Wielka Kolonizacja
Ważne daty
około 800 r. p.n.e. – kontakty handlowe między Grecją a Al Mina w Syrii.
około 775 r. p.n.e. – powstają pierwsze kolonie greckie w Kyme i Pithekussai nad Zatoką Neapolitańską.
około 735 – 729 r. p.n.e. – kolonizacja Sycylii.
około 632 r. p.n.e. – kolonizacja Kyrene w Libii.
około 600 r. p.n.e. – założenie MassaliiMassalii.
VIII/VII w. p.n.e. – kolonizacja wybrzeży Morza Czarnego.
około 550 r. p.n.e. – ustanie kolonizacji greckiej.
wyjaśniać termin „Wielka Kolonizacja”;
podawać przyczyny Wielkiej Kolonizacji;
wskazywać na mapie najważniejsze kolonie greckie;
przedstawiać proces zakładania nowych miast;
wyjaśniać pojęcia charakterystyczne dla Wielkiej Kolonizacji;
wymieniać surowce sprowadzane przez Greków z kolonii;
wyjaśniać skutki Wielkiej Kolonizacji dla świata greckiego;
wymieniać najważniejsze zabytki kultury greckiej z terenów odległych kolonii.
Czym była Wielka Kolonizacja?
Wielka Kolonizacja to proces osiedlania się Greków, daleko poza granicami swojej polis, zapoczątkowany w VIII w. p.n.e. i trwający do połowy VI w. p.n.e. Kolonizacja ta miała charakter raczej gospodarczo‑ekonomiczny niż militarny i nie prowadziła do utworzenia wielkiego imperium.
Przyczyny Wielkiej Kolonizacji
Poszukiwanie nowych dróg handlowych.
Sprowadzanie do polis potrzebnych surowców.
Pragnienie posiadania ziemi uprawnej z powodu nierównego podziału ziem w polis.
Przeludnienie w polis.
Chęć pozbycia się z państwa‑miasta niepożądanych jednostek.
Zadłużenie biedniejszych obywateli polis.
Wielka Kolonizacja
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DGbV38BYB
Mapa interaktywna zatytułowana „Wielka Kolonizacja”. Po naciśnięciu białego trójkąta na szarym tle otwiera się mapa oraz panel boczny. Na mapie lądy podpisane czarnymi literami, zaznaczone są na szaro; morza: Czarne, Adriatyckie i Śródziemne, podpisane niebieskimi literami zaznaczone są na biało. Miasta oraz kolonie wyróżniono punktami, a ważne miejsca strzałkami oraz czerwono‑białymi znacznikami. W panelu bocznym umieszczono interaktywne napisy Kyme, Kyrene, Sycylia, Chalkidike, Marsylia, Morze Czarne. Po naciśnięciu napisu Kyme pojawią się opis dotyczący historii Kyme. Treść: „Około 750 r. p.n.e. Grecy rozpoczęli kolonizację od najbardziej oddalonych ziem na krańcach znanego im świata - położonej na stałym lądzie nad Zatoką Neapolitańską Kyme i Pithekussai, leżącej na wyspie Ischia. Celem założenia Kyme było zaopatrywanie miast eubejskich w surowce oraz pośrednictwo w handlu. Kyme dysponowała naturalnym portem i wyniosłym akropolem, na Pithekussai znajdowało się między innymi centrum metalurgiczne. W dalszej kolejności założono Rhegion (Reggio di Calabria) na italskim wybrzeżu Cieśniny Messyńskiej, na Korkyrze, zaś w latach 735 - 729 powstały kolonie na Sycylii (między innymi Naksos - Taormina, Katane – Catania i Syrakuzy). Kymejczycy założyli w pobliżu Wezuwiusza Nowe Miasto (Neapolis, Neapol), które kontynuowało greckie tradycje jeszcze w czasach cesarstwa rzymskiego. W praktyce kolonizacja Italii przez Greków zakończyła się pod koniec VII w. p.n.e.” Poniżej tekstu znajduje się fotografia zatytułowana Atena z Kyme. Na fotografii znajduje się płaskorzeźba ukazująca popiersie kobiety, wykonaną z jasnobrązowego kamienia. Kobieta ma długie włosy i koronę. Po naciśnięciu napisu Kyrene pojawią się historia kolonizacji tego miasta. „Kyrene została skolonizowana przez mieszkańców Thery w 632 r. p.n.e., którzy pod wpływem wieloletniej suszy zdecydowali się wysłać do Libii jednego z każdej dwójki braci w rodzinach w poszukiwaniu żyznej ziemi. Kyrene z czasem rozrosła się i zakładała własne kolonie na wyżynie Kyrenaiki. Specjalnością Kyrene była roślina zwana silphion, która miała właściwości lecznicze, używana była także jako przyprawa”. Pod tekstem znajduje się fotografia przedstawiająca ruiny Kyrene. Na fotografii znajdują się ruiny miasta ukazane ze znacznej odległości. Otaczają je tereny zielone. Tło stanowi dalsza panorama oraz