Właściwości węglowodanów

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń zna właściwości węglowodanów.

b) Umiejętności

Uczeń rozróżnia poszczególne węglowodany.

2. Metoda i forma pracy

Wykład, pokaz, praca z całą klasą, praca indywidualna.

3. Środki dydaktyczne

Podręcznik, glukoza, skrobia

4. Przebieg lekcji:

a) Faza przygotowawcza

1. Sprawdzenie listy obecności.

2. Nawiązanie do tematu lekcji – pogadanka na temat cukrów.

b) Faza realizacyjna

1. Zapisanie przez uczniów definicji węglowodanów.

Węglowodany są to polihydroksyaldehydy lub polihydroksyketony, czyli związki zawierające szereg grup OH i jedną grupę CHO lub C=O.

Prażenie węglowodanów prowadzi do rozkładu na węgiel i wodę, stąd wzięła się nazwa tej grupy związków.

2. Podział węglowodanów:

Zapisanie notatki na temat podziału węglowodanów w zeszytach:

a) monosacharydy (cukry proste (od 3 do 6 atomów węgla):

• triozy CIndeks dolny 3₃HIndeks dolny 6₆OIndeks dolny 3,_3,

• tetrozy (CIndeks dolny 4₄HIndeks dolny 8₈OIndeks dolny 4₄),

• pentozy (CIndeks dolny 5₅HIndeks dolny 10₁₀OIndeks dolny 5₅),

• heksozy (CIndeks dolny 6₆HIndeks dolny 12₁₂OIndeks dolny 6₆),

b) dwusacharydy (dwucukry) – CIndeks dolny 12₁₂HIndeks dolny 24₂₄OIndeks dolny 11,_11,

c) trisacharydy (trójcukry) – CIndeks dolny 18₁₈HIndeks dolny 32₃₂OIndeks dolny 16₁₆ – rafinoza,

d) tetrasacharydy (czterocukry) – CIndeks dolny 24₂₄HIndeks dolny 42₄₂OIndeks dolny 21₂₁ – stachyloza,

e) polisacharydy (wielocukry) (CIndeks dolny 6₆HIndeks dolny 12₁₂OIndeks dolny 5₅)Indeks dolny n._n.

3. Właściwości węglowodanów.

Zapisanie przez uczniów na podstawie lektury podręcznika i własnych doświadczeń właściwości węglowodanów.

a) monosacharyd, np**.:** αalfa‑glukoza, fruktoza:

Glukoza (aldoheksoza) - zwana dekstrozą, cukrem gronowym lub cukrem skrobiowym, jest węglowodanem, który daje szereg reakcji charakterystycznych dla aldehydów (próba Tollensa, Trommera) i alkoholi. Jest to ciało stałe, krystaliczne, o słodkim smaku, rozpuszczalne w wodzie, trudno rozpuszczalne w alkoholu, a nierozpuszczalne w eterze.

Fruktoza (ketoheksoza), zwana cukrem owocowym lub lewulozą, nie wykazuje tych właściwości, co glukoza. Jest ciałem stałym, białym o słodkim smaku, rozpuszczalnym w wodzie, alkoholu i eterze.

b) dwusacharyd, np.: sacharoza

Zbudowana jest z cząsteczki glukozy i fruktozy. Sacharoza nie ulega próbom Tollensa i Trommera, ale ulega reakcji estryfikacji. Tworzy alkoholany, np. z Ca(OH)Indeks dolny 2₂ – cukrzany wapniowe, a nawet z Cu(OH)Indeks dolny 2₂. Rozpuszcza się w wodzie i w alkoholu, lecz nie rozpuszcza się w chloroformie. Jest to białe ciało krystaliczne o słodkim smaku.

Maltoza zbudowana jest z dwóch cząsteczek glukozy. Wykazuje właściwości redukujące. Trudno się rozpuszcza w alkoholu, a w eterze w ogóle się nie rozpuszcza. Jest składnikiem strukturalnym skrobi i glikogenu. Jest to białe ciało krystaliczne o słodkim smaku.

Laktoza jest zbudowana z cząsteczki glukozy i galaktozy. Wykazuje właściwości redukujące. Trudno się rozpuszcza w alkoholu, a w eterze w ogóle się nie rozpuszcza. Laktoza nie ulega fermentacji.

c) polisacharydy

Przykładami polisacharydów są skrobia i celuloza. Są to węglowodany nierozpuszczalne w wodzie. Nie rozpuszczają się również w rozpuszczalnikach organicznych. Hydroliza skrobi przebiega trudno. Cechą charakterystyczną okazuje się reakcja skrobi z jodem. Jest to reakcja bardzo czuła. Powstaje fioletowy kompleks skrobi z jodem. W skrobi występuje wiązanie 1,4‑αalfa-glikozydowe, a w celulozie 1,4‑βbeta-glikozydowe.

c) Faza podsumowująca

Uczniowie przypominają poznane na lekcji cukry i ich podstawowe właściwości.

5. Bibliografia

Z. Kluz, M. M. Poźniczek, Chemia. Podręcznik dla liceum ogólnokształcącego, Warszawa 2005.

6. Załączniki

brak

7. Czas trwania lekcji

2 x 45 minut

8. Uwagi

brak