RvVDTgv7pIoNz

Zdjęcie przedstawia fragment powierzchni Ziemi sfotografowany z orbity. W centralnej i dolnej części kadru obszar mórz poprzecinanych skrawkami lądu, w części górnej zakrzywiona linia horyzontu z niebieskim paskiem atmosfery nad którą rozpościera się czerń kosmosu. W prawym górnym rogu kadru mały Księżyc.

1. Obecność wody w przyrodzie

Woda jest jedną z bardziej rozpowszechnionych substancji w przyrodzie. Powierzchnia Ziemi jest prawie w $71\%$ pokryta wodą. Z tego aż $97\%$ to woda mórz i oceanów. Pozostała część wody jest uwięziona w lodowcach, trwałej pokrywie śnieżnej i zmarzlinie, tworzy rzeki i zbiorniki wodne, znajduje się w wodach podziemnych, glebie, powietrzu oraz jest składnikiem organizmów żywych.

Rqns8fW02NCgC

Zdjęcie przedstawia Ziemię z kosmosu. W centrum zdjęcia Półwysep Indyjski i Azja Centralna, po lewej stronie Afryka i Europa. Słońce najbardziej intensywnie oświetla Afrykę i Europę, Japonia i Indochiny w cieniu. Całą dolną część globu zajmuje Ocean Indyjski. Morza, oceany i kontynenty częściowo przesłonięte przez warstwę chmur.

Jedynie $2,5\%$ objętości wód naturalnych stanowią wody słodkie, które są niezbędne do życia wszystkich organizmów. Pozostałe $97,5\%$ to wody słone (morza i oceany, słone jeziora oraz wody podziemne), które nie mają znaczenia, jeśli chodzi o zaopatrzenie ludzi w wodę pitną. Nazwa „woda słona” wywodzi się od smaku wody morskiej, który pochodzi głównie od rozpuszczonego w niej chlorku sodu. Nie jest ona zdatna do spożycia, a jej przyjmowanie może być bardzo niebezpieczne – organizm musi zużyć na wydalenie wprowadzonych z nią substancji więcej wody niż otrzymał w wypitej porcji.
„Woda słodka” zawiera znacznie mniej rozpuszczonych substancji chemicznych. To głównie z niej otrzymuje się wodę pitną.

Woda jest jedynym związkiem chemicznym, który występuje naturalnie na Ziemi w trzech stanach skupienia. W wodach powierzchniowych i podziemnych stanowi ciecz, w atmosferze jest gazem, a w niektórych typach opadów (np. śniegu, gradzie) oraz lodowcach i zmarzlinie istnieje w stanie stałym.

Rbh3AqQa9ubEy

Ilustracja przedstawia graficzny opis obiegu wody w przyrodzie. Rysunek wycinka krajobrazu z górami z lewej strony w tle, wzgórzami z rzeką z lewej strony na pierwszym planie, wodami podziemnymi pod wzgórzami i rzeką, pojedynczym wzgórzem w centrum, polaną z prawej strony w tle i brzegiem morza z lewej strony na pierwszym planie. Rzeka i wody podziemne wpływają do morza, co symbolizuje czarna strzałka skierowana w prawo. Woda paruje z morza i trawiastej ziemi, co symbolizują niebieskie pofałdowane strzałki skierowane w górę i zamienia się w chmury przesłaniające tarczę słoneczną. Od jasnych chmur po prawej stronie prowadzi strzałka w lewo do ciemnych, burzowych chmur po lewej stronie. Z burzowych chmur nad górami pada deszcz. Czarna strzałka pokazuje przejście wody deszczowej do rzeki i strumieni.

2. Woda jako podstawa wszelkiego życia

Woda jest nieodzowna do życia roślin, zwierząt i ludzi. W hierarchii wszystkich potrzeb życiowych organizmów znajduje się na pierwszym miejscu. Istnieją nawet mikroorganizmy, które mogą żyć bez tlenu, ale bez wody nie są w stanie. Jest najważniejszym składnikiem organizmów – stanowi około $60—70\%$ masy ciała człowieka. Jest niezbędna do naszego prawidłowego funkcjonowania: bierze udział w regulowaniu temperatury ciała, transporcie składników odżywczych, produktów przemiany materii oraz we wszystkich reakcjach biochemicznych zachodzących w organizmie.

Ciekawostka

LiofilizacjaliofilizacjaLiofilizacja jest jedną z metod konserwacji żywności. Opiera się na usunięciu wody z zamrożonych produktów poprzez ich wysuszenie w warunkach obniżonego ciśnienia. Wówczas woda ulega sublimacji, czyli bezpośredniemu przejściu ze stanu stałego w gazowy, a produkt żywnościowy zostaje pozbawiony wody w $70—96\%$. Tym samym jego masa staje się co najmniej dziesięciokrotnie mniejsza. Niska temperatura stosowana w procesie liofilizacji powoduje, że jakość otrzymanych produktów jest bardzo dobra. Żywność zachowuje swój kształt, kolor i większość wartości odżywczych, a niedobór wody w uzyskanym produkcie powstrzymuje rozwój mikroorganizmów. Żywność liofilizowana powstała na potrzeby programów kosmicznych i nadal głównie tam jest wykorzystywana. Jest przeznaczona także dla himalaistów, alpinistów, żeglarzy i żołnierzy.

RYDXRorWlfCFf

Zdjęcie przedstawia z bliska suchy produkt spożywczy powstały przy użyciu metody liofilizacji. Brązowoczerwone grudki przypominają kształtem drobne kamienie. Przedstawionym produktem jest kawa rozpuszczalna.

3. Zanieczyszczenia wód naturalnych

Czysta woda w przyrodzie nie występuje wcale – można ją otrzymać jedynie w wyniku destylacji. Nazywa się wówczas wodą destylowanąwoda destylowanawodą destylowaną. W tej występującej na Ziemi, rozpuszczone są substancje, które znalazły się na drodze jej obiegu. Z tego względu wody naturalne są wodnymi roztworami.

