RLg1Xm9EaAq7a
Ilustracja przedstawia pokój, którego ściany są pokryte kamieniami. Ramy okienne, listwy podłogowe, podpory, podpory dachowe oraz schody wykonane są z drewna. Po lewej stronie pokoju znajduje się podłużny 5 żebrowy grzejnik, dwa okna, a pomiędzy nimi niebieski obraz w  białej ramie. W lewym rogu pokoju znajduje się czarny piec, z czerwoną blachą nad szklanymi drzwiczkami. Pod piecem leży drewno kominkowe. Przed piecem znajdują się dwa białe fotele z biało czarnymi poduszkami, a pomiędzy nimi znajduje się drewniany stół ze szklanym blatem. Na stole znajduje się roślina w koszyku. Po prawej stronie pieca widnieje kolejne drewniane okno z rośliną na parapecie. Po prawej stronie foteli są drewniane kręcone schody z białymi podpórkami. W prawej części pokoju stoi płaski wyłączony telewizor powieszony na ścianie. Po jego prawej stronie stoi półka z dokumentami, a naprzeciwko kolejny biały fotel.

Wnętrza i detale dekoracji zewnętrznej

Przykład rustykalnych elementów włączonych do stylu modernistycznego, images.homify.com, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
Źródło: Przykład rustykalnych elementów włączonych do stylu modernistycznego, fotografia, dostępny w internecie: https://images.homify.com/image/upload/a_0,c_fill,f_auto,h_900,q_auto,w_1920/v1437746079/p/photo/image/769338/IMG_6783.jpg [dostęp 28.02.2022], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).

Wprowadzenie

Każdy styl projektowania opiera się na pewnych cechach, które nadają im indywidualną tożsamość i charakter. Style na ogół cechują się wykorzystaniem pewnych zasad i elementów już podczas projektu wnętrza, ale najbardziej rozpoznajemy je po wyposażeniu, dodatkach, które decydują o cechach, charakterze, a także są przejawem indywidualnego gustu i zapotrzebowania. Współcześnie tendencje w stylach wskazują zazwyczaj na funkcjonalność. Jednak przykłady pokazują, że możliwości w urządzaniu wnętrz są bardzo szerokie.

W materiale pokazane są przykłady współczesnych stylów, ale także dowiesz się o wyposażeniu kilku charakterystycznych wnętrz, zapisanych w sztuce jako świadectwa obecności epok i czasów, w których powstały. Dodatkowo poznasz też elementy dekoracji zewnętrznej i przykłady ich zastosowania.

Nauczysz się
  • charakteryzować i rozpoznawać wnętrza;

  • rozpoznawać style kolumn i ich nazwy;

  • omawiać dekorację zewnętrzną obiektów;

  • opisywać wystrój wnętrz, z uwzględnieniem cech stylów, w jakich powstały;

  • przyporządkowywać dekoracje do wybranych wnętrz;

  • nazywać elementy dekoracji architektonicznej;

  • łączyć detale dekoracji architektonicznej z budowlami;

  • funkcjonalnie wykorzystywać słownik terminów.

Wnetrze_w_stylu_art_deco

Wnętrze w stylu art déco

Art déco po raz pierwszy pojawił się we Francji w latach dwudziestych XX wieku i wziął swoją nazwę od „Exposition Internationale des Arts Décoratifs et Industriels Modernes” z 1925 roku. Ten międzynarodowy ruch projektowy szybko został przyjęty na całym świecie nie tylko w sztuce, ale także w projektowaniu wnętrz, meblach, modzie, biżuterii, tekstyliach i architekturze.

Cechami stylu są:

  • płynne linie,

  • geometryczne kształty,

  • opływowe formy.

Luksusowy charakter art déco podkreśla użycie:

  • srebra,

  • czerni,

  • chromu,

  • krzystału,

  • kości słoniowej,

  • lakieru.

Jest to styl elegancki, efektowny i funkcjonalny, który przetrwał próbę czasu i cieszy się do dziś popularnością.

R1Br7fJlZV5Fd
Na ilustracji widać pokój, w którym przeważa kolor butelkowa zieleń. Po lewej stronie pokoju są drewniane drzwi, koloru ciemnobrązowego ze złotymi akcentami. Po prawej stronie drzwi na ścianie dostrzegamy włączoną lampę. Lampa oprócz szkła na froncie, posiada złote łączenia oraz mocowanie ścienne. Z sufitu również zwisa lampa ze złotymi akcentami. Na środku pokoju stoi stół. Stół posiada dwie szerokie podpory obite materiałem w kolorze butelkowej zieleni. Blat stołu jest czarny i połyskliwy. Na stole jest złota taca, na której widać cztery butelki ginu Hendricks. Przy stole znajdują się dwa proste krzesła obite takim samym materiałem jak podpory stołu. W prawym rogu pokoju widnieje duża roślina, której liście sięgają sufitu. Dodatkowo na ilustracji zostały umieszczone interaktywne punkty: 1. Geometryczne kształty kinkietu. 2. Czerń na wysoki połysk w blacie.
Po kliknięciu cyfry na ilustracji grafika przybliży się na daną rzecz i pojawi się napis opisujący ją. Wnętrze w stylu art déco , hommes.studio, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
Źródło: Wnętrze w stylu art déco, fotografia, dostępny w internecie: https://hommes.studio/journal/learn-how-to-decor-any-room-with-art-deco-style-like-a-pro/ [dostęp 25.02.2022], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).

We wnętrzach w stylu art déco pojawiają się trapezowe, zygzakowate i trójkątne wzory i kształty, dekorowane jodełką, schodkowymi formami, krzywiznami. M.in.: w ten sposób możemy dostrzec w art déco nawiązania do klasycyzmu grecko‑rzymskiego, ornamentów babilońskich, a także inspiracje z Asyrii, starożytnego Egiptu czy azteckiego Meksyku.

R1HyguLkpJfYN
Na ilustracji widać pokój, w którym przeważa czarny kolor. Lewa ściana pokoju jest obłożona czarnym granitem, prawa ściana jest zaś obłożona czarną tapetą ze złotym egzotycznym wzorem, który przypomina powielony, rozłożony wachlarz. Na lewej ścianie pomiędzy granitowymi ściankami widnieje granitowa ściana, ze złotym obramowaniem. W centrum ściany znajduje się lustro, w którym odbijają się czarne drewniane drzwi ze złotymi akcentami. Na krawędziach tej ściany znajdują się dwie lampy z czarnymi kloszami. Przed ścianą stoi wielka czarna sofa, na której znajduje się 6 białych poduszek. Po lewej stronie sofy stoi złoty stolik. Na stoliku znajdują się dwie książki. Przed sofą jest drewniany stół. Nogi stołu są złote. Na stole znajduje się geometryczna miska z dwoma świecznikami. Dodatkowo na ilustracji zostały umieszczone interaktywne punkty: 1. Czarny granit na ścianie. 2. Stolik z masywnym, drewnianym blatem. 3. Tapeta z egzotycznym wzorem.
Po kliknięciu cyfry na ilustracji grafika przybliży się na daną rzecz i pojawi się napis opisujący ją. Wnętrze w stylu art déco, housemarket.pl, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
Źródło: Wnętrze w stylu art déco, fotografia, dostępny w internecie: https://www.housemarket.pl/wnetrza/106/sciany_w_stylu_art_deco_sztuka_robienia_wrazenia,18451.html [dostęp 28.02.2022], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).

Kolorystyka wnętrza akcentuje błyszczące metaliczne lub czarne detale. Ciemne ściany w połączeniu z jasnymi elementami i metalowymi akcentami mogą stworzyć wystawną i przytulną atmosferę. Rozjaśnia je zamontowane na ścianie dekoracyjne lustro w kształcie słońca i złotej oprawie. Wyposażenie wnętrza stanowią drewniane meble na wysoki połysk (często ze szlachetnego drewna, np. hebanu, orzecha, klonu i jesionu), świadczące o luksusie. Przepych podkreślają narzuty, wzorzyste poduszki.  Luksus podkreślają metalowe, złocone lub srebrzone uchwyty.

Geometryczne wzory pojawiają się na podłodze, która przybiera charakter abstrakcyjnej mozaiki z czarno‑białych płytek lub polerowanego parkietu.

Oświetlenie w stylu art déco to lampy z metalu, łączące elegancję z prostotą (czasem także witrażowe) o geometrycznych kształtach, symetrycznej konstrukcji. Częstym wzorem klosza w lampach stojących jest abażur w kształcie ściętego stożka lub klosz w kształcie grzybka.

R1cd3BzbVI6Xn
Na ilustracji widać pokój w którym przeważa kolor beżowy. Na ścianie jest tapeta w romby, połowa rombów ma kolor ciemnego beżu, a druga połowa jasnego beżu. Na środku na ścianie wisi lustro w kształcie słońca, a po obu jego stronach znajdują się po jednej lampie w kształcie prostopadłościanu. Pod lustrem stoi skórzana sofa, z symetrycznie ułożonymi poduszkami w różnym kształcie i kolorze. Po lewej jak i po prawej stronie sofy znajdują się złote lampy z grafitowymi kloszami. Przed sofą stoi ciemna, drewniana ława z zawijanymi nogami. Na stole znajduje się czarna taca z chusteczkami oraz dwa czarne owalne pudełka. Z lewej oraz prawej strony stołu możemy dostrzec kawałek czarnej kanapy z paskowanej skóry. Lewa strona pokoju posiada białe drzwi z beżowymi akcentami. Dodatkowo na ilustracji zostały umieszczone interaktywne punkty: 1. Dekoracyjne lusterko w kształcie słońca. 2. Geometryczne wzory na ścianie (metaliczna, miedziana tapeta). 3. Lakierowana ława ze szlachetnego drewna.
Po kliknięciu cyfry na ilustracji grafika przybliży się na daną rzecz i pojawi się napis opisujący ją. Wnętrze w stylu art déco, smalldesignideas.com, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
Źródło: Wnętrze w stylu art déco, fotografia, dostępny w internecie: https://www.smalldesignideas.com/art-deco-interior-design-style.html [dostęp 28.02.2022], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).

Wnetrze_w_stylu_modernistycznym

Wnętrze w stylu modernistycznym

Ruch modernistyczny zaczął się rozwijać, gdy zrezygnowano z tradycyjnych materiałów budowlanych i projektowych, takich jak drewno, kamień i cegła, a skoncentrowano się na materiałach przemysłowych, takich jak;

  • stal,

  • szkło,

  • beton.

Najbardziej rozpoznawalną i wpływową filozofię projektowania stworzyła niemiecka szkoła projektowania Bauhausu w latach 20. XX wieku, której estetyka projektowania była oparta na przekonaniu, że forma powinna łączyć się z funkcją.

Rjjet9J9MlR47
Modernistyczne wnętrze urządzone pod wpływem Bauhausu, thetimes.co.uk, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
Źródło: Modernistyczne wnętrze urządzone pod wpływem Bauhausu, fotografia, dostępny w internecie: https://www.thetimes.co.uk/article/interiors-the-enduring-legacy-of-bauhaus-the-20th-century-s-most-influential-design-movement-w8z70g8vt [dostęp 28.02.2022], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).

Styl charakteryzował nacisk na asymetryczne kompozycje i minimalną ornamentykę. Ta zasada przyczyniła się do powstania nowoczesnego designuDesigndesignu i stylu, który funkcjonuje do dziś. Zakorzeniony w niemieckiej i skandynawskiej architekturze i designie styl jest prosty i pozbawiony ozdób, charakteryzuje się wyrazistymi liniami, prostą paletą kolorów i wykorzystaniem materiałów, takich jak: metal, szkło i stal. Wprowadza poczucie prostoty, a dekorację stanowią detale w meblach i dodatki.
Od stylu minimalistycznego różni się podążaniem za luksusem, trendami glamGlamglam w stylu hollywoodzkim, wprowadzającym do wnętrza aksamitne pokrycia mebli wypoczynkowych, stylizowane na wiktoriańskie komody. Kolorystycznie biel łączy się z fioletem, czerwień z turkusowym. Wnętrze często wydaje się bogate, ale jego geometria nadal klasyfikuje je w kategorii nowoczesności.

RRivbQmHRVn0Q
Modernistyczne wnętrze z elementami glam, pinterest.com, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu). (fotograf: Covet North America)
Źródło: Covet North America (fotograf), Modernistyczne wnętrze z elementami glam, fotografia, dostępny w internecie: https://pl.pinterest.com/pin/652599802243781785/ [dostęp 28.02.2022], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).

Modernistyczne wnętrze jest nacechowane osobistym charakterem i indywidualizmem. Dlatego umeblowanie lub dekoracja mogą nawiązywać także np.: do stylu francuskiego o wykwintnym umeblowaniu z jasną paletą barw.

W ostatnich latach popularność zyskuje włączenie do stylu modernistycznego elementów rustykalnych, które dodają wnętrzu ciepła. Naturalny kamień, elementy surowego drewna całkowicie zmieniają je w pomieszczenie relaksacyjne, nostalgiczne, skłaniające do wspomnień.

RVIxDB2NbZpbg
Przykład rustykalnych elementów włączonych do stylu modernistycznego, homify.com.co, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
Źródło: Przykład rustykalnych elementów włączonych do stylu modernistycznego, fotografia, dostępny w internecie: https://www.homify.com.co/foto/769338/barn-in-chenailler-mascheix-france [dostęp 28.02.2022], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).

Wnetrze_w_stylu_industrialnym

Wnętrze w stylu industrialnym

Styl industrialny jest trendem aranżacji wnętrza, inspirującym się przestrzenią fabryczną. Wykształcił się w latach 50. XX wieku. Ze względu na industrialny charakter, nawiązanie do przemysłowego charakteru i dużych magazynów, doskonałym rozwiązaniem jest otwarty układ pomieszczeń, zapewniający swobodę. Głównymi elementami wystroju są odsłonięte ceglane ściany, surowe, betonowe tynki, oddające charakter loftówLoftloftówrustykalnymRustykalnyrustykalnym charakterze.

W industrialnej przestrzeni rzadko znajdziemy odważne i jasne kolory; dominują brązy i granaty, barwy metaliczne.

RidCQkgmsUfys
Otwarta kuchnia połączona z pokojem w stylu industrialnym, pinimg.com, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu). (fotograf: nonagon.style)
Źródło: nonagon.style (fotograf), Otwarta kuchnia połączona z pokojem w stylu industrialnym, fotografia, dostępny w internecie: https://br.pinterest.com/pin/18929260920713561/ [dostęp 25.02.2022], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).

We wnętrzu industrialnym często z ciemnoszarego betonu lub jego imitacji wykonane są także podłogi i blaty, które doskonale komponują się z różnymi metalami i drewnem, zwłaszcza rustykalnym, czyli naturalnym, z widocznymi słojami, podniszczonym, noszącym ślady użytkowania lub wystylizowanym na ten sposób, z widocznymi przetarciami. Często te dwa materiały są połączone i tworzą oryginalne wzornictwo o prostej konstrukcji. Duże otwarte okna - często zakratowane - są źródłem naturalnego światła, korzystnego w ciemnych, a zwłaszcza mniejszych pomieszczeń.

Rx9A6cLcYn9od
Salon w stylu industrialnym, maykke.com, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
Źródło: Salon w stylu industrialnym, fotografia, dostępny w internecie: https://www.maykke.com/blog/industrial-design [dostęp 25.02.2022], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).

Meble industrialne często czerpią inspirację z antycznego designuDesigndesignu [czytaj: dizajnu], otwartych regałów typu magazynowego lub utrzymanych w charakterze vintage’uVintagevintage’u [czytaj: wintydżu].

W celu odzwierciedlenia przemysłowego charakteru wnętrza, często korzysta się z materiałów pochodzących z odzysku, zużytych, posiadających ślady użytkowania nawet zniszczenia. Surowości dodają wnętrzu elementy wystroju i wykończenia, instalacji oraz oświetlenia, które kojarzą się z przestrzenią industrialną. Aby uzyskać ten fabryczny efekt, pokazuje się żelazne, nawet przerdzewiałe rury, belki, sugerujące wrażenie niedokończonego, roboczego lub nawiązujące do wspomnianego wcześniej vintage’u. Duże metalowe lampy wiszące i kopułowe lub gołe żarówki na różnej długości przewodach. Pojawiają się także klosze z metalowych prętów. Pomieszczenia dekorują także oświetlenie podłogowe oraz stołowe.

RaOWVBbOCfSlM
Pokój wypoczynkowy w stylu industrialnym, hackrea.com, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
Źródło: Pokój wypoczynkowy w stylu industrialnym, fotografia, dostępny w internecie: https://www.hackrea.com/stories/industrial-style-interior-design/ [dostęp 25.02.2022], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).

Wnetrze_w_stylu_minimalistycznym

Wnętrze w stylu minimalistycznym

Minimalistyczny styl wnętrz stał się popularny dopiero pod koniec XX wieku.

