Dzieło nieznanego autora przedstawia relief pod tytułem „Walka bogów z gigantami”. Na fragmencie płaskorzeźby znajduje się ośmiu żołnierzy oraz lew. Żołnierze walczą ze sobą za pomocą mieczy i włóczni. Każdy z nich ubrany jest w zbroję i hełm, a w dłoni trzyma okrągłą tarczę. Jeden z żołnierzy jest atakowany przez lwa. Zwierzę przegryza zbroję i rozszarpuje ciało mężczyzny. Tło to jasna ściana, a na ziemi widoczny jest pokonany żołnierz.
Dzieło nieznanego autora przedstawia relief pod tytułem „Walka bogów z gigantami”. Na fragmencie płaskorzeźby znajduje się ośmiu żołnierzy oraz lew. Żołnierze walczą ze sobą za pomocą mieczy i włóczni. Każdy z nich ubrany jest w zbroję i hełm, a w dłoni trzyma okrągłą tarczę. Jeden z żołnierzy jest atakowany przez lwa. Zwierzę przegryza zbroję i rozszarpuje ciało mężczyzny. Tło to jasna ściana, a na ziemi widoczny jest pokonany żołnierz.
Wojny perskie
Walka bogów z gigantami. Północny fryz skarbca Syfnijczyków, 530–525 r. p.n.e., Muzeum Archeologiczne, Delfy, Grecja, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Walka bogów z gigantami. Północny fryz skarbca Syfnijczyków, Relief, Muzeum Archeologiczne, Delfy, licencja: CC BY 3.0.
Ważne daty
499–494 p.n.e. – powstanie jońskie.
492 r. p.n.e. – wyprawa Mardoniusza przeciw Grekom.
490 r. p.n.e. – wyprawa Datysa i Artafernesa, bitwa pod Maratonem.
480 r. p.n.e. – wyprawa Kserksesa, bitwa pod Termopilami i Salaminą.
479 r. p.n.e. – bitwy pod Platejami i Mykale.
478 r. p.n.e. – powstanie Związku Morskiego.
Nauczysz się
Umiejscawiać w czasie wojny perskie.
Wymieniać i lokalizować na mapie główne miejsca starć Greków z Persami.
Przytaczać imiona wodzów związanych z wojnami perskimi i komentować ich działania.
Opowiadać o przyczynach wojen perskich.
Omawiać skutki wojen Greków z Persami.
Źródło konfliktu i pierwsze wyprawy przeciw Grekom
Główną przyczyną napięć między Grekami i Persami była ekspansja perska na terenie Azji Mniejszej. Objęła ona swym zasięgiem również greckie kolonie na zachodnim wybrzeżu. Za panowania króla perskiego DariuszaDariusz IDariusza doszło do buntu Greków, zwanego powstaniem jońskimPowstanie jońskiepowstaniem jońskim (499–494 p.n.e.). Powstańców z Azji Mniejszej wsparły swoimi statkami Ateny i Eretria, jednak powstanie nie powiodło się i zostało krwawo stłumione.
Konsekwencją powstania były dwie wyprawy przeciwko Grekom, podjęte na rozkaz króla Dariusza. Pierwszą z nich dowodził w 492 r. p.n.e. jego zięć Mardoniusz. Wyprawa dotarła jedynie do Tracji. Po walkach z tamtejszą ludnością oraz zniszczeniu części floty przez burze, Mardoniusz został zmuszony do odwrotu. Drugą wyprawą w 490 r. p.n.e. dowodzili DatysDatysDatys i ArtafernesArtafernesArtafernes. Udało się im zdobyć i złupić Eretrię. Gdy dotarli do Attyki doszło do słynnej bitwy pod Maratonem, zakończonej zdecydowanym zwycięstwem Ateńczyków, których posiłkami wsparły jedynie Plateje. Greckimi oddziałami dowodził MiltiadesMiltiadesMiltiades. W starciu miało polec ponad sześć tysięcy Persów i zaledwie kilkuset żołnierzy greckich. Wówczas o zwycięstwie, wedle legendy, miał powiadomić mieszkańców poseł, który po tak wyczerpującym biegu (ponad 42 kilometry) skonał zaraz po przekazaniu dobrej wiadomości. Persowie próbowali jeszcze skierować okręty do Aten i zaatakować miasto przed powrotem wojsk greckich spod Maratonu. Nie udało się im jednak zaskoczyć Ateńczyków, oddziały greckie szybko wróciły do miasta i odparły atak. Perskie statki odpłynęły, zabierając jedynie jeńców ze zdobytej wcześniej Eretrii.
Re96CYIhbBSPZ
Czarno-biała ilustracja interaktywna przedstawia pracę autorstwa Carla Roberta pod tytułem „Miltiades walczący z Persami w czasie bitwy pod Maratonem”. Na ilustracji widoczne są dwie grupy żołnierzy – broniący się (ubrani) Persowie oraz atakujący, nadzy Grecy w hełmach. Persowie znajdują się po lewej, a Grecy po prawej stronie ilustracji. Persowie bronią się przed Grekami za pomocą włóczni oraz łuków. Hoplici greccy atakują za pomocą włóczni i równocześnie broniąc sie tarczami przed ostrzałem wrogimi strzałami . Dodatkowo na ilustracji został umieszczony interaktywny punkt. 1. Fragment rekonstrukcji obrazu przedstawiającego bitwę pod Maratonem, znajdującego się w Malowanym Portyku. W środku fragmentu widać postać Miltiadesa, który wraz z innymi żołnierzami walczy z wrogą grupą. Miltiades i jego towarzysze są nadzy, mają na sobie hełmy, a w uniesionych dłoniach trzymają włócznie, skierowane na przeciwników. Druga grupa żołnierzy ma na sobie natomiast wzorzyste odzienie w wiele wzorów. Na przodzie grupy widać łucznika, celującego w Miltiadesa. Za nim stoją włócznicy, z których jeden został ugodzony bronią przeciwnika.
Czarno-biała ilustracja interaktywna przedstawia pracę autorstwa Carla Roberta pod tytułem „Miltiades walczący z Persami w czasie bitwy pod Maratonem”. Na ilustracji widoczne są dwie grupy żołnierzy – broniący się (ubrani) Persowie oraz atakujący, nadzy Grecy w hełmach. Persowie znajdują się po lewej, a Grecy po prawej stronie ilustracji. Persowie bronią się przed Grekami za pomocą włóczni oraz łuków. Hoplici greccy atakują za pomocą włóczni i równocześnie broniąc sie tarczami przed ostrzałem wrogimi strzałami . Dodatkowo na ilustracji został umieszczony interaktywny punkt. 1. Fragment rekonstrukcji obrazu przedstawiającego bitwę pod Maratonem, znajdującego się w Malowanym Portyku. W środku fragmentu widać postać Miltiadesa, który wraz z innymi żołnierzami walczy z wrogą grupą. Miltiades i jego towarzysze są nadzy, mają na sobie hełmy, a w uniesionych dłoniach trzymają włócznie, skierowane na przeciwników. Druga grupa żołnierzy ma na sobie natomiast wzorzyste odzienie w wiele wzorów. Na przodzie grupy widać łucznika, celującego w Miltiadesa. Za nim stoją włócznicy, z których jeden został ugodzony bronią przeciwnika.
Carl Robert, „Miltiades walczący z Persami, w czasie bitwy pod Maratonem”, rekonstrukcja Stoa Poikile, Ateny, Grecja, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Carl Robert, Miltiades walczący z Persami, w czasie bitwy pod Maratonem, Ilustracja, Agora, Ateny, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Miltiades_fighting_the_Persians_at_the_Battle_of_Marathon_in_the_Stoa_Poikile_(reconstitution).jpg [dostęp 8.04.2021], domena publiczna.
Pamięć o zwycięstwie pod Maratonem była bardzo ważna dla mieszkańców Aten. Obraz przedstawiający tę bitwę znalazł się w Malowanym PortykuMalowany portykMalowanym Portyku (z greckiego: stoa pōikile) wśród innych dzieł upamiętniających wielkie zwycięstwa Ateńczyków. Wspomnienie zmarłego posła FilippidesaFilippidesFilippidesa również było żywe w późniejszych wiekach. Pod koniec XIX wieku, gdy przywrócono tradycję organizowania igrzysk olimpijskich, włączono do nich znany dziś bieg maratońskiBieg maratońskibieg maratoński na dystansie ponad 42 km., zbliżonym (choć dłuższym o około 5 kilometrów) do odległości, jaka dzieliła miejsce bitwy od miasta. Warto zwrócić uwagę, że legenda o biegu Filippidesa nie znajduje potwierdzenia u historyka Herodota, który wspomina posła w związku z wydarzeniami sprzed bitwy.
R1aadKbrl3daB
Dzieło autorstwa Luca‑Oliviera Mersona pod tytułem „Żołnierz spod Maratonu” przedstawia moment, w którym Filippides informuje Ateńczyków o zwycięstwie Greków nad Persami w bitwie pod Maratonem. W centrum obrazu autor namalował młodego mężczyznę, Filippidesa, który przybiegł spod Maratonu. Jest on nagi i leży na niebieskim materiale, wygięty w stronę podium, znajdującego się po lewej stronie, na którym siedzą starsi wiwatujący mężczyźni ubrani w białe szaty. Biją oni brawo oraz wskazują w stronę zgromadzonego tłumu. Całej scenie przygląda się tłum gapiów, którzy z niedowierzaniem spoglądają na młodego mężczyznę. W tle autor namalował ateńskie budowle.
Luc‑Olivier Merson, „Żołnierz spod Maratonu”, 1869 r., Kolekcja prywatna, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Luc Olivier Merson, Żołnierz spod Maratonu, Olej na płótnie, Kolekcja prywatna, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Phidippides.jpg [dostęp 8.04.2021], domena publiczna.
R18xvymhrBcXO
Fotografia autorstwa Burtona Holmesa pod tytułem „Trzej atleci przygotowujący się do maratonu w czasie igrzysk w Atenach w 1896 r”. Na fotografii uwieczniono trzech mężczyzn biegnących po nieutwardzonej drodze. Każdy ze sfotografowanych mężczyzn jest młody, ma ciemną karnację oraz ciemne włosy. Mężczyzna z lewej strony ubrany jest w dwukolorową pasiastą koszulkę z podwiniętymi rękawami oraz długie spodnie. Mężczyzna biegnący po środku ubrany jest w długą zwiewną koszulę oraz ciemne, długie spodnie. Trzeci biegacz ubrany jest w czarną koszulę, czarne spodnie, dodatkowo na dłonie założone ma czarne rękawiczki. W tle znajdują się drzewa oraz góry.
