Oglądając występ iluzjonisty, często zadajemy sobie pytanie: „jak to się stało?”. Podobne odczucia możemy mieć podczas obserwacji eksperymentów chemicznych. Czy to nie jest niesamowite, że łącząc ze sobą dwie substancje o różnych właściwościach, otrzymujemy trzecią, zupełnie inną? Co sprawia, że nauczyciel chemii umie „wyczarować” wybuchające wulkany, ciecz zmieniającą barwy czy chemiczny ogród z rosnącymi w oczach różnokolorowymi „roślinami”?
R5Kbnlp1PyrbI
Rysunek z lewej strony przedstawia iluzjonistę, ubranego w niebieski frak i czerwoną muszkę, który w jednej ręce trzyma niebieski cylinder z czerwonym paskiem, z białym królikiem w środku, a w drugiej różdżkę. Po prawej stronie iluzjonisty zaprezentowane są jego kompletne akcesoria: cylinder, białe rękawiczki, różdżka.
Iluzjonista
Przed tobą odkrywanie tajemnic chemii
Źródło: Dariusz Adryan, licencja: CC BY 3.0.
Aby zrozumieć poruszane w tym materiale zagadnienia, przypomnij sobie:
istostność poszukiwania odpowiedzi na pytania: dlaczego?, jak jest?, co się stanie, gdy...? w poznawaniu świata;
sposoby przewidywania przebiegu niektórych zjawisk oraz procesów przyrodniczych i wyjaśniania prostych zależności między nimi;
procedury wykonywania doświadczeń – stawianie hipotez i ich weryfikacja doświadczalna; sposób rejestracji wyników eksperymentu w różnej formie, sposób prowadzenia obserwacji i wyciągania z nich wniosków; objaśnianie przebiegu doświadczeń przy zastosowaniu poprawnej terminologii;
metody wyszukiwania interesujących informacji, wykorzystując różne źródła, których poprawność można zweryfikować.
Nauczysz się
jakie treści z zakresu chemii będą nauczane na tym etapie edukacyjnym;
jakie są sposoby sprawdzania osiągnięć edukacyjnych;
jakie są zasady oceniania na lekcjach chemii oraz jakie są warunki i możliwości poprawiania ocen w Twojej szkole.
ivCK4VrxFn_d5e187
1. Chemiczne czary. Czy chemia to nauka eksperymentalna?
Oczywiście! W chemii znajomość podstaw teoretycznych jest niezbędna do prawidłowej interpretacji wyników, uzyskanych w przebiegu doświadczenia. Z kolei umiejętne przeprowadzenie eksperymentu, któremu towarzyszą poprawnie sformułowane obserwacje i odpowiednie, wynikające z nich wnioski, umożliwiają dalszy rozwój tej dziedziny wiedzy.
Zanikająca barwa – pokaz nauczycielski
Doświadczenie 1
Co to właściwie znaczy, że chemia jest nauką eksperymentalną? Czy taka forma tego przedmiotu może być realizowana w szkole, ale co ważniejsze – czy może być interesująca? Aby się o tym przekonać, wykonaj poniższe doświadczenie wg instrukcji. Spróbuj samodzielnie sformułować odpowiednie obserwacje i wnioski. W razie problemów, skorzystaj z pomocy nauczyciela.
Doświadczenie należy wykonywać w fartuchu, rękawicach i okularach ochronnych.
Jeżeli nie masz możliwości przeprowadzenia doświadczenia, obejrzyj film zamieszczony poniżej.
RQtqWb7wcHHea
Problem badawczy:. Hipoteza:
(Wybierz: ., .). Co będzie potrzebne:
. Instrukcja:.
Co to właściwie znaczy, że chemia jest nauką eksperymentalną? Czy taka forma tego przedmiotu może być realizowana w szkole, ale co ważniejsze – czy może być interesująca? Aby się o tym przekonać, wykonano wg instrukcji poniższe doświadczenie. Zapoznaj się z jego przebiegiem, a w razie problemów ze zrozumieniem omawianych zagadnień, skorzystaj z pomocy nauczyciela.
Doświadczenie wykonano w fartuchu, rękawicach i okularach ochronnych.
Poniżej doświadczenia zamieszczono film, omawiający jego przebieg.
Co było potrzebne:
woda destylowana;
wodorotlenek potasu;
glukoza;
błękit metylenowy (używany między innymi jako preparat akwarystyczny);
kolba stożkowa o pojemności ;
korek;
waga laboratoryjna;
cylinder miarowy.
Wykonywane czynności:
Odważono wodorotlenku potasu oraz glukozy.
