - pojmanie dzika erymantejskiego,
Elida - oczyszczenie stajni Augiasza,
Kreta - pojmanie byka kreteńskiego,
Tracja - pojmanie klaczy Diomedesa,
Scytia - zdobycie pasa królowej Amazonek,
Południowe wybrzeże Hiszpanii - uprowadzenie stada Geryona,
Atlas - zdobycie jabłek z Gaju Hesperyd,
Hades - uprowadzenie Cerbera z Hadesu.
Na warstwie 1 znajduje się 20 punktów z dodatkowymi informacjami:
Punkt 1 - Przyniesienie lwa nemejskiego.
Punkt z dodatkowymi informacjami zawiera również grafikę: Obraz Rubensa przedstawia nagiego, umięśnionego mężczyznę, który dusi ogromnego lwa, trzymając go mocno za szyję. Nagie plecy mężczyzny są mocno napięte. Mężczyzna stoi na martwym lamparcie, który ma otwartą paszczę. Lew również obejmuje mężczyznę łapami, ma otwarty pysk, obnażone zęby i otwartą paszczę. Scena rozgrywa się w jaskini, w tle widać góry i krzewy rosnące u wejścia do jaskini.
Punkt 2 - Nemea.
Nemea, starożytne miasto greckie, leżące w Koryntii na Peloponezie. Miejsce to słynie z legendy o lwie nemejskim, zabitym przez Heraklesa. W starożytności znajdowało się tu sanktuarium Zeusa oraz stadion olimpijski na 30 tys. osób, na którym rozgrywały się igrzyska ku jego czci. Punkt z dodatkowymi informacjami zawiera również grafikę: Zdjęcie przedstawia ruiny doryckiej świątyni na tle niebieskiego nieba. Zachowały się jedynie kamienne, zniszczone kolumny. Jest ich dziewięć, cztery z nich są połączone kamiennymi blokami. Pod kolumnami znajduje się kamienna posadzka, na której stoją bloki kamienne. W tle niebo z chmurami i zielone wzgórza..
Punkt 3 - Zabicie hydry lernejskiej.
Punkt z dodatkowymi informacjami zawiera również grafikę: Obraz przedstawia nagiego mężczyznę walczącego z hydrą. Mężczyzna jest nagi, na głowie, ramionach i plecach ma skórę lwa, która splata się na lewym udzie. W lewym ręku trzyma jedną z głów hydry, a w prawym maczugę. Dwie głowy hydry atakują, mają otwarte paszcze i ostre zęby. Bestia jedną z łap próbuje złapać kolano mężczyzny. Ogonem oplotła łydkę lewej nogi. Pod bosymi stopami mężczyzny leżą ucięte dwie głowy hydry. W tle niebo, bagna i rzeka płynąca zakolami przez równinę.
Punkt 4 - Lerna.
Lerna, starożytna osada położona nad brzegiem morza na Półwyspie Peloponeskim niedaleko Argos. W głębokich bagnach, otaczającym miasto gnieździła się hydra, ohydny płaz o dziewięciu głowach, z których jedna była nieśmiertelna. Herakles zabił ją, odcinając nieśmiertelną głowę. Ruiny miasta odkryte zostały w 1952 roku przez amerykańskiego archeologa Johna Caskeya [czytaj: dżona kaskeja].”} Punkt z dodatkowymi informacjami zawiera również grafikę: Zdjęcie przedstawia pozostałości fundamentów budynków otoczonych murem obronnym. Z lewej strony znajdują się drzewa, przed nimi mur kamienny. Dalej fundamenty kamiennych budynków, wystające około metra z ziemi. Po prawej stronie fundamenty przykryto dachówkami.
Punkt 5 - Sprowadzenie łani ceryntyjskiej.
Według mitologii greckiej łania ceryntyjska należała do bogini łowów Artemidy. Była jej ulubionym zwierzęciem. Miała złote rogi, srebrną sierść i kopyta z brązu. Herakles, zanim ją schwytał, gonił ją przez rok. Punkt z dodatkowymi informacjami zawiera również grafikę: Zdjęcie przedstawia czarną rzeźbę nagiego, dobrze zbudowanego mężczyzny i łani. Mężczyzna trzyma ją za rogi, przytrzymując tułów kolanem. Rzeźba znajduje się na marmurowej podstawie. W tle widać szklane gabloty z eksponatami muzealnymi: garnkami, lampami, figurkami.