Burton Holmes, „Trzej atleci przygotowujący się do maratonu, w czasie igrzysk w Atenach w 1896 r.”, fotografia z: Burton Holmes, „The Burton Holmes Lectures” (Volume 3), s. 69, 1896 r., Maraton, Grecja, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Burton Holmes, Trzej atleci przygotowujący się do maratonu, w czasie igrzysk w Atenach w 1896 r., Fotografia, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:1896_Olympic_marathon.jpg [dostęp 8.04.2021], domena publiczna.
Ilustracja interaktywna – Pojedynek greckiego hoplity z Persem
RqbbqhAfAHD80
Ilustracja interaktywna przedstawia pracę nieznanego malarza pod tytułem „Pojedynek greckiego hoplity z Persem”. Tytułowy pojedynek zajmuje całą powierzchnię dzieła. Z lewej strony namalowany został wpółleżący Pers, ubrany w pasiasto‑kropkowany strój oraz skórzaną zbroję. Mężczyzna próbuje zadać cios mieczem w odsłoniętą część ciała greckiego wojownika. Kolejny element, to hoplita, który znajduje się z prawej strony dzieła, ubrany jest w zbroję nałożoną na wełniany chiton. W jednej dłoni trzyma tarczę z wizerunkiem skrzydlatego konia - pegaza, a w drugiej miecz, którym próbuje uśmiercić Persa. Obaj mężczyźni mają neutralny wyraz twarzy. Dodatkowo na ilustracji zostały umieszczone interaktywne warstwy. Perski wojownik został przedstawiony w stroju orientalnym, zdecydowanie odróżnia się od greckiego żołnierza. Jest to nowy element. Żołnierz grecki trzyma tarczę (hoplon) z przedstawieniem pegaza, która znajduje się w centrum malowidła. W drugim ręku trzyma miecz, na głowie ma hełm z charakterystycznym grzebieniem. Cała ilustracja jest wykonana w pomarańczowo czarnych barwach i ma okrągły kształt. Dookoła postaci znajdują się elementy ozdobne, w postaci czarnego brzegu koła i kwadratów ułożonych we wzór.
Ilustracja interaktywna przedstawia pracę nieznanego malarza pod tytułem „Pojedynek greckiego hoplity z Persem”. Tytułowy pojedynek zajmuje całą powierzchnię dzieła. Z lewej strony namalowany został wpółleżący Pers, ubrany w pasiasto‑kropkowany strój oraz skórzaną zbroję. Mężczyzna próbuje zadać cios mieczem w odsłoniętą część ciała greckiego wojownika. Kolejny element, to hoplita, który znajduje się z prawej strony dzieła, ubrany jest w zbroję nałożoną na wełniany chiton. W jednej dłoni trzyma tarczę z wizerunkiem skrzydlatego konia - pegaza, a w drugiej miecz, którym próbuje uśmiercić Persa. Obaj mężczyźni mają neutralny wyraz twarzy. Dodatkowo na ilustracji zostały umieszczone interaktywne warstwy. Perski wojownik został przedstawiony w stroju orientalnym, zdecydowanie odróżnia się od greckiego żołnierza. Jest to nowy element. Żołnierz grecki trzyma tarczę (hoplon) z przedstawieniem pegaza, która znajduje się w centrum malowidła. W drugim ręku trzyma miecz, na głowie ma hełm z charakterystycznym grzebieniem. Cała ilustracja jest wykonana w pomarańczowo czarnych barwach i ma okrągły kształt. Dookoła postaci znajdują się elementy ozdobne, w postaci czarnego brzegu koła i kwadratów ułożonych we wzór.
Pojedynek greckiego hoplity z Persem, malarstwo czerwonofigurowe, ok. 480 r. p.n.e., Narodowe Muzeum Archeologiczne, Ateny, Grecja, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Pojedynek greckiego hoplity z Persem, Malarstwo czerwonofigurowe, Narodowe Muzeum Archeologiczne, Ateny, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Greek-Persian_duel.jpg [dostęp 31.01.2022], domena publiczna.
Polecenie 1
Odpowiedz na pytanie, jak nazywa się rodzaj malarstwa, w jakim została przedstawiona scena na naczyniu. Swoją odpowiedź zapisz poniżej.
Rqum1JnGx0FeO
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Zwróć uwagę, w jakim kolorze przedstawione zostały postaci walczących żołnierzy.
Polecenie 2
Wymień trzy najważniejsze różnice w przedstawieniu greckiego hoplity i wojownika perskiego. Swoją odpowiedź zapisz poniżej.
RAgnCWUjwkchJ
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Różnice te dotyczą stroju, uzbrojenia i postawy walczących.
Polecenie 3
Zdecyduj, która strona została przedstawiona jako zwycięska? Uzasadnij swój wybór.
RHGcXXHTofXEj
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Zwróć uwagę w jakiej pozycji został namalowany wojownik perski.
Wyprawa Kserksesa
Dziesięć lat później KserksesKserksesKserkses, syn Dariusza, podjął kolejną wyprawę przeciw Grekom. Tym razem sam król wziął udział w ataku i dowodził perskimi wojskami. W sierpniu 480 r. p.n.e. oddziały greckie podjęły nieudaną próbę zatrzymania pochodu Kserksesa w wąwozie Termopile, oddzielającym środkową Grecję od Tesalii. Bohaterska walka oddziału trzystu Spartan, dowodzonych przez LeonidasaLeonidasLeonidasa, stanowi do dziś symbol poświęcenia w walce za ojczyznę. Liczne przedstawienia i nawiązania do bitwy pod Termopilami w europejskiej kulturze i popkulturze, czynią to wydarzenie szczególnie rozpoznawalnym.
R1Z5o8qCk5qy4
Fotografia przedstawia pozostałości po marmurowym posągu hoplity w hełmie. Posąg jest uszkodzony, obecne są liczne odpryski, brakuje w nim rąk, pasa oraz nóg. Hoplita ma hełm chroniący całą głowę, z wyjątkiem, oczu, nosa i ust. Na czubku hełmu znajduje się duży pióropusz. Korpus mężczyzny został lekko nakreślony, widoczne są mięśnie klatki piersiowej i brzucha. Posąg wykonany został z białego kamienia.
Rzeźba przedstawiająca greckiego hoplitę (prawdopodobnie Leonidasa), około V w. p.n.e., Muzeum Archeologiczne, Sparta, Grecja, wikimedia.org, CC BY‑SA 3.0
Źródło: Beatrix Belibaste, Rzeźba przedstawiająca greckiego hoplitę (prawdopodobnie Leonidasa), Rzeźba, marmur, Muzeum Archeologiczne, Sparta, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Helmed_Hoplite_Sparta_2.png [dostęp 8.04.2021], licencja: CC BY-SA 3.0.
R1bjfoOfzybo6
Dzieło autorstwa Jacquesa‑Louisa Davida pod tytułem „Leonidas pod Termopilami”. W centrum obrazu namalowany został Leonidas, przedstawiony jako nagi mężczyzna w średnim wieku, o średniej długości ciemnych włosach i ciemnym zaroście. Na jego głowie znajduje się hełm z białym pióropuszem. Widać szatę przerzuconą przez jego ramię, która przykrywa jego plecy i sięga mu do łydek, odkrywając przód jego sylwetki. W jednej dłoni trzyma włócznię i tarczę, a w drugiej miecz. Wokół Leonidasa zgromadzili się jego żołnierze, którzy przygotowują się do walki. Z prawej strony rośnie drzewo o ciemnej korze oraz drobnych zielonych listkach na gałęziach. Na drugim planie widać skały, a w tle góry, grecką świątynię i szarobłękitne niebo.
Jacques‑Louis David, „Leonidas pod Termopilami”, 1814 r., Luwr, Paryż, Francja, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Jacques Louis David, Leonidas pod Termopilami, Olej na płótnie, Luwr, Paryż, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Le%C3%B3nidas_en_las_Term%C3%B3pilas,_por_Jacques-Louis_David.jpg [dostęp 8.04.2021], domena publiczna.
Na uwagę zasługuje również słynny epigram poety Symonidesa, umieszczony na grobie Leonidasa:
Jan Czubek
Jan CzubekLirycy greccy (doby klasycznej)
Przechodniu, powiedz Sparcie, tu leżym jej syny, prawom jej do ostatniej posłuszni godziny.
Czubek Źródło: Jan Czubek, Lirycy greccy (doby klasycznej), Kraków 1882, s. 89.
Stanowił on przez wieki źródło inspiracji dla podobnych wierszy, upamiętniających poległych żołnierzy. Przed polskim cmentarzem na Monte Cassino czytamy:
Przechodniu, powiedz Polsce, żeśmy polegli wierni w jej służbie.
W historii Polski wskazuje się również tzw. „polskie Termopile”Polskie Termopile„polskie Termopile”, czyli niezłomne walki Polaków, mimo nikłych szans na zwycięstwo lub przeważających sił wroga. Za „polskie Termopile” uznaje się m.in. bitwę pod Zadwórzem z sierpnia 1920 oraz bitwę w rejonie Wizny z 1939 roku. Z kolei „polskim Leonidasem” określany jest między innymi generał Józef Sowiński, który walczył do końca na szańcach Woli podczas powstania listopadowego.
RsFGwhie1cXZB
Dzieło autorstwa Wojciecha Kossaka pod tytułem „Generał Sowiński na szańcach Woli” przedstawia śmierć tytułowego generała. Z lewej strony obrazu namalowany został oddział rosyjskich żołnierzy wbiegających na górę. Żołnierze ubrani są w niebiesko‑białe mundury i wysokie czapki. W dłoniach trzymają karabiny. W centrum obrazu, w okopie, widoczne jest bezwładne ciało generała Sowińskiego, opierającego się o działo polowe. Sowiński został przedstawiony jako mężczyzna w podeszłym wieku, o siwych włosach. Ubrany jest w granatowy mundur. W tle znajduje się kościół oraz drzewa, wszystko spowite jest gęstym dymem.
