Scenariusz zajęć

II etap edukacyjny

Temat: Wolnym bądź!

Treści kształcenia:

Uczeń:

1. Komunikuje się werbalnie i niewerbalnie – język polski (I.3),

2. Analizuje i interpretuje teksty kultury – język polski (II.2, 3),

3. Odczytuje wartości pozytywne i ich przeciwieństwa wpisane w teksty kultury – język polski (II.4),

4. Tworzy wypowiedź ustną i pisemną – język polski (III.1),

5. Interesuje się problematyką społeczną – historia i społeczeństwo (IV),

6. Kształtuje refleksyjną postawę wobec człowieka, jego natury – etyka (I).

Cele operacyjne:

Uczeń:

• Rozpoznaje znaczenie niewerbalnych środków komunikowania się (gest, mimika, postawa ciała),

• Wyraża za pomocą środków niewerbalnych emocje postaci,

• Odbiera tekst literacki na poziomie dosłownym i przenośnym,

• Wyjaśnia pojęcia „wolność” i „niewola” w odniesieniu do historii oraz współczesności,

• Wykonuje powierzone zadanie,

• Opisuje różne grupy społeczne, wskazując ich role w społeczeństwie,

• Wypowiada się o przejawach niesprawiedliwości w świecie, formułuje własną opinię na temat wartości wolności w życiu społecznym,

• Formułuje wnioski oparte na obserwacjach empirycznych dotyczących społeczeństwa.

Nabywane umiejętności:

Uczeń:

• Komunikuje się w języku ojczystym,

• Rozwiązuje problemy,

• Posługuje się poznanymi pojęciami,

• Kształtuje myślenie naukowe.

Środki dydaktyczne:

• Zasoby multimedialne: zadanie interaktywne Krótka historia niegodziwości, karty pracy (Ptaszki w klatce oraz Barwy wolności),

• Wydruki z tekstem wiersza Ignacego Kraszewskiego Ptaszki w klatce,

• Komputery/tablica interaktywna,

• Kolorowe kredki, flamastry,

• Tablica, kreda/pisak.

Metody nauczania:

• Podające: pogadanka, opowiadanie, rozmowa,

• Problemowe: aktywizujące – zabawa pantomimiczna, parafrazowanie,

• Praktyczna: ćwiczenia przedmiotowe,

• Programowana: z użyciem komputera.

Formy pracy:

• Zbiorowa jednolita,

• W parach jednolita,

• Indywidualna jednolita,

• Indywidualna zróżnicowana.

Przebieg zajęć:

1. Powitanie dzieci. Zabawa dramowa inspirowana wierszem Ignacego Krasickiego pt. Ptaszki w klatce.

Nauczyciel pomaga uczniom zrozumieć sens utworu poetyckiego, opowiadając historię uwięzionych ptaków; w trakcie opowiadania dzieci ilustrują je pantomimicznie:

„Wyobraźcie sobie, że jesteście ptakami. Ptaki fruwają, są radosne i beztroskie. Latają ostrożnie, nie potrącają się. Są wolne, szczęśliwe. W pewnym momencie zabawy spostrzegają zagrożenie. Ktoś otoczył je klatką. Nie mogą się swobodnie poruszać, są uwięzione. Próbują podnosić skrzydła, ale nie udaje im się pofrunąć. Próbują wiele razy, aż opadają z sił. Są smutne i zamierają w bezruchu. Po chwili jeden z ptaszków odnajduje dziurę w klatce i udaje mu się wydostać. Poza klatką może się swobodnie poruszać. Inne ptaki podążają za nim. Są na wolności! Fruwają radośnie. Na koniec łączą skrzydła, unoszą je do góry i wyrażają słownie radość”Indeks górny 1¹.

W zabawie bierze udział cała klasa. Dzieci mają okazję do wyrażenia kontrastowych stanów emocjonalnych: radości, poczucia wolności oraz smutku, ograniczenia, zniewolenia. Każdy uczeń znajduje indywidualny sposób ekspresji. Prowadzący zajęcia powinien pamiętać o zapewnieniu wystarczającej przestrzeni i bezpieczeństwa. Uczniowie uzdolnieni językowo otrzymują dodatkowe zadanie: zapisują na tablicy słowa, które wyrażają radość.

2. Odczytanie i interpretacja wiersza Ignacego Krasickiego Ptaszki w klatce.

Uczniom z trudnościami słuchowymi (obniżona percepcja słuchowa, niedosłuch) lub z problemami z koncentracją uwagi można wręczyć wydruk z wierszem, tak aby w trakcie odtwarzania materiału mogli w razie potrzeby jednocześnie śledzić tekst.