Punkt 6 - Góry Lykaion.
Widok ze szczytu góry Lykaion w Arkadii. Tu Herakles polował na łanię. Punkt z dodatkowymi informacjami zawiera również grafikę: Zdjęcie przedstawia zielone wzgórza. W dole wzgórza widać drogę i drzewa. W tle wzgórza porośnięte trawą, bez drzew.
Punkt 7 - Mykeny.
Stanowisko archeologiczne w Mykenach. Mykeny, starożytne miasto greckie znajdujące się w północno‑wschodniej części Peloponezu. Mieszkał tam król Eurysteus, który zlecił wykonanie Heraklesowi 12 prac. Punkt z dodatkowymi informacjami zawiera również grafikę: Zdjęcie przedstawia kamienne ruiny i fragmenty murów obronnych w kształcie półkola. Fundamenty murów zrobione są z ułożonych kamieni różnej wielkości. Położono na nie zniszczone, prostokątne płyty. Pomiędzy fundamentami rośnie trawa. Ruiny znajdują się na wzgórzu porośniętym niewielkimi krzewami.
Punkt 8 - Schwytanie dzika z Erymantu.
Schwytanie dzika z Erymantu. Według mitów greckich, dzik erymantejski potrafił gonić ludzi tak długo, dopóki nie umarli z wyczerpania. Punkt z dodatkowymi informacjami zawiera również grafikę: Zdjęcie przedstawia pomnik nagiego, umięśnionego mężczyzny walczącego z rozwścieczonym dzikiem. Mężczyzna jest odwrócony bokiem, prawą ręką trzyma dzika za lewe ucho, lewą za ogon. Dzik ma otwartą paszczę, stoi na tylnych nogach, a głowę ma skierowaną ku górze. W tle znajduje się budynek pomalowany sprayem, drzewa z kwiatowym ogródkiem.
Punkt 9 - góra Erymantos.
Punkt z dodatkowymi informacjami zawiera również grafikę: Zdjęcie przedstawia wysoki łańcuch górski na tle nieba. Na pierwszym planie widać zielone wzgórze z drzewami, za wzgórzem wnosi się wysoki łańcuch górski, którego dolne partie są porośnięte roślinnością, a wyższe pokryte śniegiem.
Punkt 10 - Oczyszczenie stajni króla Augiasza.
Król Elidy Augiasz miał w swojej stajni trzy tysiące wołów, nikt nie sprzątał jej od trzydziestu lat. Herakles rozkopał grunt za stajnią, kierując strumień wody do budynku. Zdjęcie przedstawia mozaikę. Nagi mężczyzna, okryty skórą lwa, trzyma nad głową grabie. Po prawej stronie wytryska ze skały woda, która wpada do naczynia.
Punkt 11 - Wytępienie ptaków spod Stymfalos.
Ptaki te zamieszkiwały wielki las nad jeziorem Stymfalos, w pobliżu którego znajdowały się bagna. Dla miejscowych były przekleństwem, ponieważ pożerały wszystkie uprawy. Miały dzioby z żelaza, a w skrzydłach ostre pióra, które mogły wyrzucać jak strzały z łuku. Punkt z dodatkowymi informacjami zawiera również grafikę na której jest amfora przedstawiająca Heraklesa zabijającego ptaki stymfalijskie. Zdjęcie pomarańczowego naczynia, które jest ozdobione motywami mitologicznymi. Po lewej stronie stoi mężczyzna w zbroi, strzelający z procy do ptaków.
Punkt 12 - Jezioro Stymfalijskie.
Widok na Jezioro Stymfalijskie, które jest dość płytkie. Jego większą część stanowi podmokły, porośnięty trzcinami teren, który jest dziś siedliskiem licznych gatunków ptaków. Punkt z dodatkowymi informacjami zawiera również grafikę:
Zdjęcie przedstawia jezioro otoczone górami. Jezioro jest w większej części zarośnięte trzciną, widać niewielkie płaszczyzny niebieskiej wody. Okoliczne wzgórza porastają zielone drzewa i krzewy, gdzieniegdzie widać szare skały. W tle białe chmury na niebieskim niebie.
