Wpływ muzyki na kształtowanie się liturgii średniowiecza
Wpływ muzyki na kształtowanie się liturgii średniowiecza
1. Cele lekcji
a) Wiadomości
Zapoznanie uczniów z historią muzyki średniowiecza związaną z kulturą chrześcijańską i religią katolicką. Przedstawienie uczniom najważniejszych form średniowiecznej muzyki religijnej z uwzględnieniem śpiewu jednogłosowego (homofonia). Wyjaśnienie obsady muzyki liturgicznej Kościoła rzymskokatolickiego.
b) Umiejętności
Uczeń potrafi:
Wyjaśnić różnicę w funkcjach sztuki w starożytności i średniowieczu.
Przedstawić historię muzyki liturgicznej Kościoła rzymskokatolickiego.
Wskazać pierwsze instrumenty zastosowane w Kościele rzymskokatolickim.
Przedstawić różne rodzaje śpiewów liturgicznych i ich historię zwracając szczególną uwagę na chorał gregoriański.
Wyjaśnić pojęcia: homofonia, chorał gregoriański.
Wyjaśnić rolę Kościoła rzymskokatolickiego w kształtowaniu i formowaniu się muzyki.
2. Metoda i forma pracy
Lekcja przeprowadzona metodą opisu z elementami pogadanki. Wysłuchanie i percepcja muzyki.
3. Środki dydaktyczne
Karta pracy ucznia.
Stanowisko do odtwarzania płyt.
Płyta z muzyką liturgiczną epoki średniowiecza – chorały gregoriańskie.
Płyta z nagraniem: Jan Sebastian Bach – Toccata i fuga d‑moll.
4. Przebieg lekcji
a) Faza przygotowawcza
Sprawdzenie obecności.
Powtórzenie wiadomości poprzez odpytanie jednej osoby z trzech ostatnich lekcji.
Podanie tematu do zeszytu.
(5 min.)
b) Faza realizacyjna
Wprowadzenie uczniów przez nauczyciela w historię epoki średniowiecza, wskazując na różnicę między starożytnością a ta epoką (metoda opisu). Przedstawienie społecznej i estetycznej funkcji sztuki przy uwzględnieniu ogromnej roli Kościoła w kształtowaniu się kultury. Zaznajomienie uczniów z przyjętymi do obrzędu liturgicznego formami wokalnymi Kościoła rzymskokatolickiego, podkreślając rolę wokalnej muzyki jednogłosowej i brak w tym okresie instrumentów muzycznych. Wyjaśnienie pojęcia homofonia.
Zapoznanie uczniów (metodą opisu) z istnieniem w muzyce religijnej i liturgii Kościoła rzymskokatolickiego instrumentu muzycznego – organ. Przedstawienie historii i budowy instrumentu oraz wskazanie funkcji organów w nabożeństwie.
Wysłuchanie i percypowanie utworu Jana Sebastiana Bacha: Toccata i fuga d‑moll.
Krótka dyskusja na temat: z czym kojarzy ci się brzmienie organ?
Przedstawienie uczniom (metodą opisu) istnienia różnorodnych śpiewów liturgicznych. Zapoznanie uczniów z pojęciem i historią chorału gregoriańskiego wskazując na jego budowę i funkcję.
Wysłuchanie i percepcja chorału gregoriańskiego.
Na podstawie wysłuchanego materiału muzycznego, uczniowie metodą pogadanki wskazują podstawowe i charakterystyczne cechy chorału.
Ponowne słuchanie chorału gregoriańskiego.
(35 min.)
c) Faza podsumowująca
Zapisanie notatki do zeszytu:
Notatka:
1. Historia muzyki liturgicznej Kościoła rzymskokatolickiego:
Wpływ Bizancjum i Bliskiego Wschodu na rozwój muzyki liturgicznej w Kościele rzymskokatolickim.
Muzyka liturgiczna we wczesnym średniowieczu w kręgu muzyki jednogłosowej.
Od IV wieku zakaz stosowania instrumentów muzycznych w kościele.
Od VI wieku wprowadzono chorał gregoriański.
Od IX wieku wprowadzenie do Kościoła instrumentu muzycznego – organ.
2. Organy:
Instrument klawiszowy dęty. Przede wszystkim jest to olbrzymi magazyn piszczałek o zróżnicowanym kształcie, wielkości, a w konsekwencji – wysokości i barwie dźwięku. Instrument wynaleziony w III w. p.n.e. w Aleksandrii.
3. Chorał gregoriański:
Oficjalne śpiewy Kościoła katolickiego. Nazwa chorał pochodzi od słowa chorus, oznaczającego miejsce, w którym stali śpiewacy kościelni. Wprowadzony podczas pontyfikatu papieża Grzegorza Wielkiego ( stad nazwa gregoriański). Zbiór pieśni chorału gregoriańskiego nazwano antyfonarzem. Chorał śpiewany był po łacinie, obchodził się bez akompaniamentu, śpiewany unisono (jednogłosowy) wykonywany zbiorowo w kościołach – wywoływał u wiernych najwznioślejsze stany ducha prostotą i surowością swoich melodii. Pełnił istotną funkcję polityczną w rękach władców poszczególnych państw i imperiów.
(10 min.)
5. Bibliografia
a. J. Ekiert, Bliżej muzyki. Encyklopedia, Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa 1994.
6. Załączniki
a)Karta pracy ucznia
Najważniejsze zagadnienia związane z tematem Wpływ muzyki na kształtowanie się liturgii średniowiecza.