Wisłą do Gdańska, czyli rzecz o gospodarce Polski w XVI w.
 | Linia chronologiczna |
Wskaż prawidłowe wyrazy,
W wyniku wojny 13 letniej do Polski zostały przyłączone {#Prusy Królewskie},{Prusy Książęce}. Państwo polskie odzyskało dostęp do {#Morza Bałtyckiego} {Pomorza Zachodniego}, dzięki czemu mógł się rozwijać handel. W skutek tego zaczęły się bogacić miasta takie jak {Szczecin}, {Kołobrzeg},{#Gdańsk}. Na terenie Polski rozwijały się folwarki pańszczyźniane. Były to gospodarstwa rolne lub rolno – hodowlane nastawione na zbyt, których funkcjonowanie opierało się na przymusowej, {#darmowej} {płatnej} pracy chłopa na rzecz szlachcica. Gospodarka folwarczno – pańszczyźniana był to typ gospodarki {#feudalnej}{kapitalistycznej}, która rozwinęła się w Europie {#Środkowo – Wschodniej} {Zachodniej} w XVI w. Polegała na produkcji {#zboża} {hodowlanej} w folwarkach szlacheckich, w których pracowali pańszczyźniani chłopi.
Zapoznaj się ze źródłami historycznym przedstawiającymi rozwój gospodarczy Polski na przełomie XV/ XVI wieku.
 | Źródło 1. Mapa. Polska i Litwa w XVI w., CARTE |
| Źródło 2. Cudzoziemcy o miastach polskich w XVI w. [fragment]. |
Główniejsze miasta są w Małopolsce: Kraków, największe i najpiękniejsze ze wszystkich miast polskich, bo mające większą część domów murowanych z cegły i bardzo piękny zamek królewski, gdy wszystkie inne miasta są drewniane. Po Krakowie najpierwsze są; Lublin, Lwów i Kamieniec Podolski.
W Wielkopolsce: Poznań, w Prusach Królewskich [na Pomorzu] Gdańsk, bardzo piękne, ludne i dobrze zbudowane miasto, dlatego, że jest jednym z najgłówniejszych portów Morza Północnego i Bałtyckiego, Toruń i Gniezno […].
| Źródło 3. Związek Gdańska z Polską. Izaak van den Blocke. |
Indeks górny [źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Apoteoza_Gdanska.jpg] Indeks górny koniec[źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Apoteoza_Gdanska.jpg]
| Źródło 4. Fotografia. Gdańsk. Stare nabrzeże portowe z Żurawiem. |
Indeks górny [źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:D%C5%82ugie_Pobrze%C5%BCe_in_Gda%C5%84sk_(Mot%C5%82awa).jpg] Indeks górny koniec[źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:D%C5%82ugie_Pobrze%C5%BCe_in_Gda%C5%84sk_(Mot%C5%82awa).jpg]
żuraw – tu: dźwig portowy, służący do załadunku towarów i stawiania masztów na statkach
| Źródło 5. Wilhelm August Stryowski. |
Indeks górny [źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Stryowski‑Flisacy_nad_Wisla.jpg] Indeks górny koniec[źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Stryowski‑Flisacy_nad_Wisla.jpg]
| Źródło 6. Spław zboża Wisłą. Rycina z epoki. |
Indeks górny [źródło: http://cpx.republika.pl/handel.htm#Transport Indeks górny koniec[źródło: http://cpx.republika.pl/handel.htm#Transport
| Źródło 7. Fotografia. Kazimierz Dolny nad Wisłą. Spichlerz zbożowy Mikołaja Przybyły z XVI w. |
Indeks górny [źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Kazimierz_Dolny‑Spichlerz.jpg] Indeks górny koniec[źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Kazimierz_Dolny‑Spichlerz.jpg]
| Źródło 8. Juliusz Ruggieri o handlu Polski w drugiej połowie XVI w. [fragment]. |
Polska prowadzi handel nie tylko z sąsiadami, lecz i z odleglejszymi krajami […]. Cały prawie handel skupiony jest w Gdańsku, porcie nad Morzem Bałtyckim, należącym do króla polskiego. W sierpniu odbywa się tu wielki jarmark św. Dominika […] i wtedy do portu zawija przeszło 400 okrętów naładowanych winem francuskim i hiszpańskim, jedwabiem, oliwą, cytrynami, konfiturami hiszpańskimi, korzeniami portugalskimi, cyną i suknem angielskim. Zastają w Gdańsku magazyny pełne pszenicy, żyta i innego zboża, lnu, konopi, wosku, miodu, potażu, drzewa do budowy, solonej wołowiny […], którymi kupcy rozładowane swoje okręty na powrót ładują […] Zboże zaś i inne płody spławiają [szlachta polska] do Gdańska na wiosnę i sprzedają […] kupcom gdańskim, którzy składają je w swoich magazynach na następny jarmark, a że oni sami tylko mogą prowadzić ten handel, są niezmiernie bogaci i nie masz miasta, z którego by król polski mógł mieć więcej pieniędzy […].
korzenie – tu: przyprawy np. cynamon, imbir, wanilia, pieprz
potaż – substancja pochodząca ze spalania drewna, służyła do wyrobu m.in. mydła i szkła
 | Ćwiczenia |
Na podstawie źródeł 1‑2.
Na mapie pokaż najważniejsze miasta, w których powstały porty rzeczne.
Wskaż na mapie rzeki, którymi spławiano zboże do Gdańska. Podaj ich nazwy.
Napisz, które miasta Rzeczypospolitej wzbudzały szczególny podziw wśród cudzoziemców i dlaczego?
Wśród miast wymienionych w tekście źródłowym są ośrodki leżące nad rzekami. Zlokalizuj je na mapie.
Na podstawie źródła 3.
Wskaż element obrazu potwierdzający zdanie, że Gdańsk był dla Polski „oknem na świat”.
Wskaż fragment obrazu, który ilustruje udaną transakcję handlową między kupcem a szlachcicem. Czy kupiec jest gdańszczaninem, czy cudzoziemcem – jak myślisz?
Odszukaj na obrazie fontannę, symbol Gdańska. W której części miasta możemy ją dziś obejrzeć?
Napisz, które fragmenty zabudowy miejskiej świadczyły o zamożności kupców gdańskich.
Na podstawie źródeł 5‑6.
Czym zajmowali się flisacy? Co decydowało o powodzeniu ich pracy?
Na podstawie źródła 8.
Wymień towary sprowadzane do Polski. Ustal, skąd one pochodziły. Uzasadnij, że Rzeczypospolita w XVI wieku była spichlerzem Europy.
 | Praca domowa |
Poszukaj w zasobach Internetu ilustracji pomnika flisaka w Toruniu. Z tą postacią wiąże się ciekawa legenda. Zapoznaj się z nią.
Ustal, gdzie obecnie w Polsce możemy zobaczyć flisaków przy pracy.
Warto przeczytać
Wojna trzynastoletnia i jej gospodarcze konsekwencje.