Punkt 13 - Przyniesienie żywego byka z Krety.
Byk kreteński pustoszył okolice ryjąc pola i niszcząc mury chroniące sady. Punkt z dodatkowymi informacjami zawiera również grafikę: Zdjęcie przedstawia mozaikę. Umięśniony, nagi mężczyzna walczy w bykiem, trzymając go za rogi, zwierzę ma głowę skierowaną w lewą stronę. Mężczyzna trzyma byka lewą ręką za prawy róg, a prawą za nos. Pod nogami byka leży maczuga.
Punkt 14 - Sprowadzenie czterech klaczy króla Diomedesa do Myken.
Diomedes był królem Tracji. Miał zwyczaj rzucać przybyłych cudzoziemców na pożarcie swym klaczom. Kres temu położył Herakles sprowadzając klacze do Myken, zabijając króla. Punkt z dodatkowymi informacjami zawiera również grafikę: Zdjęcia przedstawia mozaikę, na której znajduje się mężczyzna z maczugą i trzy konie. Jeden stoi, dwa leżą. Mężczyzna trzyma konia za szyję lewą ręką, w prawej dzierży maczugę. Na plecach ma skórę lwa. Trzymany koń stoi na tylnych nogach.
Punkt 15 - Zdobycie pasa królowej Amazonek, Hipolity.
Hipolita - przywódczyni amazonek otrzymała złoty pas od Aresa – boga wojny. Pas symbolizował męstwo. Punkt z dodatkowymi informacjami zawiera również grafikę: Zdjęcie przedstawia fragment glinianej amfory, na której znajduje się mężczyzna walczący z kobietą. Mężczyzna nosi zbroję, w prawej dłoni trzyma włócznię, w lewej okrągłą tarczę z wyciętymi półkolami. Na plecach nosi skórę lwa. Mężczyzna ma czarną skórę, a kobieta jasnobrązową. Kobieta nosi na głowie hełm, w prawej ręce trzyma miecz, w lewej tarczę. Za chwilę zaatakuje mężczyznę. Na górze i dole naczynia zdobienia.
Punkt 16 - Tartessos.
Widok na zespół pałacowy w Grenadzie w andaluzyjskim regionie Hiszpanii. Geriones był olbrzymem, mającym ciało trzech mężczyzn. Inna wersja mitu przedstawia go jako króla Tartessos, miejscowości położonej na terenach dzisiejszej Hiszpanii. Był właścicielem stada czerwonych byków, które Herakles miał za zadanie wykraść. Punkt z dodatkowymi informacjami zawiera grafikę: Zdjęcie przedstawia twierdzę z murami obronnymi znajdującą się na wzgórzu. Budynki są zbudowane z jasnego kamienia. Na zboczu wzgórza rosną drzewa, poniżej znajduje się miasto z budynkami o jasnej elewacji i ciemnymi dachówkami. W tle wzgórza i bezchmurne niebo.
Punkt 17 - Sprowadzenie wołów Gerionesa.
Ilustracja przedstawiająca Heraklesa z wołami Gerionesa. Punkt z dodatkowymi informacjami zawiera również grafikę: Rysunek przedstawia krowy i mężczyznę w maczugą. Krowy biegną na prawo i lewo. W lewym górnym rogu stoi mężczyzna z maczugą i lwią skórą na plecach, pogania krowy. Za nim leży mężczyzna.
Punkt 18 - Słupy Heraklesa.
Monument symbolizujący słupy Heraklesa. Punkt z dodatkowymi informacjami zawiera również grafikę: Zdjęcie przedstawia brązowy monument składający się dwóch złamanych w połowie kolumn, które są połączone kołem. Na kole mapa świata i napis: The modern World [czytaj: de moder łord]. Na mapie zaznaczona jest Cieśnina Gibraltarska, od punktu odchodzą linie proste w kierunku kontynentów. Pod okręgiem nieczytelna tablica. Na podstawie pomnika nieczytelny napis. W tle widać morze i wzgórza.
Punkt 19 - Przyniesienie z ogrodu Hesperyd złotych jabłek.
