Wody powierzchniowe Polski – rzeki i kanały
Wody powierzchniowe Polski – rzeki i kanały
do zapamiętania:
definicje zlewiska, dorzecza, działu wodnego,
zlewiska oraz dorzecza Polski,
funkcje kanałów,
do zrozumienia:
zależność między kierunkiem płynięcia rzek a nachyleniem terenu.
czytania mapy,
wskazywania na mapie rzek.
Metoda i forma pracy
„burza mózgów”,
praca z atlasem,
praca z mapą ścienną.
Środki dydaktyczne
mapa ścienna Polski,
atlas.
Przebieg lekcji
Faza przygotowawcza
sprawdzenie listy obecności,
podanie tematu lekcji.
Nauczyciel zadaje uczniom pytania i pomaga znaleźć na nie odpowiedź – praca z mapą ścienną, atlasem geograficznym.
Co należy do wód powierzchniowych Polski?
Rzeki, kanały, jeziora, bagna.
Omawianie elementów sieci hydrograficznej zaczniemy od rzek. Spójrzcie na mapę w atlasie Polski przedstawiającą zlewiska i dorzecza. Przypomnijcie jeszcze co to jest zlewisko, a co to dorzecze?
zlewisko – obszar, z którego rzeki odpływają do jednego morza (oceanu),
dorzecze – jest obszarem, z którego wody spływają do jednego systemu rzecznego.
W takim razie w zlewisku jakich mórz leży Polska i w dorzeczu jakich rzek?
Bałtyk – Wisła, Odra, rzeki pobrzeża Bałtyku, Niemen,
Morze Północne – Łaba,
Morze Czarne – Dunaj, Dniestr.
Przyjrzyjcie się, w którym kierunku płyną Odra i Wisła? Jak myślicie, z czego to wynika?
Płyną w kierunku północno‑zachodnim, wynika to z nachylenia powierzchni Polski.
Co jeszcze charakterystycznego można dostrzec w dorzeczu tych rzek, jeśli chodzi o ich dopływy?
Prawe dopływy Wisły i Odry są większe niż lewe.
Prawie przez środek Polski przebiega granica między dorzeczami Odry i Wisły. Co to za granica i co dzieje się tam z wodą?
Jest to dział wodny, czyli linia oddzielająca dwa dorzecza w ten sposób, że wody spadające po jednej stronie tej linii spływają do jednego dorzecza, a po drugiej stronie do drugiego dorzecza. Sprawia to, że na dziale wodnym występuje deficyt wody, gdyż odpływa ona do obu dorzeczy.
Wróćmy jednak do rzek, choć tylko tych największych, czyli Wisły i Odry. Poproszę jedną osobę o wskazanie na mapie tych dwóch rzek. W jaki sposób pokazuje się rzeki się na mapach?
Od źródeł do ujścia (uczeń pokazuje obie rzeki).
Dobrze, a gdzie są źródła Wisły i Odry?
Wisła – za główne źródła przyjmuje się źródła Czarnej Wisełki, leżące na wysokości 1106 m n.p.m. w Beskidzie Śląskim na zboczach Baraniej Góry.
Odra – źródła znajdują się na obszarze Republiki Czeskiej w Górach Odrzańskich (Oderských Vrchů) na wysokości 634 m n.p.m.
Znacie już podstawowe informacje o rzekach, ale z nimi nieodłącznie związane są kanały. Jakie funkcje mogą one spełniać?
Może być to funkcja komunikacyjna, transportowa, melioracyjna, zaopatrzenie w wodę.
Spójrzcie na mapę Polski i odszukajcie kanały. Co one łączą?
rzeki – Kanał Wieprz‑Krzna, Kanał Bydgoski (Noteć z Brdą),
region z rzeką – Kanał Gliwicki (Wyż. Śląska z Odrą),
jeziora – Kanał Elbląski (jez. Jeziorak z jez. Druzno),
jezioro z rzeką – Kanał Żerański (Jez. Zegrzyńskie z Wisłą),
dorzecza – Kanał Augustowski (Biebrza – dorzecze Wisły z Czarną Hańczą – dorzecze Niemna).
Nauczyciel prosi jedną osobę o wskazanie wymienionych kanałów na mapie.
Łoś E., Witek‑Nowakowska A., 2003, Wędrówki geograficzne. Podręcznik dla klasy III gimnazjum, Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa.
Uczniowie mają narysować i wypełnić tabelę przedstawiającą główne cechy Wisły i Odry: długość rzeki, źródła, dopływy prawe, dopływy lewe.