błękitne niebo. Po naciśnięciu napisu: Sycylia ukazuje się tekst z historią kolonizacji Sycylii. „Kolonizacja Sycylii zapoczątkowała Megara już około 750 r. p.n.e. zakładając Megarę Heblaję na wschodnim wybrzeżu. Jako że Sycylia była atrakcyjna dla Greków ze względu na swoje żyzne gleby, w latach 734 - 729 Chalkis założyła Naksos (Taormina), Katane, Leontinoi i Zankle (Messina). W 733 r. z inicjatywy Koryntu powstały Syrakuzy, Koryntyjczycy zajęli też Korkyrę. W ciągu 150 lat Grecy zajęli wschodnie, południowe i część północnego wybrzeża wyspy”. Fotografia przedstawia ruiny greckiego teatru. Po prawej stronie znajduje się scena z ruinami budynku teatralnego, zaś po lewej wydzielony półkolisty plac, za którym wznosi się widownia o schodkowatej konstrukcji. Budowla ma kształt półkola. Tło stanowi błękitne niebo. Po naciśnięciu napisu Chalkidike pojawia się historia miasta. Treść: „Chalkis kolonizowała w pobliżu wybrzeża Tracji półwysep, do dziś noszący jej imię. Znajdowała się tam także kolonia Eretrii. Największym miastem Chalkidike było Olynthos, którego chora zajęła większość półwyspu. Trudniej było kolonizować wybrzeże Tracji z powodu oporu stawianego przez miejscową ludność. Kolonie w Chalkidike i Tracji dostarczały do Grecji drewno i smołę dla rosnącej w siłę floty.” Fotografia przedstawia bardzo zniszczoną budowlę. Pozostałości stanowią jedynie wystające płyty kamienne prowadzące do zrujnowanych murów. W oddali, na drugim planie znajdują się zielone drzewa oraz krzewy. Po naciśnięciu napisu Marsylia pojawia się historia miasta i jego mieszkańców. Treść: „Około 600 r. p.n.e. mieszkańcy Phokai w Jonii założyli najdalszą kolonię grecką na zachodzie, przy ujściu rzeki Rodan - Massalię (Marsylia). Dzięki swojemu położeniu stała się ona wielkim miastem, stanowiła węzeł komunikacyjny prowadzący w głąb kontynentu aż do Kornwalii, gdzie znajdowały się największe złoża cyny w Europie”. Fotografia przedstawia fragmenty niskiego jasnego muru na tle zielonej trawy. Drugi plan stanowią współczesne zabudowania. Po naciśnięciu napisu Morze Czarne wyświetla się historia kolonizacji Greków na ziemiach położonych nad Morzem Czarnym. Treść: „Po podbojach na zachodzie Grecy zwrócili swoje oczy na północ. W końcu VIII w. p.n.e. rozpoczęła się kolonizacja ziem położonych nad Morzem Czarnym, w której prym w czasach późniejszych wiódł Milet. Początkowo Greków wabiły złoża minerałów - złoto Kolchidy, czy żelazo Pontu i Wyżyny Armeńskiej. Później jednak przyciągało Hellenów bogactwo ryb, z którym nie mogło konkurować Morze Egejskie. Suszone i solone ryby stały się głównym towarem eksportowym, w późniejszym okresie (VI w. p.n.e.) dołączyły do tego zboża z terenów dzisiejszej Ukrainy”. Na fotografii znajduje się niewysoki kopiec pokryty trawą. Przed nim na kamiennym murku ustawiono poziome płyty. Na niektórych znajdują się fragmenty płaskorzeźb.
Wielka Kolonizacja – Marsylia, kolonia grecka
Przed obejrzeniem ilustracji interaktywnej przypomnij sobie, co wiesz na temat Marsylii.
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DGbV38BYB
Historia Wielkiej Kolonizacji Greckiej
Przed zapoznaniem się z filmem zastanów się, jakie mogły być skutki Wielkiej Kolonizacji dla świata greckiego.
Podsumowanie
Wielka Kolonizacja nie rozładowała wprawdzie napięć w społeczeństwie greckim, ale przyniosła wiele namacalnych korzyści. Przyczyniła się do rozwoju handlu w basenie Morza Śródziemnego, założenia nowych miast i co za tym idzie – wzbogacenia się społeczeństwa. Pozostałości kultury starożytnych Greków do dziś możemy oglądać na terenie byłych kolonii. Proces kolonizacji zakończył się samoistnie w połowie VI w. p.n.e., co zbiegło się ze zmianami ustrojowymi w greckich poleis prowadzącymi do powstania unikatowej w świecie starożytnym formy rządów - demokracji.
Ćwiczenia
Wypisz skutki Wielkiej Kolonizacji greckiej.
Wymień miasta poza terytorium Grecji kontynentalnej, w których znajdują się zabytki architektury i sztuki starogreckiej.
