Wielkie inwestycje. Gdynia i Centralny Okręg Przemysłowy (COP)

Jednym z wielkich problemów gospodarczych, z którym wkrótce po odzyskaniu niepodległości zetknęli się Polacy, była hiperinflacja. Nie była ona wprawdzie tak wielka, jak w tym samym czasie w Niemczech, gdzie ludzie nie nosili pieniędzy w portfelach, tylko wozili w wózkach – tak dużo ich potrzebowali, aby cokolwiek kupić. Ale również w Polsce dawała się wszystkim we znaki.

Okno na świat – budowa portu w Gdyni

Do największych osiągnięć gospodarczych II Rzeczypospolitej należała rozpoczęta w 1921 r. budowa portu i miasta w Gdyni, niedużej kaszubskiej wiosce. Dostęp Polski do morza był ważny nie tylko ze względów strategicznych, lecz także handlowych i gospodarczych. Chociaż Polska posiadała liczne przywileje i uprawnienia w Wolnym Mieście Gdańsku, to konieczne było wybudowanie własnego portu, z którego mogłaby korzystać bez żadnych ograniczeń. Projekt realizowano pod kierunkiem Eugeniusza Kwiatkowskiego. W 1923 r. do Gdyni zawinął pierwszy statek pełnomorski, trzy lata później na pobliskim Oksywiu powstał port wojenny. W bardzo krótkim czasie Gdynia stała się dużym i ważnym miastem. Aby zobrazować ogromną przemianę, jaką przeszła Gdynia, wystarczy przywołać daty: w 1921 r. liczyła ona zaledwie 1,3 tys. mieszkańców, pięć lat później uzyskała prawa miejskie (wówczas mieszkało tam 12 tys. mieszkańców). Po czterech latach ich liczba się podwoiła, a pod koniec okresu międzywojennego Gdynia była jednym z najszybciej rozwijających się gospodarczych ośrodków Polski, zamieszkanym przez ok. 120 tys. ludzi. W 1938 r. stała się największym portem przeładunkowym na Bałtyku i jednym z najnowocześniejszych w Europie.

R1UcN59wwB4cP

Zdjęcie przedstawia długą łódź na morzu w otoczeniu rusztowań. Z wody wystają długie belki. Łączone są one z belkami układanymi poziomo. Po rusztowaniach chodzą mężczyźni. Na łodzi stoi człowiek, który przygląda się pracy reszty osób. Fotografia jest czarno‑biała.

Krach na giełdzie w Nowym Jorku

Druga połowa lat 20. XX wieku przyniosła ożywienie gospodarcze na świecie i w Polsce. Niestety, w październiku 1929 roku nastąpił krach na giełdzie w Nowym Jorku. Akcje przedsiębiorstw gwałtownie spadły, co doprowadziło do bankructwa wielu firm (w tym banków), zwalniania pracowników i ogólnego zubożenia społeczeństwa.

Fotografie przedstawiają dwie kolejki Amerykanów z czasów wielkiego kryzysu.

Ru1lAtRXQWD2S

Zdjęcie przedstawia budynek z napisem "darmowe pączki kawa dla bezrobotnych". Przed nim stoi długa kolejka mężczyzn. Ubrani są w płaszcze, garnitury. Na głowie mają kaszkiet lub kapelusz.

R9PX9f4OdP4tu

Zdjęcie przedstawia tłum osób skupionych wokół budynku na którym jest napis "amerykański bank".

Wielki kryzys

Problemy gospodarcze trudno było przezwyciężyć, bo kryzys sam się napędzał. Oto jedno z jego błędnych kół. Gdy pojawiły się trudności gospodarcze, banki zaczęły bankrutować, a ludzie zaczęli wypłacać z nich swoje pieniądze. Ponieważ ludzie wyciągali oszczędności, sytuacja banków jeszcze mocniej się pogorszyła. Kolejne banki bankrutowały, kolejne osoby wyciągały więc swoje oszczędności. I tak dalej, i tak dalej.

Centralny Okręg Przemysłowy

Jako pierwsze z kryzysu zaczęły wychodzić Stany Zjednoczone. Amerykańska polityka New Deal [czyt.: niu dil] (Nowego Ładu) zakładała, że państwo sfinansuje niektóre prace, na przykład przy budowie dróg. Dzięki temu, ludzie mogli pracować, zaczynali więc zarabiać, a zatem wydawać i oszczędzać, a to napędzało całą gospodarkę.

W Polsce zastosowano podobny model. Głównym jego twórcą był Eugeniusz Kwiatkowski, a najważniejszą inwestycją – Centralny Okręg Przemysłowy (COP) powstały w latach 1936–1939.

R3vw2oiLm3MGB

Mapa przedstawia gospodarkę II Rzeczpospolitej. Zaznaczone są na niej ośrodki wydobycia: węgla kamiennego, soli kamiennej, rud cynku i ołowiu, ropy naftowej oraz ośrodki przemysłu: hutniczego, metalowego i maszynowego, chemicznego, zbrojeniowego, lotniczego, samochodowego, mineralnego, drzewnego i celulozowo‑papierniczego, włókienniczego, odzieżowego, obuwniczego, spożywczego. Zaznaczono także stocznie morskie i rzeczne, elektrownie cieplne i wodne, porty morskie i rybackie, okręgi przemysłowe, linie kolejowe zbudowane w latach 1921‑1939 oraz gazociągi. Przez środkową część kraju biegnie pionowo umowna granica podziału gospodarczego Polski na część A i B. W części A występuje więcej przemysłu: włókienniczego, odzieżowego i chemicznego, ośrodki przemysły mineralnego, elektrowni wodnych. W część B więcej ośrodków przemysłu zbrojeniowego, spożywczego, lotniczego.

Centralny Okręg Przemysłowy był elementem programu niwelowania różnic rozwojowych między Polską A i Polską B. W ramach COP‑u powstały przede wszystkim fabryki związane z przemysłem zbrojeniowym, m.in. huta w Stalowej Woli, zakłady lotnicze w Mielcu, fabryki broni w Radomiu i Starachowicach, a także silników w Rzeszowie, samochodów w Lublinie i zakłady chemiczne w Dębicy. Rozpoczęto budowę elektrowni wodnych w Rożnowie i Myczkowcach oraz cieplnej w Stalowej Woli. W nowych fabrykach znalazło zatrudnienie wielu bezrobotnych, w tym mieszkańców przeludnionych wsi. Nie bez znaczenia było zauważalne po wyjściu z kryzysu ożywienie gospodarcze na świecie. Kryzys w słabej gospodarczo Polsce trwał dłużej niż w krajach bardziej rozwiniętych, lecz miał o wiele mniejsze nasilenie.

II Rzeczpospolita musiała mierzyć się z wielkimi trudnościami gospodarczymi. Na początku lat 20. XX wieku głównym problemem była hiperinflacja. Jej kres położyła reforma walutowa Władysława Grabskiego w 1923 roku. Markę polską zastąpił złoty. Na początku lat 30. do Polski dotarł z USA wielki kryzys. Próbą jego przezwyciężenia była budowa Centralnego Okręgu Przemysłowego.

Ćwiczenia

R6x9sRoE2S5Dk

Mapa gospodarka II Rzeczypospolitej. Zawiera informacje o umieszczeniu COP‑u.

Słownik