Woda opadowa (deszcz, śnieg, grad), zanim zetknie się z powierzchnią Ziemi, w zasadzie powinna być pozbawiona rozpuszczonych substancji stałych. Tak dzieje się jednak tylko na obszarach wolnych od zanieczyszczeń, wywołanych działalnością człowieka czy erupcją wulkanów. Natomiast nawet na najbardziej czystych obszarach Ziemi opady zawsze są lekko kwaśne, ze względu na rozpuszczony w nich ${\text{CO}}_2$. Wody naturalne mogą zawierać składniki zarówno pożądane, jak i szkodliwe dla organizmów żywych – tzw. zanieczyszczenia. Ograniczają one zasoby wodne i stwarzają zagrożenie dla rozwoju roślin oraz zdrowia zwierząt i człowieka.

Polecenie 5

Czy wiesz, że można rozróżnić wiele typów wody? Zapoznaj się z informacjami zawartymi w poniższej galerii, a następnie rozwiąż na ich podstawie zadanie.

R1BN0n50i44cH

Na zdjęciu znajduje się jezioro, w głąb którego ciągnie się drewniany pomost. Po bokach są rośliny wodne. Na drugim planie widać zielone górki a nad nimi znajduje się niebieskie niebo z obłokami.

RxkQsfxm1iMu1

Na zdjęciu znajduje się wzburzone morze z falami.

RyNPl6yTzXrCO

Na zdjęciu znajduje się fragment drogi pokrytej asfaltem. Pada na nią deszcz.

Rp5IOZDHgh4ew

Na zdjęciu jest sceneria w czasie zachodu słońca. Na pierwszym planie znajduje się kałuża, obok kamienista droga. Po drugiej stronie kałuży znajduje się plac porośnięty zieloną trawą. W oddali widać drzewa.

RjVxlfPRy7FNu

Na zdjęciu znajduje się kran z lejącą się wodą.

R1LuYj9Ptgotj

Na zdjęciu znajdują się plastikowe butelki z wodą mineralną.

R14FzL33d9fVy

Na zdjęciu znajduje się tafla wody, do której wpada kropla tworząc na powierzchni wody okręgi.

RTOXSHXIkvgdL2

Łączenie par. Na podstawie informacji zawartych w powyższej galerii, wskaż, które z poniższych stwierdzeń są prawdziwe, a które fałszywe.. Woda destylowana jest pozbawiona zanieczyszczeń i składników mineralnych, dlatego nadaje się do spożycia.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Woda wodociągowa (z kranu) jest bezpieczna dla zdrowia i nadaje się do bezpośredniego spożycia.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Woda morska, woda z jeziora i woda z kałuży może zawierać niebezpieczne dla zdrowia zanieczyszczenia biologiczne.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Woda z jeziora jest pozbawiona zanieczyszczeń i charakteryzuje się jedynie nieznaczną zawartością rozpuszczonych w niej substancji mineralnych.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Woda morska zawiera wysokie stężenia soli mineralnych, zwłaszcza chlorku sodu, a jej spożywanie jest niebezpieczne dla zdrowia.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Woda deszczowa i woda stojąca w kałuży nie różni się od siebie.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz

Łączenie par. Na podstawie informacji zawartych w powyższej galerii, wskaż, które z poniższych stwierdzeń są prawdziwe, a które fałszywe.. Woda destylowana jest pozbawiona zanieczyszczeń i składników mineralnych, dlatego nadaje się do spożycia.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Woda wodociągowa (z kranu) jest bezpieczna dla zdrowia i nadaje się do bezpośredniego spożycia.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Woda morska, woda z jeziora i woda z kałuży może zawierać niebezpieczne dla zdrowia zanieczyszczenia biologiczne.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Woda z jeziora jest pozbawiona zanieczyszczeń i charakteryzuje się jedynie nieznaczną zawartością rozpuszczonych w niej substancji mineralnych.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Woda morska zawiera wysokie stężenia soli mineralnych, zwłaszcza chlorku sodu, a jej spożywanie jest niebezpieczne dla zdrowia.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Woda deszczowa i woda stojąca w kałuży nie różni się od siebie.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz

4. Uzdatnianie wody

Przygotowanie do spożycia wody pobranej z ujęć nazywa się uzdatnianiem wody. Proces ten przeprowadza się w tzw. stacjach uzdatniania wody. Ich zadaniem jest oczyszczenie wody w taki sposób, aby jej jakość odpowiadała wymaganiom sanitarnym.

Polecenie 7

Czy wiesz, w jaki sposób przebiega proces uzdatniania? Obejrzyj animację i dowiedz się, w jaki sposób jest oczyszczana woda, zanim trafi do sieci wodociągowej.

R1LA2Vsy251Rt

Animacja przedstawia etapy oczyszczania wody z ujęć podziemnych. Omawiane są etapy takie jak napowietrzanie, filtracja i dezynfekcja.

Animacja przedstawia etapy oczyszczania wody z ujęć podziemnych. Omawiane są etapy takie jak napowietrzanie, filtracja i dezynfekcja.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1LA2Vsy251Rt

Animacja przedstawia etapy oczyszczania wody z ujęć podziemnych. Omawiane są etapy takie jak napowietrzanie, filtracja i dezynfekcja.