Wojciech Kossak, „Gen. Sowiński na szańcach Woli”, 1922 r., Muzeum Wojska Polskiego, Warszawa, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Wojciech Kossak, Gen. Sowiński na szańcach Woli, Olej na płótnie, Muzeum Wojska Polskiego, Warszawa, dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Sowinski.jpg [dostęp 8.04.2021], domena publiczna.
Wojny Greków z Persami
RMpSSR9XRqkPP
Kolorowa mapa interaktywna przedstawiająca wojny persko‑greckie. Główna plansza mapy przedstawia cały obszar państwa greckiego i państwa perskiego. Oprócz tego widoczny jest obszar objęty powstaniem Greków jońskich w 500 r. p.n.e. i państwa zdobyte lub sprzyjające Persji w latach 490‑480 p.n.e. Na mapie, na kolejnych warstwach, zostały zaznaczone miejsca, pod którymi odbyły się najważniejsze bitwy wojen grecko‑perskich czyli: Termopile, Plateje, Maraton, Salamina. Mapa zawiera także informacje o samych bitwach oraz o dowódcach biorących w nich udział czyli: Wyprawa Kserksesa i Wyprawa Datysa i Artafernesa. Strzałkami zaznaczono wyprawy, miasta podpisano wielkimi literami, na czarno i czerwono oraz dodano czerwone punktory z białymi otoczkami. Morza (Jońskie, Egejskie i Marmara) podpisane zostały na niebiesko oraz zaznaczono je jasnoniebieskim kolorem. Na ich powierzchni, niedaleko lądów (niebieskich, szarych, żółtych oraz zielonych) widać wiele małych wysp. Duża wyspa – Kreta, widoczna jest u dołu mapy. Z lewej strony znajduje się legenda w prostokątnej ramce. W celu obejrzenia prezentacji należy kliknąć na biały trójkąt, znajdujący się w szarym kółku. Bitwa pod Maratonem: Gdy Persowie dotarli do Attyki doszło do słynnej bitwy pod Maratonem, zakończonej zdecydowanym zwycięstwem Ateńczyków, których posiłkami wsparły jedynie Plateje. Greckimi oddziałami dowodził Miltiades. W starciu miało polec ponad sześć tysięcy Persów i zaledwie kilkuset żołnierzy greckich. Bitwa pod Termopilami: W sierpniu 480 r. p.n.e. oddziały greckie podjęły nieudaną próbę zatrzymania pochodu Kserksesa w wąwozie Termopile, oddzielającym środkową Grecję od Tesalii. Bohaterska walka oddziału trzystu Spartan, dowodzonych przez Leonidasa, stanowi do dziś symbol poświęcenia w walce za ojczyznę. Bitwa pod Salaminą: Punktem zwrotnym wojny była, stoczona 28 września 480 r. p.n.e., bitwa morska pod Salaminą. W wąskiej cieśninie greckim statkom udało się odnieść zdecydowane zwycięstwo nad flotą perską. Jednym z greckich dowódców był Temistokles, który szczególnie wsławił się w tej bitwie. Bitwa pod Platejami: Kolejną znaczącą porażkę odnieśli Persowie już w kolejnym roku pod Platejami, gdzie zginął sam Mardoniusz. Tym razem ponownie wsławili się Spartanie, dowodzeni przez Pauzaniasza.
Kolorowa mapa interaktywna przedstawiająca wojny persko‑greckie. Główna plansza mapy przedstawia cały obszar państwa greckiego i państwa perskiego. Oprócz tego widoczny jest obszar objęty powstaniem Greków jońskich w 500 r. p.n.e. i państwa zdobyte lub sprzyjające Persji w latach 490‑480 p.n.e. Na mapie, na kolejnych warstwach, zostały zaznaczone miejsca, pod którymi odbyły się najważniejsze bitwy wojen grecko‑perskich czyli: Termopile, Plateje, Maraton, Salamina. Mapa zawiera także informacje o samych bitwach oraz o dowódcach biorących w nich udział czyli: Wyprawa Kserksesa i Wyprawa Datysa i Artafernesa. Strzałkami zaznaczono wyprawy, miasta podpisano wielkimi literami, na czarno i czerwono oraz dodano czerwone punktory z białymi otoczkami. Morza (Jońskie, Egejskie i Marmara) podpisane zostały na niebiesko oraz zaznaczono je jasnoniebieskim kolorem. Na ich powierzchni, niedaleko lądów (niebieskich, szarych, żółtych oraz zielonych) widać wiele małych wysp. Duża wyspa – Kreta, widoczna jest u dołu mapy. Z lewej strony znajduje się legenda w prostokątnej ramce. W celu obejrzenia prezentacji należy kliknąć na biały trójkąt, znajdujący się w szarym kółku. Bitwa pod Maratonem: Gdy Persowie dotarli do Attyki doszło do słynnej bitwy pod Maratonem, zakończonej zdecydowanym zwycięstwem Ateńczyków, których posiłkami wsparły jedynie Plateje. Greckimi oddziałami dowodził Miltiades. W starciu miało polec ponad sześć tysięcy Persów i zaledwie kilkuset żołnierzy greckich. Bitwa pod Termopilami: W sierpniu 480 r. p.n.e. oddziały greckie podjęły nieudaną próbę zatrzymania pochodu Kserksesa w wąwozie Termopile, oddzielającym środkową Grecję od Tesalii. Bohaterska walka oddziału trzystu Spartan, dowodzonych przez Leonidasa, stanowi do dziś symbol poświęcenia w walce za ojczyznę. Bitwa pod Salaminą: Punktem zwrotnym wojny była, stoczona 28 września 480 r. p.n.e., bitwa morska pod Salaminą. W wąskiej cieśninie greckim statkom udało się odnieść zdecydowane zwycięstwo nad flotą perską. Jednym z greckich dowódców był Temistokles, który szczególnie wsławił się w tej bitwie. Bitwa pod Platejami: Kolejną znaczącą porażkę odnieśli Persowie już w kolejnym roku pod Platejami, gdzie zginął sam Mardoniusz. Tym razem ponownie wsławili się Spartanie, dowodzeni przez Pauzaniasza.
Źródło: online-skills, Wojny Greków z Persami, Ilustracja, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 4
Odpowiedz na pytanie: w którym miejscu doszło do tak zwanego powstania jońskiego? Swoją odpowiedź zapisz poniżej.
RLwG9yafDXTrL
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 4
Odpowiedz na pytanie, w której z wymienionych w multimedium bitew, wojskami greckimi dowodził Temistokles. Swoją odpowiedź zapisz poniżej.
RZSEc6dpMKfGa
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Była to bitwa pod Salaminą.
Polecenie 5
Spośród wymienionych w multimedium bitew wypisz te, w których zwyciężyli Grecy. Swoją odpowiedź zapisz poniżej.
R1D2B85XpItbp
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Grecy zwyciężyli w trzech bitwach: pod Maratonem, Salaminą i pod Platejami.
Polecenie 6
Odpowiedz na pytanie, jakie krainy geograficzne oddzielał od siebie wąwóz termopilski. Swoją odpowiedź zapisz poniżej.
R17jLvt9FKtBD
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Wąwóz termopilski oddzielał Grecję środkową od Tesalii.
Salamina, Plateje i Mykale
Punktem zwrotnym wojny była, stoczona 28 września 480 r. p.n.e., bitwa morska pod Salaminą. W wąskiej cieśninie, greckim statkom udało się odnieść zdecydowane zwycięstwo nad flotą perską. Jednym z greckich dowódców był TemistoklesTemistoklesTemistokles, który szczególnie wsławił się w tej bitwie. Po porażce król perski Kserkses opuścił Grecję, pozostawiając wojska pod wodzą Mardoniusza.
Kolejną znaczącą porażkę odnieśli Persowie już w kolejnym roku pod Platejami, gdzie zginął sam Mardoniusz. Tym razem ponownie wsławili się Spartanie, dowodzeni przez PauzaniaszaPauzaniaszPauzaniasza. Grecka flota odniosła również zwycięstwo w sierpniu 479 r. p.n.e. pod Mykale u wybrzeży Azji Mniejszej.
RCLwPkooC5gPI
Dzieło autorstwa Wilhelma von Kaulbacha pod tytułem „Bitwa pod Salaminą” przedstawia bitwę w cieśninie morskiej. Na obrazie widać tłum ludzi, wśród których są rozbitkowie i żołnierze. Na pierwszym planie w centrum obrazu znajdują się postaci walczące o życie, próbujące wydostać się z wody. Płyną w kierunku postaci po lewej stronie siedzących na brzegu. Wśród ich szat, zlewających się z powierzchnią wody, można dostrzec bezwładne, wpółnagie ciało kobiety, unoszące się na wodzie. Z lewej strony autor umieścił kilka kobiet próbujących wydostać się z wody, tuż za nimi płynie Pers, który próbuje zabić kobiety mieczem. Z lewej oraz prawej strony dzieła widoczni są ludzie leżący na skałach przy brzegu. W prawym górnym rogu trzej greccy bogowie obserwują bitwę unosząc się w powietrzu. Mają wyciągnięte ręce, skierowane w stronę walczących Greków. Ubrani są w długie szaty, na głowach mają hełmy. Jeden z bogów trzyma tarczę. W tle autor umieścił greckie i perskie płonące okręty. W lewym górnym rogu widać postać w hełmie i białej szacie unoszącą rękę do góry. W prawym dolnym rogu widać leżące ciała rannych w bitwie ludzi. Na drugim planie widoczne są okręty.
Wilhelm von Kaulbach, „Bitwa pod Salaminą”, 1868 r., Maximilianeum, Monachium, Niemcy, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Wilhelm von Kaulbach, Bitwa pod Salaminą, Olej na płótnie, Maximilianeum, Monachium, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kaulbach,_Wilhelm_von_-_Die_Seeschlacht_bei_Salamis_-_1868.JPG [dostęp 8.04.2021], domena publiczna.
Zakończenie wojny, pokój Kalliasa – film
R1ZesPZAe5yY7
Film opowiada o pokoju Kalliasa, czyli rozejmie zawartym pomiędzy Związkiem Ateńskim a Imperium Perskim. Film porusza kwestie genezy pokoju i historii z nim związanych, warunków i następstw pokoju oraz wątpliwości związanych z pokojem. Wykład prowadzi dr Paweł Filipczak, adiunkt w Katedrze Bizancjum Uniwersytetu Łódzkiego.
