Wielcy odkrywcy - odkrycia geograficzne

Portugalscy i hiszpańscy kupcy pragnęli znaleźć nową drogę do Indii i krajów Wschodu, aby sprowadzać stamtąd tanio towary poszukiwane w Europie. Szczególnie byli zainteresowani szlakami morskimi, ponieważ lądowe szlaki handlowe stały się drogie i niebezpieczne. Opanowali je Turcy, którzy nakładali wysokie opłaty na przewożone towary.
Dzięki kupcom i podróżnikom wiedza geograficzna Europejczyków stawała się coraz bardziej rozległa. Opowieści o dalekich krajach pobudzały ich wyobraźnię. Wyobrażano sobie, że nieznane lądy pełne są złota i srebra, a każdy, kto do nich dopłynie, zostanie bogaczem. Na początku XV wieku Portugalczycy wyprawiali się
do wybrzeży Afryki, z której sprowadzali kość słoniową i złoto. Dalekomorskie wyprawy były więc okazją do zdobycia sławy i majątku.

Rozwój techniki morskiej

Bez nowoczesnych wynalazków dalekie podróże morskie nie byłyby możliwe.
W XV wieku w pojawiły się nowe konstrukcje statków – karawele i karaki, coraz dokładniejsze mapy oraz przyrządy nawigacyjne, pozwalające określić położenie
na morzu, prędkość i kierunek żeglugi. Dzięki temu żeglarze mogli bezpiecznie oddalać się od brzegu.

Karawela to nowy rodzaj statku skonstruowany w XV wieku. Miał trzy maszty,
był napędzany żaglami, a nie za pomocą wioseł, jak używane dotąd statki. Dwa z żagli miały kształt prostokątny, a trzeci trójkątny. Statki te były zwrotne, mogły też zabrać dużo towarów. Załoga karaweli liczyła około 30–50 osób. Statek znakomicie nadawał się do dalekich podróży morskich.

R1SyCOWG1lsvQ

Zdjęcie zacumowanych przy brzegu dwóch łodzi - replik karaweli Krzysztofa Kolumba. Na pokładzie widać sylwetki ludzi. Każda z łodzi ma po trzy maszty. Żagle są zwinięte. W oddali widać przejeżdżające ulicą samochody.

Przyrządy nawigacyjne

Busola to przyrząd z igłą magnetyczną, która wskazuje północ. Dzięki niej żeglarze wiedzieli, w jakim płyną kierunku.

R1b5ICkX5yA7E

Zdjęcie przedstawia okrągłe pudełko z igłą magnetyczną i podziałką. Po środku busoli znajduje się urządzenie służące do celowania, pomagające w wyznaczeniu azymutu.

Kwadrant to urządzenie do określania położenia okrętu względem gwiazd i określania szerokości geograficznej.

R1CQv5cSaaZ6Y

Zdjęcie przedstawia kwadrant. Jest to kształt ćwiartki okręgu z naniesioną podziałką kątową, po której przesuwał się przeziernik (długi metalowy pręt), wzdłuż podziałki kątowej.

Aby ustalić położenie statku na pełnym morzu, trzeba umieć określić jego prędkość. Służył do tego log. Była to trójkątna deska, do każdego jej rogu przymocowano trzy końce rozplecionej liny. Reszta liny, na której w równej odległości zawiązane były węzły, nawinięta była na bęben. Gdy deskę wyrzucano za rufę (tył) statku, opór wody sprawiał, że bęben zaczynał się kręcić i lina się rozwijała. Liczono wówczas, ile liny z węzłami rozwinie się w określonym czasie (czas mierzono za pomocą klepsydry). Prędkość okrętu liczono w węzłach. Tradycja liczenia prędkości poruszania się po morzu w węzłach przetrwała do dzisiaj (1 węzeł morski = 1 mila morska na godzinę;
1 mila morska to 1852 metra).

ROzFkadeeGPoP

Na zdjęciu przedstawiony jest log, czyli urządzenie służące do określenia prędkości z jaką porusza się statek. Jest to szpula z liną do której końca przymocowany jest trójkątny drewniany klocek. Na lewo od szpuli stoi niewielka klepsydra.