R4PwAP1iyIzBN1

Łączenie par. Na podstawie informacji uzyskanych w powyższym materiale multimedialnym wskaż, które stwierdzenia są prawdziwe, a które fałszywe.. Obszary, na których znajdują się ujęcia wody pitnej są pod ochroną.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Napowietrzanie ma na celu zwiększenie ilości tlenu w wodzie.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Filtry zatrzymują z wody pitnej niepożądane substancje.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. W celach dezynfekcyjnych do wody dodaje się tlenek chloru(I), ozon lub wystawia się wodę na działanie lamp UV.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz

Łączenie par. Na podstawie informacji uzyskanych w powyższym materiale multimedialnym wskaż, które stwierdzenia są prawdziwe, a które fałszywe.. Obszary, na których znajdują się ujęcia wody pitnej są pod ochroną.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Napowietrzanie ma na celu zwiększenie ilości tlenu w wodzie.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Filtry zatrzymują z wody pitnej niepożądane substancje.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. W celach dezynfekcyjnych do wody dodaje się tlenek chloru(I), ozon lub wystawia się wodę na działanie lamp UV.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz

5. Oczyszczanie ścieków

Jednym z przejawów racjonalnej gospodarki wodą jest oczyszczanie wód skażonych niechcianymi substancjami. Wszystkie ścieki, niezależnie od rodzaju (komunalne bądź przemysłowe), powinny być oczyszczane zanim zostaną odprowadzone do rzeki, jeziora, morza czy gruntu; niestety w wielu miejscach wciąż nie ma infrastruktury, która by to umożliwiała. Usuwanie niepożądanych substancji, które znajdują się w wodzie, odbywa się w tzw. oczyszczalniach ścieków.

RfL1rUhjZgRYs

Zdjęcie przedstawia oczyszczalnię ścieków oglądaną z lotu ptaka. Duży kompleks o powierzchni około dwóch lub trzech kilometrów kwadratowych, w obrębie którego znajduje się kilka budynków, instalacje oraz niewielka sieć dróg asfaltowych otaczają nieużytki zielone, pola uprawne, a w górnej części kadru las. W prawym górnym narożniku zdjęcia widoczne pierwsze zabudowania miasteczka.

W oczyszczalni surowe ścieki przemieszczają się przez kolejne obiekty, wyposażone w odpowiednie urządzenia, w których następuje stopniowe usuwanie niepożądanych substancji.

Polecenie 8

Czy wiesz, jakie urządzenia znajdują się w oczyszczalni ścieków i w jaki sposób ścieki są w nich oczyszczane? Aby się tego dowiedzieć, zapoznaj się z poniższą animacją, a następnie rozwiąż zadanie zamieszczone poniżej.

R1YlIchxv6w0m

Animacja przedstawia działanie oczyszczalni. Omawiane są takie etapy oczyszczania ścieków jak oczyszczanie mechaniczne, usuwanie ziemi i piasku, osadzanie w osadnikach, oczyszczanie biologiczne, oczyszczenie chemiczne i osadzanie wtórne.

Animacja przedstawia działanie oczyszczalni. Omawiane są takie etapy oczyszczania ścieków jak oczyszczanie mechaniczne, usuwanie ziemi i piasku, osadzanie w osadnikach, oczyszczanie biologiczne, oczyszczenie chemiczne i osadzanie wtórne.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1YlIchxv6w0m

Animacja przedstawia działanie oczyszczalni. Omawiane są takie etapy oczyszczania ścieków jak oczyszczanie mechaniczne, usuwanie ziemi i piasku, osadzanie w osadnikach, oczyszczanie biologiczne, oczyszczenie chemiczne i osadzanie wtórne.

RqmHteNdy9Opr2

Na podstawie informacji zawartych w powyższej animacji, przyporządkuj odpowiednią funkcję poszczególnym elementom instalacji wchodzącej w skład oczyszczalni ścieków. kraty i sita Możliwe odpowiedzi: 1. oddzielanie związków, wytrąconych podczas oczyszczania chemicznego i mikroorganizmów, od oczyszczonych ścieków, 2. fermentacja osadu pozostałego z procesu oczyszczania ścieków, 3. opadanie na dno cząsteczek zawiesin pod wpływem własnego ciężaru, 4. usuwanie ziemi i piasku, 5. oczyszczanie mechaniczne – usuwanie z wody dużych, nierozpuszczalnych ciał stałych, 6. oczyszczanie biologiczne piaskownik Możliwe odpowiedzi: 1. oddzielanie związków, wytrąconych podczas oczyszczania chemicznego i mikroorganizmów, od oczyszczonych ścieków, 2. fermentacja osadu pozostałego z procesu oczyszczania ścieków, 3. opadanie na dno cząsteczek zawiesin pod wpływem własnego ciężaru, 4. usuwanie ziemi i piasku, 5. oczyszczanie mechaniczne – usuwanie z wody dużych, nierozpuszczalnych ciał stałych, 6. oczyszczanie biologiczne osadnik wstępny Możliwe odpowiedzi: 1. oddzielanie związków, wytrąconych podczas oczyszczania chemicznego i mikroorganizmów, od oczyszczonych ścieków, 2. fermentacja osadu pozostałego z procesu oczyszczania ścieków, 3. opadanie na dno cząsteczek zawiesin pod wpływem własnego ciężaru, 4. usuwanie ziemi i piasku, 5. oczyszczanie mechaniczne – usuwanie z wody dużych, nierozpuszczalnych ciał stałych, 6. oczyszczanie biologiczne komora osadu czynnego Możliwe odpowiedzi: 1. oddzielanie związków, wytrąconych podczas oczyszczania chemicznego i mikroorganizmów, od oczyszczonych ścieków, 2. fermentacja osadu pozostałego z procesu oczyszczania ścieków, 3. opadanie na dno cząsteczek zawiesin pod wpływem własnego ciężaru, 4. usuwanie ziemi i piasku, 5. oczyszczanie mechaniczne – usuwanie z wody dużych, nierozpuszczalnych ciał stałych, 6. oczyszczanie biologiczne osadnik wtórny Możliwe odpowiedzi: 1. oddzielanie związków, wytrąconych podczas oczyszczania chemicznego i mikroorganizmów, od oczyszczonych ścieków, 2. fermentacja osadu pozostałego z procesu oczyszczania ścieków, 3. opadanie na dno cząsteczek zawiesin pod wpływem własnego ciężaru, 4. usuwanie ziemi i piasku, 5. oczyszczanie mechaniczne – usuwanie z wody dużych, nierozpuszczalnych ciał stałych, 6. oczyszczanie biologiczne komora fermentacji Możliwe odpowiedzi: 1. oddzielanie związków, wytrąconych podczas oczyszczania chemicznego i mikroorganizmów, od oczyszczonych ścieków, 2. fermentacja osadu pozostałego z procesu oczyszczania ścieków, 3. opadanie na dno cząsteczek zawiesin pod wpływem własnego ciężaru, 4. usuwanie ziemi i piasku, 5. oczyszczanie mechaniczne – usuwanie z wody dużych, nierozpuszczalnych ciał stałych, 6. oczyszczanie biologiczne

