Właściwości aldehydów

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń zna właściwości, zastosowanie i występowanie aldehydów.

b) Umiejętności

Uczeń odróżnia aldehydy od innych związków organicznych na podstawie ich właściwości

2. Metody i forma pracy

Pokaz, pogadanka, praca z całą klasą, praca indywidualna.

3. Środki dydaktyczne

Podręcznik, metanal, odczynniki Tollensa i Trommera.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

1. Sprawdzenie listy obecności.

2. Przypomnienie zagadnień omawianych na ostatniej lekcji o aldehydach.

3. Nawiązanie do tematu lekcji. Postawienie pytania, czy uczniowie znają jakieś właściwości aldehydów. Powinni stwierdzić, że słyszeli o tzw. lustrze srebrnym.

b) Faza realizacyjna

1. Właściwości aldehydów- reakcje charakterystyczne dla aldehydów

Doświadczenie 1

Próba Tollensa – wykrywanie właściwości redukujących.

Do probówki wlać metanal, a następnie azotan (V) srebra (świeży), dodać odrobinę roztworu zasady sodowej i amoniaku. Probówkę lekko ogrzać.

Obserwacje: Uczniowie powinni zaobserwować na ściankach probówki pojawienie się metalicznego osadu.

Wniosek: Aldehyd redukuje związki srebra do metalicznego srebra

HCHO + AgIndeks dolny 2₂O = HCOOH + 2 Ag

Odczynnik Tollensa powstaje w następujący sposób:

- AgNOIndeks dolny 3₃ + NaOH = NaNOIndeks dolny 3₃ + AgOH

- 2 AgOH = AgIndeks dolny 2₂O + HIndeks dolny 2₂O

- AgIndeks dolny 2₂O + 2 NHIndeks dolny 3₃ = 2 (Ag(NHIndeks dolny 3₃)Indeks dolny 2₂)OH

Ten ostatni związek reaguje z aldehydami

Doświadczenie 2

Próba Trommera – wykrywanie właściwości redukujących aldehydów

Do probówki wlać metanal, następnie roztwór siarczanu (VI) miedzi (II) i odrobinę zasady sodowej. Probówkę ogrzewać.

Obserwacje: Roztwór o barwie niebieskiej zmienił zabarwienie na ceglastoczerwony, pojawił się też ceglastoczerwony osad.

Wniosek: Aldehyd utlenia związki miedzi

Odczynnik Trommera powstaje w następujący sposób:

CuSOIndeks dolny 4₄ + 2 NaOH = Cu(OH)Indeks dolny 2₂ + NaIndeks dolny 2₂SOIndeks dolny 4₄

HCHO + Cu(OH)Indeks dolny 2₂ = HCOOH + CuIndeks dolny 2₂O + HIndeks dolny 2₂O

2. Pozostałe właściwości aldehydów.

Uczniowie na podstawie obserwacji probówki z aldehydem podają właściwości aldehydów.

a) Wodny roztwór aldehydu mrówkowego to formalina, która ma odczyn obojętny.

b) Aldehydy wykazują silne właściwości redukujące.

c) Aldehydy aromatyczne ulegają reakcji nitrowania.

d) Aldehydy ulegają reakcji addycji wodoru dając alkohol.

e) Aldehydy ulegają reakcji polimeryzacji.

Z metanalu powstaje poliformaldehyd (paraform), który ulega depolimeryzacji po ogrzaniu.

3. Zastosowanie aldehydów

Zapisanie przez uczniów zastosowania aldehydów.

a) mrówkowy

- fotografia, żywice syntetyczne, garbarstwo, konserwant;

b) propionowy

- estry zapachowe, do produkcji celulozy;

c) benzoesowy

- barwniki, substancje zapachowe, przemysł spożywczy, farmacja, rozpuszczalnik żywic, olejów, estrów i celulozy;

d) glioksal (dialdehyd )

- substancja zapobiegająca rozpuszczaniu skrobi, żelatyny; w włókiennictwie, papiernictwie i garbarstwie;

e) salicylowy

- perfumy, do syntezy kumaryny i barwników;

f) akroleina

- tworzywa sztuczne, synteza organiczna.

4. Występowanie aldehydów

Scharakteryzowanie przez uczniów na podstawie własnych doświadczeń występowania aldehydów.

a) mrówkowy – jad mrówek,

b) propionowy- w procesach fermentacyjnych,

c) benzoesowy- w owocach migdałów,

d) 2‑furylowy- otręby,

e) salicylowy- olejki eteryczne roślin.

c) Faza podsumowująca

Przypomnienie doświadczeń i wiadomości o właściwościach aldehydów

Bibliografia

Z. Kluz, M. M. Pomniczek, Chemia. Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego, Warszawa 2005.

6. Załączniki

brak

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

brak