Styl ten wywodzi się z japońskich domów typu „Ma” (pustka, cisza). Tworzone były one na podstawie zasady równowagi pomiędzy przestrzenią a meblami.

Styl minimalistyczny charakteryzuje surowość i oszczędność dekoracji. Wnętrze wyposażone jest w proste i funkcjonalne meble, a  znajdujące się w nim przedmioty mają geometryczne kształty oraz ograniczone są do dwóch kolorów. Najpopularniejszy jest kolor biały w połączeniu z graficzną szarością.

W projekcie architektonicznym niezwykle istotne jest dzielenie przestrzeni. Minimalistyczne wnętrza są zazwyczaj zwarte, czarne lub szare i mają ściśle geometryczny kształt oraz pozbawione przegród w celu otwartej przestrzeni i swobody.

RKMDqHEhbrXhk
Wnętrze w stylu minimalistycznym, Sofia, Bułgaria, homedsgn.com, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu). (architekt: Elia Nedkov, 2016 r.)
Źródło: Elia Nedkov (architekt), Wnętrze w stylu minimalistycznym, fotografia, dostępny w internecie: http://cdn.homedsgn.com/wp-content/uploads/2015/12/Apartment-P-02.jpg [dostęp 28.02.2022], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).

Ściany wyposażone są w duże okna, zapewniające dużą ilość światła, które odbija się od jasnych, najczęściej białych ścian i sufitu, sprawiając wrażenie dużej przestrzeni. Światło w minimalistycznie urządzonym wnętrzu jest rozproszone. Często stosuje się lampy sufitowe neonowe lub halogenowe, a także wpuszczane reflektory punktowe. Zamiast zasłon stosuje się żaluzje poziome lub pionowe. Podłogi minimalistycznego wnętrza najczęściej są wylewane, a jeśli znajduje się w nich parkiet, to przykryty jest kontrastującym w stylu nowoczesnym chodnikiem w czarnym, czarno‑białym lub białym kolorze. W meblach stosuje się błyszczące, biało‑czarne wykończenie lub akcenty z jasnego drewna.

R1BXCye6sJcB9
Wnętrze w stylu minimalistycznym, decoraid.com, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
Źródło: Wnętrze w stylu minimalistycznym, fotografia, dostępny w internecie: https://www.decoraid.com/blog/interior-design-style/minimalist-interior-design/ [dostęp 28.02.2022], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).

Elementy_architektury_i_ornamenty

spis_pojec

Wybrane elementy architektury i ornamenty

3,3,3

attyka

Attyka

Ścianka, balustrada lub rząd sterczyn bądź szczycików, wieńczących elewację budowli i znajdujących się zwykle ponad gzymsemGzymsgzymsem koronującym; pewne typy attyki mają znaczenie konstrukcyjne jako ścianki niskiego poddasza; attyka pełni głównie funkcję dekoracyjną, służąc zwykle do częściowego lub całkowitego osłonięcia dachu; wieńczy całe budynki lub ich poszczególne części.
Attyka pełni również funkcję przeciwpożarową i pełni rolę bariery oddzielającej płomienie i dym od reszty budynku. Attyki mogą być wykonane z materiałów ognioodpornych lub z materiałów o zwiększonej odporności na ogień.

50
RT7Vg5tej095A
Ilustracja przedstawiająca attykę, online‑skills, CC BY 3.0.(grafika przerysowana na podstawie: Pearson Scott Foresman z wikipedii)
Źródło: online-skills, Pearson Scott Foresman, Ilustracja przedstawiająca attykę, Ilustracja, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Attic_A-160_(PSF).png [dostęp 11.08.2022], licencja: CC BY 3.0.
50
R13aqGxnKI3Fv
Widok na attykę w Kamienicy Mikołaja Przybyły (1615), Kazimierz Dolny, wikimedia.org, CC BY 3.0. (fotograf: Maciej Szczepańczyk, 2008 r.)
Źródło: Maciej Szczepańczyk (fotograf), Widok na attykę w Kamienicy Mikołaja Przybyły (1615), fotografia, dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Miko%C5%82aj_Przyby%C5%82a%60s_house_attic_in_Kazimierz_Dolny_in_Poland.JPG [dostęp 11.08.2022], licencja: CC BY 3.0.

Kliknij tutaj, aby wrócić do spisu pojęć

balkon

Balkon

Nadwieszony, otwarty element architektoniczny, wysunięty przed lico ściany zewnętrznej budynku, pełniący rolę użytkową (zwykle jako miejsce przeznaczone do oglądania widoków dla jednej lub kilku osób) i dekoracyjną. Balkon składa się z płyty balkonowej podtrzymywanej na ogół przez wspornikiPłyta wspornikowawsporniki czy konsole i otaczającego ją parapetu lub balustrady; (franc. balcon, wł. balcone).

50
RnTxUkCHHagz5
Rysunek przedstawiający balkon, pinimg.com, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
Źródło: Rysunek przedstawiający balkon, Rysunek, dostępny w internecie: https://pl.pinterest.com/pin/balkong-nordisk-familjebok--860750547503380176/ [dostęp 12.04.2023], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
50
RjX7w1oZ9BMh7
Przykład barokowego balkonu, Strasburg, Francja, wikimedia.org, domena publiczna. (fotograf: Valentin F.R ,2017 r.)
Źródło: Valentin F.R (fotograf), Przykład barokowego balkonu, fotografia, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Villa_Brion_-_Balcon_%2841733506711%29.jpg [dostęp 12.04.2023], domena publiczna.

Kliknij tutaj, aby wrócić do spisu pojęć

blenda

Blenda

Ślepy otwór, płytka wnęka w murze, w formie arkady lub okna; zwykle stosowana w elewacjach jako motyw dekoracyjny, rzadziej w celu odciążenia ściany; (niem. Blende).

50
R1O4DwUAouuIa
Przykład blendy - zamurowane otwory okienne w kościele Saint‑Benoît [czytaj: san benua], Pontgibaud [czytaj: ponżibu], Francja, wikimedia.org, CC BY‑SA 3.0.(fotograf: Père Igor [czytaj: per igho], 2013 r.)
Źródło: Père Igor (fotograf), Przykład blendy - zamurowane otwory okienne w kościele Saint-Benoît [czytaj: san benua], fotografia, Kościół Saint-Benoît, Pontgibaud, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Pontgibaud_%C3%A9glise_baie_aveugle.JPG, licencja: CC BY-SA 3.0.
50
R1c4EKSHqGSnr
Przykład blendy na bramie kamiennej, Świdwin, wikimedia.org, CC BY 3.0. (fotograf: Rdswdn, 2008 r.)
Źródło: Rdswdn (fotograf), Przykład blendy na bramie kamiennej, fotografia, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Brama_Kamienna_w_%C5%9Awidwinie.jpg [dostęp 12.04.2023], licencja: CC BY 3.0.

Kliknij tutaj, aby wrócić do spisu pojęć

elewacja

Elewacja

Lico budynku, jedna z zewnętrznych jego ścian wraz ze wszystkimi występującymi na niej elementami. Elewacje określa się według stron świata lub otoczenia (frontowa, boczna, tylna, ogrodowa).

R1FJlcb6xfDmI
Eustachy Chmielewski (architekt), Śląski Urząd Wojewódzki w Katowicach, projekt elewacji północnej, 1928 r., wikimedia.org, CC BY‑SA 4.0.
Źródło: Eustachy Chmielewski (architekt), Śląski Urząd Wojewódzki w Katowicach, projekt elewacji północnej, Rysunek, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Wojewodzka_23_projekt_elewacja_polnocna_1928.jpg [dostęp 10.08.2022], licencja: CC BY-SA 4.0.
R8mc8yf5YE5AD
Bank Państwa, elewacja frontowa przy ul. Kościuszki 14 w Łodzi, wikimedia.org, CC BY‑SA 3.0. (fotograf: Botoolga [czytaj: botulga], 2012 r.)
Źródło: Botoolga (fotograf), Bank Państwa, elewacja frontowa przy ul. Kościuszki 14 w Łodzi, fotografia, dostępny w internecie: https://pl.m.wikipedia.org/wiki/Plik:Bank_Pa%C5%84stwa,_elewacja_frontowa,_Ko%C5%9Bciuszki_14,_%C5%81%C3%B3d%C5%BA.jpg [dostęp 11.08.2022], licencja: CC BY-SA 3.0.

Kliknij tutaj, aby wrócić do spisu pojęć

elewacja_slepa

Elewacja ślepa

Pionowy człon elewacji ciągnący się przez całą jej wysokość i odpowiadający jednej osi pionowej nazywa się segmentem. Pozbawiona jest otworów.

50
R1cgzcC2OtlBZ
Elewacja ślepa, na podstawie: Dom dla Ciebie 6 - elewacja boczna, online‑skills, CC BY 3.0.
Źródło: online-skills, domdlaciebie.com.pl, Elewacja ślepa, Ilustracja, dostępny w internecie: https://www.domdlaciebie.com.pl/projekty-domow-parterowych-z-poddaszem-uzytkowym/dom-dla-ciebie-6,1529.html [dostęp 11.08.2022], licencja: CC BY 3.0.
50
R13AeJRPYYXsy
Don Benito, Badajoz [czytaj: don benito, badahoz], Hiszpania, arquitecturaviva.com, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu). (architekt: José María Sánchez García [czytaj: hoze marija sanczez garsija], 2016 r.)
Źródło: Jose Maria Sanchez García (architekt), Industria montajes electricos [czytaj: industria montahes elektrikos], fotografia, dostępny w internecie: https://arquitecturaviva.com/works/industrial-building-in-don-benito#lg=1&slide=1 [dostęp 11.08.2022], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).

Kliknij tutaj, aby wrócić do spisu pojęć

fasada

Fasada

Elewacja budynku wyróżniona od pozostałych odmienną kompozycją architektoniczną (rozczłonkowanie architektoniczne; zwieńczenia, wieże, szczyty, kontrasty kolorystyczne użytych materiałów budowlanych, mozaiki, sgraffita, dekoracja malarska itp.), zawierająca przeważnie główne wejście;
może być podporządkowana ogólnej kompozycji budynku i jako integralna część bryły odpowiadać jej wewnętrznym podziałom lub odgrywać rolę niezależną, np. dostawiona do budowli centralnej.
W architekturze miejskiej fasada stanowi ważny czynnik kompozycji urbanistycznej, jako dominujący akcent placów i zakończeń osi widokowych lub w układzie szeregowym, kształtując pierzeje placu i ulicy.
Szczególnie bogate fasady wykształciła architektura sakralna, np.:

  • fasady z portykami kolumnowymi charakterystyczne są dla świątyń greckich i rzymskich.

  • w architekturze kościelnej najbardziej charakterystyczne są dwa typy fasady: bezwieżowa (o dwu kondygnacjach, z których górna, węższa, zwieńczona jest szczytem, odpowiadająca głównie typowi kościoła bazylikowego) i dwuwieżowa.

W architekturze świeckiej szczególnie bogate fasady wykształciła architektura pałacowa XVI‑XVIII w. W kompozycji przestrzennej pałacu entre cour et jardin [czytaj: ątre kur i żardę] odgrywają ważną rolę dwie fasady.:
1) główna od dziedzińca paradnego, początek osi kompozycyjnej,
2)  tylna od ogrodu, parku.
Niewłaściwe jest nazywanie fasady frontonem;
(wł. faciata) [czytaj: facjata].

50
R1WAmx97kr0qD
Projekt fasady Teatru Operacji i Muzeum Historii Chirurgii, 1756 r., Kolekcja Wellcome, Londyn, Wielka Brytania, wikimedia.org, CC BY 4.0. (architekt: Benjamin Cole [czytaj: bendżamin kołl])
Źródło: Benjamin Cole (architekt), Projekt fasady Teatru Operacji i Muzeum Historii Chirurgii, Rysunek, Kolekcja Wellcome, Londyn, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Surgeons%27_Hall,_Old_Bailey,_London,_the_facade._Engraving_by_Wellcome_M0011970.jpg [dostęp 14.04.2023], licencja: CC BY 4.0.
50
RsjqBUn7GLnhm
Fasada Pałacu Branickich - widok od strony ogrodu, 1697 r., Białystok, wikimedia.org, CC BY‑SA 3.0. (fotograf: Karol508, 2011 r.)
Źródło: Karol508 (fotograf), Fasada Pałacu Branickich - widok od strony ogrodu, fotografia, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Branicki_Palace_in_Bia%C5%82ystok.jpg [dostęp 12.08.2022], licencja: CC BY-SA 3.0.

Kliknij tutaj, aby wrócić do spisu pojęć

fronton

Fronton

Przyczółek, szczyt w architekturze klasycznej (Grecja, Rzym, renesans, klasycyzm) lub posługującej się formami klasycznymi;
jego pole wewnętrzne, gładkie lub wypełnione rzeźbą, obramione gzymsemGzymsgzymsem, nosi nazwę tympanonu.
Fronton wykształcił się w architekturze greckiej, jako górna część fasady świątyni antycznej, ograniczoną krawędziami bocznymi dachu dwuspadowego i belkowaniem; tympanon wypełniony był zazwyczaj dekoracją rzeźbiarską.
Fronton trójkątny stosowany był w architekturze rzymskiej, później renesansowej, barokowej i klasycystycznej jako zwieńczenie fasad budowli sakralnych i świeckich. W architekturze barokowej, obok trójkątnego, występuje fronton półowalny, fronton załamany w górnej części, fronton przerwany, z którego pozostają tylko boczne części, a środek wypełnia często kompozycja rzeźbiarska, kartuszKartuszkartusz itp., dla baroku charakterystyczne jest też wyłamywanie (gierowanie) frontonu, tzn. wysuwanie w uskokach przed lico pola frontonu jego poszczególnych części.
Małe frontony oparte na kolumienkach, pilastrachPilasterpilastrach lub kroksztynachKroksztynachkroksztynach, wieńczące otwory wejściowe, okienne, wnęki, nisze itp., charakterystyczne są dla architektury nowożytnej.
Frontony z belkowaniem oparte na kolumnach występują też w ołtarzach, nagrobkach itp. Określanie fasady budynku terminem fronton jest nieprawidłowe; (wł. frontone).

50
Rnx70leFXIuZV
Przykłady frontonów, wikimedia.org, CC BY‑SA 4.0. (fotograf: Beautiful Buildings Pics [czytaj: bjutiful bildings piks], 2019 r.)
Źródło: Beautiful Buildings Pics (fotograf), Przykłady frontonów, Rysunek, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Illustrations_of_types_of_pediments.jpg [dostęp 12.08.2022], licencja: CC BY-SA 4.0.
  1. Wąski trójkątny fronton świątyni greckiej na kolumnach jońskich;

  2. Szeroki trójkątny fronton grecki na kolumnach jońskich;

  3. Trójkątny, obniżony fronton według projektu Vignoli;

  4. Wąski trójkątny fronton rzymski na kolumnach jońskich o ukośnym gzymsie wewnętrznym;

  5. Szeroki trójkątny fronton rzymski na kolumnach jońskich z ukośnym gzymsem wewnętrznym;

  6. Półowalny fronton według projektu Vignoli;

  7. Wąski trójkątny fronton rzymski na kolumnach kompozytowych o dekorowanym geisonie (gzymsie);

  8. Szeroki trójkątny fronton rzymski na kolumnach kompozytowych, o dekorowanym geisonie (gzymsie);

  9. Fronton przerywany.

50
R14OrSJAcRyBF
Fronton Pałacu Prymasowskiego, 1781 r., Bratysława, Słowacja, wikimedia.org, CC BY‑SA 4.0, (fotograf: Alberus teolog, 2013 r.)
Źródło: Albertus teolog (fotograf), Fronton Pałacu Prymasowskiego, fotografia, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Bratyslawa_palac_prymasowski_(fronton).JPG [dostęp 12.08.2022], licencja: CC BY-SA 4.0.
  1. Trójkątny fronton spoczywa na belkowaniu z jońskimi kolumnami;

  2. wewnątrz frontonu znajduje się tympanon z malowidłem;

  3. Szczyt dekoruje rzeźba ukazująca płaszcz i arcybiskupi kapelusz.

Kliknij tutaj, aby wrócić do spisu pojęć

fryz

Fryz

Pozioma część belkowania w porządkach klasycznych zawarta między architrawem a gzymsemGzymsgzymsem; w porządku doryckim składa się z tryglifów i metop, w innych porządkach jest gładka lub zdobiona motywami ornamentów albo figur.;
2) poziomy pas dekoracyjny, stosowany w architekturze (fryzy płaskorzeźbione, ceramiczne, malowane) i w innych dziedzinach sztuki (malarstwo, grafika, rzemiosło artystyczne).
Dekoracja fryzu zmieniała się zależnie od epok stylowych:

  • w romanizmie przeważały motywy geometryczne (fryz arkadkowy, ząbkowy),

  • w gotyku - motywy roślinne i figuralne,

  • w renesansie - motywy antyczne.