W poszukiwaniu morskiej drogi do Indii

W XV wieku żeglarze z Europy wypływali coraz dalej na otwarty ocean. Przodowali w tym Portugalczycy, których do wypraw zachęcał książę Henryk Żeglarz. Celem odkrywców było znalezienie drogi morskiej do Indii. Przez wiele lat portugalskie statki pływały na południe wzdłuż wybrzeży Afryki, odkrywając nowe lądy i szukając drogi do Indii. W 1488 roku żeglarz Bartolomeu Diaz dopłynął do końca kontynentu afrykańskiego i udowodnił, że można dotrzeć drogą morską do Indii.

RFnG9aglw0SPx

Zdjęcie półwyspu otoczonego wodą. Na półwyspie widoczne góry, woda wrzyna się w części lądu.

RULsfkF3Kgn99

Na zdjęciu pomnik mężczyzny, który stoi na postumencie. Na postumencie napis Dias. Mężczyzna prawą rękę trzyma na krzyżu, lewą na piersi. Na szyi ma powieszony medalion. Na głowie charakterystyczna czapka spod której wystają półdługie włosy.

Krzysztof Kolumb

R1aeQpRcBPTSh

Portret mężczyzny patrzącego na wprost. Jest ubrany w togę, z szalowym kołnierzem. Spod niego widoczny jest kawałek białej koszuli bez kołnierza. Na końcu rękawów widać wystające białe mankiety. Lewą rękę opartą ma na piersi, prawą na udzie. Ma półdługie, kręcone włosy częściowo zakryte. Nosi wywiniętą, szeroką czapkę.

Morskich sukcesów Portugalczykom pozazdrościli Hiszpanie, którzy też marzyli o dopłynięciu do Indii. Hiszpańska królowa Izabela wraz z mężem Ferdynandem zgodzili się częściowo sfinansować wyprawę włoskiego żeglarza Krzysztofa Kolumba, który obiecał znaleźć inną, krótszą niż portugalska, drogę do Indii. Kolumb był przekonany, że Ziemia jest okrągła. Postanowił więc skierować się na zachód przez Ocean Atlantycki i dotrzeć do Indii od drugiej strony. Zdaniem Kolumba do Indii można było dopłynąć w kilka tygodni, podczas gdy podróż wokół Afryki trwała około rok.

R1HjCyqNZP7TJ

Na obrazie sala z oknami odsłaniającymi pejzaż. Na tronie przedstawiono Maryję z Dzieciątkiem, a na niższym poziomie stoją dwaj święci. Jeden w dominikańskim habicie i z gałązką lilii - to św. Dominik. W lewej ręce trzyma księgę. Naprzeciw św. Tomasz z makietą kościoła w prawej ręce. Na niższym poziomie, klęczą darczyńcy, monarchowie katoliccy i dwoje ich dzieci. Za nimi dwaj bracia zakonni.

Na obrazie z XIX wieku Krzysztof Kolumb przekonuje królową i króla Hiszpanii,
by wydali zgodę na wyprawę i przekazali mu statki z załogą. Królewska para miała jednak wątpliwości, czy poprzeć wyprawę Kolumba.

RvoOQ1V5feD6V

Obraz przedstawia Krzysztofa Kolumba, który stoi przed królem i królową Hiszpanii. Para królewska siedzi na tronie. Wokół nich stoją i siedzą poddani. Są wpatrzeni w Krzysztofa Kolumba. Ten ubrany jest w ciemne ubranie i ciemny płaszcz. Włosy ma sięgające linii żuchwy. Prawą dłoń trzyma na piersi. Za Krzysztofem Kolumbem siedzą i stoją ludzie.

Krzysztof Kolumb1506Valladolid (Hiszpania)1451Genua (Włochy)

R9t9hjFBAVQmy

Portret mężczyzny patrzącego na wprost. Jest ubrany w togę, z szalowym kołnierzem. Spod niego widoczny jest kawałek białej koszuli bez kołnierza. Na końcu rękawów widać wystające białe mankiety. Lewą rękę opartą ma na piersi, prawą na udzie. Ma półdługie, kręcone włosy częściowo zakryte. Nosi wywiniętą, szeroką czapkę.

Krzysztof Kolumb

1451 Genua (Włochy) – 1506 Valladolid (Hiszpania)

Żeglarz pochodzący prawdopodobnie z Genui. Mieszkał w Portugalii, gdzie wpadł na pomysł dotarcia do Indii, płynąc w przeciwnym kierunku – na zachód. Gdy Portugalczycy odmówili finansowania wyprawy, Kolumb przeniósł się do Hiszpanii i tam zyskał poparcie królowej Izabeli. Otrzymał trzy statki: „Santa Maria”, „Nina” i „Pinta”, z którymi w 1492 roku dopłynął do wysp u wybrzeży Ameryki. Podczas kolejnych trzech podróży odkrył wiele wysp, a także wybrzeża Ameryki Południowej i Środkowej.