Na podstawie informacji zawartych w powyższej animacji, przyporządkuj odpowiednią funkcję poszczególnym elementom instalacji wchodzącej w skład oczyszczalni ścieków. kraty i sita Możliwe odpowiedzi: 1. oddzielanie związków, wytrąconych podczas oczyszczania chemicznego i mikroorganizmów, od oczyszczonych ścieków, 2. fermentacja osadu pozostałego z procesu oczyszczania ścieków, 3. opadanie na dno cząsteczek zawiesin pod wpływem własnego ciężaru, 4. usuwanie ziemi i piasku, 5. oczyszczanie mechaniczne – usuwanie z wody dużych, nierozpuszczalnych ciał stałych, 6. oczyszczanie biologiczne piaskownik Możliwe odpowiedzi: 1. oddzielanie związków, wytrąconych podczas oczyszczania chemicznego i mikroorganizmów, od oczyszczonych ścieków, 2. fermentacja osadu pozostałego z procesu oczyszczania ścieków, 3. opadanie na dno cząsteczek zawiesin pod wpływem własnego ciężaru, 4. usuwanie ziemi i piasku, 5. oczyszczanie mechaniczne – usuwanie z wody dużych, nierozpuszczalnych ciał stałych, 6. oczyszczanie biologiczne osadnik wstępny Możliwe odpowiedzi: 1. oddzielanie związków, wytrąconych podczas oczyszczania chemicznego i mikroorganizmów, od oczyszczonych ścieków, 2. fermentacja osadu pozostałego z procesu oczyszczania ścieków, 3. opadanie na dno cząsteczek zawiesin pod wpływem własnego ciężaru, 4. usuwanie ziemi i piasku, 5. oczyszczanie mechaniczne – usuwanie z wody dużych, nierozpuszczalnych ciał stałych, 6. oczyszczanie biologiczne komora osadu czynnego Możliwe odpowiedzi: 1. oddzielanie związków, wytrąconych podczas oczyszczania chemicznego i mikroorganizmów, od oczyszczonych ścieków, 2. fermentacja osadu pozostałego z procesu oczyszczania ścieków, 3. opadanie na dno cząsteczek zawiesin pod wpływem własnego ciężaru, 4. usuwanie ziemi i piasku, 5. oczyszczanie mechaniczne – usuwanie z wody dużych, nierozpuszczalnych ciał stałych, 6. oczyszczanie biologiczne osadnik wtórny Możliwe odpowiedzi: 1. oddzielanie związków, wytrąconych podczas oczyszczania chemicznego i mikroorganizmów, od oczyszczonych ścieków, 2. fermentacja osadu pozostałego z procesu oczyszczania ścieków, 3. opadanie na dno cząsteczek zawiesin pod wpływem własnego ciężaru, 4. usuwanie ziemi i piasku, 5. oczyszczanie mechaniczne – usuwanie z wody dużych, nierozpuszczalnych ciał stałych, 6. oczyszczanie biologiczne komora fermentacji Możliwe odpowiedzi: 1. oddzielanie związków, wytrąconych podczas oczyszczania chemicznego i mikroorganizmów, od oczyszczonych ścieków, 2. fermentacja osadu pozostałego z procesu oczyszczania ścieków, 3. opadanie na dno cząsteczek zawiesin pod wpływem własnego ciężaru, 4. usuwanie ziemi i piasku, 5. oczyszczanie mechaniczne – usuwanie z wody dużych, nierozpuszczalnych ciał stałych, 6. oczyszczanie biologiczne

Oddzielane w procesie oczyszczania ścieków osady są zbierane i – w zależności od rodzaju oczyszczalni – są przeznaczane do fermentacji lub poddawane wysokiej temperaturze. Najczęściej wykorzystuje się pierwszą metodę zagospodarowywania osadów, czyli rozkład pod wpływem mikroorganizmów. Z zawartej w osadach materii organicznej powstaje biogaz, który stanowi biopaliwo do produkcji energii elektrycznej lub/i cieplnej, często tylko na potrzeby oczyszczalni. Pozostałość po fermentacji jest używana jako kompost, np. do tworzenia ziemi nadającej się pod rabatki i trawniki.

RpC8FEEfq8mZM

Ilustracja zawiera dwa zdjęcia przedstawiające komory do fermentacji odpadów. Na zdjęciu po lewej stronie mają one kształt wysokich, białych cylindrycznych wież stojących w równym rzędzie. Na zdjęciu po prawej stronie komory oglądane z większej odległości stoją zgrupowane w duży kompleks i mają kształt jajek. Zakłady oczyszczające pokazane na zdjęciu po prawej stoją nad brzegiem rzeki lub innym dużym zbiornikiem wodnym, który wraz z małym nabrzeżem do przeładunku towarów widoczny jest na pierwszym planie.

Spalanie osadów jest rzadziej spotykanym zabiegiem. Przeprowadza się go w wysokiej temperaturze (około $850°\text{C}$) w specjalnie skonstruowanych piecach. W ten sposób zmniejsza się ilość odpadów powstałych po oczyszczaniu ścieków.