Fryzy służyły do podziału i zdobienia zarówno elewacji zewnętrznej, jak i wewnętrznej budowli, a również do dekoracji poszczególnych elementów architektonicznych, kompozycji malarskiej, graficznej, sprzętów, mebli, naczyń itp.; (fr. frise, hiszp. friso, od frisar 'wyżłabiać').

50
R6jfewxzmMAGt
Kolumna z porządku jońskiego z zaznaczonym fryzem, na podstawie rysunku Radomil z wikipedii, online‑skills, CC BY 3.0.
Źródło: online-skills, Radomil, Kolumna z porządku jońskiego z zaznaczonym fryzem, Rysunek, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kolumna_jo%C5%84ska.svg [dostęp 12.08.2022], licencja: CC BY 3.0.
50
Rd85bXaRUVe0v
Widok na fryz na Partenonie, połowa V w. p.n.e., Ateny, Grecja, wikimedia.org, CC BY‑SA 2.5. (fotograf: Thermos [czytaj: termos], 2005 r.)
Źródło: Thermos (fotograf), Widok na fryz na Partenonie, fotografia, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Parthenon_XL.jpg [dostęp 12.08.2022], licencja: CC BY-SA 2.5.

Kliknij tutaj, aby wrócić do spisu pojęć

gzyms

Gzyms, korona, krajnik, ucios, pląta

Architektoniczny element w formie poziomego (zwykle profilowanego) występującego przed lico muru pasa pojedynczego lub złożonego, o krawędziach przebiegających w płaszczyźnie równoległej do ściany; wykonywany z kamienia, cegły, terakoty, drewna, metalu, tynku na podłożu ceglanym, drewnianym lub żelaznym, wreszcie z betonu lub żelbetu.
Gzyms może pełnić funkcje praktyczne (ochrona ściany przed ściekającą wodą opadową), jak i dekoracyjne.
Gzymsy zewnętrzne dzielą się na:

  • główne (koronujące, wieńczące) - zwieńczające ścianę budowli;

  • cokołowe - wieńczące cokół budynku;

  • międzypiętrowe (kordonowe, działowe) - dzielące płaszczyznę ściany;

  • nadokienne, naddrzwiowe, podokienne - ochraniające lub dekorujące otwory okienne i drzwiowe.

Gzymsy występowały w różnych formach od starożytności; najbardziej rozwiniętą uzyskały w sztuce greckiej; średniowiecze wprowadziło formy proste gzymsy o małych silnie podciętych uskokach; renesans przejął formy klasyczne, a manieryzm i barok kształtował gzyms bardzo bogato, tworząc gzymsy przerywane, wyłamywane (gierowane) itp.; (niem. Gesims).

50
RKpZQJJm2h0gZ
Kolumna z porządku jońskiego z zaznaczonym gzymsem, na podstawie rysunku Radomil z wikipedii, online‑skills, CC BY 3.0.
Źródło: online-skills, Radomil, Kolumna z porządku jońskiego z zaznaczonym gzymsem, Ilustracja, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kolumna_jo%C5%84ska.svg [dostęp 12.08.2022], licencja: CC BY 3.0.
50
R8g734ts84Lmd
Fryz arkadowy na kościele św. Idziego, XIII w., Wrocław, medievalheritage.eu, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu). (fotograf: J. Michalew)
Źródło: J. Michalew (fotograf), Fryz arkadowy na kościele św. Idziego, fotografia, dostępny w internecie: https://medievalheritage.eu/pl/strona-glowna/slownik/fryz/ [dostęp 12.08.2022], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).

Kliknij tutaj, aby wrócić do spisu pojęć

kolumna

Kolumna

Pionowa podpora architektoniczna o przekroju kolistym lub wielokątnym, pełniąca również funkcje dekoracyjną;
składa się z trzech części lub przynajmniej z dwóch pierwszych (np. kolumna dorycka):
1) głowicyGłowica kolumnygłowicy,
2) trzonuTrzon kolumnytrzonu,
3) bazyBazabazy.
Jest wykonywana:

  • z kamienia (o trzonie monolitycznym lub złożonym z bębnów łączonych czopami),

  • z cegły,

  • z drewna,

  • od XIX w. z żeliwa

Trzon kolumny może być:

  • gładki,

  • zdobiony płaskorzeźbą, ale najczęstszym sposobem zdobienia jest żłobkowanie (żłobki, kanelury).

Ze względu na położenie kolumn stosujemy określenia np.:

  • dwie kolumny ustawione blisko siebie zwane są parzystymi,

  • kilka stykających się ze sobą kolumn nazywamy wiązką kolumn,

  • kilka kolumn stojących rzędem nazywamy kolumnadą,

  • kolumny ustawione bezpośrednio na tle ściany - przyściennymi,

  • kolumny wtopione w lico ściany, zależnie od ich zagłębienia - ćwierćkolumnami (na narożach), półkolumnami lub trzy czwarte kolumnami.

50
R1No3QaE3qGYz
Szkic kolumny, online‑skills, CC BY 3.0.
Źródło: online-skills, Szkic kolumny, ilustracja, licencja: CC BY 3.0.
50
R1O3VVcpVseFV
Kolumny na wewnętrznym dziedzińcu świątyni Baalin, Palmira, Syria, wikimedia.org, CC BY‑SA 2.5. (fotograf: Xvlun, 2005 r.)
Źródło: Xvlun (fotograf), Kolumny na wewnętrznym dziedzińcu świątyni Baalin, fotografia, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Columns_in_the_inner_court_of_the_Bel_Temple_Palmyra_Syria.JPG [dostęp 12.08.2022], licencja: CC BY-SA 2.5.

Kliknij tutaj, aby wrócić do spisu pojęć

lizena

Lizena

płaski, pionowy pas muru lekko występujący z jego lica; w odróżnieniu od pilastraPilasterpilastra bez głowicy i na ogół bez bazy;
lizeny stosowane były w architekturze późnoantycznej, nowożytnej i nowoczesnej, zwykle w rytmicznym układzie, głównie w celu ożywienia płaszczyzn zewnętrznych lub rzadziej wewnątrz budowli; (niem. Lisene).

50
RkdmwhR5xbeLj
Szkic Lizeny, online‑skills, CC BY 3.0.
Źródło: online-skills, Szkic Lizeny, ilustracja, licencja: CC BY 3.0.
50
Rw1qEqwyJwQ8N
Kaplica św. Piotra z Limet, (data wykonania fotografii), Modave, Belgia, wikimedia.org, CC BY 3.0. (fotograf: EmDee, 2008 r.)
Źródło: EmDee (fotograf), Kaplica św. Piotra z Limet, fotografia, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Modave_-_Chapelle_de_Limet_10.JPG [dostęp 12.08.2022], licencja: CC BY 3.0.

Kliknij tutaj, aby wrócić do spisu pojęć

loggia

Loggia

Loggia to pomieszczenie:

  • otwarte na zewnątrz,

  • zwykle przesklepione,

  • usytuowane zazwyczaj w elewacji budynku na całej jej szerokości lub na krótszym odcinku, na jego narożu, na parterze lub piętrze,

  • zamknięte kompozycyjnie i nie będące ciągiem komunikacyjnym,

  • służące głównie jako miejsce dla wypoczynku i miejsce widokowe.

2) w miastach włoskich wolnostojący, niekiedy piętrowy budynek, otwierający się arkadami, na trzy lub cztery strony, przeznaczony na uroczystości publicznych, także na zebrania organizacji zawodowych lub dla celów handlowych; charakterystyczny dla miast włoskich od XIV w.

50
RPbWRqFgjk39E
Szkic projektu Palazzo della Loggia [czytaj: palacco dela lodżia] z zaznaczoną loggią, połowa XVI w., Brescia [czytaj: breszia], Włochy, snl.no, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
Źródło: Szkic projektu Palazzo della Loggia [czytaj: palacco dela lodżia] z zaznaczoną loggią, ilustracja, dostępny w internecie: https://snl.no/loggia [dostęp 12.08.2022], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
50
RbwJIdJ9C8Bqp
Widok na loggię w Poznańskim Ratuszu, 1560 r. (rok zakończenia budowy), wikimedia.org, CC BY‑SA 3.0.
Źródło: Widok na loggię w Poznańskim Ratuszu, fotografia, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Poznan_28_ratusz.jpg [dostęp 12.08.2022], licencja: CC BY-SA 3.0.

Kliknij tutaj, aby wrócić do spisu pojęć

lukarna

Lukarna

Okno lub okienko w połaci dachowej, często owalne, okrągłe itp., o ozdobnym obramieniu (woluty, gzymsyGzymsgzymsy, frontoniki, rzeźby itp.).
Lukarna, znana od okresu gotyku, stała się charakterystycznym elementem architektury pałacowej i kamienic w okresie baroku i rokoka.

50
R1QdIo2u2mBzR
Szkic lukarny, online‑skills, CC BY 3.0.
Źródło: online-skills, Szkic lukarny, ilustracja, licencja: CC BY 3.0.
50
RnKLu15EzTexf
Lukarna w zamku w Amboise [czytaj: ambłaz], Francja, wikimedia.org, CC BY‑SA 2.5, (fotograf: LonganimE, 2005 r.)
Źródło: LonganimE (fotograf), Lukarna w zamku w Amboise [czytaj: ambłaz], fotografia, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Lucarne_gothique_ch%C3%A2teau_d%27Amboise.JPG [dostęp 12.08.2022], licencja: CC BY-SA 2.5.

Kliknij tutaj, aby wrócić do spisu pojęć

mozaika

Mozaika

Technika dekoracyjna zaliczana do malarstwa monumentalnego, polega na układaniu wzoru z drobnych, różnego kształtu barwnych kamieni, szkła lub ceramiki na odpowiednio przygotowanym podłożu (świeża zaprawa wapienna, cement, mastyksMastyksmastyks); poszczególne płytki mozaika nazywa się tesseramiTessertesserami.
Mozaika daje efekty zbliżone do malarstwa, odznacza się niezwykłą trwałością, dzięki czemu znalazła zastosowanie głównie jako dekoracja architektoniczna.; używana również do zdobienia wyrobów rzemiosła artystycznego.

R10KdUo9wL1sg
Irena Weiss, Mozaika w Willi Wojciecha Weissa, Kraków, wikimedia.org, CC BY‑SA 3.0. (fotograf: Zygmunt Put, 2011 r.)
Źródło: Zygmunt Put (fotograf), Mozaika w Willi Wojciecha Weissa, fotografia, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Wojciech_Weiss_villa,_mosaic,_31_Krupnicza_street,_Krak%C3%B3w,_Poland.jpg [dostęp 12.08.2022], licencja: CC BY-SA 3.0.

Kliknij tutaj, aby wrócić do spisu pojęć

naczolek

Naczółek

Szczyt trójkątny, segmentowy, przerwany, gierowany albo wolutowy (szczyt) lub płyta wspornikowaPłyta wspornikowapłyta wspornikowa nad oknem albo drzwiami.

50
R19N7zvus8Oug
Przykłady naczółków, na podstawie: Différents types de frontons [czytaj: diferen tip de fronton], autorstwa Alain Doussineau [czytaj: alą dusinu], online‑skills, CC BY 3.0.
Źródło: online-skills, Alain Doussineau, Przykłady naczółków, ilustracja, dostępny w internecie: https://www.larousse.fr/encyclopedie/images/Types_de_frontons/1004761 [dostęp 12.08.2022], licencja: CC BY 3.0.
50
RGA4EwivB4TiU
Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła, Kraków, wikimedia.org, CC BY‑SA 2.5. (fotograf: Jan Mehlich, 2008 r.)
Źródło: Jan Mehlich (fotograf), Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła, fotografia, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Krak%C3%B3w_-_Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_pw._%C5%9Aw._Piotra_i_Paw%C5%82a_01.jpg [dostęp 12.08.2022], licencja: CC BY-SA 2.5.
50

Poniżej przedstawiono nazwy poszczególnych naczółków.

  1. Naczółek trójkątny;

  2. Naczółek trójkątny obniżony;

  3. Trójkątny naczółek z miejscem na medalion lub z otworem okiennym;

  4. Naczółek segmentowy z wydzielonym miejscem na dekorację rzeźbiarską;

  5. Naczółek półkolisty lub półowalny

  6. Przerywany naczółek segmentowy;

  7. Przerywany naczółek wolutowy;

  8. Półowalny, przerywany naczółek gierowany.

50

Elewacja frontowa kościoła Świętych Apostołów Piotra i Pawła, podobnie jak w wypadku świątyni rzymskiej, jest dwukondygnacyjna i zwieńczona tympanonem:

  1. Trójkątny naczółek z dekoracją rzeźbiarską wieńczący kościół;

  2. Półowalny naczółek wsparty na dwóch kolumnach dekoruje okno górnej kondygnacji;

  3. Trójkątny naczółek spoczywający na korynckich kolumnach wieńczy gierowany gzyms, dzielący dolną od górnej kondygnacji;

  4. Półowalne naczółki wieńczą nisze, w których znajdują się posągi świętych.

Kliknij tutaj, aby wrócić do spisu pojęć

nisza

Nisza

Nisza to wgłębienie w murze:

  • najczęściej prostokątne lub półokrągłe,

  • zamknięte półkoliście górą,

  • o charakterze dekoracyjnym,

  • często przesklepione konchąKonchakonchą,

  • zwieńczone małymi frontonamiFrontonfrontonami trójkątnymi, półokrągłymi lub odcinkiem gzymsuGzymsgzymsu,

  • ujęte w kolumienki albo pilastryPilasterpilastry,

  • w którym może znajdować się rzeźba figuralna,

  • znane od starożytności.

(fr. niche).

50
Rj1jc3ZIX3ibD
Szkic niszy, online‑skills, CC BY 3.0.
Źródło: online-skills, Szkic niszy, ilustracja, licencja: CC BY 3.0.
50
RVDu45Ds9yvnR
Posąg Farinata degli Uberti [czytaj: farinata deli uberti], znajdujący się w niszy Uffizi [czytaj: ufici], Galeria Uffizi [czytaj: ufici], Florencja, Włochy, wikimedia.org, CC BY‑SA 3.0. (fotograf: Sailko, 2007 r.)
Źródło: Sailko (fotograf), Posąg Farinata degli Uberti [czytaj: farinata deli uberti], znajdujący się w niszy Uffizi [czytaj: ufici], fotografia, Galeria Uffizi, Florencja, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Uffizi_19,_Farinata_degli_uberti.JPG [dostęp 12.08.2022], licencja: CC BY-SA 3.0.

Kliknij tutaj, aby wrócić do spisu pojęć

panneau

Panneau

Element architektonicznego rozczłonkowania i ozdoba ściany albo boazerii, w drewnianym, stiukowym, rzadziej kamiennym obramieniu, w postaci kwadratowej lub prostokątnej płyciny wypełnionej malowidłem lub reliefem;
2) sam relief lub malowidło (często wykonane na płótnie albo drewnie) ujęte w takie obramienie. Charakterystyczny element dekoracji wnętrz w okresie baroku i rokoka; (fr., od łac. pnnnus 'płachta').

R2xiCrjcj3STG
Panneau [czytaj: panu] w Owalnym Salonie Księżniczki, Hôtel de Soubise [czytaj: hotel de subize], Paryż, Francja, wikimedia.org, CC BY‑SA 3.0. (fotograf: Chatsam, 2016 r.)
Źródło: Chatsam (fotograf), Panneau [czytaj: panu] w Owalnym Salonie Księżniczki, Hôtel de Soubise [czytaj: hotel de subize], fotografia, Hôtel de Soubise, Paryż, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Hotel_de_Soubise_-_Salon_ovale_de_la_princesse_3.JPG [dostęp 12.08.2022], licencja: CC BY-SA 3.0.

Kliknij tutaj, aby wrócić do spisu pojęć

pilaster

Pilaster

Płaski filar przyścienny, pełniący funkcje podpory i dekoracyjnego rozczłonkowania ścian; występuje także jako część obramienia otworów okiennych, drzwiowych, bramnych itp.
Pilaster składa się:

  • z głowicy,

  • z gładkiego lub żłobkowanego trzonu,

  • z bazy,

  • często również z cokołu;

występuje w połączeniu z belkowaniem, rzadziej z łukami (arkady pilastrowe). Czasem stosuje się tzw. wiązkę pilastrów - zestawienie całych, pół- i ćwierćpilastrów, wywołujących wrażenie nałożenia na siebie kilku pilastrów o węższych trzonach; (fr.  pilastre, wł. pilastro, od pila 'filar').