Ogród Hesperyd należał do Hery, która otrzymała złotą jabłoń od Gai z okazji ślubu z Zeusem. Złotych jabłek strzegły nimfy - Hesperydy oraz stugłowy smok. Jabłka zdobył dla Heraklesa tytan Atlas. Punkt z dodatkowymi informacjami zawiera również grafikę: Obraz przedstawia nagiego mężczyznę, który zrywa jabłka z drzewa, w lewej ręce trzyma potężną maczugę, którą przygwoździł cielsko smoka. Patrzy w prawą stronę, prawą dłonią zrywa owoce. Po nogami leży zabity smok z otwartą paszczą, a z prawej, dotyka jego ramienia dziecko o blond włosach, ubrane w białą szatę.
Punkt 20 - Przyprowadzenie psa Cerbera.
W mitologii greckiej Cerber strzegł granic Hadesu, aby dusze nie wydostały się z powrotem na ziemię i bronił wstępu do niego żywym. Wyobrażano go sobie jako olbrzymiego, groźnego trzygłowego psa z wężowym ogonem. Punkt z dodatkowymi informacjami zawiera również grafikę: Zdjęcie przedstawia fragment amfory ze sceną mitologiczną. Czarny, trójgłowy pies szczerzy zęby na mężczyznę stojącego w wielkim naczyniu. Po prawej stronie, za psem stoi mężczyzna ubrany w lwią skórę, z maczugą w prawej ręce. Lewą rękę oparł na grzbiecie psa. Na górze naczynia zdobienia.
Zaznacz na mapie prace wykonane przez Heraklesa na terenie Grecji. Użyj do tego znaku wybranego z menu .
Napisz, jakie pracę wykonał Herakles na terenie Grecji.
Wyznacz trasę wędrówki Heraklesa. Ponumeruj zadania herosa od pierwszego do dwunastego w kolejności ich wykonywania.
Napisz, jakie prace wykonał Herakles i uporządkuj je od pierwszej do ostatniej.
Herkules brat SupermanaKiedy w 1993 roku Ron ClementsRon Clements i John MuskerJohn Musker rozpoczęli prace nad Herakulesem, pomyśleli prawdopodobnie o przybyszu z planety KryptonKrypton. W każdym razie wszystko na to wskazuje. Z jednej strony będzie to dosyć naturalne skojarzenie dwóch herosów, obdarzonych wielką mocą. To wszakże nie wszystko - kilka fragmentów życiorysu filmowego Herkulesa zadziwiająco dokładnie przypomina dzieje Clarka KentaClarka Kenta, znanego również jako SupermanSuperman. Już dzieciństwo Herkulesa radykalnie różni się od klasycznej wersji.
Intryga podstępnego HadesaHadesa, władcy podziemi, sprawia, że przyszły bohater, pozbawiony nieśmiertelności, ale ciągle obdarzony nadludzką mocą, trafia do ziemskich rodziców, AmfitrionaAmfitriona i AlkmenyAlkmeny, którzy, nie mając własnych dzieci, postanawiają wychować go jak własnego syna. Herkules już od pierwszych chwil swojego pobytu wśród śmiertelników znacznie różni się od zwykłych dzieci. Jako mały chłopiec radzi sobie z dwoma wężami i podnosi ciężki wóz. Nie może jednak porozumieć się z rówieśnikami, uświadamia sobie, że jest inny, choć nie wie dlaczego. Po osiągnięciu wieku dojrzałego, ukończywszy osiemnaście lat, Herkules udaje się do świątyni ZeusaZeusa, aby poznać wreszcie prawdę. Posąg zamienia się we władcę bogów, który wyjaśnia mu tajemnicę jego pochodzenia i oznajmia, że powrót na OlimpOlimp będzie możliwy tylko wówczas, kiedy Herkules udowodni, że jest prawdziwym bohaterem.
Ta historia dla starożytnych byłaby bez wątpienia czymś nowym. Współcześni widzowie mogą odnieść wrażenie, że skądś jednak ją znają, na przykład z filmu Richarda DonneraRicharda Donnera Superman (1978). Pojazd, w którym znajdował się chłopiec uratowany ze zniszczonej planety Krypton, rozbił się na Ziemi. Dziecko zostało odnalezione przez bezdzietne małżeństwo Kentów i uznane przez nich za własne. Mały Clark zadziwiał przybranych rodziców swoją siłą, potrafił na przykład podnieść ciężarówkę. Przed rówieśnikami musiał ukrywać swoją moc. Był nieszczęśliwy, wiedział, że jest inny, ale nie wiedział dlaczego. Po osiągnięciu pełnoletności i śmierci przybranego ojca został wezwany przez tajemniczy kryształ na biegun. Tam ukazał się jego prawdziwy ojciec, który wyjawił mu prawdę. Odtąd Clark Kent jako Superman stał się bohaterem, niosącym pomoc wszystkim potrzebującym.