RxXc4aCs7d2BJ

Zdjęcie przedstawia zakład spalania odpadów widoczny z większej odległości. Kompleks składa się z kilkunastu pudełkowatych budynków w różnych kolorach z widocznym po lewej stronie wysokim kominem z którego unosi się niewielka ilość białego dymu. Zakład otoczony jest drzewami i magazynami. Daleko w tle na horyzoncie widać duże zagęszczenie zakładów przemysłowych.

6. Racjonalne gospodarowanie wodą

Ze względu na to, że $\frac{1}{3}$ ludności świata mieszka na terenach objętych deficytem wody, a $11\%$ populacji nie ma zapewnionego dostępu do czystej wody pitnej, oszczędzanie wody wydaje się być bardzo uzasadnionym działaniem. Woda jest niezbędna dla naszego organizmu i każdej formy życia na Ziemi. Dlatego trzeba dbać o jej zasoby. Nie chodzi o to, aby odmawiać sobie dostępu do wody i przyjemności korzystania z niej, ale o kontrolowanie jej zużycia podczas wykonywania codziennych czynności.

R10CKGY7lvece

Ilustracja przedstawia grafikę komputerową ukazującą ziemskie zapasy wody. Pokazuje ona glob ziemski od strony Oceanu Atlantyckiego, z którego zebrana została cała warstwa wody. Na tle obszaru Stanów Zjednoczonych umieszczone zostały trzy niebieskie kule. Pierwsza z lewej i największa symbolizuje całe zasoby wody na Ziemi zebrane w jednym miejscu z zachowaniem skali. Druga, znacznie mniejsza kulka o rozmiarach małego stanu odzwierciedla zasoby wody słodkiej, natomiast kulka najmniejsza, zajmująca powierzchnię dużego miasta to woda słodka zawarta w wodach powierzchniowych.

Ciekawostka

Czy wiesz, jak dużo wody może zostać zmarnowane, jeżeli kran nie jest szczelnie zakręcony? Przeanalizuj poniższe zdjęcia i zastanów się, jaki wpływ na oszczędzanie wody ma zamontowanie w kranie tzw. perlatora, czyli nakładki z siateczką, która optycznie zwiększa strumień wody.

R7LKqqqKXly2u

Pierwsza ilustracja w galerii składa się z dwóch zdjęć umieszczonych jedno nad drugim. Na pierwszym widać baterię umywalkową oglądaną z boku, model z pojedynczą dźwignią, tak zwanym mieszadłem. Z sitka wylotowego cieknie woda. Zdjęcie dolne przedstawia stary, mocno przeciekający zbiornik wody w toalecie typu górnopłuk. Ściana za zbiornikiem pokryta jest naciekami i grzybem.

RoMlLhQFbQJm5

Druga ilustracja w galerii. Przedstawia zdjęcie baterii umywalkowej oglądanej z boku. Model z pojedynczą dźwignią, czyli tak zwanym mieszadłem. Z sitka cieknie woda. Pod zdjęciem przedstawiono wyliczenia ilości traconej wody przy założeniu, że co sekundę wykapują z kranu dwie setne centymetra sześciennego wody. Dwie setne centymetra sześciennego pomnożone razy sześćdziesiąt sekund na minutę, pomnożone razy sześćdziesiąt minut na godzinę, pomnożone razy dwadzieścia cztery godziny na dzień, pomnożone razy trzydzieści dni na miesiąc daje pięćdziesiąt jeden tysięcy osiemset czterdzieści centymetrów sześciennych. Wynika z nich, że w ciągu miesiąca strata wynosi około pięćdziesiąt litrów wody.

RyEsjIdb8yhP3

Trzecia ilustracja w galerii. Przedstawia zdjęcie młodego mężczyzny w okularach odkręcającego kluczem nastawnym mocowanie sitka i perlatora w cieknącej baterii umywalkowej.

Rlo2tjHSbrda5

Czwarta ilustracja w galerii. Przedstawia sąsiadujące ze sobą zdjęcia tej samej baterii umywalkowej. Po lewej stronie bateria z odkręconym sitkiem perlatora, woda która się z niej leje strumieniem bez napowietrzenia częściowo spływa po krawędzi baterii i ogólnie sprawia wrażenie bardzo słabego strumienia. Na zdjęciu po prawej bateria z przykręconym perlatorem leje obfity strumień dobrze napowietrzonej wody.

R3taDHkSIW7xj

Piąta ilustracja w galerii. Przedstawia trzy sąsiadujące ze sobą zdjęcia tej samej baterii umywalkowej. Na pierwszym za sprawą niedokładnego domknięcia mieszadła z wylotu cieknie woda. Na zdjęciu drugim, środkowym dłoń domyka dopływ wody. Na zdjęciu trzecim po prawej stronie bateria jest domknięta i nic z niej nie cieknie.

Polecenie 9

R1S1VGbIfjEZg1

Zakładając, że z nieszczelnego kranu woda wypływa w średnim tempie $\mathrm{0,02} \frac{{\displaystyle \text{ml}}}{{\displaystyle \text{s}}} \left(\mathrm{0,02} \frac{{\displaystyle {\text{cm}}^3}}{{\displaystyle \text{s}}}\right)$, można obliczyć, że w ciągu $30$ dni zostanie zmarnowanych około: Możliwe odpowiedzi: 1. $50 \text{ml}$ wody., 2. $50 \text{l}$ wody., 3. $5000 {\text{cm}}^3$ wody.

Polecenie 10

Przeglądając poniższe grafiki, zastanów się, w jaki sposób korzystasz z wody. Czy możesz zrobić coś jeszcze, aby ograniczyć jej zużywanie, co nie wymagałoby wcale radykalnych zmian?

R12YRGhaisM2K

Pierwsza ilustracja w galerii. Przedstawia czarno biały rysunek stojącej pod ścianą wanny napełnionej wodą. Nad wanną napis: dwieście litrów.