33
Ru5GIBwQ8iRjG
Pearson Scott Foresman [czytaj: pirson skot forsman], Szkic pilastru, wikimedia.org, domena publiczna.
Źródło: Pearson Scott Foresman, Szkic pilastru, ilustracja, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Pilaster_(PSF).png [dostęp 12.08.2022], domena publiczna.
66
RFMqsOzarEDbJ
Ange‑Jacques Gabriel [anże‑żak gabrjel] (architekt), Pałacyk Petit Trianon [czytaj: peti trjanon] jako przykład wykorzystania pilastrów w klasycyzmie, 1768 r. (data zakończenia budowy), Wersal, Francja, wikimedia.org, CC BY‑SA 3.0. (fotograf: Starus, 2012 r.)
Źródło: Starus (fotograf), Ange-Jacques Gabriel (architekt), Ange-Jacques Gabriel [anże-żak gabrjel] (projekt), Pałacyk Petit Trianon [czytaj: peti trjanon] jako przykład wykorzystania pilastrów w klasycyzmie, fotografia, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Petit_Trianon_-_Fa%C3%A7ade_sud_-_2.jpg [dostęp 12.08.2022], licencja: CC BY-SA 3.0.

Kliknij tutaj, aby wrócić do spisu pojęć

portal

Portal

Ozdobne obramienie otworu wejściowego, na które składają się elementy architektoniczne i rzeźbiarskie:

  • po bokach otwór ujmują glifyGlifyglify o różnie ukształtowanych profilach, filary, kolumny, lub pilastryPilasterpilastry,

  • ww. glifyGlifyglify dźwigają nadproże lub łuk,

  • portale bardziej rozbudowane mają zwieńczenie w formie odcinków belkowania, szczytów itp.

Zależnie od charakteru podpór i kształtu zwieńczenia wyróżnia się m. in.: portale:

  • kolumnowe,

  • arkadowe,

  • ostrołukowe.

W średniowiecznej architekturze sakralnej wykształcił się odrębny typ portali monumentalnych, bogato dekorowanych rzeźbą figur, i dekoracją, o szerokich rozglifieniach, z ustawionymi przy nich w uskokach kolumienkami, zamkniętych górą rzędami archiwolt, również w uskokach, ujmujących pole wypełnione rzeźbionym tympanonem (portal perspektywiczny); portale takie często obejmowały dwa lub trzy otwory wejściowe (tzw. portale bliźniacze, potrójne).
Dla okresu baroku charakterystyczne były portale, których rozbudowane zwieńczenia łączyły się z balkonem piętra (portal balkonowy); (niem. Portal, wł. portale, od porta 'drzwi').

33
RMuweouUyuYZJ
Szkic portalu w Katedrze Notre‑Dame [czytaj: notr dam], na podstawie ilustracji autorstwa Eugène Viollet‑le‑Duc [czytaj: ełżeń wiolet le dik], przed 1879 r., Paryż, Francja, online‑skills, CC BY 3.0.
Źródło: online-skills, Eugène Viollet le Duc, Szkic portalu w Katedrze Notre-Dame [czytaj: notr dam], na podstawie ilustracji autorstwa Eugène Viollet-le-Duc [czytaj: ełżeń wiolet le dik], ilustracja, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Porte.de.la.Vierge.cathedrale.Paris.png [dostęp 12.08.2022], licencja: CC BY 3.0.
67
R1TXaifgrzyGo
Portale (główny i boczne) w Katedrze Notre‑Dame [czytaj: notr dam], 1345 r., Paryż, Francja, wikimedia.org, CC BY‑SA 3.0. (fotograf: Benh Lieu Song [czytaj: ben liu song], 2007 r.)
Źródło: Benh Lieu Song (fotograf), Portale (główny i boczne) w Katedrze Notre-Dame [czytaj: notr dam], fotografia, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Notre_Dame_Paris_front_facade_lower.jpg [dostęp 12.08.2022], licencja: CC BY-SA 3.0.

Kliknij tutaj, aby wrócić do spisu pojęć

portyk

Portyk

Portyk to zewnętrzna część budynku:

  • otwarta przynajmniej z jednej strony kolumnadą lub rzędem filarów,

  • w której kolumny (lub filary) sięgają jednej lub dwóch kondygnacji,

  • osłaniająca najczęściej główne wejście,

  • często zwieńczona trójkątnym frontonem (w architekturze nawiązującej do antyku),

  • wysunięta ku przodowi lub wgłębiona (portyk wgłębny).

Forma portyku wykształciła się w starożytności; od czasów renesansu stosowana powszechnie w architekturze świeckiej, a także sakralnej. Portyk pozorny to kryptoportykKryptoportykkryptoportyk.

50
REzkcSM3mzXkF
Pearson Scott Foresman [czytaj: pirson skot forsman], Szkic portyku, wikimedia.org, domena publiczna.
Źródło: Pearson Scott Foresman, Szkic portyku, ilustracja, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Portico_%28PSF%29.png [dostęp 12.08.2022], domena publiczna.
50
R1NlNRR8cowQc
Andrea Palladio [czytaj: andrea paladio] (architekt), Villa Capra (Villa Rotonda) [czytaj: wila kapra (wila rotonda)], 1582 r., Vicenza; [czytaj: wiczenza], Włochy, wikimedia.org, CC BY‑SA 3.0. (fotograf: Hans A. Rosbach [czytaj: hans a. rozbah], 2007 r.)
Źródło: Andrea Palladio (architekt), Hans A. Rosbach (fotograf), Villa Capra (Villa Rotonda), fotografia, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:VillaCapra_2007_07_18_3.jpg [dostęp 12.08.2022], licencja: CC BY 3.0.

Kliknij tutaj, aby wrócić do spisu pojęć

ryzalit

Ryzalit

Występująca z lica elewacji część budynku, tworząca z nim organiczną całość. Ryzality mogą być:

  • jednoosiowe lub kilkuosiowe (częściej),

  • przeważnie na rzucie czworokąta (również półkola, trapezu itp.),

  • na ogół równe wysokości elewacji.

Stosowanie ryzalitu jest charakterystyczne przede wszystkim dla świeckiej (głównie pałacowej) architektury nowożytnej (renesans, manieryzm, barok i klasycyzm).
Rozróżnia się ryzality:

  • środkowy - akcentujący głównie oś elewacji,

  • boczne - umieszczone symetrycznie na obu skrajach,

  • narożne - występujące jednocześnie z lica na styku dwóch sąsiednich elewacji

  • pozorne - uzyskane przez zwiększanie grubości muru, nie zmieniające układu wewnętrznego budynku.

W pałacach w ryzalicie środkowym fasady umieszczone jest najczęściej główne wejście do budynku, w ryzalicie fasady ogrodowej - wyjście na taras lub do parku.
 W układzie wewnętrznym uwidocznia się ryzalit większą głębokością pomieszczeń, w pałacach ryzalitom często odpowiadają pomieszczenia dwukondygnacyjne o specjalnym charakterze użytkowym (sale balowe, audiencjonalne, klatki schodowe, westybule, kaplice itp.); (niem. Risalit, z wł. risalto).

40
R1SiywqJU0zeA
Otto Wagner (architekt), Projekt stacji kolejowej w Wiedniu, gdzie widoczny jest ryzalit, pinimg.com, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu), Daniele Guriati (fotograf).
Źródło: Daniele Guriati (fotograf), Otto Wagner (architekt), Projekt stacji kolejowej w Wiedniu, gdzie widoczny jest ryzalit, ilustracja, dostępny w internecie: https://pl.pinterest.com/pin/473440979555366103/ [dostęp 12.08.2022], licencja: CC BY 3.0.
60
R17KRT4rHZ7nR
Pałac - Muzeum Zamoyskich, Kozłówka, wikimedia.org, CC BY‑SA 3.0. (Piotr Sajnog, 2010 r.)
Źródło: Piotr Sajnog (fotograf), Pałac - Muzeum Zamoyskich, fotografia, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Pa%C5%82ac_w_Koz%C5%82%C3%B3wce,_widok_od_ogrodu.jpg [dostęp 12.08.2022], licencja: CC BY-SA 3.0.

Kliknij tutaj, aby wrócić do spisu pojęć

sterczyna

Sterczyna

Pionowy, wieńczący element dekoracji architektonicznej, np. pinakiel, mały obelisk itp.

Kliknij tutaj, aby wrócić do spisu pojęć

tapiserie

Tapiserie

Wielobarwne tkaniny dekoracyjne z przedstawieniami figuralnymi (tematyka zaczerpnięta z Biblii, legend o świętych, z mitologii, historii starożytnej, romansów rycerskich), krajobrazowymi (werdiuryWerdiurawerdiury) i heraldycznymiHeraldyzmheraldycznymi
Zastosowanie tapiserii, m.in.:

  • do dekoracji ścian,

  • do wykonywania obić na meble,

  • antependiachAntependiaantependiach,

  • w ornatach;

Wykonywanie tapiserii:

  • przygotowanie kartonów z projektami kompozycji tapiserii, przygotowywane nieraz przez wybitnych malarzy (np. Rafael, Rubens, Boucher [czytaj: buszer])

  • tkano je przeważnie splotem płóciennym, rzadko rządkowymSplot rządkowyrządkowym,

  • materiał, z którego tkano to cienka wełna i jedwab, czasem z dodatkiem nici złotych i srebrnych,

  • tkano je na dwojakiego rodzaju warsztatach:

  1. ustawieniu osnowy poziomym (basse lisse),

  2. ustawieniu osnowy pionowym (haute lisse).

  • osnowa tapiserii jest ukryta pod różnobarwnymi wątkami, z których każdy przeplata się z nią tylko w miejscu danej plamy barwnej;

(z francuskiego: tapisserie).

50
R1MmMUAg2MtcH
Tapiseria Apokalipsy, Zamek w Angers [czytaj: anże], Francja, wikimedia.org, CC BY‑SA 3.0. (fotograf: Kimon Berlin, 2006 r.)
Źródło: Kimon Berlin (fotograf), Tapiseria Apokalipsy, fotografia, Zamek w Angers, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Tapisserie_de_l%27apocalypse.jpg [dostęp 12.08.2022], licencja: CC BY-SA 3.0.
50
R1aIQLskMrHA5
Tapiseria Apokalipsy, scena 73: Niebiańska Jeruzalem, Zamek w Angers [czytaj: anże], Francja, wikimedia.org, CC BY‑SA 3.0. (fotograf: Kimon Berlin, 2006 r.)
Źródło: Kimon Berlin (fotograf), Tapiseria Apokalipsy, scena 73: Niebiańska Jeruzalem, fotografia, Zamek w Angers, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:La_nouvelle_J%C3%A9rusalem.jpg [dostęp 12.08.2022], licencja: CC BY-SA 3.0.

Kliknij tutaj, aby wrócić do spisu pojęć

wimperga

Wimperga

W architekturze gotyckiej dekoracyjny szczyt trójkątny, umieszczany w zwieńczeniu portaluPortalportalu lub okna. Pole wimpergi zdobiono ślepym lub ażurowym maswerkiemMaswerkmaswerkiem, krawędzie żabkamiŻabkażabkami, wieńczono je kwiatonemKwiatonkwiatonem, pinaklamiPinakielpinaklami, rzadziej rzeźbą figuralną. Wimpergi pojawiły się w architekturze XIII w., a najbardziej dekoracyjne formy miały w XV w. Wimperga była również częstym motywem dekoracyjnym w snycerstwie i złotnictwie późnogotyckim; (niem. Wimperg).

40
Ro1e5u9kuxRcW
Szkic wimpergi w Katedrze św. Piotra i Najświętszej Marii Panny, 1880 r., Kolonia, Niemcy, etc.usf.edu, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
Źródło: Szkic wimpergi w Katedrze św. Piotra i Najświętszej Marii Panny, ilustracja, dostępny w internecie: https://etc.usf.edu/clipart/10500/10536/gable_10536.htm [dostęp 12.08.2022], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
60
R9XOSinBVsRjg
Wimperga z kościoła św. Maclou [czytaj: maklu], Rouen [czytaj: rułen], Francja, wikimedia.org, CC BY‑SA 4.0. (fotograf: Zairon, 2019 r.)
Źródło: Zairon (fotograf), Wimperga z kościoła św. Maclou [czytaj: maklu], fotografia, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Rouen_%C3%89glise_Saint-Maclou_Fassade_Wimperg_2.jpg [dostęp 12.08.2022], licencja: CC BY-SA 4.0.

Kliknij tutaj, aby wrócić do spisu pojęć

witraz

Witraż

Witraże składają się z kawałków szkła, które są łączone ramkami ołowianymi, zwanymi dwutówkami, oraz osadzane między żelaznymi sztabami, dzielącymi je na kwatery. Kolorowe szkło do witraży uzyskuje się poprzez barwienie go barwnikami metalu, takimi jak żelazo, miedź i inne. Do produkcji witraży używa się różnych rodzajów szkła, takich jak antyczne, katedralne czy ornamentowe. Tafle szkła są przycinane według wzorów kartonowych, a wczesnośredniowieczne witraże były wycinane przy pomocy obcęgów, a później diamentu.

Witraż to również technika malarska, która jest częścią malarstwa monumentalnego.

Kliknij tutaj, aby wrócić do spisu pojęć

wykusz

Wykusz

Wykusz:

  • jest nadwieszony na zewnętrznej ścianie budowli, wielokątny lub czworokątny występ w formie dobudówki,

  • jest przepruty szerokimi oknami,

  • jest nakryty osobnym dachem, poszerzający wnętrze, do którego przylega,

  • jest charakterystyczny dla świeckiej architektury (zamki, domy mieszczańskie) późnego średniowiecza, renesansu, manieryzmu i baroku, szczególnie w południowych Niemczech gdzie służył jako kaplica domowa;

(ze staroczeskiego: vikus, niem. wikhus).

R1MRLN5foqa5m
Wykusze renesansowe, przerysowano na podstawie: ilustracji z portalu ogrod‑dzialka.eu, online‑skills, CC BY 3.0.
Źródło: online-skills, Wykusze renesansowe, ilustracja, dostępny w internecie: http://www.ogrod-dzialka.eu/2017/08/27/wykusze-renesansowe/ [dostęp 12.08.2022], licencja: CC BY 3.0.
R1P5UnpT9hKhl
Wykusz w Zamku Książ, wikimedia.org, CC BY‑SA 3.0. (fotograf: Januszk57, 2014 r.)
Źródło: Januszk57 (fotograf), Wykusz w Zamku Książ, fotografia, Zamek Książ, Wałbrzych, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Dolno%C5%9Bl%C4%85skie_Wa%C5%82brzych_zesp_Ksi%C4%85%C5%BC_zamek.JPG [dostęp 12.08.2022], licencja: CC BY-SA 3.0.

Kliknij tutaj, aby wrócić do spisu pojęć

glowice_kolumn_w_roznych_stylach_i_porzadkach_architektonicznych

Głowice kolumn w różnych stylach i porządkach architektonicznych

2,2,2

Głowica (kapitel): górna, wieńcząca część kolumny, pilastraPilasterpilastra, filara, ukształtowana plastycznie.
Funkcje głowicy:

  • konstrukcyjna - jako człon posredniczący iędzy podporą i elementami podpieranymi,

  • dekoracyjna - jest najstaranniej opracowaną częścią kolumny, ulegała w różnych krajach i epokach przekształceniom.

glowica_papirusowa

Głowica papirusowa

50
RMiY1oq8d8jz7
Głowica papirusowa, ilustracja przerysowana na podstawie ilustracji: Owen Jones [czytaj: ołen dżons], The grammar of ornament [czytaj: de gramar of ornament], online‑skills, CC BY 3.0.
Źródło: online-skills, Owen Jones, Głowica papirusowa, ilustracja, dostępny w internecie: https://www.oldbookillustrations.com/illustrations/egyptian-3/ [dostęp 12.08.2022], licencja: CC BY 3.0.
50
RudGFRVvGGXyW
Zastosowanie głowic papirusowych w świątyni Hator, 2016 r. (data wykonania fotografii), Dendera, Egipt, wikimedia.org, CC BY 2.0, Francesco Gaparetti (fotograf).
Źródło: Francesco Gasparetti (fotograf), Zastosowanie głowic papirusowych w świątyni Hator, fotografia, Świątynia Hatora, Dendera, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Flickr_-_Gaspa_-_Dendara,_mammisi_romano_(7).jpg [dostęp 12.08.2022], licencja: CC BY 2.0.

glowica_palmowa

Głowica palmowa

50
RSeRs9j8kncgb
Głowica palmowa, ilustracja przerysowana na podstawie ilustracji: Owen Jones [czytaj: ołen dżons], The grammar of ornament [czytaj: de gramar of ornament], online‑skills, CC BY 3.0.
Źródło: online-skills, Owen Jones, Głowica palmowa, ilustracja, dostępny w internecie: https://www.oldbookillustrations.com/illustrations/egyptian-3/ [dostęp 12.08.2022], licencja: CC BY 3.0.
50
Rt22rJyU6ICI0
Zastosowanie głowic palmowych w świątyni Khnemu [czytaj: knemu], Esna, Egipt, wikimedia.org, CC BY‑SA 4.0. (fotograf: Marc Ryckaert [czytaj: mark rykert], 2018 r.)
Źródło: Marc Ryckaert (fotograf), Zastosowanie głowic palmowych w świątyni Khnemu [czytaj: knemu], fotografia, Świątynia Khnemu, Esna, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Esna_Temple_R02.jpg [dostęp 12.08.2022], licencja: CC BY-SA 4.0.