Szczegóły, rzecz jasna, różnią się, ale w obydwóch historiach widać wyraźne podobieństwo. Czy mamy do czynienia z przypadkiem? Oczywiście, mogło się tak zdarzyć, lecz jest to raczej mało prawdopodobne. Zbieżności jest znacznie więcej, chociażby zewnętrzne atrybuty bohatera: postura, ogromna siła, powiewająca pelerynka. Alkmena i Amfitrion nie są w filmie przedstawicielami królewskiego rodu, ale biednymi wieśniakami, ciężko pracującymi na swoje utrzymanie. To przecież nawiązanie do wielu opowieści, w których królewskie dziecko trafia na wychowanie do prostych ludzi. Do tych samych legend nawiązywały dzieje Supermana. Państwo Clark byli skromnymi farmerami ze stanu KansasKansas. Pani Clark, tak jak Alkmena, nie mogła się doczekać własnego dziecka, toteż z radością powitała niespodziewanego przybysza.
Superman obrócił w drugą stronę kulę ziemską, aby w ten magiczny sposób cofnąć czas i ocalić życie Lois Lane. Herkules zmaga się z czasem, usiłując wyrwać duszę Megary z wiru śmierci w podziemnym państwie Hadesa. W obu przypadkach bohaterom udaje się uratować ukochane dzięki własnej boskości. W Herkulesie znajdziemy także echa Supermana II. Superman z miłości do Lois LaneLois Lane dobrowolnie zrezygnował ze swojej mocy, aby móc kochać ziemską kobietę. Ponieważ jednak Ziemia była akurat zagrożona, Superman musiał ponownie stać się herosem. Herkules, żeby ratować Meg, godzi się na układ z Hadesem. Rezygnuje na 24 godziny ze swojej mocy. Nie zdaje sobie sprawy, że wtedy akurat przyjdzie dla niego czas największej próby. Tak jak Superman, tak i Herkules poradzą sobie z przeciwnikami, niezależnie, czy będą to przybysze z planety Krypton, czy też podstępny bóg Hades - moce wrócą w odpowiednim momencie.
Źródło: Piotr Zwierzchowski, Herkules brat Supermana, „Kultura Popularna” 2003, nr 1, s. 70–71.
Wymień podobieństwa między filmowymi wizerunkami Heraklesa i Supermana.
Podaj inny przykład znanego ci bohatera fikcyjnego, który ma cechy wspólne z dowolną postacią mitologiczną. Opisz te podobieństwa.
MitologiaPodania bohaterskie
Postacie podań greckich nazywamy bohaterami lub herosami. Zazwyczaj byli to synowie bogów urodzeni z kobiety śmiertelnej. Obdarzeni nadludzkim wzrostem i niepożytą siłą, kochali się w wojnach i wyprawach awanturniczych. Podejmowali wyjątkowe trudy i znoje dla całej ludzkości lub dla umiłowanego kraju czy miasta. Różnili się między sobą znacznie co do istoty i pochodzenia. Jedni (Dioskurowie, Helena) byli niegdyś samodzielnymi bóstwami lub demonami, póki ich nie zepchnęły na bardziej podrzędne stanowisko nowe pojęcia religijne; drudzy noszą znamiona postaci historycznych (Minos, Tezeusz), których prawdy odgadnąć nie możemy; jeszcze innych zrodziła chełpliwachełpliwa fantazja rodów szlacheckich, szukających wśród istot boskich swych najdalszych przodków. Osobno stoją eponymowieeponymowie ludów, krajów, miast stworzeni wyobraźnią pospólstwa lub poetów dla wyjaśnienia nazw poszczególnych państw, plemion i osad. W końcu nie brak i czystych tworów poezji, niezwiązanych z tradycją ludową, powołanych do życia jakimś wierszem lub pieśnią.