R1ZUp9D1Q6RQw

Druga ilustracja w galerii. Przedstawia czarno biały symboliczny rysunek człowieka biorącego prysznic. Nad prysznicem napis: od pięćdziesięciu do stu litrów.

RygFHIYUle2jK

Trzecia ilustracja w galerii. Przedstawia czarno biały symboliczny rysunek człowieka myjącego zęby przy umywalce, której kran jest przez cały czas odkręcony. Nad rysunkiem napis: od dwunastu do czternastu litrów.

R1XS6nJ1qjigD

Czwarta ilustracja w galerii. Przedstawia czarno biały symboliczny rysunek człowieka myjącego zęby przy umywalce i jednocześnie drugą ręką zakręcającego kran.

Re8mYDyV8C0qu

Piąta ilustracja w galerii. Przedstawia czarno biały rysunek toalety ze zbiornikiem podtynkowym z muszlą wiszącą na ścianie. Powyżej zamontowana spłuczka z dwoma przyciskami. Mniejszy przycisk z lewej strony oznaczony pojedynczą kroplą, większy przycisk z prawej strony oznaczony trzema kroplami.

RN8eaKhUCzyMn

Szósta ilustracja w galerii. Przedstawia czarno biały symboliczny rysunek człowieka wyrzucającego śmieci, a konkretnie skórkę od banana do toalety. Rysunek jest przekreślony czerwonym krzyżem.

RGkXysM7MP46a

Siódma ilustracja w galerii. Przedstawia parę czarno białych symbolicznych rysunków prezentujących sposób przygotowania prania. Na rysunku po lewej stronie człowiek włącza pralkę, w której znajduje się bardzo niewiele ubrań na dnie bębna. Rysunek jest przekreślony czerwonym krzyżem. Na rysunku po prawej stronie człowiek włącza pralkę, której bęben jest wypełniony do połowy ubraniami.

Ry5HRiO1nGpT9

Ósma ilustracja w galerii. Przedstawia parę czarno białych symbolicznych rysunków. Na rysunku po lewej stronie pokazanie jest spłukiwanie resztek jedzenia z talerza do zlewu. Rysunek jest przekreślony czerwonym krzyżem. Po prawej stronie pokazana jest postać ludzka wyrzucająca resztki z talerza do kosza na śmieci.

R1Q8q3ZtzgDBz

Dziewiąta ilustracja w galerii. Przedstawia czarno biały rysunek otwartej zmywarki do naczyń wypełnionej brudnymi naczyniami. Zapis na obrazku głosi: Zużycie od dwunastu do trzydziestu litrów wody.

R1GwTz5WRnsZb

Dziesiąta ilustracja w galerii. Przedstawia czarno biały rysunek kuchennego zlewozmywaka dwukomorowego. W prawej komorze znajduje się okrągła miska wypełniona wodą z płynem do mycia i brudnymi talerzami.

R1ehvjKuKB6zl

Jedenasta ilustracja w galerii. Przedstawia czarno biały symboliczny rysunek zmywania pojedynczego talerza w zlewie pod bieżącą wodą. Rysunek jest przekreślony czerwonym krzyżem.

R122Z60zpqSXk

Dwunasta ilustracja w galerii. Przedstawia podwójny czarno biały rysunek przydomowego ogrodu z drzewem po prawej stronie i podjazdem lub chodnikiem. Symbolicznie przedstawiona sylwetka człowieka sprzątającego opadnięte liście z podjazdu lub chodnika. Wariant po lewej stronie przedstawia usuwanie liści poprzez zmywanie ich wodą z węża pod ciśnieniem. Rysunek jest przekreślony czerwonym krzyżem. Wariant po prawej stronie przedstawia zamiatanie liści szeroką szczotką.

R1Z8QZ8iwpDHN

Trzynasta ilustracja w galerii. Przedstawia czarno biały symboliczny rysunek człowieka podlewającego trawnik podczas upałów wodą z węża ogrodowego. W tle znajduje się dom jednorodzinny z garażem. Na niebie świeci słońce, chmur mało. Rysunek jest przekreślony czerwonym krzyżem.

R7JVFDDYexvCk

Czternasta ilustracja w galerii. Przedstawia czarno biały rysunek narożnika budynku z płotem w tle. Na narożniku zamontowana jest rynna zakończona na wysokości około półtora metra nad trawiastą powierzchnią ziemi. Pod rynną umieszczona duża beczka do zbierania deszczówki.

R3YJJCkJyfvMG

Odpowiedź: (Uzupełnij).

R1RzLwPM3KDc31

Na podstawie powyższych grafik oraz własnej wiedzy, wskaż, które stwierdzenia są poprawne. Możliwe odpowiedzi: 1. Podczas kąpieli w wannie zużywa się średnio mniej wody niż podczas brania prysznica., 2. Mycie naczyń w zmywarce zużywa mniej wody niż mycie ręczne., 3. Nie ma różnicy pomiędzy podlewaniem trawnika wężem ogrodowym a wykorzystaniem do tego celu tak zwanej deszczówki., 4. Zakręcanie kranu podczas mycia zębów pozwala zaoszczędzić nawet kilkanaście litrów wody., 5. Wstawianie prania dopiero gdy bęben pralki jest pełny pozwala na bardziej racjonalne korzystanie z wody.

Podsumowanie

• Występujące w przyrodzie wody naturalne są roztworami różnych substancji stałych i gazów.

• Najwięcej substancji rozpuszczonych zawiera woda morska, najmniej woda z opadów atmosferycznych.

• Wody naturalne są narażone na zanieczyszczenia. Są to ścieki komunalne i przemysłowe, odcieki z wysypisk śmieci, spływające z pól podczas opadów roztwory zawierające nawozy i środki ochrony roślin, a także substancje, które przedostają się do środowiska wodnego podczas rzadkich, ale mających duży zasięg, groźnych w skutkach katastrof morskich i kataklizmów.

• Stacje uzdatniania wody to zakłady, w których woda jest przygotowywana do spożycia.