Film opowiada o pokoju Kalliasa, czyli rozejmie zawartym pomiędzy Związkiem Ateńskim a Imperium Perskim. Film porusza kwestie genezy pokoju i historii z nim związanych, warunków i następstw pokoju oraz wątpliwości związanych z pokojem. Wykład prowadzi dr Paweł Filipczak, adiunkt w Katedrze Bizancjum Uniwersytetu Łódzkiego.
Pokój Kalliasa, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Pokój Kalliasa, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 7
Podaj rok, w którym miało dojść do pokoju Kalliasa. Swoją odpowiedź zapisz poniżej.
RjQ4EAIImN9zO
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Pokój Kalliasa został zawarty w roku 449 p.n.e.
Polecenie 8
Wymień źródła historyczne, z których czerpiemy informacje o pokoju Kalliasa. Swoją odpowiedź zapisz poniżej.
R3QZxTfjHl5ta
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Jedynym źródłem, które dokładnie opisuje to wydarzenie, jest dzieło historyczne z I w. p.n.e., autorstwa Diodora Sycylijskiego, pt. „Bibliotheca”. Wcześniejsi historycy, jak Herodot, czy Tukidydes poświecili pokojowi Kalliasa po kilka wersów w swoich ksiegach.
Polecenie 9
Podaj argumenty, przemawiające przeciwko historyczności pokoju Kalliasa. Swoją odpowiedź zapisz poniżej.
RYGbpYEt9cQyg
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Po ostatnim spektakularnym starciu pod Platerami w 479 r. p.n.e. Grecy nadal toczyli zwycięskie bitwy z Persami, ale już nie tak wielkiego formatu. Historycy żyjący w czasach późniejszych nie byli zatem zainteresowani wyszukiwaniem źródeł wydarzeń mało znaczących, w porównaniu z poprzednimi sukcesami. W literaturze przedmiotu jest to tzw. „pięćdziesięciolecie”. Trwało ono do wybuchu wojny peloponeskiej i było bardzo słabo udokumentowane. Nawet Tukidydes w swoim dziele historycznym odniósł się do tego okresu w sposób bardzo płytki. Herodot zaś skończył opisywanie historii na r. 478 p.n.e. Dopiero w I w. p.n.e. historyk Diodor Sycylijski opisał dokładnie wydarzenia dotyczące pokoju Kaliasa. Opis ten sporządzony ponad 300 lat po zawarciu pokoju, w znacznym stopniu umniejsza jego historyczną wiarygodność.
Podsumowanie
W późniejszym czasie Grecy zaczęli wyzwalać kolejne zajęte ośrodki i wyspy spod zwierzchności Persów. Wzrost znaczenia Aten w wyniku wojen perskich poskutkował powstaniem Związku MorskiegoZwiązek MorskiZwiązku Morskiego, który stanowił sojusz państw Morza Egejskiego w celu wzajemnej obrony przed Persami. Zwycięskie walki z barbarzyńcami umocniły Greków oraz dały asumpt do rozwoju cywilizacji i kultury, który obserwujemy przede wszystkim w okresie świetności Aten.
Ćwiczenia
R1SsjrhCxYflu1
Ćwiczenie 1
Połącz imiona postaci historycznych z odpowiednimi opisami. Dariusz Możliwe odpowiedzi: 1. Wódz perski, 2. Król Persji, 3. Polityk i dowódca wojsk ateńskich, zwycięzca spod Maratonu, 4. Ateński posłaniec z bitwy pod Maratonem Miltiades Możliwe odpowiedzi: 1. Wódz perski, 2. Król Persji, 3. Polityk i dowódca wojsk ateńskich, zwycięzca spod Maratonu, 4. Ateński posłaniec z bitwy pod Maratonem Mardoniusz Możliwe odpowiedzi: 1. Wódz perski, 2. Król Persji, 3. Polityk i dowódca wojsk ateńskich, zwycięzca spod Maratonu, 4. Ateński posłaniec z bitwy pod Maratonem Filippides Możliwe odpowiedzi: 1. Wódz perski, 2. Król Persji, 3. Polityk i dowódca wojsk ateńskich, zwycięzca spod Maratonu, 4. Ateński posłaniec z bitwy pod Maratonem. W prawym dolnym rogu ćwiczenia umieszczony jest przycisk „Sprawdź”, służący sprawdzeniu poprawności jego wykonania.
Połącz imiona postaci historycznych z odpowiednimi opisami. Dariusz Możliwe odpowiedzi: 1. Wódz perski, 2. Król Persji, 3. Polityk i dowódca wojsk ateńskich, zwycięzca spod Maratonu, 4. Ateński posłaniec z bitwy pod Maratonem Miltiades Możliwe odpowiedzi: 1. Wódz perski, 2. Król Persji, 3. Polityk i dowódca wojsk ateńskich, zwycięzca spod Maratonu, 4. Ateński posłaniec z bitwy pod Maratonem Mardoniusz Możliwe odpowiedzi: 1. Wódz perski, 2. Król Persji, 3. Polityk i dowódca wojsk ateńskich, zwycięzca spod Maratonu, 4. Ateński posłaniec z bitwy pod Maratonem Filippides Możliwe odpowiedzi: 1. Wódz perski, 2. Król Persji, 3. Polityk i dowódca wojsk ateńskich, zwycięzca spod Maratonu, 4. Ateński posłaniec z bitwy pod Maratonem. W prawym dolnym rogu ćwiczenia umieszczony jest przycisk „Sprawdź”, służący sprawdzeniu poprawności jego wykonania.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
R1Cw8UYnv70n51
Ćwiczenie 2
Uzupełnij luki w tekście, przeciągając w ich miejsce odpowiednie imiona. Konsekwencją powstania jońskiego były dwie wyprawy przeciw Grekom, które rozkazał przeprowadzić król perski 1. Artafernes, 2. Dariusz, 3. Miltiades, 4. Mardoniusz. Pierwszą z nich dowodził w 492 r. p.n.e. jego zięć 1. Artafernes, 2. Dariusz, 3. Miltiades, 4. Mardoniusz. Drugą wyprawą w 490 r. p.n.e. dowodzili Datys i 1. Artafernes, 2. Dariusz, 3. Miltiades, 4. Mardoniusz. Udało się im zdobyć i złupić Eretrię. Gdy dotarli do Attyki doszło do słynnej bitwy pod Maratonem, zakończonej zdecydowanym zwycięstwem Ateńczyków, których posiłkami wsparły jedynie Plateje. Greckimi oddziałami dowodził 1. Artafernes, 2. Dariusz, 3. Miltiades, 4. Mardoniusz. W prawym dolnym rogu ćwiczenia umieszczony jest przycisk „Sprawdź”, służący sprawdzeniu poprawności jego wykonania.
Uzupełnij luki w tekście, przeciągając w ich miejsce odpowiednie imiona. Konsekwencją powstania jońskiego były dwie wyprawy przeciw Grekom, które rozkazał przeprowadzić król perski 1. Artafernes, 2. Dariusz, 3. Miltiades, 4. Mardoniusz. Pierwszą z nich dowodził w 492 r. p.n.e. jego zięć 1. Artafernes, 2. Dariusz, 3. Miltiades, 4. Mardoniusz. Drugą wyprawą w 490 r. p.n.e. dowodzili Datys i 1. Artafernes, 2. Dariusz, 3. Miltiades, 4. Mardoniusz. Udało się im zdobyć i złupić Eretrię. Gdy dotarli do Attyki doszło do słynnej bitwy pod Maratonem, zakończonej zdecydowanym zwycięstwem Ateńczyków, których posiłkami wsparły jedynie Plateje. Greckimi oddziałami dowodził 1. Artafernes, 2. Dariusz, 3. Miltiades, 4. Mardoniusz. W prawym dolnym rogu ćwiczenia umieszczony jest przycisk „Sprawdź”, służący sprawdzeniu poprawności jego wykonania.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
R1KgcIsRDSJeF1
Ćwiczenie 3
Wskaż, w jaki sposób zakończyła się bitwa pod Termopilami. Możliwe odpowiedzi: 1. Zwycięstwem wojsk perskich, 2. Zwycięstwem wojsk greckich. W prawym dolnym rogu ćwiczenia umieszczony jest przycisk „Sprawdź”, służący sprawdzeniu poprawności jego wykonania.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
R1UXgBKo6msrA1
Ćwiczenie 4
Wskaż imię dowódcy bohaterskich spartiatów, którzy walczyli w sławnej bitwie pod Termopilami. Możliwe odpowiedzi: 1. Pauzaniasz, 2. Leonidas, 3. Likurg. W prawym dolnym rogu ćwiczenia umieszczony jest przycisk „Sprawdź”, służący sprawdzeniu poprawności jego wykonania.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
R1K0YMyc4IMuV1
Ćwiczenie 5
Przyporządkuj imiona dowódców Greków do odpowiednich bitew. Bitwa pod Maratonem Możliwe odpowiedzi: 1. Miltiades, 2. Leonidas, 3. Pauzaniasz Bitwa pod Termopilami Możliwe odpowiedzi: 1. Miltiades, 2. Leonidas, 3. Pauzaniasz Bitwa pod Platejami Możliwe odpowiedzi: 1. Miltiades, 2. Leonidas, 3. Pauzaniasz. W prawym dolnym rogu ćwiczenia umieszczony jest przycisk „Sprawdź”, służący sprawdzeniu poprawności jego wykonania.