Pytania stymulujące wypowiedzi dzieci:

• Co jest tematem wiersza?

• Dlaczego starszy czyżyk płacze?

• Który z bohaterów jest bardziej godny pożałowania?

Pytania kierowane do uczniów o zainteresowaniach historycznych:

• Kiedy był I rozbiór Polski?

• Czy bajka odnosi się do sytuacji porozbiorowej Polski? Uzasadnij swoje zdanie.

Uczniowie mogą także odszukać odpowiedzi w internecie i przedstawić je pozostałym.

3. Karta pracy Ptaszki w klatce.

Uczniowie wykonują zadania, które pozwalają podsumować wcześniejsze działania analityczne oraz interpretacyjne. Ponadto rozwijają i utrwalają wiedzę dotyczącą sposobów kształtowania wypowiedzi literackiej. Ćwiczenie 5 należy potraktować jako dodatkowe, które nauczyciel przydziela uczniom o szczególnych uzdolnieniach czytelniczych czy też szerzej – uzdolnieniach do nauki literatury. Każde dziecko może je potraktować jako zadanie dodatkowe, jeśli tylko zechce podjąć takie wyzwanie.

4. Parafrazowanie – rozmowa w parach.

Jeden z uczniów odgrywa rolę ptaszka uwięzionego w klatce. Mówi o tym, co mu się przydarzyło. Zadaniem drugiego dziecka jest uważne słuchanie oraz zrozumienie sytuacji, a także używanie w rozmowie zwrotów i wyrażeń:

• „O ile dobrze zrozumiałem, to chcesz mi powiedzieć, że…”,

• „A zatem sądzisz, że…”,

• „Pytasz mnie, czy…”.

Parafrazowanie, czyli powtarzanie treści wypowiedzi partnera nie jego słowami, tylko przez stosowanie parafraz, daje rozmówcy poczucie bycia uważnie słuchanym oraz pozwala upewnić się, czy dobrze go rozumiemy. Ułatwia wczucie się w sytuację rozmówcy. Należy zwrócić uwagę, by w parach pracowali uczniowie uzdolnieni społecznie, łatwo nawiązujący kontakt, z tymi, którzy wykazują deficyt w tej sferze.

Aby podsumować ćwiczenie, uczniowie siadają w kręgu i opowiadają, jak się czuli podczas rozmowy. Nauczyciel tak kieruje wypowiedziami dzieci, żeby zwróciły uwagę na konieczność uważnego słuchania i życzliwość słuchającego w sytuacji komunikacyjnej.

5. Wspólne definiowanie słowa „empatia”. Nauczyciel wskazuje na właściwe znaczenie tego pojęcia, czyli:

• współodczuwanie emocji rozmówcy,

• umiejętność wczuwania się w stan wewnętrzny drugiej osoby,

• zrozumienie drugiego człowieka.

6. Zadanie interaktywne Krótka historia niegodziwości.

Zadaniem uczniów jest dopasowanie nazw różnych form ucisku, jakie ludzie stosowali wobec siebie (niewolnictwo, pańszczyzna, działalność inkwizycji, krucjaty), do ich definicji.

7. Karta pracy Barwy wolności.

Dzieci wykonują mapy myśli odnoszące się do uczuć związanych z pojęciami wolności i niewoli. Używają do tego flamastrów lub kredek, dopasowując do każdego z określeń odpowiednie, według ich uznania, kolory.

8. Podsumowanie – prezentacja i omówienie map myśli, które powinny być sumą prowadzonych na zajęciach rozważań dotyczących wolności i niewoli.

Dodatkowo:

• Uczniom zainteresowanym problematyką społeczną można zaproponować przedstawienie – w formie ustnej – przykładów sytuacji we współczesnym świecie, kiedy wolność człowieka jest zagrożona.

• Uczniowie przejawiający zainteresowanie problematyką społeczną, a ponadto uzdolnieni literacko otrzymują zadanie napisania apelu do rządzących o poszanowanie wolności każdego człowieka.

Uwagi:

Tekst wiersza I. Krasickiego pt. Ptaszki w klatce do wydrukowania dla uczniów z trudnościami słuchowymi (obniżona percepcja słuchowa, niedosłuch) lub z problemami z koncentracją:

Ignacy Krasicki Ptaszki w klatce

„Czegóż płaczesz? – staremu mówił czyżyk młody –

Masz teraz lepsze w klatce niż w polu wygody”.

„Tyś w niej zrodzon – rzekł stary – przeto ci wybaczę;

Jam był wolny, dziś w klatce – i dlatego płaczę”.

1. Tekst własny autorek scenariusza zajęć.↩