• Ujęcia wody pitnej są położone na obszarach chronionych.

• Ścieki są oczyszczane w tzw. oczyszczalniach ścieków.

• Z uwagi na małe zasoby dostępnej wody słodkiej, należy oszczędzać wodę pitną.

Słownik

Ćwiczenia

Pokaż ćwiczenia:

R19EvjtFjOtrd1

Ćwiczenie 1

Spośród podanych stwierdzeń wybierz to, które jest fałszywe. Możliwe odpowiedzi: 1. Zawartość składników mineralnych w wodzie nie ma znaczenia dla spożywających ją organizmów., 2. Woda występuje naturalnie na Ziemi w trzech stanach skupienia: stałym, ciekłym i gazowym., 3. Cząsteczka wody składa się z jednego atomu tlenu i dwóch atomów wodoru., 4. Woda stanowi podstawowy rozpuszczalnik w komórkach żywych organizmów.

1

Ćwiczenie 2

Przyporządkuj odpowiednie wyrażenia cyfrom umieszczonym na schemacie, który przedstawia proces uzdatniania wody.

RZqo8JZQrzE6A

Schemat, który przedstawia proces uzdatniania wody.

R1Zc5pt98x3sl

3 Możliwe odpowiedzi: 1. wytrącanie drobnych zawiesin i ich oddzielenie, 2. zbiornik wody czystej, 3. dezynfekcja 4 Możliwe odpowiedzi: 1. wytrącanie drobnych zawiesin i ich oddzielenie, 2. zbiornik wody czystej, 3. dezynfekcja 5 Możliwe odpowiedzi: 1. wytrącanie drobnych zawiesin i ich oddzielenie, 2. zbiornik wody czystej, 3. dezynfekcja

3 Możliwe odpowiedzi: 1. wytrącanie drobnych zawiesin i ich oddzielenie, 2. zbiornik wody czystej, 3. dezynfekcja 4 Możliwe odpowiedzi: 1. wytrącanie drobnych zawiesin i ich oddzielenie, 2. zbiornik wody czystej, 3. dezynfekcja 5 Możliwe odpowiedzi: 1. wytrącanie drobnych zawiesin i ich oddzielenie, 2. zbiornik wody czystej, 3. dezynfekcja

Uporządkuj w odpowiedniej kolejności etapy uzdatniania wody.

Rpezml8G467YZ

Elementy do uszeregowania: 1. dezynfekcja, 2. napowietrzanie, 3. zbiornik wody czystej, 4. wytrącanie drobnych zawiesin i ich oddzielenie, 5. ujęcie wody

Elementy do uszeregowania: 1. dezynfekcja, 2. napowietrzanie, 3. zbiornik wody czystej, 4. wytrącanie drobnych zawiesin i ich oddzielenie, 5. ujęcie wody

RKC2nPWhFqHpb1

Ćwiczenie 3

Łączenie par. Oceń, czy podane zachowania służą oszczędzaniu wody pitnej.. częste zmywanie kurzu z auta wodą wodociągową w celu ochrony lakieru. Możliwe odpowiedzi: TAK, NIE. wyrzucanie odpadków z talerzy do kosza zamiast spłukiwania ich wodą do zlewu. Możliwe odpowiedzi: TAK, NIE. okresowe sprawdzanie szczelności urządzeń wodnych. Możliwe odpowiedzi: TAK, NIE. usunięcie perlatorów z kranu, aby uzyskać mocny strumień wody podczas mycia rąk. Możliwe odpowiedzi: TAK, NIE. odkładanie naprawy nieszczelnego kranu do czasu całkowitego zużycia się uszczelki. Możliwe odpowiedzi: TAK, NIE. podlewanie trawy w przydomowym ogródku wodą wodociągową w upalny ranek. Możliwe odpowiedzi: TAK, NIE. założenie perlatorów na każdy kran. Możliwe odpowiedzi: TAK, NIE. wyrzucanie odpadków do toalety i spłukiwanie ich bieżącą wodą. Możliwe odpowiedzi: TAK, NIE. włączanie zmywarki do naczyń tylko wtedy, gdy jest całkowicie zapełniona. Możliwe odpowiedzi: TAK, NIE. zbieranie wody deszczowej do zbiorników i używanie jej do podlewania ogrodu. Możliwe odpowiedzi: TAK, NIE

Łączenie par. Oceń, czy podane zachowania służą oszczędzaniu wody pitnej.. częste zmywanie kurzu z auta wodą wodociągową w celu ochrony lakieru. Możliwe odpowiedzi: TAK, NIE. wyrzucanie odpadków z talerzy do kosza zamiast spłukiwania ich wodą do zlewu. Możliwe odpowiedzi: TAK, NIE. okresowe sprawdzanie szczelności urządzeń wodnych. Możliwe odpowiedzi: TAK, NIE. usunięcie perlatorów z kranu, aby uzyskać mocny strumień wody podczas mycia rąk. Możliwe odpowiedzi: TAK, NIE. odkładanie naprawy nieszczelnego kranu do czasu całkowitego zużycia się uszczelki. Możliwe odpowiedzi: TAK, NIE. podlewanie trawy w przydomowym ogródku wodą wodociągową w upalny ranek. Możliwe odpowiedzi: TAK, NIE. założenie perlatorów na każdy kran. Możliwe odpowiedzi: TAK, NIE. wyrzucanie odpadków do toalety i spłukiwanie ich bieżącą wodą. Możliwe odpowiedzi: TAK, NIE. włączanie zmywarki do naczyń tylko wtedy, gdy jest całkowicie zapełniona. Możliwe odpowiedzi: TAK, NIE. zbieranie wody deszczowej do zbiorników i używanie jej do podlewania ogrodu. Możliwe odpowiedzi: TAK, NIE

2

Ćwiczenie 4

RvryGyiIcDCMj2

Przyporządkuj odpowiednie określenia do wyznaczonych miejsc na schemacie, który przedstawia obieg wody w przyrodzie. obieg wody w przyrodzie

Przyporządkuj odpowiednie określenia do wyznaczonych miejsc na schemacie, który przedstawia obieg wody w przyrodzie. obieg wody w przyrodzie

1

Ćwiczenie 5

Opisz krótko jak wygląda obieg wody w przyrodzie.