Krzysztof Kolumb odkrywa nowy ląd

W 1492 roku wyprawa Kolumba, złożona z trzech okrętów, wypłynęła z Las Palmas, hiszpańskiego portu położonego na Wyspach Kanaryjskich, i wyruszyła na zachód przez Ocean Atlantycki. Po dwóch miesiącach żeglugi żeglarzom udało się dotrzeć
do nieznanego lądu, którym była wyspa Ameryki Środkowej San Salvador (czyli Święty Zbawiciel). Następnie dopłynął do wysp Kuba i Hispaniola (Haiti). Kolumb był przekonany, że dopłynął do Indii, dlatego napotkanych tubylców (mieszkańców tych ziem) nazwał Indianami. Wielki żeglarz zorganizował jeszcze trzy inne wyprawy, podczas których odkrywał nowe zakątki Ameryki. Dopiero po latach okazało się,
że Kolumb ze swoimi towarzyszami dopłynął nie do Indii, lecz do nowego, nieznanego w Europie kontynentu, który nazwano Ameryką.

RDrqO7FHj4r5U

Na ilustracji widoczny na pierwszym planie statek ze zwiniętymi żaglami, na masztach zawieszone flagi. Na drugim planie duża skała.

R195gFEUImR4y

Na ilustracji drewniany statek zacumowany przy brzegu. Za statkiem widoczny fragment budynku z dużym oknem. Żagle statku opuszczone.

RVgp9H1y9yS1q

Na ilustracji drewniany statek wpływający do portu. Z prawej strony fragment betonowego nabrzeża. Za latarnią morską, na betonie namalowane białą farbą serce. Na statku ludzie. Statek na dwa maszty ze zwiniętymi żaglami.

Ciekawostka

R118a4aLIBchh

Na zdjęciu pomnik umiejscowiony wewnątrz wnęki zakończonej łukiem. Na pomniku mężczyzna z głową skierowaną w lewo. Ma krótkie kręcone włosy, lewą rękę opuszczoną wzdłuż ciała. Prawa umiejscowiona na sercu. Stoi, lewą stopę ma skierowaną na wprost, a prawą obróconą w prawą stronę. Ubrany jest w tunikę z widocznymi pięcioma guzikami, na to narzucony ma materiał z wieloma fałdami. Z lewej strony mężczyzny kolumna z napisem AMERICA, pod nogami napis AMERIGO VESPUCCI. Pod nogami widoczny kameleon z głową wzniesioną do góry.

Nazwa „Ameryka” pochodzi od imienia włoskiego podróżnika Ameriga Vespucciego [czyt.: wespuczcziego], który podróżował po kontynencie amerykańskim kilka lat
po jego odkryciu. Doszedł do wniosku, że kontynent ten to nie Indie, jak sądził Krzysztof Kolumb. Opis nowej ziemi sporządzony przez Ameriga Vespucciego był
tak popularny, że ląd został nazwany Ameryką.

R1Wc7xKD2frZ9

Na obrazie kilkanaście osób. Głównymi postaciami są para królewska. Stojący król ubrany w szaty królewskie, z długimi włosami, wąsami i  przepasany pasem. Obok niego siedzi królowa. Ma długą jasną suknię i narzucony na nią płaszcz z gronostajów, na głowie ma koroną. Obok niej stoją dwórki i dwóch mężczyzn. Jeden z nich ubrany jest w zakonny habit i ma wygoloną na czubku głowę. Mężczyźni rozmawiają ze sobą. Obok króla dwoje dzieci. W dalszej części sali stoją mężczyźni. Przed królem stoi mężczyzna, trzyma w lewej ręce czapkę a prawą ręką na coś wskazuje. Nieopodal stoi kilku Indian, mają długie czarne włosy. Jeden z nich klęczy, ma na plecach kołczan ze strzałami.