Do kolby stożkowej wlano około wody destylowanej. Dodano do niej odważone wcześniej substancje oraz szczyptę błękitu metylenowego.
Kolbę zamknięto korkiem i energicznie potrząsano jej zawartością, aż do rozpuszczenia się wsypanych odczynników.
Kolbę odstawiono na pewien czas i obserwowano zachodzące wewnątrz niej zmiany.
Ponownie potrząśnięto kolbą i dokonano obserwacji zachodzących zmian.
Obserwacje:
Dodanie błękitu metylenowego wywołuje niebieskie zabarwienie roztworu, które po chwili zanika. Potrząsając kolbą można je łatwo z powrotem przywrócić. Po potrząśnięciu, kolor niebieski jest bardziej intensywny niż na początku.
Wnioski:
Obserwowanie naprzemiennie pojawiania się i zanikania niebieskiej barwy roztworu świadczy o tym, że w kolbie zachodzi odwracalna reakcja pomiędzy barwnikiem (błękitem metylenowym) i którymś z pozostałych składników mieszaniny reakcyjnej.
Podsumowanie:
Glukoza reaguje z barwnikiem (błękitem metylenowym), w wyniku czego powstają bezbarwne produkty. Potrząsanie naczyniem doprowadza do roztworu tlen z powietrza, co powoduje, że błękit metylenowy odtwarza się, dlatego roztwór ponownie przyjmuje niebieskie zabarwienie. Obserwowana zmiana barwy roztworu (z niebieskiej na bezbarwną i na odwrót) to wynik dwóch procesów, które zachodzą w przeciwnych kierunkach.
R1ZW8DZmAn69n
W filmie zaprezentowano doświadczenie, w którym przy użyciu wodnego roztworu wodorotlenku potasu, glukozy i błękitu metylenowego, przedstawiono roztwór zmieniający swoją barwę podczas jego wytrząsania.
W filmie zaprezentowano doświadczenie, w którym przy użyciu wodnego roztworu wodorotlenku potasu, glukozy i błękitu metylenowego, przedstawiono roztwór zmieniający swoją barwę podczas jego wytrząsania.
Film <math aria‑label="pod tytułem">pt. Zanikająca barwa
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., GroMar Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Film <math aria‑label="pod tytułem">pt. Zanikająca barwa
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., GroMar Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.
W filmie zaprezentowano doświadczenie, w którym przy użyciu wodnego roztworu wodorotlenku potasu, glukozy i błękitu metylenowego, przedstawiono roztwór zmieniający swoją barwę podczas jego wytrząsania.
1
Polecenie 1
R1RLMQcYZSLgK
Obserwacje: (Uzupełnij). Wnioski: (Uzupełnij).
Obserwacje:
Czy zabarwienie roztworu jest trwałe? Czy otrzymaną barwę można uzyskać ponownie?
Wnioski:
O czym mogą świadczyć obserwowane zmiany?
Obserwacje:
Dodanie błękitu metylenowego wywołuje niebieskie zabarwienie roztworu, które po chwili zanika. Potrząsając kolbą można je z powrotem przywrócić. Po potrząśnięciu, kolor niebieski jest bardziej intensywny niż na początku.
Wnioski:
Obserwowanie naprzemiennie pojawiania się i zanikania niebieskiej barwy roztworu świadczy o tym, że w kolbie zachodzi odwracalna reakcja pomiędzy barwnikiem (błękitem metylenowym) i którymś z pozostałych składników mieszaniny reakcyjnej.
Podsumowanie:
Glukoza reaguje z barwnikiem (błękitem metylenowym), w wyniku czego powstają bezbarwne produkty. Potrząsanie naczyniem doprowadza do roztworu tlen z powietrza, co powoduje, że błękit metylenowy odtwarza się, dlatego roztwór ponownie przyjmuje niebieskie zabarwienie. Obserwowana zmiana barwy roztworu (z niebieskiej na bezbarwną i na odwrót) to wynik dwóch procesów, które zachodzą w przeciwnych kierunkach.
R16OcUzHyLWsa
Uzupełnij poniższe zdanie tak, aby otrzymać poprawne stwierdzenie. Otrzymany niebieski roztwór po chwili ulega odbarwieniu. Możliwość ponownego otrzymania niebieskiego zabarwienia świadczy o tym, że reakcja zachodząca w układzie jest 1. odwracalna, 2. nieodwracalna.
Uzupełnij poniższe zdanie tak, aby otrzymać poprawne stwierdzenie. Otrzymany niebieski roztwór po chwili ulega odbarwieniu. Możliwość ponownego otrzymania niebieskiego zabarwienia świadczy o tym, że reakcja zachodząca w układzie jest 1. odwracalna, 2. nieodwracalna.