Przyporządkuj imiona dowódców Greków do odpowiednich bitew. Bitwa pod Maratonem Możliwe odpowiedzi: 1. Miltiades, 2. Leonidas, 3. Pauzaniasz Bitwa pod Termopilami Możliwe odpowiedzi: 1. Miltiades, 2. Leonidas, 3. Pauzaniasz Bitwa pod Platejami Możliwe odpowiedzi: 1. Miltiades, 2. Leonidas, 3. Pauzaniasz. W prawym dolnym rogu ćwiczenia umieszczony jest przycisk „Sprawdź”, służący sprawdzeniu poprawności jego wykonania.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
RXZZ247tLWij72
Ćwiczenie 6
Określ, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe. PRAWDA Możliwe odpowiedzi: 1. Bieg maratoński był dyscypliną igrzysk olimpijskich już w starożytności., 2. Wyprawa perskiego wodza Mardoniusza w 492 r. p.n.e. zakończyła się złupieniem Attyki., 3. Powstanie jońskie z lat 499-494 p.n.e. nie powiodło się i zostało stłumione przez Persów., 4. Bitwa pod Maratonem zakończyła się zwycięstwem Ateńczyków. FAŁSZ Możliwe odpowiedzi: 1. Bieg maratoński był dyscypliną igrzysk olimpijskich już w starożytności., 2. Wyprawa perskiego wodza Mardoniusza w 492 r. p.n.e. zakończyła się złupieniem Attyki., 3. Powstanie jońskie z lat 499-494 p.n.e. nie powiodło się i zostało stłumione przez Persów., 4. Bitwa pod Maratonem zakończyła się zwycięstwem Ateńczyków. W prawym dolnym rogu ćwiczenia umieszczony jest przycisk „Sprawdź”, służący sprawdzeniu poprawności jego wykonania.
Określ, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe. PRAWDA Możliwe odpowiedzi: 1. Bieg maratoński był dyscypliną igrzysk olimpijskich już w starożytności., 2. Wyprawa perskiego wodza Mardoniusza w 492 r. p.n.e. zakończyła się złupieniem Attyki., 3. Powstanie jońskie z lat 499-494 p.n.e. nie powiodło się i zostało stłumione przez Persów., 4. Bitwa pod Maratonem zakończyła się zwycięstwem Ateńczyków. FAŁSZ Możliwe odpowiedzi: 1. Bieg maratoński był dyscypliną igrzysk olimpijskich już w starożytności., 2. Wyprawa perskiego wodza Mardoniusza w 492 r. p.n.e. zakończyła się złupieniem Attyki., 3. Powstanie jońskie z lat 499-494 p.n.e. nie powiodło się i zostało stłumione przez Persów., 4. Bitwa pod Maratonem zakończyła się zwycięstwem Ateńczyków. W prawym dolnym rogu ćwiczenia umieszczony jest przycisk „Sprawdź”, służący sprawdzeniu poprawności jego wykonania.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
2
Ćwiczenie 7
Zapoznaj się z fragmentem wiersza Augusta Barbiera „Atak pod Węgrowem” oraz Marii Konopnickiej „Bój pod Węgrowem”. Poszukaj w opracowaniach informacji o bitwie, która stała się tematem obydwu utworów, następnie wykonaj polecenia.
Upamiętniona w obu wierszach bitwa miała miejsce w roku Tu uzupełnij. W prawym dolnym rogu ćwiczenia umieszczony jest przycisk „Sprawdź”, służący sprawdzeniu poprawności jego wykonania.
Upamiętniona w obu wierszach bitwa miała miejsce w roku Tu uzupełnij. W prawym dolnym rogu ćwiczenia umieszczony jest przycisk „Sprawdź”, służący sprawdzeniu poprawności jego wykonania.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Zwróć uwagę na liczbę i uzbrojenie powstańców styczniowych, walczących przeciw żołnierzom rosyjskim w omawianej bitwie. Zwróć uwagę, jak te informacje przedstawili poeci w obu wierszach.
W starciu pod Węgrowem polscy kosynierzy dokonali bohaterskiego ataku na oddział znacznie lepiej uzbrojonych żołnierzy rosyjskich, którzy dodatkowo dysponowali kilkoma działami armatnimi.
R16NAlVmsYcTJ2
Ćwiczenie 8
Połącz wydarzenia z wojen grecko-perskich z opisami, które znajdują się we fragmentach „Dziejów” Herodota (tłum. S. Hammer). Włócznie przeważnie już w tym dniu mieli pogruchotane, więc mieczami dobijali Persów. I Leonidas padł w tej walce, okazawszy się najdzielniejszym mężem, a z nim i inni wybitni Spartiaci, o których to mężów imionach, jako że na to zasłużyli, dowiadywałem się; poznałem też imiona wszystkich trzystu. Padło także z Persów wielu znakomitych mężów, między innymi również dwaj synowie Dariusza, Abrokomas i Hyperantes, których urodziła Dariuszowi Fratagune, córka Artanesa. Możliwe odpowiedzi: 1. Bitwa pod Salaminą, 2. Bitwa pod Maratonem, 3. Bitwa pod Termopilami. Lecz gdy Persowie opływali Sunion, Ateńczycy, ile mieli siły w nogach, pospieszyli do miasta i przybyli tam wprzód niż barbarzyńcy (…). Barbarzyńcy, którzy ze swymi okrętami zjawili się na pełnym morzu naprzeciw Faleronu (bo to był wtedy port Ateńczyków), stali tam przez jakiś czas na kotwicy, po czym odpłynęli z powrotem do Azji. Możliwe odpowiedzi: 1. Bitwa pod Salaminą, 2. Bitwa pod Maratonem, 3. Bitwa pod Termopilami. Tak się z nim miała sprawa. Ale większość nieprzyjacielskich okrętów (…) zatopiono; jedne zniszczyli Ateńczycy, inne Egineci. Albowiem Hellenowie walczyli w porządku i szyku, a barbarzyńcy jeszcze nie dość byli uporządkowani i bynajmniej nie działali planowo; dlatego musiało się im to wydarzyć, co właśnie nastąpiło. Możliwe odpowiedzi: 1. Bitwa pod Salaminą, 2. Bitwa pod Maratonem, 3. Bitwa pod Termopilami. W prawym dolnym rogu ćwiczenia umieszczony jest przycisk „Sprawdź”, służący sprawdzeniu poprawności jego wykonania.
Połącz wydarzenia z wojen grecko-perskich z opisami, które znajdują się we fragmentach „Dziejów” Herodota (tłum. S. Hammer). Włócznie przeważnie już w tym dniu mieli pogruchotane, więc mieczami dobijali Persów. I Leonidas padł w tej walce, okazawszy się najdzielniejszym mężem, a z nim i inni wybitni Spartiaci, o których to mężów imionach, jako że na to zasłużyli, dowiadywałem się; poznałem też imiona wszystkich trzystu. Padło także z Persów wielu znakomitych mężów, między innymi również dwaj synowie Dariusza, Abrokomas i Hyperantes, których urodziła Dariuszowi Fratagune, córka Artanesa. Możliwe odpowiedzi: 1. Bitwa pod Salaminą, 2. Bitwa pod Maratonem, 3. Bitwa pod Termopilami. Lecz gdy Persowie opływali Sunion, Ateńczycy, ile mieli siły w nogach, pospieszyli do miasta i przybyli tam wprzód niż barbarzyńcy (…). Barbarzyńcy, którzy ze swymi okrętami zjawili się na pełnym morzu naprzeciw Faleronu (bo to był wtedy port Ateńczyków), stali tam przez jakiś czas na kotwicy, po czym odpłynęli z powrotem do Azji. Możliwe odpowiedzi: 1. Bitwa pod Salaminą, 2. Bitwa pod Maratonem, 3. Bitwa pod Termopilami. Tak się z nim miała sprawa. Ale większość nieprzyjacielskich okrętów (…) zatopiono; jedne zniszczyli Ateńczycy, inne Egineci. Albowiem Hellenowie walczyli w porządku i szyku, a barbarzyńcy jeszcze nie dość byli uporządkowani i bynajmniej nie działali planowo; dlatego musiało się im to wydarzyć, co właśnie nastąpiło. Możliwe odpowiedzi: 1. Bitwa pod Salaminą, 2. Bitwa pod Maratonem, 3. Bitwa pod Termopilami. W prawym dolnym rogu ćwiczenia umieszczony jest przycisk „Sprawdź”, służący sprawdzeniu poprawności jego wykonania.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
2
Ćwiczenie 9
Odpowiedz na pytanie w jaki sposób informacje o tych wydarzeniach przedstawili poeci w obu wierszach? Uzasadnij wybór, którego dokonałeś w ćwiczeniu 8.
R16jdPnfYHkhs
(Uzupełnij).
Porównaj fragmenty tekstu źródłowego z informacjami zawartymi w treści lekcji.
Opis bitwy pod Maratonem zawiera informacje o udanym powrocie wojsk greckich do Aten i uchronieniu miasta przed atakiem Persów. W opisie bitwy pod Termopilami pojawia się m.in. imię wodza Spartan Leonidasa. Trzeci fragment jest opisem bitwy morskiej, która miała miejsce pod Salaminą.
RMFWM11zh6pq52
Ćwiczenie 10
Uszereguj chronologicznie wydarzenia, związane z wojnami Greków z Persami. Elementy do uszeregowania: 1. Bitwa pod Salaminą, 2. Bitwa pod Termopilami, 3. Powstanie Związku Morskiego, 4. Nieudana wyprawa Mardoniusza, 5. Powstanie jońskie w Azji Mniejszej, 6. Bitwa pod Maratonem. W prawym dolnym rogu ćwiczenia umieszczony jest przycisk „Sprawdź”, służący sprawdzeniu poprawności jego wykonania.
Uszereguj chronologicznie wydarzenia, związane z wojnami Greków z Persami. Elementy do uszeregowania: 1. Bitwa pod Salaminą, 2. Bitwa pod Termopilami, 3. Powstanie Związku Morskiego, 4. Nieudana wyprawa Mardoniusza, 5. Powstanie jońskie w Azji Mniejszej, 6. Bitwa pod Maratonem. W prawym dolnym rogu ćwiczenia umieszczony jest przycisk „Sprawdź”, służący sprawdzeniu poprawności jego wykonania.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Słownik pojęć
Artafernes
Artafernes
Władca Sardes i brat króla perskiego Dariusza I.
Bieg maratoński
Bieg maratoński
Dyscyplina olimpijska, inspirowana legendarnym biegiem posła spod Maratonu, została włączona do pierwszych nowożytnych igrzysk olimpijskich w 1896 roku.
Dariusz I
Dariusz I
Władca imperium Achemenidów, panował w latach 522 – 486 p.n.e.
RtWVPD5uEC1IZ
Dzieło nieznanego autora przedstawia relief z wizerunkiem Dariusza I, władcy perskiego, który brał udział w wojnie z Grekami. Dariusz został ukazany jako mężczyzna w podeszłym wieku, o czym może świadczyć długi zarost. Mężczyzna siedzi na tronie, na jego głowie spoczywa korona, odziany jest w długie szaty. W jednej dłoni trzyma długą laskę, w drugiej zaś puchar kształtem przypominający tulipan. Przedstawiony został z lewego profilu.