RbasNS9YWc17X

Mapa przedstawia cztery wyprawy Krzysztofa Kolumba na zachodnią półkulę, które miały miejsce w latach 1492–1504. Trasy poszczególnych podróży są oznaczone kolorowymi liniami: czerwoną dla pierwszej wyprawy (1492–1493), zieloną dla drugiej (1493–1496), niebieską dla trzeciej (1498–1500) i fioletową dla czwartej (1502–1504). Na mapie zaznaczono wyspy i miejsca odkryte przez Kolumba: San Salvador, Kuba (nazwana przez Kolumba "Juana"), Hispaniola (obecnie Haiti i Dominikana) oraz miasta założone w trakcie wypraw, Navidad (1492), Isabela (1493), Santo Domingo (1496) Mapa przedstawia też granice imperiów indiańskich w XVI wieku: Imperium Azteków w Meksyku (kolor żółty) i Imperium Majów (kolor zielony) obejmujące część półwyspu Jukatan. Oznaczone są również ważne ośrodki Majów: Chichén Itzá, oraz główne miasto Azteków, Tenochtitlán. Przebieg wypraw: Pierwsza wyprawa (1492–1493) Kolumb dotarł do wyspy San Salvador. Następnie wyprawa dotarła na Kubę, którą Kolumb nazwał "Juana", oraz Hispaniolę (obecnie Haiti i Dominikana), gdzie założył pierwszą osadę – Navidad. Druga wyprawa (1493–1496) W trakcie tej wyprawy dotarł do wysp: Dominika, Gwadelupa, Puerto Rico, a także ponownie do Hispanioli, gdzie założył miasto Santo Domingo. Trzecia wyprawa (1498–1500) W trakcie tej wyprawy Kolumb dopłynął do kontynentu Ameryki Południowej, odkrywając wybrzeże Wenezueli, w tym deltę rzeki Orinoko. Następnie kontynuował eksplorację wybrzeży Karaibów i odwiedził Hispaniolę. Czwarta wyprawa (1502–1504) Kolumb dotarł do wybrzeży Hondurasu, Nikaragui, Kostaryki i Panamy.

Odkrycie drogi morskiej do Indii

Po powrocie z udanej ekspedycji Krzysztofa Kolumba rywalizujący z Hiszpanami Portugalczycy postanowili podjąć kolejną wyprawę poza Przylądek Dobrej Nadziei. W dniu 8 lipca 1497 r. z Lizbony wyruszyły cztery statki pod dowództwem szlachcica portugalskiego Vasco da Gamy [czyt.: wasko]. Po zaopatrzeniu na Wyspach Zielonego Przylądka skierowały się w stronę dzisiejszej Brazylii i, nie docierając do jej wybrzeży, dokonały zwrotu na wschód. Po 90 dniach przybiły do brzegów południowej Afryki, a później skierowały się na północ. W następnym roku dotarły do wschodnioafrykańskiego portu Mombasa. Tu, pozyskawszy arabskiego pilota, w maju 1498 r. dotarły do Indii. Bezpośrednia droga morska z Europy do Indii została poznana. Po dwóch latach rejsu jedynie trzy statki, z połową pierwotnego składu załogi, powróciły do Lizbony. Ich ładunki składające się z bezcennych przypraw przyniosły niebywałe zyski.

R3lNV8v2vkHsZ

Portret mężczyzny patrzącego na wprost. Ma długi, pociągły nos, cienkie usta, brodę długą i siwą. Na głowie ciemna czapka nieco przekrzywiona na prawą stronę.

Ziemia jest rzeczywiście kulą!

W 1519 roku Hiszpania zorganizowała wielką wyprawę, której dowódcą został doświadczony żeglarz Ferdynand Magellan. Na czele pięciu okrętów wyruszył z Hiszpanii w kierunku Ameryki, okrążył ją i wpłynął na Ocean Spokojny.
Po wielomiesięcznej podróży przez Pacyfik dotarł do Azji. Tam zginął podczas bitwy z mieszkańcami Filipin. Reszta żeglarzy popłynęła dalej i przez Ocean Indyjski dotarła do Afryki, a po jej okrążeniu w 1522 roku, po trzech latach żeglugi, wróciła
do Hiszpanii. Europejczycy przekonali się ostatecznie, że Ziemia nie jest płaska, lecz ma kształt kuli i można ją okrążyć.

RUedQGLbOUNk2

Rysunek przedstawiający portret mężczyzny z długą brodą i wąsami. Brwi wzniesione do góry, czoło ze zmarszczkami. Widoczne prawe ucho. Na głowie ma czapkę. Ubrany w strój z widocznym ornamentem oraz bufiastymi rękawami. Na sercu przypinka.