glowica_lotosowa

Głowica lotosowa

50
R8kxGEr7lIs9e
Głowica lotosowa, ilustracja przerysowana na podstawie ilustracji: Owen Jones [czytaj: ołen dżons], The grammar of ornament [czytaj: de gramar of ornament], online‑skills, CC BY 3.0.
Źródło: online-skills, Owen Jones, Głowica lotosowa, ilustracja, dostępny w internecie: https://www.oldbookillustrations.com/illustrations/egyptian-3/ [dostęp 12.08.2022], licencja: CC BY 3.0.
50
RZozGP85Lv77Y
Zastosowanie głowic lotosowych w świątyni w Luksorze, Luksor, Egipt, wikimedia.org, CC BY 3.0. (fotograf: Marc Ryckaert [czytaj: mark rykert], 2011 r.)
Źródło: Marc Ryckaert (fotograf), Zastosowanie głowic lotosowych w świątyni w Luksorze, fotografia, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Luxor_Temple_R03.jpg [dostęp 12.08.2022], licencja: CC BY 3.0.

glowica_hatorycka

Głowica hatorycka

50
RnD1mgdFedojN
Szkic głowicy hatoryckiej, ilustracja przerysowana na podstawie: kolumna hatorycka z portalu chegg.com, online‑skills CC BY 3.0.
Źródło: online-skills, Szkic głowicy hatoryckiej, ilustracja, dostępny w internecie: https://www.chegg.com/flashcards/egipt-e44f6f2f-0111-4679-ac02-fccc60ab58b0/deck [dostęp 12.08.2022], licencja: CC BY 3.0.
50
R1Cuw1NLjVpHh
Świątynia Hatszepsut, Deir el‑Bahari [czytaj: der el bahari], Luksor, Egipt, mapio.net, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
Źródło: Świątynia Hatszepsut, fotografia, dostępny w internecie: https://mapio.net/pic/p-11437127/ [dostęp 12.08.2022], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).

glowica_mezopotamska

Głowica mezopotamska

RIpzOePutOF9L
Ruiny kościoła katedralnego, Zwartnoc, Armenia, wikimedia.org, CC BY‑SA 4.0. (fotograf: Marcin Konsek, 2014 r.)
Źródło: Marcin Konsek (fotograf), Ruiny kościoła katedralnego, fotografia, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:2014_Prowincja_Armawir,_Zwartnoc,_Ruiny_katedry_Zwartnoc_12.JPG [dostęp 12.08.2022], licencja: CC BY-SA 4.0.

glowica_perska

Głowica perska

60
RNg0qLuq4eXty
Szkic głowicy perskiej, online‑skills, CC BY 3.0.
Źródło: online-skills, Szkic głowicy perskiej, ilustracja, licencja: CC BY 3.0.
40
R1SaPB4AdAbcR
Kolumny z głowicami perskimi, Persepolis, Iran, wikimedia.org, CC BY‑SA 4.0. (fotograf: Diego Delso, 2016 r.)
Źródło: Diego Delso (fotograf), Kolumny z głowicami perskimi, Fotografia, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Pers%C3%A9polis,_Ir%C3%A1n,_2016-09-24,_DD_29.jpg [dostęp 12.08.2022], licencja: CC BY-SA 4.0.

starozytna_sztuka_grecka

Starożytna sztuka grecka

Starożytna sztuka grecka stosowała odmienny dla każdego porządku architektonicznego typ: dorycki, joński, koryncki.

glowica_dorycka

Głowica dorycka

50
R9Fxhb0SI85z0
Szkic głowicy doryckiej, online‑skills, CC BY 3.0.
Źródło: online-skills, Szkic głowicy doryckiej, ilustracja, licencja: CC BY 3.0.
50
R1K5BhQ3nx8DJ
Widok na Partenon, (data wykonania fotografii), Ateny, Grecja, wikimedia.org, CC BY‑SA 3.0. (fotograf: Harrieta17, 2006 r.)
Źródło: Harrieta171 (fotograf), Widok na Partenon, fotografia, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:2006_01_21_Ath%C3%A8nes_Parth%C3%A9non.JPG [dostęp 12.08.2022], licencja: CC BY-SA 3.0.

glowica_jonska

Głowica jońska

50
RqBQDI5EZUQuh
Szkic głowicy jońskiej, online‑skills, CC BY 3.0.
Źródło: online-skills, Szkic głowicy jońskiej, ilustracja, licencja: CC BY 3.0.
50
R16jN5TXZxJkY
Widok na Świątynię Nike, Ateny, Grecja, wikimedia.org, domena publiczna. (fotograf: Jebulon, 2016 r.)
Źródło: Jebulon (fotograf), Widok na Świątynię Nike, fotografia, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Temple_of_Athena_Nik%C3%A8_from_Propylaea,_Acropolis,_Athens,_Greece.jpg [dostęp 12.08.2022], domena publiczna.

glowica_koryncka

Głowica koryncka

50
R1XWeKvaKGJEr
Szkic głowicy korynckiej, online‑skills, CC BY 3.0.
Źródło: online-skills, Szkic głowicy korynckiej, ilustracja, licencja: CC BY 3.0.
50
RLUjTUyECq0tK
Widok na Świątynię Zeusa Olimpijskiego, Ateny, Grecja, wikimedia.org, CC BY‑SA 2.5. (fotograf: Andreas Trepte, 2008 r.)
Źródło: Andreas Trepte (fotograf), Widok na Świątynię Zeusa Olimpijskiego, fotografia, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Temple_of_Zeus_in_Athens.jpg [dostęp 12.08.2022], licencja: CC BY-SA 2.5.

starozytna_sztuka_rzymska

Starożytna sztuka rzymska

W sztuce rzymskiej występowały także typy głowic, takich jak: toskańskiekompozytowe oraz liczne odmiany form głowic.

glowica_toskanska

Głowica toskańska

50
R1ZBAWgTOjmgJ
Szkic głowicy toskańskiej, online‑skills, CC BY 3.0.
Źródło: online-skills, Szkic głowicy toskańskiej, ilustracja, licencja: CC BY 3.0.
50
R1epY0LDqIMQm
Inigo Jones [czytaj: inigo dżons] (architekt), Kościół św. Pawła, 1633 r., Londyn, Wielka Brytania, wikimedia.org, CC BY‑SA 2.0. (fotograf: Steve Cadman [czytaj: stiw kadmen], 2007 r,)
Źródło: Steve Cadman (fotograf), Inigo Jones (architekt), Kościół św. Pawła, fotografia, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:St._Paul%27s_Church,_Covent_Garden,_London.jpg [dostęp 12.08.2022], licencja: CC BY 2.0.

glowica_kompozytowa

Głowica kompozytowa

50
R17u83WusYdM8
Szkic głowicy kompozytowej, online‑skills, CC BY 3.0.
Źródło: online-skills, Szkic głowicy kompozytowej, ilustracja, licencja: CC BY 3.0.
50
R18KLnY1TPCJS
Świątynia Jupitera (Jowisza), Baalbek, Liban, wikimedia.org, CC BY 3.0. (fotograf: Guillaume Piolle [czytaj: gijom pioll], 2010 r.)
Źródło: Guillaume Piolle (fotograf), Świątynia Jupitera (Jowisza), fotografia, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Baalbek_-_temple_of_Jupiter.jpg [dostęp 12.08.2022], licencja: CC BY 3.0.

sztuka_wczesnochrzescijanska

Sztuka wczesnochrześcijańska

Sztuka wczesnochrześcijańska wprowadziła typ teodozjański (ok. poł. V w.) z rzędem pojedynczych liści akantu o pięciu płatkach między wolutami.

Głowica teodozjańska

50
R15rnlidJm6ku
Głowica teodozjańska, online‑skills, CC BY 3.0.
Źródło: online-skills, Głowica teodozjańska, ilustracja, licencja: CC BY 3.0.
50
R17XdZlDXA2sL
Bazylika Matki Bożej Wniebowziętej, Akwilea, Włochy, timetravelturtle.com, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu). (fotograf: Michael Turtle [czytaj: majkel tertel], 2020 r.)
Źródło: Michael Turtle (fotograf), Bazylika Matki Bożej Wniebowziętej, fotografia, Bazylika Matki Bożej Wniebowziętej, Akwilea, dostępny w internecie: https://www.timetravelturtle.com/visit-aquileia-basilica-italy/ [dostęp 18.04.2023], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).

sztuka_bizantyjska

Sztuka bizantyjska

1,1

Zasadniczej zmianie uległa głowica w sztuce bizantyjskiej wskutek wprowadzenia impostu (nasadnika), dzięki czemu powstała głowica nasadnikowa, a po połączeniu obu członów głowica trapezoidalna i koszowa.

glowica_koszowa_nasadnikowa

Głowica koszowa nasadnikowa

50
R12y4XmqOpBcp
Głowica koszowa nasadnikowa, online‑skills, CC BY 3.0.
Źródło: online-skills, Głowica koszowa nasadnikowa, ilustracja, licencja: CC BY 3.0.
50
RkzAKFRq2OKyM
Wnętrze bazyliki San Vitale [czytaj: san witale] z widokiem na głowice koszową nasadnikową, VI w., Rawenna, Włochy, wikimedia.org, CC BY‑SA 4.0. (fotograf: Gianni Careddu [czytaj: dżjani karedu], 2016 r.)
Źródło: Gianni Careddu (fotograf), Wnętrze bazyliki San Vitale [czytaj: san witale] z widokiem na głowice koszową nasadnikową, fotografia, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Ravenna,_basilica_di_San_Vitale_%28042%29.jpg [dostęp 12.08.2022], licencja: CC BY-SA 4.0.

glowica_koszowa_bez_nasadnika

Głowica koszowa bez nasadnika

50
R1UtoaVwzXyiS
Głowica koszowa bez nasadnika, online‑skills, CC BY 3.0.
Źródło: online-skills, Głowica koszowa bez nasadnika, ilustracja, licencja: CC BY 3.0.
50
RfjVuf03arfJM
Wnętrze kościoła św. Sergiusza i Bachusa, VI w., Stambuł, Turcja, wikimedia.org, CC BY‑SA 3.0. (fotograf: Bollweevil [czytaj: bolłiiwil], 2013 r.)
Źródło: Bollweevil (fotograf), Wnętrze kościoła św. Sergiusza i Bachusa, fotografia, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Interior_of_Sergius_and_Bacchus_Church-3.JPG [dostęp 12.08.2022], licencja: CC BY-SA 3.0.

sztuka_romanska

Sztuka romańska

2,2

Architektura romańska stosowała głowice od wczesnych, geometrycznych kostkowych, do późnych, bogatych, blokowo‑kielichowych i kielichowych;
głowica kostkowa powstała w wyniku przenikania kuli i sześcianu, czyli przejścia od okrągłego trzonu kolumny do kwadratowej podstawy arkady;
głowica blokowo‑kielichowa stanowi formę przejściową od głowicy kostkowej do kielichowej (najbardziej charakterystycznej dla gotyku). W zależności od użytych motywów dekoracyjnych rozróżnia się głowice:

  • geometryczne (np. głowica plecionkowa),

  • roślinne (z przewagą motywów akantu),

  • figuralne (postacie zwierzęce i ludzkie);

W sztuce romańskiej szczególnie popularne były głowice figuralne.
W sztuce gotyckiej przeważały głowice roślinno‑pączkowe i różne odmiany głowic liściowych.

glowica_kostkowa

Głowica kostkowa

RlXCgF5N98ZIU
Głowica kostkowa, online‑skills, CC BY 3.0.
Źródło: online-skills, Głowica kostkowa, ilustracja, licencja: CC BY 3.0.
RmNRsSQWE1hPS
Krypta św. Leonarda na Wawelu, przełom XI i XII wieku, Kraków, wikimedia.org, CC BY‑SA 3.0. (fotograf: Tsadee, 2014 r.)
Źródło: Tsadee (fotograf), Krypta św. Leonarda na Wawelu, fotografia, Wawel, Kraków, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Wawel_St_Leonard.JPG [dostęp 12.08.2022], licencja: CC BY-SA 3.0.

glowica_kostkowa_z_polkolami

Głowica kostkowa z półkolami

RkcECtyOPuHWV
Głowica kostkowa z półkolami, online‑skills, CC BY 3.0.
Źródło: online-skills, Głowica kostkowa z półkolami, ilustracja, licencja: CC BY 3.0.
R1cbo1e8agh9e
Widok na kolumnę w Kościele Świętej Trójcy, XII w., Strzelno, medievalheritage.eu, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
Źródło: Widok na kolumnę w Kościele Świętej Trójcy, fotografia, dostępny w internecie: https://medievalheritage.eu/pl/strona-glowna/zabytki/polska/strzelno/ [dostęp 12.08.2022], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).

glowica_blokowo_kielichowa

Głowica blokowo‑kielichowa

R8EVGbryXQo2J
Głowica blokowo‑kielichowa, online‑skills, CC BY 3.0.
Źródło: online-skills, Głowica blokowo-kielichowa, ilustracja, licencja: CC BY 3.0.
R1U5aB0cn4Byo
Ogrody Klasztoru św. Dominika z Silos, VI w., Santo Domingo de Silos, Hiszpania, spain.info, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
Źródło: Ogrody Klasztoru św. Dominika z Silos, fotografia, dostępny w internecie: https://www.spain.info/pl/kierunek/santo-domingo-silos/ [dostęp 12.08.2022], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).

glowica_zoomorficzna

Głowica zoomorficzna

REFThcWhW6nDB
Głowica zoomorficzna, online‑skills, CC BY 3.0.
Źródło: online-skills, Głowica zoomorficzna, ilustracja, licencja: CC BY 3.0.
RWUzCU4O9SjOt
Widok na głowicę zoomorficzną w ogrodach Klasztoru św. Dominika z Silos, VI w., Santo Domingo de Silos, Hiszpania, wikimedia.org, CC BY 3.0. (fotograf: Jose Luis Filipo Cabana [czytaj: hose luis filpo kabana], 2013 r.)
Źródło: Jose Luis Filipo Cabana (fotograf), Widok na głowicę zoomorficzną w ogrodach Klasztoru św. Dominika z Silos, fotografia, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Monasterio_de_Santo_Domingo_de_Silos._Capitel.jpg [dostęp 12.08.2022], licencja: CC BY 3.0.

glowice_gotyckie

Głowice gotyckie

2,2

glowica_lisciasta_wczesnogotycka

Głowica liściasta wczesnogotycka

RkW5JoQOYh4t5
Głowica liściasta wczesnogotycka, online‑skills, CC BY 3.0.
Źródło: online-skills, Głowica liściasta wczesnogotycka, ilustracja, licencja: CC BY 3.0.
RYok4w4qP5ZCl
Obejście zaprojektowane przez opata Sugera, początek XII wieku, St Denis, Paryż, wikimedia.org, CC BY‑SA 3.0. (fotograf: Beckstet, 2013)
Źródło: Beckstet (fotograf), Obejście zaprojektowane przez opata Sugera, fotografia, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Basilica_Saint_Denis_ambulatory.JPG#/media/File:Basilica_Saint_Denis_ambulatory.JPG [dostęp 19.08.2013], licencja: CC BY-SA 3.0.

glowica_paczkowa_wczesnogotycka

Głowica pączkowa wczesnogotycka

R1XuShfRIYoFy
Głowica pączkowa wczesnogotycka, online‑skills, CC BY 3.0.
Źródło: online-skills, Głowica pączkowa wczesnogotycka, ilustracja, licencja: CC BY 3.0.
R7yxdoMuvZIU5
Kościół Saint Eugene Sainte Cecile w Paryżu, XIII /XIX w., wikimedia.org, CC BY‑SA 3.0. (fotograf: Jospe, 2008)
Źródło: Jospe (fotograf), Kościół Saint Eugene Sainte Cecile w Paryżu, fotografia, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Saint-Eug%C3%A8ne,_vue_vers_le_choeur.JPG#/media/File:Saint-Eug%C3%A8ne,_vue_vers_le_choeur.JPG [dostęp 27.02.2008], licencja: CC BY-SA 3.0.

glowica_lisciasta_z_winorosla_dojrzaly_gotyk

Głowica liściasta z winoroślą, dojrzały gotyk

RrY978JMXgMEm
Głowica liściasta z winoroślą, dojrzały gotyk, online‑skills CC BY 3.0.
Źródło: online-skills, Głowica liściasta z winoroślą, dojrzały gotyk, ilustracja, licencja: CC BY 3.0.
RN823SnoaM3m5
Katedra w Wells, Kaplica Najświętszej Maryi Panny (Lady Chapel) z XIV w., Anglia, wikimedia.org, CC BY‑SA 3.0. (fotograf: Diliff, 2014)
Źródło: Diliff (fotograf), Katedra w Wells, Kaplica Najświętszej Maryi Panny (Lady Chapel), fotografia, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Wells_Cathedral_Lady_Chapel,_Somerset,_UK_-_Diliff.jpg [dostęp 8.07.2014], licencja: CC BY-SA 3.0.

glowica_z_suchymi_liscmi_pozny_gotyk

Głowica z suchymi liśćmi, późny gotyk

RyJYjej348zr1
Głowica z suchymi liśćmi, późny gotyk, online‑skills, CC BY 3.0.
Źródło: online-skills, Głowica z suchymi liśćmi, późny gotyk, ilustracja, licencja: CC BY 3.0.
R1MwDMtjY64yY
Katedra w Wells, XII/XIII w., Anglia, online‑skills, CC BY 3.0. (fotograf: jaceksphotos, 2018)
Źródło: jaceksphotos (fotograf), Katedra w Wells, fotografia, dostępny w internecie: online-skills, licencja: CC BY 3.0.

wybrane_ornamenty

Wybrane ornamenty

3, 3, 3

akant

Akant

akant, roślina o dużych, głęboko wyciętych liściach i zebranych w kłos kwiatostanach, rosnąca w stanie dzikim w krajach śródziemnomorskich; pierwowzór ornamentów znanych pod nazwą liścia, kwiatu i wici akantu, stosowanych szeroko w ornamentyce od starożytności do czasów współczesnych. Typy tego ornamentu wytworzone w starożytności, w różnych okresach stylowych przybierały rozmaite formy:

  • akant mięsisty o wielkich bujnych liściach, występujący ok. 1680 90;

  • akant suchy, typowy dla lat ok. 1700;

  • akant płomienisty, od ok. 1725 najbardziej charakterystyczny, obok rocaille, ornament rokoka

Najbardziej zbliżony do rośliny jest liść akant stosowany pojedynczo (np. w konsolach), w układzie kielichowym (np. w głowicach korynckiej i kompozytowej) i we fryzach ciągłych; (gr. ikanthos).