Liczba greckich bohaterów, podobnie jak bogów, jest niezmierna. Zaludniają wszystkie morza, wyspy, miasta, góry, jaskinie, odwieczne zamki, prastare domostwa lub groby z zamierzchłych czasów.
Otacza ich niezwykle barwny krąg podań, które wikłają się i plączą dokoła tych samych osób — wiecznie zmienne, niepewne, w setkach odmian, w każdej okolicy na inny sposób opowiadane, przez każde pokolenie wzbogacane nowymi szczegółami. W tworzeniu i rozszerzaniu podań wszyscy brali udział: piastunka zabawiająca dzieci bajką i wędrowny śpiewak, który chodził po miastach z pieśnią o bogach i bohaterach, i historyk szukający w legendach źródła pierwotnych dziejów. Gdzie był jakiś kamień dziwnego kształtu, gdzie obrzęd niezrozumiały, gdzie zwyczaj krajowy, którego znaczenia ni początku wyjaśnić sobie nie umiano, gdzie wspomnienie jakiegoś sporu o granicę dwóch państw sąsiednich — w tych wszystkich i tym podobnych wypadkach tworzono wnet podania i wprowadzano do nich nowych lub dawnych ulubionych bohaterów. Bohaterowie walczyli ze smokami, ustalali granice państw, nadawali im swoje imiona, budowali świątynie, zaprowadzali nowe obrzędy religijne, wznosili mury obronne miast, których byli pierwszymi królami, szerzyli dalekie podboje, utwierdzali pokój, powaśnionych jednali z bogami, a po śmierci opiekowali się nadal swymi ziomkami i nieraz na ich grobach powstawały wyrocznie.
Szczególnie doniosłą rolę w tym kształtowaniu legend odegrała poezja epicznapoezja epiczna i dramat grecki. […]
Dzięki tej pracy poetów greckich podania Hellady przeszły do wszystkich narodów cywilizowanych zapładniając ich sztukę i literaturę.
Źródło: Jan Parandowski, Mitologia, Warszawa 1992, s. 166.
Zdefiniuj wyraz „heros”. Opisz, co dawniej oznaczało to słowo, a w jakim znaczeniu używane jest współcześnie.
Wyjaśnij, co może znaczyć związek frazeologiczny „heraklesowa siła”, a następnie wskaż dwie prace Heraklesa, które mogły stanowić inspirację do stworzenia tego powiedzenia.
Dlaczego starożytni tworzyli podania o bohaterach? Wyjaśnij to zjawisko i zacytuj odpowiedni fragment z tekstu Jana Parandowskiego.
Słownik
w mitologii greckiej córka króla Myken, żona króla Teb, matka Heraklesa
w mitologii greckiej król Tyrynsu i Teb
wzgórze w Rzymie, w czasach starożytnych było ulubionym miejscem rzymskiej arystokracji, budowano tu wille i luksusowe pałace
imię i nazwisko, jakie Kal‑El nosił na Ziemi
zarozumiały
(gr. epṓnymos) - osoba, z reguły bóg lub heros, od której imienia nazywano m.in. miasto, plemię np. Posejdon był eponimem miasta Posejdonia, Aleksander III Wielki — Aleksandrii
w mitologii greckiej bóg świata zmarłych
fikcyjna planeta znana z komiksów o Supermanie, zamieszkiwana przez wysoce zaawansowaną technicznie rasę Kryptonian, rodzima planeta Kal‑Ela (Supermana)
[czyt.: lois lejn], fikcyjna postać z komiksów o Supermanie, ukochana bohatera, dziennikarka
w mitologii greckiej siedziba bogów
rodzaj twórczości, w której przeważa zasadnicza forma opisowa (epiczna), właściwością jej jest przedstawienie zdarzeń, dziejów i zmian, tak w świecie zewnętrznym, jak i w wewnętrznym
znacznie
w mitologii greckiej najwyższy z bogów
Notatki ucznia
Bibliografia
Kopaliński W., (1987), Słownik mitów i tradycji kultury, Warszawa: PIW.
Parandowski J., (1992), Mitologia, Warszawa: Puls.
Zwierzchowski P., (2003), Herkules brat Supermana, [w:] „Kultura Popularna” nr 1.