Słownik pojęć
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DGbV38BYB
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa apoikiai w języku greckim.
(z greckiego: ἀpiomicroniotakappaίalfaiota, apoikīai, porównaj: ἀpiό, apō - daleko od, omicronἶkappaomicronς, oīkos - dom) kolonie założone przez starożytnych Greków, którym udało się zachować niezależność od macierzystego miasta.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DGbV38BYB
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa buleuterion w języku greckim.
(z greckiego: betaomicronupsilonlambdaepsilonupsilontauήrhoiotaomicronnu, bouleutērion; porównaj: betaomicronupsilonlambdaή, boulē - rada) miejsce posiedzeń rady - bule.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DGbV38BYB
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa chora w języku greckim.
(z greckiego: chiώrhoalfa, chora - miejsce) terytorium polis położone poza właściwym miastem.
(z greckiego: Kolchis) starożytna kraina u podnóża gór Kaukazu, na wschodnim wybrzeżu Morza Czarnego. Był to cel podróży w micie o Argonautach.
Skalista zatoka przy starym porcie morskim w Marsylii. Pierwsi osadnicy greccy dotarli na Lacydon ok. 600 r. p.n.e.
kraj w północnej Italii, rozciągający się nad wybrzeżem Morza Tyrreńskiego od ujścia rzeki Varus (dziś Varo) do rzeki Macra (dziś Magra). Ludność zajmowała się pasterstwem. Wybrzeża zostały skolonizowane przez mieszkańców kolonii greckiej, Massalii, którzy założyli szereg miast z Genuą (dziś wł. Genova) na czele.
(Z greckiego: mualfasigmasigmaalfalambdaίalfa; po łacinie: Massilia; współczesna Marsylia) - starożytna kolonia grecka założona 600 r. p.n.e. na śródziemnomorskim wybrzeżu dzisiejszej Francji, na wschód od rzeki Rodan, przez jońskich osadników z Fokai.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DGbV38BYB
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę metropolia , które w języku greckim brzmi: metropolis.
(z greckiego: muetataurhoόpiomicronlambdaiotaς, metrōpolis; porównaj: muήtauetarho, mēter - matka, piόlambdaiotaς, pōlis - miasto) polis (miasto‑państwo) w starożytnej Grecji, której obywatele zakładali miasta‑kolonie połączone z nią gospodarczo i kulturowo.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DGbV38BYB
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa oikistes w języku greckim.
(z greckiego: omicronἰkappaiotasigmatauής, oikistēs) założyciel nowego miasta wyznaczany przez metropolięmetropolię, często oddawano mu cześć jako herosowi.
(z greckiego: piiotathetaetakappaomicronῦsigmasigmaalfaiota [czytaj: Pitekussaj]; po łacinie: Pithecusae, Pithecusa, po polsku: Pitekusaj) - starożytne miasto założone około 770 r. p.n.e. przez osadników greckich na wyspie Ischia na Morzu Śródziemnym.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DGbV38BYB
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa pont, które w języku łacińskim brzmi: pontus, ponti.
(x greciego: Pōntos, po łacinie: Pontus, -i), kraj w północno‑wschodniej części Azji Mniejszej, u wybrzeży Morza Czarnego. Na początku IV w. p.n.e. w Poncie zostało utworzone królestwo. Największy jego rozkwit przypada na panowanie Mitrydatesa VI (120‑63 p.n.e.). W 64 r. n.e. Pont stał się prowincją rzymską.
(z greckiego: Pythia) kapłanka Apollina w Delfach, która udzielała przepowiedni. Kapłanki były wybierane przez kolegium kapłanów i wychowywały się od dzieciństwa przy świątyni. W czasie przepowiedni siadały na trójnogim siedzisku, stojącym pomiędzy szczeliną w ziemi, z której wydobywały się opary.
(z greckiego: silphion) [czytaj: sylfion]; główny towar eksportowy z Kyrene, roślina, dziś wymarła, która była przyprawą, powszechnie używaną w starożytności grecko‑rzymskiej. Roślina ta miała także właściwości lecznicze.
Słownik pojęć został opracowany na podstawie:
Mała Encyklopedia Kultury Antycznej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1990 r.
Oryginalna Azetka. Encyklopedia PWN, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 2016 r.
Władysław Kopaliński Słownik mitów i tradycji kultury, Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa 2003 r.
Notatki ucznia
Galeria
Bibliografia
Kopaliński W., Słownik mitów i tradycji kultury, Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa, 2003 r.
Mała Encyklopedia Kultury Antycznej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1990 r.
Martin T.R., Starożytna Grecja. Od prehistorii do czasów hellenistycznych, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2016 r.
Mrozewicz L., Historia Powszechna. Starożytność, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2008 r.
Oryginalna Azetka. Encyklopedia PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2016 r.
Ziółkowski A., Historia Powszechna. Starożytność, Wydawnictwo Naukowe PWN , Warszawa 2009 r.