R1UO8c0l2ZqmJ
Akant, wikimedia.org, domena publiczna.
Źródło: Akant, ilustracja, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Acanthusblad,_Nordisk_familjebok.png [dostęp 18.04.2023], domena publiczna.

arabeska

Arabeska

Ornament roślinny wywodzący się z hellenistyczno - rzymskiego ornamentu wici roślinnej., często stosowany w sztuce islamu jako stylizowany, coraz bardziej odchodzący od naturalnych wzorów ornament roślinny, wici winorośli, palmety i akantu. W późniejszych formach łączono go z motywami geometrycznymi, wywodzącymi się od owoców (np. granatu) i nawet figur oraz epigraficznymi (kaligraficznymi). Ornament arabeskowy stosowany był w dekoracji architektonicznej i rzemiośle artystycznym z tendencją do pokrywania nim maksymalnie dużej części dekorowanej powierzchni. W Europie stosowana od okresu wczesnego renesansu, typowa zwłaszcza dla tego stylu i dla klasycyzmu; arabeska nawiązywała bezpośrednio do wzorów ant. Wić oparta na wzorach z natury, plastyczna, stylizowana, zawsze w układzie symetrycznym (jako ornament pionowy, poziomy lub ciągły wokół pól), uzupełniana była często innymi motywami; występowała we wszystkich gałęziach sztuki.

RDsnitD7C3w8t
Przykład arabeski, lasonrisadelagioconda.blogspot.com, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
Źródło: Przykład arabeski, fotografia, dostępny w internecie: http://lasonrisadelagioconda.blogspot.com/2010/11/ [dostęp 18.04.2023], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).

arkadowy_fryz

Arkadowy fryz

Fryz złożony z arkadek, typowy głównie dla architektury przedromańskiej i romańskiej, umieszczany zazwyczaj pod okapem na zewnętrznych ścianach budowli, rzadziej w podziałach elewacji frontowych i w szczytach, wyjątkowo we wnętrzach; stosowany samodzielnie lub dla połączenia lizen (tzw. układ lombardzki) czy kolumienek przyściennych; arkadki bywają półkoliste, ustawiane obok siebie, lub przeplecione (wyłącznie w architekturze ceglanej), a od końca XII w. i w XIII w. także trójlistne i ostrołukowe (wsparte niekiedy na konsolkach lub na krótkich podwieszonych służkach). Motyw fryzu arkadkowego stosowano także w wyrobach rzemiosła artystycznego.

R14hn1E1VqxHN
Przykład fryzu arkadowego, wikimedia.org, CC BY‑SA 3.0. (fotograf: Francorov, 2006 r.)
Źródło: Francorov (fotograf), Przykład fryzu arkadowego, fotografia, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Morimondo_vista_4.JPG [dostęp 18.04.2023], licencja: CC BY-SA 3.0.

astragal

Astragal

Ornament ciągły w formie półwypukłego rzędu pałeczek ułożonych na przemian z perełkami lub krążkami; również profil, często dekorowany, oddzielający w kolumnie trzon od głowicy; występuje od starożytności w architekturze, rzeźbie i wyrobach rzemiosła artystycznego.

R1SeAQVsrQJwQ
Przykład astragalu, Lyon [czytaj: liją], Francja, wikimedia.org, CC BY‑SA 4.0. (fotograf: Januszk57, 2015 r.)
Źródło: Januszk57 (fotograf), Przykład astragalu, fotografia, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Astragal_przyk%C5%82ad_3.jpg [dostęp 18.04.2023], licencja: CC BY-SA 4.0.

esownica

Esownica

Element dekoracyjny lub motyw ornament, zwinięty z obu stron w woluty, zazwyczaj nierównej wielkości, nadające mu kształt litery S, nazywany często podwójną wolutą; występował w renesansie, manieryzmie i baroku w postaci konsolek podtrzymujących gzymsyGzymsgzymsy koronujące, ganki balkony itp., jeden z najczęściej stosowanych motywów na grzebieniach attyk renesansowych. Charakterystyczną formę esownicy mają tzw. spływy wolutowe.

RhJQHeJ0X1b2M
Przykład esownicy, Pirna, Niemcy, wikimedia.org, CC BY‑SA 4.0. (fotograf: Sastognuti [czytaj: sastonuti], 2017 r.)
Źródło: Sastognuti (fotograf), Przykład esownicy, fotografia, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Supported-balcony.jpg [dostęp 18.04.2023], licencja: CC BY-SA 4.0.

feston

Feston

Motyw dekoracyjny w formie podwieszonego po bokach, zwisającego ku dołowi pęku kwiatów, liści czy owoców lub podwieszonej w ten sposób draperii; punkty podwieszenia wyróżnione są często guzem i przewiązane swobodnie wstęgą lub kokardą. Stosowany w starożytności, zwłaszcza w Rzymie, a także w dekoracji i ornamentyce renesansu, manieryzmu, baroku i klasycyzmu.

R19BSme7OzRvM
Przykład zastosowania festonu na paryskim Panteonie, Paryż, Francja, wikimedia.org, CC BY‑SA 3.0. (fotograf: Lionel Allorge [czytaj: lijonel alorż], 2014 r.)
Źródło: Lionel Allorge (fotograf), Przykład zastosowania festonu na paryskim Panteonie, fotografia, Panteon, Paryż, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:D%C3%A9tail_du_Panth%C3%A9on_en_mars_2014_5.jpg [dostęp 18.04.2023], licencja: CC BY 3.0.

groteska

Groteska

Ornament roślinny składający się z wici, w którą wplecione są motywy figuralne i zwierzęce, owoce, kwiaty, panoplia, fragmenty architektoniczne i elementy fantastyczne. Groteska powstała w sztuce rzym. I w. n.e., a w okresie renesansu i klasycyzmu była, w połączeniu z arabeską, jednym z najbardziej charakterystycznych motywów dekoracji malarskiej i rzeźbiarskiej (z niemieckiego: Groteske, z francuskiego: grotesque 'dziwaczny, dziwaczność').

R11JzUDUjvAhU
Przykład groteski w dziele sztuki: Heinrich Aldegrever, Projekt kandelabru „Groteska z nietoperzem w centrum”, 1550 r., Muzeum Sztuki Metropolitan, Nowy Jork, Stany Zjednoczone, wikimedia.org, domena publiczna.
Źródło: Heinrich Aldegrever, Projekt kandelabru „Groteska z nietoperzem w centrum”, Ilustracja, Muzeum Sztuki Metropolitan, Nowy Jork, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Design_for_a_Candelabra_Grotesque_with_a_Bat_in_the_Center_MET_DP828543.jpg [dostęp 18.04.2023], domena publiczna.

kandeblarowy_ornament

Kandelabrowy ornament

Ornament w formie świecznika połączonego często z motywami arabeski lub groteski; ułożony w układzie symetrycznym. Jeden z typowych ornamentów o rodowodzie antycznym, rozpowszechniony w okresie renesansu i klasycyzmu; stosowany głównie w dekoracji rzeźbiarskiej, płycin, pilastrówPilasterpilastrów i cokołów, rzadziej w malarstwie i grafice.

Rt3CIbeS9FziX
Przykład kandelabrowego ornamentu, pomiędzy XV a XVI w., Muzeum Sztuki Metropolitan, Nowy Jork, Stany Zjednoczone, archive.org, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu), Jeff Kaplan [czytaj: dżef kaplan] (wgrywający).
Źródło: Jeff Kaplan, Przykład kandelabrowego ornamentu, Ilustracja, Muzeum Sztuki Metropolitan, Nowy Jork, dostępny w internecie: https://archive.org/details/mma_ornamental_fillet_with_candelabra_ornament_399650 [dostęp 18.04.2023], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).

lamberkin

Lamberkin

Element dekoracyjny w formie pasa tkaniny wyciętego w zęby, zdobionego galonem, frędzlami i chwastami, stosowany jako krótka firanka lub obramienie zasłon, baldachimów itp.; szczególnie popularny w XVI‑XVIII w.; 2) ornament w kształcie tzw. lambrekinowym; stosowany w dekoracji architektonicznej w kamieniu, stiuku i drewnie oraz w ornamentyce wszystkich działów rzemiosła artystycznego, zwłaszcza meblarstwa, tkactwa, brązownictwa, złotnictwa; popularny m.in. w dekoracji ołtarzy, ambon, stalli i innych sprzętów wyposażenia kościelnego, wieńczący ich górne partie; (franc. ambrequin).

Rl3CiWJLm1amV
Lamberkin, na podstawie ilustracji Henriego Harvarda, online‑skills, CC BY 3.0.
Źródło: online-skills, Henry Harvard, Lamberkin, Rysunek, dostępny w internecie: https://www.wilanow-palac.pl/daniel_marot.html [dostęp 17.08.2022], licencja: CC BY 3.0.

maureska

Maureska

Moreska - ornament płaszczyznowy ze splecionych wici roślinnej o silnie stylizowanych łodygach, liściach i kwiatach w układzie symetrycznym, wypełniający szczelnie pole dekoracji. Wykształcony w sztuce islamu na tradycjach hellenistycznych, powszechny w Europie okresu renesansu, szczególnie w rzemiośle artystycznym (mozaiki marmurowe, intarsje, damaskinaż, haft itp.); (franc. mauresaue, z hiszp.).

R6kRb1z2EjkuQ
Ilustracja przedstawia maureskę, online‑skills, CC BY 3.0.
Źródło: online-skills, Ilustracja przedstawia maureskę, Ilustracja, licencja: CC BY 3.0.

meander

Meander

Ornament pasowy z linii lub listwy załamującej się rytmicznie pod kątem prostym; na tym schemacie powstał szereg wariantów meandrów, np. z dwóch równoległych linii czasem zachodzących na siebie i przenikających się wzajemnie odcinków, załamanych pod kątem prostym; (od gr. Maiandros w Karii, Azja Mniejsza, słynnej z krętego biegu).

R1B0zMtuLXXQG
Ilustracja ukazuje meander, thumbs.dreamstime.com, CC BY 3.0.
Źródło: Ilustracja ukazuje meander, Ilustracja, dostępny w internecie: https://pl.dreamstime.com/grecki-meander-granica-ornamenty-image107266192 [dostęp 27.04.2023], licencja: CC BY 3.0.

okuciowy_ornament

Okuciowy ornament

Ornament manierystyczny, składający się z motywów naśladujących płaskie żelazne okucia, wycięte w kształcie listew i ażurowych plakiet, wśród których występują m.in. kaboszony, małe rauty i elementy imitujące główki gwoździ, nitów itp., elementy fantastyczne, groteskowe, roślinne Ornament okuciowy ukształtował się w poł. XVI w. w Niderlandach i szybko rozpowszechnił się w środkowej i północnej Europie, trwając do 1. ćw. XVII w. Ma charakter płaszczyznowy; wykonywany w kamieniu, stiuku, metalu i drewnie. Stosowany w dekoracji architektonicznej i rzeźbiarskiej, w snycerstwie (ołtarze, stalle, konfesjonały, ambony, meble itp., był naśladowany niekiedy także w intarsji), w rzemiośle artystycznym, najczęściej w złotnictwie; rzadko jako ornament malarski Występuje często w powiązaniu z ornamentem zwijanym (zwany wówczas okuciowo‑zwijanym).

R2Y0PKuRlsg91
Ilustracja prezentuje okuciowy ornament, wikimedia.org, domena publiczna.
Źródło: Ilustracja prezentuje okuciowy ornament, Rysunek, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Sculpture.ecole.Toulouse.2.png#/media/File:Sculpture.ecole.Toulouse.2.png [dostęp 27.04.2023], domena publiczna.

palmeta

Palmeta

Motyw dekoracyjny w formie rozłożonego wachlarzowo, symetrycznego, stylizowanego liścia palmy; od czasów starożytnych stosowany powszechnie w architekturze, malarstwie i rzemiośle artystycznym Występuje pojedynczo bądź w rytmicznym szeregu tworząc ornament ciągły; (franc. palmette).

R10z7FsCmEGpq
Zdjęcie przedstawiające palmetę, wikimedia.org, domena publiczna.
Źródło: Zdjęcie przedstawiające palmetę, Fotografia, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Palmette.jpg#/media/File:Palmette.jpg [dostęp 27.04.2023], domena publiczna.

panoplia

Panoplia

Motyw dekoracyjny w postaci wiązki krzyżujących się elementów uzbrojenia, jak rozmaitego rodzaju oręż, zbroje, a także sztandary, proporce, itp., wkomponowany najczęściej w określony kształt geometryczny (np. w prostokątną, kwadratową, rzadziej kolistą płycinę); szczególnie charakterystyczne dla sztuki renesansu i baroku zwieńczenie panopliowe; (gr. panoplia).

RXhUoKbUGwDLA
Fotografia przedstawia panoplia, wikimedia.org, domena publiczna.
Źródło: Fotografia przedstawia panoplia, fotografia, dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Marsza%C5%82kowska_6_09_panoplia.jpg#/media/Plik:Marsza%C5%82kowska_6_09_panoplia.jpg [dostęp 27.04.2023], domena publiczna.

plecionka

Plecionka

Ornament złożony z linii, wstęg, taśm, pasów albo listew (plecionka geometryczna), ciał zwierzęcych lub wstęg z głowami i kończynami zwierzęcymi (plecionka zwierzęca), łodyg roślinnych albo wstęg z liśćmi i kwiatami (plecionka roślinna); elementy p. zachodzą na siebie raz górą raz dołem (jak w koszykarstwie lub tkactwie), splatają się często w zawiłe układy ósemek, spirali, warkoczy itp.; znana była już w czasach prahistorycznych; najpopularniejsza w sztuce Bliskiego Wschodu i wczesnego średniowiecza. Występuje w sztuce w licznych odmianach; jest charakterystycznym ornamentem wyrobów rzemiosła artystycznego, stosowana również w architektonicznej dekoracji rzeźbiarskiej (plecionka romańska), w malarstwie miniaturowym (iluminowane plecionki iryjskie), w mozaikach.

R1D8L9WOQJNqP
Rysunek przedstawia plecionkę, wikimedia.org, domena publiczna.
Źródło: Rysunek przedstawia plecionkę, Rysunek, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Sculpture.ecole.Toulouse.2.png#/media/File:Sculpture.ecole.Toulouse.2.png [dostęp 27.04.2023], domena publiczna.

rocaille

Rocaille

Ornament charakterystyczny dla rokoka (od ok. 1730), o fantazyjnej asymetrycznej i nieregularnej formie, płynnych i strzępiastych konturach, imitujący kształty stylizowanych małżowin, muszli (stąd zw. czasem ornamentem muszlowym); z czasem wzbogacony kogucim grzebieniem (ok. 1750) lub formą jakby zamarłych w bezruchu grzywaczy morskich. Stosowany w rzemiośle artystycznym (drewno, brązy, porcelana), także w rzeźbie architektonicznej i dekoracji wnętrz (franc. 'muszla').