R118akgRJGV6V

Zdjęcie zacumowanego w porcie czteromasztowego statku żaglowego. Ma zaokrągloną rufę z wysoką nadbudówką (kasztelem) oraz drugą niższą nadbudówkę na dziobie. Na dziobie umieszczony jest bukszpryt (drzewiec wystający do przodu).

Rh5DcTa7Xd6Pi

Na obrazie we wzburzonej wodzie stojący biały mężczyzna, wyciągający broń oraz kilkoro Indian. Indianie podnoszą broń w jego kierunku. Na drugim planie walka białych z rdzenną ludnością. Widoczny także okręt.

Ćwiczenia

Ćwiczenie 4

R19qQT6KPk0Z1

Na mapie zaznaczone są: Królestwo Hiszpanii i tereny kolonizowane przez Hiszpanów w XVI w., Królestwo Portugalii i tereny kolonizowane przez Portugalczyków w XVI w., Lądy i morza nieznane Europejczykom do końca XVI w,. Trasa wyprawy Ferdynanda Magellana i Juana Sebastiana Elcano. Tereny kolonizowane przez Hiszpanów w XVI w.: południowa część Ameryki Północnej, północno‑wschodnia cześć Ameryki Południowej. Tereny kolonizowane przez Portugalczyków w XVI w.: wschodni skrawek Ameryki Południowej, wschodnie i zachodnie tereny Afryki, Przylądek Dobrej Nadziei, wybrzeża Madagaskaru, wschodnie tereny Indii. Lądy i morza nieznane Europejczykom do końca XVI w: Ameryka Północna, Ameryka Południowa, Afryka, Australia, Azja, Ocean Południowy, Ocean Spokojny. Trasa wyprawy Ferdynanda Magellana i Juana Sebastiana Elcano: wyrusza z Hiszpanii z miasta Sewilla. Płynie przez Ocean Atlantycki, wzdłuż Ameryki Południowej do miasta Buenos Aires. Dalej wyrusza przez Ocean Spokojny, umiera na Filipinach w roku 1521. Następnie Juan Sebastian Elcano płynie przez Ocean Indyjski, opływa Afrykę i kieruje się do Hiszpanii.

RcGsx6SZj7CCz1

zadanie interaktywne

zadanie interaktywne

Zaznacz zdania prawdziwe i fałszywe.

Kolumb wyruszył z Hiszpanii., Podczas pierwszej podróży Kolumb dotarł do wysp w pobliżu kontynentu amerykańskiego, Kolumb płynął na zachód., Kolumb płynął przez Ocean Indyjski.

PRAWDA
FAŁSZ

R5FFnjKPcjZSq

Ćwiczenie 4

ćwiczenie alternatywne

Mapa - źródło kartograficzne do ćwiczeń 7 - 10

RuS7RQ0UmFcQ8

Na mapie zaznaczone są: Królestwo Hiszpanii i tereny kolonizowane przez Hiszpanów w XVI w., Królestwo Portugalii i tereny kolonizowane przez Portugalczyków w XVI w., Lądy i morza nieznane Europejczykom do końca XVI w,. Trasa wyprawy Ferdynanda Magellana i Juana Sebastiana Elcano. Tereny kolonizowane przez Hiszpanów w XVI w.: południowa część Ameryki Północnej, północno‑wschodnia cześć Ameryki Południowej. Tereny kolonizowane przez Portugalczyków w XVI w.: wschodni skrawek Ameryki Południowej, wschodnie i zachodnie tereny Afryki, Przylądek Dobrej Nadziei, wybrzeża Madagaskaru, wschodnie tereny Indii. Lądy i morza nieznane Europejczykom do końca XVI w: Ameryka Północna, Ameryka Południowa, Afryka, Australia, Azja, Ocean Południowy, Ocean Spokojny. Trasa wyprawy Ferdynanda Magellana i Juana Sebastiana Elcano: wyrusza z Hiszpanii z miasta Sewilla. Płynie przez Ocean Atlantycki, wzdłuż Ameryki Południowej do miasta Buenos Aires. Dalej wyrusza przez Ocean Spokojny, umiera na Filipinach w roku 1521. Następnie Juan Sebastian Elcano płynie przez Ocean Indyjski, opływa Afrykę i kieruje się do Hiszpanii.

Słownik