Darafsh Kaviyani (fot.), Płaskorzeźba przedstawiająca Dariusza I na tronie, ok. 500 r. p.n.e., Apadana (Sala Audiencyjna), Persepolis, Iran, wikimedia.org, CC BY‑SA 3.0
Źródło: Darafsh Kaviyani, Płaskorzeźba przedstawiająca Dariusza I na tronie, Relief, Apadana (Sala Audiencyjna), Persepolis, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Darius_In_Parse.JPG [dostęp 9.04.2021], licencja: CC BY-SA 3.0.
Datys
Datys
Perski dowódca, brał udział w tłumieniu powstania jońskiego. W 490 r. p.n.e. dowodził wyprawą na Grecję wraz z Artafernesem.
RGljrKkNFXB6K
Czarno‑biała ilustracja autorstwa Carla Roberta pod tytułem „Datys walczący z Kallimachosem w czasie bitwy pod Maratonem” przedstawia dwóch walczących ze sobą mężczyzn – Persa i greckiego hoplity. Datys został sportretowany jako mężczyzna w średnim wieku, o długiej brodzie. Ukazany z lewej strony, odziany jest w pasiasty strój oraz lekką krótką zbroję przepasaną w talii. W jednej dłoni trzyma włócznię, a w drugiej tarczę, a jego spojrzenie spoczywa na przeciwniku. Kallimachos również został przedstawiony jako mężczyzna w średnim wieku, o długiej ciemnej brodzie, ubrany jest w zbroję, na jego głowie znajduje się charakterystyczny hełm z pióropuszem. W jego nogach znajdują się dwie strzały, które przebiły kończyny na wylot – jedna w lewej łydce, druga z prawym udzie. Kallimachos w jednej dłoni trzyma włócznię, a w drugiej okrągłą tarczę. Obok walczących mężczyzn leżą ciała poległych żołnierzy, gdzieniegdzie rosną kępki traw.
Carl Roberts, „Datys walczący z Kallimachosem w czasie bitwy pod Maratonem” (rekonstrukcja), Stoa Poikile, Ateny, Grecja, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Carl Robert, Datys walczący z Kallimachosem w czasie bitwy pod Maratonem, Ilustracja, Stoa Poikile, Ateny, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Datis_fighting_Kallimachos_at_the_Battle_of_Marathon_in_the_Stoa_Poikile_(reconstitution).jpg [dostęp 9.04.2021], domena publiczna.
Filippides
Filippides
Poseł ateński, według Herodota miał zostać wysłany do Sparty z prośbą o pomoc przed bitwą pod Maratonem. Legendy przypisują mu słynny bieg z Maratonu do Aten i powiadomienie mieszkańców o zwycięstwie.
R1aadKbrl3daB
Dzieło autorstwa Luca‑Oliviera Mersona pod tytułem „Żołnierz spod Maratonu” przedstawia moment, w którym Filippides informuje Ateńczyków o zwycięstwie Greków nad Persami w bitwie pod Maratonem. W centrum obrazu autor namalował młodego mężczyznę, Filippidesa, który przybiegł spod Maratonu. Jest on nagi i leży na niebieskim materiale, wygięty w stronę podium, znajdującego się po lewej stronie, na którym siedzą starsi wiwatujący mężczyźni ubrani w białe szaty. Biją oni brawo oraz wskazują w stronę zgromadzonego tłumu. Całej scenie przygląda się tłum gapiów, którzy z niedowierzaniem spoglądają na młodego mężczyznę. W tle autor namalował ateńskie budowle.
Luc‑Olivier Merson, „Żołnierz spod Maratonu”, 1869 r., Kolekcja prywatna, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Luc Olivier Merson, Żołnierz spod Maratonu, Olej na płótnie, Kolekcja prywatna, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Phidippides.jpg [dostęp 8.04.2021], domena publiczna.
Kserkses
Kserkses
Król perski, syn Dariusza I, dowódca wyprawy przeciw Grekom z roku 480 p.n.e.
RLE1hKe7wYslE
Fotografia przedstawia relief przedstawiający Kserksesa I, pomiędzy 485–465 r. p.n.e., Pałac w Persepolis. Obie postacie przedstawione są z profilu. Po prawej stronie znajduje się Kserkses, w szacie spływającej po ramionach i nakryciu głowy. Choć na reliefie widać uszkodzenia, widoczne są ręce postaci, które ma wyciągnięte do przodu. Nad nim znajduje się parasol, trzymany przez dwie postacie stojące za nim. Postacie trzymające parasol są znacznie niższe, widać ich stopy na kamiennym podwyższeniu. Tło fotografii to fragmenty starych murów oraz, z lewej strony, skaliste wzgórze. U góry widnieje niebieskie niebo, a prawej strony dzieła widać drzewa.
Jona Lendering (fot.), Relief przedstawiający Kserksesa I, pomiędzy 485–465 r. p.n.e., Pałac w Persepolis, Iran, wikimedia.org, CC BY‑SA 3.0
Źródło: Jona Lendering, Relief przedstawiający Kserksesa I, Relief, Pałac w Persepolis, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Relief_of_Xerxes_at_Doorway_of_his_Palace,_Persepolis,_Iran.jpg [dostęp 9.04.2021], licencja: CC BY-SA 3.0.
Leonidas
Leonidas
Król Sparty i dowódca oddziału trzystu Spartan. Wraz z żołnierzami zasłynął bohaterską walką pod Termopilami, gdzie zginął.
R1Z5o8qCk5qy4
Fotografia przedstawia pozostałości po marmurowym posągu hoplity w hełmie. Posąg jest uszkodzony, obecne są liczne odpryski, brakuje w nim rąk, pasa oraz nóg. Hoplita ma hełm chroniący całą głowę, z wyjątkiem, oczu, nosa i ust. Na czubku hełmu znajduje się duży pióropusz. Korpus mężczyzny został lekko nakreślony, widoczne są mięśnie klatki piersiowej i brzucha. Posąg wykonany został z białego kamienia.
Rzeźba przedstawiająca greckiego hoplitę (prawdopodobnie Leonidasa), około V w. p.n.e., Muzeum Archeologiczne, Sparta, Grecja, wikimedia.org, CC BY‑SA 3.0
Źródło: Beatrix Belibaste, Rzeźba przedstawiająca greckiego hoplitę (prawdopodobnie Leonidasa), Rzeźba, marmur, Muzeum Archeologiczne, Sparta, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Helmed_Hoplite_Sparta_2.png [dostęp 8.04.2021], licencja: CC BY-SA 3.0.
Malowany portyk
Malowany portyk
R155dy00LQMe51
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa stoa poikile, które w języku greckim brzmi: he pojkile stoła.
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa stoa poikile, które w języku greckim brzmi: he pojkile stoła.
Wymowa słowa stoa poikile w języku greckim, online-skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Wymowa słowa stoa poikile w języku greckim, licencja: CC BY 3.0.
Wymowa słowa stoa poikile w języku greckim, online-skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Wymowa słowa stoa poikile w języku greckim, licencja: CC BY 3.0.
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa stoa poikile, które w języku greckim brzmi: he pojkile stoła.
[gr. stoa pōikile] [czyt. stoa pōjkile]; szerzej znany jako portyk malowany; jeden z budynków na agorze ateńskiej, zdobiony malowidłami przedstawiającymi bohaterskie czyny Greków (m.in. bitwę pod Maratonem). W III wieku p.n.e. znane szczególnie jako miejsce spotkań pierwszych stoików.
Miltiades
Miltiades
Wybitny polityk i dowódca ateński, zasłynął jako dowódca w bitwie pod Maratonem.
R4eSLZuFMjAf1
Fotografia przedstawia rzymską kopię greckiego popiersia Miltiadesa, który został ukazany jako mężczyzna w średnim wieku, o bujnym zaroście. Jego włosy zostały ukryte pod hełmem z charakterystycznym krótkim pióropuszem. Twarz Miltiadesa nie zdradza żadnych emocji, na jego skórze nie widać zmarszczek, a jego usta są lekko rozchylone. Fotografia przedstawiające popiersie z półprofilu została wykonana na brązowym tle.
Rzymska kopia greckiego popiersia Miltiadesa, pomiędzy V a IV w. p.n.e., Słoweńska Galeria Narodowa, Lubliana, Słowenia, wikimedia.org, CC BY‑SA 4.0
Źródło: Petar Milošević, Rzymska kopia greckiego popiersia Miltiadesa, Rzeźba, Słoweńska Galeria Narodowa, Lubljana, dostępny w internecie: https://en.wikipedia.org/wiki/File:Miltiades_(Roman_replica).jpg [dostęp 9.04.2021], licencja: CC BY-SA 4.0.
Pauzaniasz
Pauzaniasz
Wódz spartański i bratanek Leonidasa, zasłynął jako dowódca w bitwie pod Platejami. W późniejszym czasie oskarżony przez Greków o zdradę, kolaborowanie z Persami i przygotowywanie buntu.
RR7t2kLhvatxe
Fotografia przedstawia popiersie Pauzaniasza, który został ukazany jako mężczyzna w podeszłym wieku, o włosach sięgających do wysokości uszu, z opadającą na czoło grzywką. Mężczyzna ma wąsy oraz brodę. Twarz Pauzaniasza nie zdradza emocji, widać zmarszczki oraz wyraźną bruzdę nosowo wargową. Mężczyzna ubrany jest w szatę z zapinaną na lewym ramieniu. Fotografia popiersia została wykonana na tle brązowej kamiennej ściany o chropowatej strukturze.
Popiersie Pauzaniasza, ok. 479 r. p.n.e., Muzea Kapitolińskie, Rzym, Włochy, wikimedia.org, CC0 1.0
Źródło: Jona Lendering, Popiersie Pauzaniasza, Rzeźba, Muzea Kapitolińskie, Rzym, dostępny w internecie: https://en.wikipedia.org/wiki/File:Pausanias_in_the_Capitoline_Museums,_Rome.jpg [dostęp 9.04.2021], licencja: CC 0 1.0.