11
Polecenie 2
Zapoznaj się ze schematem obrazującym przebieg doświadczenia , a następnie wymień czynności laboratoryjne eksperymentatora, które mogłyby podlegać ocenie.
R1YgP7ZGNyaKK
Ilustracja prezentuje schemat przeprowadzania eksperymentu podzielony na dziewięć faz. Wszystkie są ilustrowane pojedynczymi rysunkami i uszeregowane za pomocą strzałek. Zaprezentowane kolejności przeprowadzanych czynności i procesów to: mieszanie wodorotlenku potasu z glukozą w kolbce, dodawanie błękitu metylenowego do glukozy w kolbce, mieszanie zawartości kolbki, obserwacja zmiany koloru i czekanie aż zawartość kolbki stopniowo się wyklaruje, ponowne mieszanie zawartości kolbki przez potrząsanie zakorkowaną, ponowna obserwacja zmiany koloru i czekanie aż zawartość się wyklaruje.
Przykładowe czynności laboratoryjne
Źródło: Dariusz adryan, licencja: CC BY 3.0.
Zwróć uwagę na kolejność wykonywanych działań i rozważ kwestię bezpieczeństwa podczas wykonywania doświadczeń chemicznych.
Przykładowe odpowiedzi:
wykonanie doświadczenia zgodnie z instrukcją;
odpowiednia kolejność dodawania reagentów;
znajomość zasad w laboratorium chemicznym;
przygotowane środki ochrony osobistej;
poprawna technika wykonywanych czynności;
znajomość szkła laboratoryjnego i umiejętność korzystania z niego.
Ciekawostka
Błękit metylenowy w temperaturze pokojowej jest bezwonnym, ciemnozielonym proszkiem. Rozpuszcza się w wodzie, dając roztwór o intensywnie niebieskiej barwie. W chemii stosowany jest jako wskaźnik , w biologii i w diagnostyce medycznej jako barwnik (barwi żywe tkanki oraz wybrane komórki bakteryjne). Wykorzystywany jest także jako łagodny środek przeciwbakteryjny.
R4E6GOpAv8fUL
Ilustracja przedstawia błękit metylenowy w dwóch postaciach. Na zdjęciu po lewej stronie jest to ciemnozielony proszek usypany na szkiełku zegarkowym. Na zdjęciu po prawej stronie ma on postać intensywnie niebieskiego roztworu w dużej kolbie miarowej. Zdjęcia podpisane są kolejno: błękit metylenowy ciało stałe na szkiełku zegarkowym oraz błękit metylenowy roztwór wodny w kolbie miarowej.
Błękit metylenowy
Źródło: Krzysztof Jaworski, Adam Rędzikowski(http://commons.wikimedia.org), Amanda Slater(http://commons.wikimedia.org), licencja: CC BY-SA 3.0.
Doświadczenie 2
Jak sądzisz, czy wykonane wcześniej doświadczenie można zmodyfikować i uzyskać podobne, odwracalne reakcje, z wykorzystaniem innego barwnika? Wykonaj doświadczenie pod tytułem „Chemiczne światła drogowe”. Sformułuj odpowiednie obserwacje i wnioski, w których potwierdzisz postawioną hipotezę lub jej zaprzeczysz.
Doświadczenie należy wykonywać w fartuchu, rękawicach i okularach ochronnych.
Jeżeli nie masz możliwości przeprowadzenia doświadczenia, obejrzyj film zamieszczony poniżej.
RCbYG2te6RsOo
Problem badawczy:. Hipoteza:
(Wybierz: ., .). Co będzie potrzebne:
. Instrukcja:.
Jak sądzisz, czy wykonane wcześniej doświadczenie można zmodyfikować i uzyskać podobne, odwracalne reakcje, z wykorzystaniem innego barwnika? Aby się o tym przekonać, wykonano doświadczenie pt. „Chemiczne światła drogowe”. Zapoznaj się z przebiegiem doświadczenia, a następnie rozwiąż zadanie do doświadczenia.
Doświadczenie wykonano w fartuchu, rękawicach i okularach ochronnych.
Poniżej doświadczenia zamieszczono film, omawiający jego przebieg.
Problem badawczy:
Czy reakcja indygokarminu i glukozy w roztworze z dodatkiem wodorotlenku sodu pozwala na naprzemienne otrzymywanie barwnego i bezbarwnego roztworu?