RYYDjk4UXy10n
Ilustracja przedstawia Rocaille, oldbookillustrations.com, CC BY 3.0.
Źródło: Ilustracja przedstawia Rocaille, dostępny w internecie: https://scrap.oldbookillustrations.com/post/117395250854/rocaille-ornaments/amp [dostęp 27.04.2023], licencja: CC BY-SA 3.0.

wstegowy_ornament

Wstęgowy ornament

Wstęgowy ornament, ornament późnobarokowy oparty na motywach wstęgi; wykształcił się we Francji ok. 1690 r., stosowany w całej Europie w I poł. XVIII w. W ornamencie cęgowym. właściwe wstęgi biegną liniami łagodnymi; początkowo były ciężkie i zwarte, traktowane naturalistycznie, często karbowane, stosowane w układach swobodnych, przeplatające się, wiązane w węzły i kokardy; jako motywy towarzyszące występowały: kampanule, lambrekiny, kartusze, kratki, espagnolettes, motywy chińskie; stopniowo wstęgi stawały się lżejsze, bardziej stylizowane, skręcające się w esownice.

RNrA2N5SwcA0s
Ilustracja przedstawia wstęgowy ornament, wilanow‑palac.pl, Materiał wykorzystany na podstawie art.29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych(prawo cytatu).
Źródło: Ilustracja przedstawia wstęgowy ornament, fotografia, dostępny w internecie: https://www.wilanow-palac.pl/image.php/28032/makata_2015.jpg [dostęp 27.04.2023], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).

zwijany_ornament

Zwijany ornament

Rollwerk, ornament kartuszowy, zwijany, ornament manierystyczny operujący formami taśmy, jakby wycinanej z blachy, komponowany przestrzennie, o zakończeniach zwijających się łagodnie lub spiralnie. Ukształtował się we Francji (szkoła Fontainebleau), rozwinięty w Niderlandach ok. poł. XVI w., rozpowszechnił się w całej środkowej Europie, gdzie trwał do 2. ćw. XVII w. Stosowany w dekoracji architektonicznej i rzeźbiarskiej (portalePortalportale, nagrobki i obramienia otworów, tablic, kartusze itp.), snycerstwie (ołtarze, stalle, konfesjonały), w różnych działach rzemiosła artystycznego, malarstwie itp.; występuje często w połączeniu z ornamentem okuciowym, zwanym wówczas okuciowo‑zwijanym.

RWMGKRUAZjQLC
Ilustracja przedstawia zwijany ornament, pictures.adebooks.com, Materiał wykorzystany na podstawie art.29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych(prawo cytatu).
Źródło: Ilustracja przedstawia zwijany ornament, Rysunek, dostępny w internecie: https://www.abebooks.co.uk/art-prints/EDWARD-K%C3%B6nig-England-1537-1553-Brustbild/15108975334/bd [dostęp 27.04.2023], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).

Prezentacja

Prezentacja multimedialna

Zapoznaj się z prezentacją, która porusza kwestię stylu secesyjnego oraz art deco. Prezentacja składa się z interaktywnych stron, na których umieszczone zostały filmy związane z wnętrzami i detalami dekoracji zewnętrznych. 

PAKKD2PbP
RnlkxSvFL2j0z
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Transkrypcjablackwhite
Ph3hq3r1d
RpZJ99YcggVVx
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Transkrypcjablackwhite
PoWq2bavg

Sala Mehoffera w Domu pod Globusem w Krakowie

RW7u6Cwzowpxg
Materiał filmowy do prezentacji multimedialnej zatytułowany Sala Mehoffera w Domu pod Globusem w Krakowie.
Transkrypcjablackwhite
PzpvVwd5b

Kawiarnia „Jama Michalika” w Krakowie

RNcOVNNNawRwG
Materiał filmowy do prezentacji multimedialnej zatytułowany Kawiarnia „Jama Michalika” w Krakowie.
Transkrypcjablackwhite
PHVaUxKAV

Willa Kindermanna w Łodzi

R1TuE8Id3ayF2
Materiał filmowy do prezentacji multimedialnej zatytułowany Willa Kindermanna w Łodzi.
Transkrypcjablackwhite
PyX6AhbNg

Pawilon Secesji w Wiedniu

R9oOe9jvWY2OT
Materiał filmowy do prezentacji multimedialnej zatytułowany Pawilon Secesji w Wiedniu.
Transkrypcjablackwhite
PPN4dsD53
RE0hx89ceSVLR
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Transkrypcjablackwhite
P1oZIgHS1

Międzynarodowa Wystawa Sztuki Dekoracyjnej

RUWGnOxa9zDK2
Materiał filmowy do prezentacji multimedialnej zatytułowany Międzynarodowa Wystawa Sztuki Dekoracyjnej - Paryż, 1925 - film.
Transkrypcjablackwhite
PIx3OvUYB

Chrysler Building w Nowym Jorku

RPBYJpsiiPOkH
Materiał filmowy do prezentacji multimedialnej zatytułowany Chrysler Building w Nowym Jorku.
Transkrypcjablackwhite
P4v0ZSCk0

Bibliografia

  • Adamczewski J., Kraków od A do Z, 1992.

  • Beiersdorf Z., Purchla J., Dom pod Globusem, Kraków 1997.

  • Fabiański M., Purchla J., Historia architektury Krakowa w zarysie, Kraków 2001.

  • Encyklopedia Krakowa, praca zbiorowa, Kraków 2000.

  • Dexlerowa A.M., Olszewski A. K., „Polska i Polacy na powszechnych wystawach światowych 1851‑2000”, Warszawa 2005.

  • Duncan A., Art Déco. Całość. Szczegółowy przewodnik po sztuce dekoracyjnej lat dwudziestych i trzydziestych XX wieku, Kraków 2012.

  • Matyaszewska E, Przestrzeń kawiarni i przestrzeń sztuki Jama Michalika w Krakowie, fin de siècle i Młoda Polska, Pamiętnik Sztuk Pięknych, nr 10, Toruń 2015.

  • Metamorfozy społeczne: kultura i społeczeństwo II RP, red. Mędrzecki W., Zawiszewska A., Warszawa 2012.

Transkrypcjablackwhite
PsHQqSiIk

Materiały internetowe

  • http://www.icimss.edu.pl/wystawy/secesja/pl/86/wnetrza

  • http://www.isztuka.edu.pl/i-sztuka/node/583

  • https://bujamsie.pl/lodzka-secesja-pelnej-krasie-willa-kindermanna/

  • https://culture.pl/pl/artykul/pawilony-polskie

  • https://dnidziedzictwa.pl/sala-jozefa-mehoffera-w-domu-pod-globusem/

  • https://koneser.krakow.pl/pl/oferta/2281-jozef-mehoffer-sala-posiedzen-izby-przemyslowo-handlowej-w-domu-pod-globusem-w-krakowie

  • https://zabytek.pl/pl/obiekty/lodz-willa-leopolda-kindermana-ob-oddzial-miejskiej-galerii-sz

Transkrypcjablackwhite
Głośność lektora
Głośność muzyki
Polecenie 1

Na podstawie prezentacji wskaż cechy stylu secesyjnego. Odwołaj się do dekoracji wnętrz.

RtAv3lQvuZxnn
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 2

Na podstawie Chrysler Building w Nowym Jorku omów cechy stylu art déco.

RPmgpLr2pqFVD
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 3

Wskaż rolę polskich twórców narodowych w formowaniu stylu art déco.

RNPdnWbesXAwd
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.

Cwiczenia

Podsumowanie

Zarówno wystrój wnętrza, jak i dekoracja zewnętrzna łączą się z czasami, w których powstały obiekty. Dzięki niektórym z nich rozpoznasz styl, możesz określić czas powstania, czy wskazać wpływ detali na charakter budynku lub wnętrza. Dekoracje, zarówno wnętrza jak i architektury na zewnątrz, świadczą o zróżnicowaniu styli oraz umożliwiają ich identyfikację.

Ćwiczenia

R1c90tHwlYJwP1
Ćwiczenie 1
Odpowiedz na pytanie. Kiedy po raz pierwszy pojawił się styl Art déco? Możliwe odpowiedzi: 1. Lata 20 XX wieku, 2. Lata 30 XX wieku, 3. Lata 50 XIX wieku
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
1
Ćwiczenie 1

Wybierz styl wnętrza, z którym jest związana poniższa lampa.

RaprqK0ilUrjv
Ilustracja do ćwiczenia nr 1, bol.com, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
Źródło: Ilustracja do ćwiczenia nr 1, fotografia, dostępny w internecie: https://www.bol.com/nl/nl/p/brilliant-bobbi-plafonniere-roestkleurig/9200000132389777/ [dostęp 28.02.2022], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
R1YHu1V7ESXx8
Wybierz styl wnętrza, z którym jest związana poniższą lampą.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
RG5bpMdkICRvM1
Ćwiczenie 2
Wskaż cechy stylu art déco. Możliwe odpowiedzi: 1. Płynne linie, 2. Geometryczne kształty, 3. Opływowe formy, 4. Surowość i oszczędność dekoracji, 5. Asymetryczna kompozycja, 6. Minimalna ornamentyka
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
RXrYZXVMrH39u1
Ćwiczenie 2
Przyporządkuj dekoracje do budowli.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
R1D4byo0XhzqZ2
Ćwiczenie 3
Uzupełnij tekst. Styl Tu uzupełnij jest trendem aranżacji wnętrza, inspirującym się przestrzenią fabryczną. Wykształcił się w latach Tu uzupełnij. (wpisz liczbę) XX wieku. Ze względu na industrialny charakter, nawiązanie do przemysłowego charakteru i dużych magazynów, doskonałym rozwiązaniem jest Tu uzupełnij układ pomieszczeń, zapewniający swobodę. Głównymi elementami wystroju są odsłonięte ceglane ściany, surowe, Tu uzupełnij tynki, oddające charakter loftów o rustykalnym charakterze.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
2
Ćwiczenie 3

Powiąż styl zaprezentowany poniżej ze współczesnym wnętrzem. Rozpoznaj jego nazwę.

R1Arj4e00GwFP
Ilustracja do ćwiczenia nr 3, cyfrowe.mnw.art.pl, domena publiczna
Źródło: Ilustracja do ćwiczenia nr 3, fotografia, dostępny w internecie: https://cyfrowe.mnw.art.pl/pl/katalog/1045601 [dostęp 28.02.2022], domena publiczna.
R1cMcpDmftNNv
Powiąż styl zaprezentowany poniżej ze współczesnym wnętrzem. Rozpoznaj jego nazwę.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
R15LQ1YeX7OjH
Możliwe odpowiedzi: 1. secesyjny, 2. art déco, 3. rokokowy, 4. glam, 5. industrialny
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
R1U891FdW7WAm2
Ćwiczenie 4
Uzupełnij tekst przeciągając odpowiedzi. Styl minimalistyczny charakteryzuje surowość i oszczędność dekoracji. Wnętrze wyposażone jest w proste i funkcjonalne meble, a znajdujące się w nim przedmioty mają geometryczne kształty oraz ograniczone są najczęściej zazwyczaj do dwóch kolorów. Najpopularniejszy jest kolor biały w połączeniu z graficzną szarością.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
2
Ćwiczenie 4

Z poniższych wnętrz wybierz to, w którym możesz rozpoznać cechy stylu secesyjnego. Wskaż także właściwą cechę tego stylu.

RQWLfcHtQCP3j
Z poniższych wnętrz wybierz to, w którym możesz rozpoznać cechy stylu secesyjnego. Wskaż także właściwą cechę tego stylu.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
R1H5Dn9MeqrHk
Możliwe odpowiedzi: 1. stosowanie szarości i betonu lub jego imitacji, 2. geometryczne kształty dekoracji i wyposażenia, 3. inspiracja w dekoracji światem flory i fauny, 4. jasne, przestronne wnętrza
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
R1UDRqguVApNW2
Ćwiczenie 5
Dokończ zdanie. Ruch modernistyczny zaczął się rozwijać, gdy zrezygnowano z tradycyjnych materiałów budowlanych i projektowych, takich jak drewno, kamień i cegła, a skoncentrowano się na materiałach przemysłowych, takich jak szkło, stal i beton. Najbardziej rozpoznawalną i wpływową filozofię projektowania stworzyła niemiecka szkoła projektowania Tu uzupełnij.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
R15QiRdmizNq22
Ćwiczenie 5
Wskaż elementy charakterystyczne dla danego stylu.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
1
R1eYw2ILPpor23
Ćwiczenie 6
Wskaż, którego z pojęć dotyczy opis.

Technika zdobnicza polegająca na układaniu na powierzchni przedmiotu wzorów, np. z masy perłowej, metali. Możliwe odpowiedzi: 1. Inkrustacja, 2. Glam, 3. Loft, 4. Mozaika
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
R1HClee4ynwx23
Ćwiczenie 6
Rozpoznaj ornamenty. Wpisz ich nazwy.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
R75ZKLMhBrY2C
Ćwiczenie 7
Odpowiedz na pytanie. Który z wymienionych styli nawiązuje do klasycyzmu grecko-rzymskiego? Możliwe odpowiedzi: 1. Art déco, 2. Styl Minimalistyczny, 3. Styl industrialny, 4. Styl modernistyczny
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
RpsStbvocddke3
Ćwiczenie 7
Przyporządkuj do głowic właściwą nazwę.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
3
Ćwiczenie 8

Na podstawie informacji uzyskanych w prezentacji porównaj wystrój i dekorację Sali Mehoffera w Domu pod Globusem w Krakowie oraz Sali Frycza w Jamie Michalika w Krakowie. Ćwiczenie wykonaj z pomocą drugiej osoby.

RBTVeM9Yhxw8W
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
3
Ćwiczenie 8

Na podstawie informacji uzyskanych w prezentacji porównaj wystrój i dekorację Sali Mehoffera w Domu pod Globusem w Krakowie oraz  Sali Frycza w Jamie Michalika w Krakowie.

RC6eqDDY4XusK
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 9

Z pomocą drugiej osoby porównaj dowolne dwa style wystroju współczesnych wnętrz.

RsZEhHRMcvL71
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
3
Ćwiczenie 9

Porównaj dowolne dwa style wystroju współczesnych wnętrz.

R1O0muo0TMGc5
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
RCMqBiEKIegWS
Ćwiczenie 10
Co podkreśla luksusowy charakter art déco? Możliwe odpowiedzi: 1. Użycie srebra, 2. Użycie czerni, 3. Użycie chromu, 4. Użycie kryształu, 5. Użycie kości słoniowej, 6. Użycie lakieru
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
R1TosgqDeSVkj
Ćwiczenie 11
Uzupełnij poniższy tekst podanymi wyrazami. 1. cegła, 2. Ruch, 3. szkło, 4. projektowych modernistyczny zaczął się rozwijać, gdy zrezygnowano z tradycyjnych materiałów budowlanych i 1. cegła, 2. Ruch, 3. szkło, 4. projektowych, takich jak drewno, kamień i 1. cegła, 2. Ruch, 3. szkło, 4. projektowych, a skoncentrowano się na materiałach przemysłowych, takich jak stal, beton, 1. cegła, 2. Ruch, 3. szkło, 4. projektowych.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
R10UIiE83WnUx
Ćwiczenie 12
Styl industrialny wykształcił się w latach: Możliwe odpowiedzi: 1. 50. XX wieku, 2. 60. XX wieku, 3. 70. XX wieku
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.

Slownik_pojec

Słownik pojęć

Antependia
Antependia

(z łaciny: antependium, od ante 'przed' i pendeo 'wisieć') dekoracyjne panele lub tkaniny umieszczone na przedniej części ołtarza lub innych elementów architektonicznych w kościołach lub kaplicach. Antependia służą do ozdabiania i urozmaicania tych elementów oraz mogą zawierać motywy religijne, oraz symbole lub sceny biblijne.

Baza
Baza

to element architektoniczny, który znajduje się na dolnej części trzonu kolumny i służy jako połączenie między kolumną a podłożem lub innym elementem konstrukcyjnym.

R1GAYkPYRGxC2
Szkic kolumny wraz z bazą, online‑skills, CC BY 3.0.
Źródło: online-skills, Szkic kolumny wraz z bazą, ilustracja, licencja: CC BY 3.0.
Design
Design

wygląd przedmiotów użytkowych; projektowanie przedmiotów użytkowych.

Fronton
Fronton

(z włoskiego: frontone); przyczółek, szczyt w architekturze klasycznej (Grecja, Rzym, renesans, klasycyzm) lub posługującej się formami klasycznymi; jego pole wewnętrzne, gładkie lub wypełnione rzeźbą, obramione gzymsem, nosi nazwę tympanonu. Fronton wykształcił się w architekturze greckiej, jako górna część fasady świątyni antycznej, ograniczona krawędziami bocznymi dachu dwuspadowego i belkowaniem; tympanon wypełniony był zazwyczaj dekoracją rzeźbiarską. Fronton trójkątny stosowany był w architekturze rzymskiej, później renesansowej, barokowej i klasycystycznej jako zwieńczenie fasad budowli sakralnych i świeckich. W architekturze barokowej, obok trójkątnego, występuje fronton półowalny, fronton załamany w górnej części, fronton przerwany, z którego pozostają tylko boczne części, a środek wypełnia często kompozycja rzeźbiarska, kartusz i tym podobne, dla baroku charakterystyczne jest też wyłamywanie (gierowanie) frontonu, to znaczy wysuwanie w uskokach przed lico pola frontonu jego poszczególnych części. Małe frontony oparte na kolumienkach, pilastrach lub kroksztynach, wieńczące otwory wejściowe, okienne, wnęki, nisze i tym podobne, charakterystyczne są dla architektury nowożytnej. Fronton z belkowaniem oparte na kolumnach występują też w ołtarzach, nagrobkach i tym podobne. Określanie fasady budynku terminem fronton jest nieprawidłowe.