RuFTGK3beWpHO

(Uzupełnij).

Wskazówki i klucze odpowiedzi

Pokaż podpowiedź

Omówienie rozpocznij od zbiorników wód powierzchniowych i gleby.

Pokaż odpowiedź

Woda zgromadzona w glebie, roślinności i otwartych zbiornikach paruje, dzięki czemu przechodzi do atmosfery, gdzie na odpowiednich warunkach (wysokości, temperatury) ulega kondensacji i przekształceniu w chmury. Z chmur, które osiągnęły ku temu odpowiednią masę, powstaje opad atmosferyczny w postaci deszczu, śniegu lub gradu. Woda, która w ten sposób ponownie spadła na ziemię może spłynąć do rzek lub innych zbiorników powierzchniowych lub zostać wchłonięta przez glebę, skąd zostanie pobrana przez rośliny lub też przeniknąć do zbiorników wód głębinowych.

2

Ćwiczenie 5

R59HOVVXR9yvQ

Łączenie par. Ocen prawdziwość poniższych zdań. Zaznacz "Prawda", jeśli zdanie jest prawdziwe albo "Fałsz", jeśli jest fałszywe.. Na kuli ziemskiej jest więcej wody morskiej niż słodkiej.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Woda morska nie nadaje się do picia.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Stacja uzdatniania wody zawiera zespół budynków i urządzeń, za pomocą których przepompowuje się wodę z ujęcia do wodociągów, które doprowadzają wodę do odbiorców.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Tylko ścieki przemysłowe muszą być oczyszczone, zanim zostaną przekierowane do środowiska przyrodniczego.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Osady, które powstają podczas oczyszczania ścieków, są poddawane fermentacji lub spalane.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz

Łączenie par. Ocen prawdziwość poniższych zdań. Zaznacz "Prawda", jeśli zdanie jest prawdziwe albo "Fałsz", jeśli jest fałszywe.. Na kuli ziemskiej jest więcej wody morskiej niż słodkiej.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Woda morska nie nadaje się do picia.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Stacja uzdatniania wody zawiera zespół budynków i urządzeń, za pomocą których przepompowuje się wodę z ujęcia do wodociągów, które doprowadzają wodę do odbiorców.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Tylko ścieki przemysłowe muszą być oczyszczone, zanim zostaną przekierowane do środowiska przyrodniczego.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Osady, które powstają podczas oczyszczania ścieków, są poddawane fermentacji lub spalane.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz

3

Ćwiczenie 6

Przyjrzyj się przedstawionemu poniżej modelowi cząsteczki wody. Na podstawie dotychczas zdobytej wiedzy, wybierz stwierdzenie fałszywe.

RcunqugVWB545

Model cząsteczki wody.

Na podstawie dotychczas zdobytej wiedzy odnośnie do budowy cząsteczki wody, wybierz stwierdzenie fałszywe.

R2BmkOOVgmL8s

Możliwe odpowiedzi: 1. Cząsteczka wody jest zbudowana z jednego atomu tlenu i dwóch atomów wodoru., 2. Cząsteczka wody jest dipolem, ponieważ dochodzi w niej do nierównomiernego rozłożenia ładunków elektrycznych., 3. Na atomie tlenu są zlokalizowane dwie wolne pary elektronowe, dzięki czemu cząsteczka przyjmuje kształt liniowy., 4. Pomiędzy cząsteczkami wody dochodzi do tworzenia się słabych oddziaływań nazywanych wiązaniami wodorowymi., 5. Na atomie tlenu są zlokalizowane dwie wolne pary elektronowe, dzięki czemu cząsteczka przyjmuje kształt kątowy., 6. Woda ulega tak zwanej autodysocjacji.

3

Ćwiczenie 7

W poniższej tabeli zapisano masy świeżych fragmentów roślin oraz ich masy po wysuszeniu. Na podstawie zawartych w niej informacji, wykonaj odpowiednie obliczenia, które pozwolą Ci wybrać poprawną odpowiedź spośród poniżej podanych.

	Liście winorośli	Śliwki	Kwiaty mleczu polnego
Masa świeżo zebranych roślin [w gramach]	$116$	$340$	$150$
Masa roślin po wysuszeniu [w gramach]	$29$	$54,4$	$13,5$

RpPsfZhPMoRWo

Możliwe odpowiedzi: 1. Spośród analizowanych fragmentów roślin, śliwki przed wysuszeniem miały najwyższą masową zawartość procentową wody., 2. Masa wysuszonych liści winorośli stanowiła więcej niż $25\%$ masy świeżych liści., 3. Najwyższą masową zawartość procentową wody przed wysuszeniem miały kwiaty mleczu polnego., 4. Masowa zawartość procentowa wody w śliwkach przed wysuszeniem wynosiła $75\%$.

Bibliografia

Kulawik J., Kulawik T., Litwin M., Podręcznik do chemii dla klasy siódmej szkoły podstawowej, Warszawa 2020.

Łasiński D., Sporny Ł., Strutyńska D., Wróblewski P., Podręcznik dla klasy siódmej szkoły podstawowej, Mac edukacja 2020.

Ochrona środowiska 2020, Główny Urząd Statystyczny, online: https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/srodowisko-energia/srodowisko/ochrona-srodowiska-2020,1,21.html, dostęp: 09.10.2021.

How Much Water is There on Earth, online: https://www.usgs.gov/special-topic/water-science-school/science/how-much-water-there-earth?qt-science_center_objects=0#qt-science_center_objects, dostęp: 10.09.2021.