Polskie Termopile
Polskie Termopile
Określenie starć zbrojnych w historii Polski, podczas których, mimo znikomych szans na wygraną lub znacznej dysproporcji sił, polscy żołnierze podjęli bohaterską walkę obronną. Polskimi Termopilami nazywane są m.in. obrona Woli (1831), bitwa pod Węgrowem (1863), bitwa pod Zadwórzem (1920) oraz obrona Wizny (1939).
Powstanie jońskie
Powstanie jońskie
Bunt kolonii greckich na wybrzeżu Azji Mniejszej przeciwko dominacji perskiej w latach 499–494 p.n.e. Powstanie zostało krwawo stłumione na rozkaz króla perskiego Dariusza I.
Stoa
Stoa
RGjokkbWEji281
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa stoa, które w języku greckim brzmi: stoła.
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa stoa, które w języku greckim brzmi: stoła.
Wymowa słowa stoa w języku greckim, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Wymowa słowa stoa w języku greckim, online-skills, CC BY 3.0, licencja: CC BY 3.0.
Wymowa słowa stoa w języku greckim, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Wymowa słowa stoa w języku greckim, online-skills, CC BY 3.0, licencja: CC BY 3.0.
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa stoa, które w języku greckim brzmi: stoła.
[gr. σsigmaτtauοomicronά, ἡ; krużganek, portyk, kolumnada.] Słynny obraz przedstawiający bitwę pod Maratonem znajdował na ateńskiej agorze, w miejscu, w którym później spotykali się pierwsi stoicy (patrz: Malowany PortykMalowany portykMalowany Portyk).
Temistokles
Temistokles
Ateński polityk i dowódca wojskowy, zasłynął jako jeden z dowódców podczas bitwy morskiej pod Salaminą.
R5heXH3iY4F6l
Czarno‑biała ilustracja autorstwa Evalda Hansena pod tytułem „Podobizna Temistoklesa” przedstawia wyobrażenie tytułowego Temistoklesa, który został przedstawiony jako mężczyzna w podeszłym wieku o długich włosach i bujnym zaroście. Temistokles ma na głowie metalowy hełm z elementem graficznym w kształcie oczu i nosa. Został zilustrowany na wprost.
Evald Hansen, „Podobizna Temistoklesa”, 1875 r., ilustracja z: „Illustrerad verldshistoria utgifven av E. Wallis. volume I”, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Evald Hansen, Ernst Wallis, Podobizna Temistoklesa, Ilustracja, dostępny w internecie: https://en.wikipedia.org/wiki/File:Illustrerad_Verldshistoria_band_I_Ill_116.png [dostęp 9.04.2021], domena publiczna.
Związek Morski
Związek Morski
Sojusz greckich miast‑państw powstały około 478 r. p.n.e w celu obrony greckich kolonii na Morzu Egejskim przed Persami. Powstał pod koniec wojen perskich, przywódcami sojuszu byli Ateńczycy.
Słownik pojęć został opracowany na podstawie:
Mała Encyklopedia Kultury Antycznej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1990 r.
Władysław Kopaliński, Słownik mitów i tradycji kultury, Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa 2003 r.
Notatki ucznia
RHtUbbafKc8R3
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Galeria
Rk0JwxlMpoeeZ
Praca autorstwa Carla Roberta pod tytułem „Miltiades walczący z Persami w czasie bitwy pod Maratonem”. Na ilustracji widoczne są dwie grupy żołnierzy – broniących się persów oraz atakujących, nagich greckich hoplitów. Persowie bronią się przed grekami za pomocą włóczni oraz łuków. Hoplici greccy atakują za pomocą włóczni i chronią się przed wrogimi strzałami za pomocą tarcz.
Carl Robert, „Miltiades walczący z Persami, w czasie bitwy pod Maratonem”, rekonstrukcja Stoa Poikile, Ateny, Grecja, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Carl Robert, Miltiades walczący z Persami, w czasie bitwy pod Maratonem, Ilustracja, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Miltiades_fighting_the_Persians_at_the_Battle_of_Marathon_in_the_Stoa_Poikile_(reconstitution).jpg [dostęp 9.04.2021], domena publiczna.
R1aadKbrl3daB
Dzieło autorstwa Luca‑Oliviera Mersona pod tytułem „Żołnierz spod Maratonu” przedstawia moment, w którym Filippides informuje Ateńczyków o zwycięstwie Greków nad Persami w bitwie pod Maratonem. W centrum obrazu autor namalował młodego mężczyznę, Filippidesa, który przybiegł spod Maratonu. Jest on nagi i leży na niebieskim materiale, wygięty w stronę podium, znajdującego się po lewej stronie, na którym siedzą starsi wiwatujący mężczyźni ubrani w białe szaty. Biją oni brawo oraz wskazują w stronę zgromadzonego tłumu. Całej scenie przygląda się tłum gapiów, którzy z niedowierzaniem spoglądają na młodego mężczyznę. W tle autor namalował ateńskie budowle.
Luc‑Olivier Merson, „Żołnierz spod Maratonu”, 1869 r., Kolekcja prywatna, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Luc Olivier Merson, Żołnierz spod Maratonu, Olej na płótnie, Kolekcja prywatna, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Phidippides.jpg [dostęp 8.04.2021], domena publiczna.
R18xvymhrBcXO
Fotografia autorstwa Burtona Holmesa pod tytułem „Trzej atleci przygotowujący się do maratonu w czasie igrzysk w Atenach w 1896 r”. Na fotografii uwieczniono trzech mężczyzn biegnących po nieutwardzonej drodze. Każdy ze sfotografowanych mężczyzn jest młody, ma ciemną karnację oraz ciemne włosy. Mężczyzna z lewej strony ubrany jest w dwukolorową pasiastą koszulkę z podwiniętymi rękawami oraz długie spodnie. Mężczyzna biegnący po środku ubrany jest w długą zwiewną koszulę oraz ciemne, długie spodnie. Trzeci biegacz ubrany jest w czarną koszulę, czarne spodnie, dodatkowo na dłonie założone ma czarne rękawiczki. W tle znajdują się drzewa oraz góry.
Burton Holmes, „Trzej atleci przygotowujący się do maratonu, w czasie igrzysk w Atenach w 1896 r.”, fotografia z: Burton Holmes, „The Burton Holmes Lectures” (Volume 3), s. 69, 1896 r., Maraton, Grecja, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Burton Holmes, Trzej atleci przygotowujący się do maratonu, w czasie igrzysk w Atenach w 1896 r., Fotografia, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:1896_Olympic_marathon.jpg [dostęp 8.04.2021], domena publiczna.
RyT7UD12E1A1U
Dzieło nieznanego malarza pod tytułem „Pojedynek greckiego hoplity z Persem”. Tytułowy pojedynek zajmuje całą powierzchnię dzieła. Z lewej strony namalowany został kucający pers, ubrany w pasiasto-kropkowany strój oraz skórzaną zbroję. Mężczyzna próbuje zadać cios mieczem w odsłoniętą część ciała greckiego żołnierza. Hoplita znajduje się z prawej strony dzieła, ubrany jest w zbroję nałożoną na zwiewną szatę. W jednej dłoni trzyma tarczę z wizerunkiem skrzydlatego konia - pegaza, a w drugiej miecz, którym próbuje uśmiercić Persa. Obaj mężczyźni mają neutralny wyraz twarzy.
Pojedynek greckiego hoplity z Persem, malarstwo czerwonofigurowe, ok. 480 r. p.n.e., Narodowe Muzeum Archeologiczne, Ateny, Grecja, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Pojedynek greckiego hoplity z Persem, Malarstwo czerwonofigurowe, Muzeum Archeologiczne, Ateny, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Greek-Persian_duel.jpg [dostęp 8.04.2021], domena publiczna.
R1Z5o8qCk5qy4
Fotografia przedstawia pozostałości po marmurowym posągu hoplity w hełmie. Posąg jest uszkodzony, obecne są liczne odpryski, brakuje w nim rąk, pasa oraz nóg. Hoplita ma hełm chroniący całą głowę, z wyjątkiem, oczu, nosa i ust. Na czubku hełmu znajduje się duży pióropusz. Korpus mężczyzny został lekko nakreślony, widoczne są mięśnie klatki piersiowej i brzucha. Posąg wykonany został z białego kamienia.
Rzeźba przedstawiająca greckiego hoplitę (prawdopodobnie Leonidasa), około V w. p.n.e., Muzeum Archeologiczne, Sparta, Grecja, wikimedia.org, CC BY‑SA 3.0
Źródło: Beatrix Belibaste, Rzeźba przedstawiająca greckiego hoplitę (prawdopodobnie Leonidasa), Rzeźba, marmur, Muzeum Archeologiczne, Sparta, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Helmed_Hoplite_Sparta_2.png [dostęp 8.04.2021], licencja: CC BY-SA 3.0.
R1bjfoOfzybo6
Dzieło autorstwa Jacquesa‑Louisa Davida pod tytułem „Leonidas pod Termopilami”. W centrum obrazu namalowany został Leonidas, przedstawiony jako nagi mężczyzna w średnim wieku, o średniej długości ciemnych włosach i ciemnym zaroście. Na jego głowie znajduje się hełm z białym pióropuszem. Widać szatę przerzuconą przez jego ramię, która przykrywa jego plecy i sięga mu do łydek, odkrywając przód jego sylwetki. W jednej dłoni trzyma włócznię i tarczę, a w drugiej miecz. Wokół Leonidasa zgromadzili się jego żołnierze, którzy przygotowują się do walki. Z prawej strony rośnie drzewo o ciemnej korze oraz drobnych zielonych listkach na gałęziach. Na drugim planie widać skały, a w tle góry, grecką świątynię i szarobłękitne niebo.
Jacques‑Louis David, „Leonidas pod Termopilami”, 1814 r., Luwr, Paryż, Francja, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Jacques Louis David, Leonidas pod Termopilami, Olej na płótnie, Luwr, Paryż, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Le%C3%B3nidas_en_las_Term%C3%B3pilas,_por_Jacques-Louis_David.jpg [dostęp 8.04.2021], domena publiczna.