Glam
Glam

W modzie i wystroju wnętrz ang. tłum.: uroczysty, prestiżowy, reprezentacyjny, efektowny, wytworny.

Glify
Glify

(z języka angielskiego: glyphs) to dekoracyjne symbole, motywy lub ornamenty umieszczone na elementach architektonicznych, takich jak fryzy, gzymsy, kapitele kolumn, tympanony czy portale. Glify mogą przybierać różne formy, takie jak roślinne wzory, geometryczne kompozycje, figuralne motywy czy abstrakcyjne znaki. Często mają one symboliczne znaczenie i są używane do wzbogacenia estetyki budowli oraz przekazania określonej treści lub wartości kulturowych.

Głowica kolumny
Głowica kolumny

najwyższa, wieńcząca część kolumny, filaru lub pilastra, stanowiąca pośredni człon konstrukcyjny między podporą i elementami dźwiganymi.

RqBQDI5EZUQuh
Szkic głowicy jońskiej, online‑skills, CC BY 3.0.
Źródło: online-skills, Szkic głowicy jońskiej, ilustracja, licencja: CC BY 3.0.
Gzyms
Gzyms

architektoniczny element w formie poziomego (zwykle profilowanego) występującego przed lico muru pasa pojedynczego lub złożonego, o krawędziach przebiegających w płaszczyźnie równoległej do ściany; wykonywany z kamienia, cegły, terakoty, drewna, metalu, tynku na podłożu ceglanym, drewnianym lub żelaznym, wreszcie z betonu lub żelbetu. Gzyms może pełnić funkcje praktyczne (ochrona ściany przed ściekającą wodą opadową), jak i dekoracyjne. Gzymsy dzieli się na zewnętrzne i wewnętrzne; gzymsy zewnętrzne dzielą się na: główne (koronujące, wieńczące) - zwieńczające ścianę budowli; cokołowe - wieńczące cokół budynku; międzypiętrowe (kordonowe, działowe ) - dzielące płaszczyznę ściany; nadokienne, naddrzwiowe, podokienne - ochraniające lub dekorujące otwory okienne i drzwiowe. Gzymsy występowały w różnych formach od starożytności; najbardziej rozwiniętą uzyskały w sztuce greckiej; średniowiecze wprowadziło formy proste gzymsy o małych silnie podciętych uskokach; renesans przejął formy klasyczne, a manieryzm i barok kształtował gzyms bardzo bogato, tworząc gzymsy przerywane, wyłamywane (gierowane) i tym podobne.

Heraldyzm
Heraldyzm

(z języka angielskiego: heraldism) to element architektoniczny, który odwołuje się do stylu heraldycznego, czyli nauki o herbach. W kontekście architektury, heraldyzm odnosi się do zastosowania herbów, emblematów, symboli rodowych lub innych elementów heraldycznych jako dekoracji na fasadach budynków, szczególnie w budowlach renesansowych i barokowych. Heraldyczne motywy mogą być wykorzystywane na tarczach herbowych, obramowaniach okien, fasadach, gzymsach lub innych częściach budowli. Ten styl dekoracji architektonicznej jest często spotykany w pałacach, rezydencjach szlacheckich i innych budynkach o charakterze historycznym.

Inkrustacja
Inkrustacja

technika zdobnicza polegająca na układaniu na powierzchni przedmiotu wzorów, np. z masy perłowej, metali; też: motyw zdobniczy wykonany tą techniką.

Kartusz
Kartusz

(z języka francuskiego: cartouche) to dekoracyjny element architektoniczny w kształcie ramy lub prostokąta, często ozdobiony rzeźbionymi motywami, napisami lub innymi ornamentami. Kartusze są zazwyczaj umieszczane na fasadach budynków, reliefach, portalach, gzymsach, płycinach nagrobnych lub innych elementach architektonicznych. Mogą służyć jako ozdoba, podkreślenie znaczenia lub informacja o osobach, wydarzeniach lub datach związanych z daną budowlą. Kartusze są często spotykane w stylach architektonicznych takich jak renesans, barok czy rokoko.

Koncha
Koncha

(z łaciny: concha, od greckiego: konchē) to dekoracyjny element architektoniczny w kształcie półkolistego łuku lub muszli. Koncha jest stosowana jako ozdoba na fasadach budynków, szczególnie w architekturze romańskiej i gotyckiej. Może być umieszczana na portalach, łukach, rozetach, witrażach i innych elementach budowli. Konchy często są bogato zdobione rzeźbami, płaskorzeźbami lub innymi ornamentami, które dodają charakterystycznej estetyki i elegancji do budynków.

Kroksztynach
Kroksztynach

zakończenie belki stropowej wysunięte przed lico muru lub wspornik podtrzymujący gzyms, balkon, wykusz i tym podobne. Występował od starożytności; często bogato zdobiony; w małej skali stosowany także w rzeźbie architektonicznej i wyrobach rzemiosła artystycznego, zwłaszcza meblach.

Kryptoportyk
Kryptoportyk

(z języka greckiego: kryptos - ukryty, porticus - kolumnada) to przestronna kolumnada znajdująca się podziemnie lub wewnątrz budynku. Kryptoportyki są charakterystycznymi elementami architektury starożytnego Rzymu i Grecji. Zazwyczaj są one częścią dużych kompleksów budowli, takich jak pałace, willi lub świątynie. Kolumny w kryptoportyku mogą być wykonane z różnych materiałów, takich jak kamień lub marmur, i tworzą przestrzeń, która może służyć jako miejsce odpoczynku, składowanie lub przejście między różnymi częściami budowli. Kryptoportyki są również znane z tego, że zapewniają ochronę przed słońcem, deszczem i innymi warunkami atmosferycznymi, tworząc przyjemną, zacienioną przestrzeń.

Kwiaton
Kwiaton

(z języka francuskiego: fleuron, od łac. flos - kwiat) to dekoracyjny element architektoniczny w kształcie rozkwitu kwiatu lub innych roślinnych motywów. Kwiatony są używane jako ozdoby na fasadach budynków, szczególnie w stylach architektonicznych takich jak renesans, barok i rokoko. Zazwyczaj umieszcza się je na gzymsach, kapitelach kolumn, fryzach lub wokół okien. Mogą mieć formę płaskorzeźbioną lub rzeźbioną, z detalami liści, łodyg i kwiatów. Kwiatony dodają elegancji, delikatności i estetyki do budowli, tworząc harmonijne zdobienia.

Loft
Loft

hala fabryczna zaadaptowana na mieszkanie lub np. pracownię artysty.

Mastyks
Mastyks

(z języka greckiego: mastichē) to rodzaj elastycznego i trwałego materiału budowlanego stosowanego w architekturze. Jest to substancja w formie pasty lub kleju, często na bazie żywic syntetycznych lub naturalnych, która służy do wypełniania szczelin, fug i pęknięć między elementami konstrukcyjnymi, takimi jak płyty, cegły, kamienie czy elementy metalowe. Mastyks jest stosowany również w celu uszczelnienia połączeń, zapewnienia izolacji termicznej i akustycznej, oraz poprawienia estetyki powierzchni budowlanych poprzez zakrycie niedoskonałości. Może być także stosowany w pracach renowacyjnych, konserwatorskich lub dekoracyjnych.

Maswerk
Maswerk

(z języka niemieckiego: maswerk, od masse - masa, werk - praca) to dekoracyjny motyw architektoniczny stosowany głównie w gotyckiej architekturze. Maswerk to regularne wzory wypełnione traciami, czyli otworami wypełnionymi kamieniami, cegłami lub witrażami. Motyw maswerkowy składa się z geometrycznych wzorów, takich jak krzyże, łuki, kółka czy trójkąty, tworząc delikatne i skomplikowane wzory. Występuje zwykle w oknach, rozetach, fryzach i innych elementach architektonicznych. Maswerk tworzy efekt przestrzenności i lekkości, nadając budowlom gotyckim charakterystyczny wygląd.

Mozaika
Mozaika

obraz lub dekoracyjny wzór wykonany z drobnych kawałków kolorowych kamieni, szkła itp., służących jako ozdoba sklepień, ścian, posadzek itp.; też: kolorowe kawałki kamieni, szkła itp., używane do układania takich obrazów lub wzorów; technika wykonywania takich obrazów lub dekoracyjnych wzorów.

Pilaster
Pilaster

(z francuskiego: pilastre, z włoskiego: pilastro, od pila 'filar') płaski filar przyścienny, pełniący funkcje podpory i dekoracyjnego rozczłonkowania ścian; występuje także jako część obramienia otworów okiennych, drzwiowych, bramnych i tym podobnych. Pilaster składa się z głowicy, gładkiego lub żłobkowanego trzonu, bazy i często również cokołu; występuje w połączeniu z belkowaniem, rzadziej z łukami (arkady pilastrowe). Czasem stosuje się tzw. wiązkę pilastrów - zestawienie całych, pół- i ćwierćpilastrów, wywołujących wrażenie nałożenia na siebie kilku pilastrów o węższych trzonach.

Pinakiel
Pinakiel

(z francuskiego: pinade, z późnołacińskiego: pinnaculum 'skrzydełko'); fiala, charakterystyczny dla gotyku dekoracyjny element architektoniczny w postaci wysmukłej kamiennej sterczyny, zwykle o czworobocznym trzonie, z rytmicznymi szeregami żabek wzdłuż krawędzi i kwiatonem na szczycie. Bardziej dekoracyjne kształtowano na wzór tabernakulum i zdobiono maswerkami. Pinakle wieńczyły przypory, naroża wieżyczek, wimpergi, portale, szczyty i tym podobne.

Płyta wspornikowa
Płyta wspornikowa

to element konstrukcyjny w architekturze, który służy do przenoszenia obciążeń z jednego elementu budowlanego na inny. Płyta wspornikowa jest zazwyczaj płaską, poziomą strukturą wykonaną z betonu, stali lub innych materiałów o odpowiedniej wytrzymałości. Umieszczana jest na końcu lub po bokach belki, kolumny lub innego elementu nośnego, aby rozłożyć obciążenie i przenieść je na fundamenty lub inne elementy konstrukcyjne. Płyty wspornikowe są powszechnie stosowane w budynkach, mostach, halach przemysłowych i innych strukturach, aby zapewnić stabilność i bezpieczeństwo konstrukcji.

Portal
Portal

(z niemieckiego: portal, z włoskiego: portale, od porta 'drzwi'); ozdobne obramienie otworu wejściowego, na które składają się elementy architektoniczne i rzeźbiarskie Po bokach otwór ujmują glify o różnie ukształtowanych profilach, filary, kolumny lub pilastry, dźwigające nadproże lub łuk; portale bardziej rozbudowane mają zwieńczenie w formie odcinków belkowania, szczytów i tym podobnych. Zależnie od charakteru podpór i kształtu zwieńczenia wyróżnia się portal kolumnowy, arkadowy, ostrołukowy i tym podobne. W średniowiecznej architekturze sakralnej wykształcił się odrębny typ portali monumentalnych, bogato dekorowanych rzeźbą figur, i dekoracją, o szerokich rozglifieniach, z ustawionymi przy nich w uskokach kolumienkami, zamkniętych górą rzędami archiwolt, również w uskokach, ujmujących pole wypełnione rzeźbionym tympanonem (portal perspektywiczny); portale takie często obejmowały dwa lub trzy otwory wejściowe (tak zwane portale bliźniacze, potrójne). Dla okresu baroku charakterystyczne były portale, których rozbudowane zwieńczenia łączyły się z balkonem piętra (portal balkonowy).

Rustykalny
Rustykalny

mający związek ze wsią i jej mieszkańcami, charakterystyczny i typowy dla wsi. W tym znaczeniu rustykalny może odnosić się zarówno do charakteru wnętrza, jak i stylu życia.

Splot rządkowy
Splot rządkowy

to dekoracyjny wzór lub motyw stosowany w architekturze, szczególnie w przypadku elementów budowlanych wykonanych z cegieł lub kamieni. Splot rządkowy to układ kolejno umieszczonych cegieł lub kamieni, które tworzą charakterystyczne wzory, często w postaci prostokątnych pól, linii lub geometrycznych kompozycji. Ten rodzaj splotu jest często stosowany w budowlach zabytkowych, takich jak świątynie, pałace, mury obronne, a także w nowoczesnej architekturze, aby dodać element dekoracyjny i wzbogacić wizualnie fasady budynków. Splot rządkowy może mieć różne rodzaje układu i wzorów, w zależności od preferencji stylowych i technik konstrukcyjnych.

Tesser
Tesser

(z języka włoskiego: tessera, z łaciny: tessera) to mały element lub płytka wykonana z materiałów, takich jak marmur, ceramika lub szkło, używana do tworzenia mozaiki w architekturze. Tesser jest zazwyczaj kwadratowy lub prostokątny, o niewielkich rozmiarach i gładkiej powierzchni. Mozaiki składające się z tesserów są często stosowane do ozdabiania podłóg, ścian, sklepień i innych powierzchni w budowlach, zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz. Tesser może mieć różne kolory, wzory i tekstury, tworząc efekt dekoracyjny i artystyczny w architekturze.

Trzon kolumny
Trzon kolumny

Trzon kolumny to wertykalny, cylindryczny lub lekko stożkowy element kolumny, który stanowi główną część pomiędzy bazą a kapitelem (głowicą). Jest to widoczna część kolumny, która wznosi się w górę i tworzy pionową osią budynku lub innej konstrukcji, w której jest używana. Trzon kolumny ma kluczową rolę w definicji charakteru i stylu architektonicznego oraz w proporcjach całej kolumny.

R1PvfGcWO37FE
Szkic kolumny z zaznaczonym trzonem, online‑skills, CC BY 3.0.
Źródło: online-skills, Szkic kolumny z zaznaczonym trzonem, ilustracja, licencja: CC BY 3.0.
Vintage
Vintage

stare, markowe rzeczy; też: moda na takie rzeczy. Również może chodzić o styl ubioru.

Werdiura
Werdiura

(z francuskiego: verdures, od łacińskiego: viridis - zielony) to wielobarwne tkaniny dekoracyjne przedstawiające krajobrazy. Są one ozdobione różnorodnymi scenami przyrody, takimi jak pejzaże wiejskie, miejskie widoki, czy też inne krajobrazy naturalne. Werdiury są często używane jako elementy dekoracyjne w tekstyliach, takich jak zasłony, tapicerki czy narzuty. Przedstawienia krajobrazowe werdiur dodają koloru, charakteru i atmosfery do wnętrz, tworząc przyjemne wrażenie wizualne.

Żabka
Żabka

średniowieczna ozdoba architektoniczna w kształcie zwiniętych liści lub pączków; w sztuce romańskiej służyła głównie do ozdobienia baz kolumn; w gotyku osadzana była często na odchylającej się na zewnątrz łodydze. Umieszczano ją na gzymsach, głowicach kolumn, archiwoltach i obramieniach otworów, na krawędziach szczytów, wimperg, hełmów wież, w zwieńczeniach pinakli itp.; element składowy kwiatonów; występuje również w kamiennej rzeźbie wolno stojącej, snycerstwie, malarstwie, grafice oraz w wyrobach rzemiosła artystycznego opartych na wzorach architektonicznych.

Notatki ucznia

RS0wFJEteX282
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.

Galeria

Galeria

Bibliografia

  • Kierunki i tendencje sztuki nowoczesnej, opr. zbiorowe, Warszawa 1980.

  • Kubalska‑Sulkiewicz K., Słownik terminologiczny sztuk pięknych, 2005.

  • Polskie Art Déco. Materiały piątej sesji naukowej Polskie art déco. Rzeźba i płaskorzeźba pod przewodnictwem prof. Ireny Huml, prof. Anny Sieradzkiej i prof. Andrzeja K. Olszewskiego w Muzeum Mazowieckim w Płocku 22‑23 kwietnia 2013 roku.

  • Rudomino T., Mały leksykon sztuki współczesnej, Warszawa 1990.

  • Słownik sztuki XX wieku, pod red. G. Durozoi, Warszawa 1998.

  • Stoichita V.I., Krótka historia cienia, Kraków 2001.

  • Style i kierunki w malarstwie, Warszawa 1997.

  • https://universitas.com.pl/public/storage/ebooksFiles/art_deco_fragment.pdf

  • http://cyfroteka.pl/ebooki/Art_deco-ebook/p0201205i020#Darmowy-fragment