RsFGwhie1cXZB
Dzieło autorstwa Wojciecha Kossaka pod tytułem „Generał Sowiński na szańcach Woli” przedstawia śmierć tytułowego generała. Z lewej strony obrazu namalowany został oddział rosyjskich żołnierzy wbiegających na górę. Żołnierze ubrani są w niebiesko‑białe mundury i wysokie czapki. W dłoniach trzymają karabiny. W centrum obrazu, w okopie, widoczne jest bezwładne ciało generała Sowińskiego, opierającego się o działo polowe. Sowiński został przedstawiony jako mężczyzna w podeszłym wieku, o siwych włosach. Ubrany jest w granatowy mundur. W tle znajduje się kościół oraz drzewa, wszystko spowite jest gęstym dymem.
Wojciech Kossak, „Gen. Sowiński na szańcach Woli”, 1922 r., Muzeum Wojska Polskiego, Warszawa, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Wojciech Kossak, Gen. Sowiński na szańcach Woli, Olej na płótnie, Muzeum Wojska Polskiego, Warszawa, dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Sowinski.jpg [dostęp 8.04.2021], domena publiczna.
RCLwPkooC5gPI
Dzieło autorstwa Wilhelma von Kaulbacha pod tytułem „Bitwa pod Salaminą” przedstawia bitwę w cieśninie morskiej. Na obrazie widać tłum ludzi, wśród których są rozbitkowie i żołnierze. Na pierwszym planie w centrum obrazu znajdują się postaci walczące o życie, próbujące wydostać się z wody. Płyną w kierunku postaci po lewej stronie siedzących na brzegu. Wśród ich szat, zlewających się z powierzchnią wody, można dostrzec bezwładne, wpółnagie ciało kobiety, unoszące się na wodzie. Z lewej strony autor umieścił kilka kobiet próbujących wydostać się z wody, tuż za nimi płynie Pers, który próbuje zabić kobiety mieczem. Z lewej oraz prawej strony dzieła widoczni są ludzie leżący na skałach przy brzegu. W prawym górnym rogu trzej greccy bogowie obserwują bitwę unosząc się w powietrzu. Mają wyciągnięte ręce, skierowane w stronę walczących Greków. Ubrani są w długie szaty, na głowach mają hełmy. Jeden z bogów trzyma tarczę. W tle autor umieścił greckie i perskie płonące okręty. W lewym górnym rogu widać postać w hełmie i białej szacie unoszącą rękę do góry. W prawym dolnym rogu widać leżące ciała rannych w bitwie ludzi. Na drugim planie widoczne są okręty.
Wilhelm von Kaulbach, „Bitwa pod Salaminą”, 1868 r., Maximilianeum, Monachium, Niemcy, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Wilhelm von Kaulbach, Bitwa pod Salaminą, Olej na płótnie, Maximilianeum, Monachium, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Kaulbach,_Wilhelm_von_-_Die_Seeschlacht_bei_Salamis_-_1868.JPG [dostęp 8.04.2021], domena publiczna.
RtWVPD5uEC1IZ
Dzieło nieznanego autora przedstawia relief z wizerunkiem Dariusza I, władcy perskiego, który brał udział w wojnie z Grekami. Dariusz został ukazany jako mężczyzna w podeszłym wieku, o czym może świadczyć długi zarost. Mężczyzna siedzi na tronie, na jego głowie spoczywa korona, odziany jest w długie szaty. W jednej dłoni trzyma długą laskę, w drugiej zaś puchar kształtem przypominający tulipan. Przedstawiony został z lewego profilu.
Darafsh Kaviyani (fot.), Płaskorzeźba przedstawiająca Dariusza I na tronie, ok. 500 r. p.n.e., Apadana (Sala Audiencyjna), Persepolis, Iran, wikimedia.org, CC BY‑SA 3.0
Źródło: Darafsh Kaviyani, Płaskorzeźba przedstawiająca Dariusza I na tronie, Relief, Apadana (Sala Audiencyjna), Persepolis, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Darius_In_Parse.JPG [dostęp 9.04.2021], licencja: CC BY-SA 3.0.
RGljrKkNFXB6K
Czarno‑biała ilustracja autorstwa Carla Roberta pod tytułem „Datys walczący z Kallimachosem w czasie bitwy pod Maratonem” przedstawia dwóch walczących ze sobą mężczyzn – Persa i greckiego hoplity. Datys został sportretowany jako mężczyzna w średnim wieku, o długiej brodzie. Ukazany z lewej strony, odziany jest w pasiasty strój oraz lekką krótką zbroję przepasaną w talii. W jednej dłoni trzyma włócznię, a w drugiej tarczę, a jego spojrzenie spoczywa na przeciwniku. Kallimachos również został przedstawiony jako mężczyzna w średnim wieku, o długiej ciemnej brodzie, ubrany jest w zbroję, na jego głowie znajduje się charakterystyczny hełm z pióropuszem. W jego nogach znajdują się dwie strzały, które przebiły kończyny na wylot – jedna w lewej łydce, druga z prawym udzie. Kallimachos w jednej dłoni trzyma włócznię, a w drugiej okrągłą tarczę. Obok walczących mężczyzn leżą ciała poległych żołnierzy, gdzieniegdzie rosną kępki traw.
Carl Roberts, „Datys walczący z Kallimachosem w czasie bitwy pod Maratonem” (rekonstrukcja), Stoa Poikile, Ateny, Grecja, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Carl Robert, Datys walczący z Kallimachosem w czasie bitwy pod Maratonem, Ilustracja, Stoa Poikile, Ateny, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Datis_fighting_Kallimachos_at_the_Battle_of_Marathon_in_the_Stoa_Poikile_(reconstitution).jpg [dostęp 9.04.2021], domena publiczna.
RLE1hKe7wYslE
Fotografia przedstawia relief przedstawiający Kserksesa I, pomiędzy 485–465 r. p.n.e., Pałac w Persepolis. Obie postacie przedstawione są z profilu. Po prawej stronie znajduje się Kserkses, w szacie spływającej po ramionach i nakryciu głowy. Choć na reliefie widać uszkodzenia, widoczne są ręce postaci, które ma wyciągnięte do przodu. Nad nim znajduje się parasol, trzymany przez dwie postacie stojące za nim. Postacie trzymające parasol są znacznie niższe, widać ich stopy na kamiennym podwyższeniu. Tło fotografii to fragmenty starych murów oraz, z lewej strony, skaliste wzgórze. U góry widnieje niebieskie niebo, a prawej strony dzieła widać drzewa.
Jona Lendering (fot.), Relief przedstawiający Kserksesa I, pomiędzy 485–465 r. p.n.e., Pałac w Persepolis, Iran, wikimedia.org, CC BY‑SA 3.0
Źródło: Jona Lendering, Relief przedstawiający Kserksesa I, Relief, Pałac w Persepolis, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Relief_of_Xerxes_at_Doorway_of_his_Palace,_Persepolis,_Iran.jpg [dostęp 9.04.2021], licencja: CC BY-SA 3.0.
R4eSLZuFMjAf1
Fotografia przedstawia rzymską kopię greckiego popiersia Miltiadesa, który został ukazany jako mężczyzna w średnim wieku, o bujnym zaroście. Jego włosy zostały ukryte pod hełmem z charakterystycznym krótkim pióropuszem. Twarz Miltiadesa nie zdradza żadnych emocji, na jego skórze nie widać zmarszczek, a jego usta są lekko rozchylone. Fotografia przedstawiające popiersie z półprofilu została wykonana na brązowym tle.
Rzymska kopia greckiego popiersia Miltiadesa, pomiędzy V a IV w. p.n.e., Słoweńska Galeria Narodowa, Lubliana, Słowenia, wikimedia.org, CC BY‑SA 4.0
Źródło: Petar Milošević, Rzymska kopia greckiego popiersia Miltiadesa, Rzeźba, Słoweńska Galeria Narodowa, Lubljana, dostępny w internecie: https://en.wikipedia.org/wiki/File:Miltiades_(Roman_replica).jpg [dostęp 9.04.2021], licencja: CC BY-SA 4.0.
RR7t2kLhvatxe
Fotografia przedstawia popiersie Pauzaniasza, który został ukazany jako mężczyzna w podeszłym wieku, o włosach sięgających do wysokości uszu, z opadającą na czoło grzywką. Mężczyzna ma wąsy oraz brodę. Twarz Pauzaniasza nie zdradza emocji, widać zmarszczki oraz wyraźną bruzdę nosowo wargową. Mężczyzna ubrany jest w szatę z zapinaną na lewym ramieniu. Fotografia popiersia została wykonana na tle brązowej kamiennej ściany o chropowatej strukturze.
Popiersie Pauzaniasza, ok. 479 r. p.n.e., Muzea Kapitolińskie, Rzym, Włochy, wikimedia.org, CC0 1.0
Źródło: Jona Lendering, Popiersie Pauzaniasza, Rzeźba, Muzea Kapitolińskie, Rzym, dostępny w internecie: https://en.wikipedia.org/wiki/File:Pausanias_in_the_Capitoline_Museums,_Rome.jpg [dostęp 9.04.2021], licencja: CC 0 1.0.
R5heXH3iY4F6l
Czarno‑biała ilustracja autorstwa Evalda Hansena pod tytułem „Podobizna Temistoklesa” przedstawia wyobrażenie tytułowego Temistoklesa, który został przedstawiony jako mężczyzna w podeszłym wieku o długich włosach i bujnym zaroście. Temistokles ma na głowie metalowy hełm z elementem graficznym w kształcie oczu i nosa. Został zilustrowany na wprost.
Evald Hansen, „Podobizna Temistoklesa”, 1875 r., ilustracja z: „Illustrerad verldshistoria utgifven av E. Wallis. volume I”, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Evald Hansen, Ernst Wallis, Podobizna Temistoklesa, Ilustracja, dostępny w internecie: https://en.wikipedia.org/wiki/File:Illustrerad_Verldshistoria_band_I_Ill_116.png [dostęp 9.04.2021], domena publiczna.
Bibliografia
Historia powszechna. Starożytność, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009. Ziókowski A.,
Herodot, Dzieje, tłum. S. Hammer, Czytelnik, Warszawa 2011.
Kopaliński W., Słownik mitów i tradycji kultury, Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa 2003 r.
Mała Encyklopedia Kultury Antycznej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1990 r.
Pasek W., Stańczyk T., Polskie Termopile. Walczyli do końca, Fronda, Warszawa 2016.
Wolski J., Historia powszechna. Starożytność, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2020.