Hipoteza:
Reakcja pomiędzy indygokarminem i glukozą, zachodząca w roztworze z dodatkiem wodorotlenku sodu, jest odwracalna i pozwala na kilkukrotne uzyskanie barwnego roztworu po wstrząśnięciu mieszaniny reakcyjnej.
Co było potrzebne:
woda destylowana;
wodorotlenek sodu;
glukoza;
dwie kolby stożkowe o pojemności z korkami;
waga laboratoryjna;
cylinder miarowy.
Wykonywane czynności:
Odważono wodorotlenku sodu i glukozy.
Do pierwszej kolby stożkowej wlano około wody destylowanej o temperaturze około . Dodano do niej odważoną wcześniej glukozę i szczyptę indygokarminu.
Do drugiej kolby stożkowej wlano pozostałe około wody destylowanej, po czym rozpuszczono w niej odważony wcześniej wodorotlenek sodu.
Wodny roztwór wodorotlenku sodu wlano do kolby z roztworem glukozy i zamknięto ją korkiem. Obserwowano zachodzące zmiany.
Energicznie potrząśnięto zamkniętą kolbą. Ponownie obserwowano zachodzące zmiany.
Obserwacje:
Dodanie roztworu wodorotlenku sodu do intensywnie niebieskiego roztworu glukozy i indygokarminu zmienia jego zabarwienie na czerwony, a następnie na żółty. Potrząśnięcie kolbą powoduje uzyskanie intensywnie zielonego koloru, który ponownie przechodzi w czerwony, a następnie żółty. Kolejne wstrząsania prowadzą do otrzymywania kolorów o coraz mniejszej intensywności.
Wnioski:
Reakcja zachodząca w roztworze z dodatkiem wodorotlenku sodu, pomiędzy indygokarminem i glukozą, jest odwracalna.
Podsumowanie:
W roztworze z dodatkiem wodorotlenku sodu, glukoza reaguje z indygokarminem (podobnie jak błękitem metylenowym), jednak w tym przypadku produkty reakcji są barwne. Czerwona barwa roztworu jest związana z obecnością w roztworze obu form indygokarminu (przereagowanej i nieprzereagowanej). Z kolei za żółty kolor roztworu odpowiedzialny jest końcowy produkt reakcji glukozy z indygokarminem. Wstrząśnięcie kolbą powoduje dostarczenie do roztworu tlenu z powietrza, dzięki któremu dochodzi do częściowego odtworzenia się niebieskiego barwnika, co skutkuje nadaniem roztworowi nietrwałej, zielonej barwy.
RLxqLAf6Ys6HZ
W filmie zaprezentowano doświadczenie, w którym zbadano właściwości redukujące glukozy z zastosowaniem indygokarminu w środowisku wodnego roztworu wodorotlenku sodu.
W filmie zaprezentowano doświadczenie, w którym zbadano właściwości redukujące glukozy z zastosowaniem indygokarminu w środowisku wodnego roztworu wodorotlenku sodu.
Film <math aria‑label="pod tytułem">pt. Chemiczne światła drogowe
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Film <math aria‑label="pod tytułem">pt. Chemiczne światła drogowe
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
W filmie zaprezentowano doświadczenie, w którym zbadano właściwości redukujące glukozy z zastosowaniem indygokarminu w środowisku wodnego roztworu wodorotlenku sodu.
1
Polecenie 3
R1RLMQcYZSLgK
Obserwacje: (Uzupełnij). Wnioski: (Uzupełnij).
Obserwacje:
Jakie zabarwienie roztworu można zaobserwować? Czy powstające barwy są trwałe?
Wnioski:
O czym mogą świadczyć obserwowane zmiany?
Obserwacje:
Dodanie roztworu wodorotlenku sodu do intensywnie niebieskiego roztworu glukozy i indygokarminu zmienia jego zabarwienie na czerwony, a następnie na żółty. Potrząśnięcie kolbą powoduje uzyskanie intensywnie zielonego koloru, który ponownie przechodzi w czerwony, a następnie żółty. Kolejne wstrząsania prowadzą do otrzymywania kolorów o coraz mniejszej intensywności.
Wnioski:
Reakcja zachodząca w roztworze z dodatkiem wodorotlenku sodu, pomiędzy indygokarminem i glukozą, jest reakcją odwracalną.
Podsumowanie:
W roztworze z dodatkiem wodorotlenku sodu, glukoza reaguje z indygokarminem (podobnie jak błękitem metylenowym), jednak w tym przypadku produkty reakcji są barwne. Czerwona barwa roztworu jest związana z obecnością w roztworze obu form indygokarminu (przereagowanej i nieprzereagowanej). Z kolei za żółty kolor roztworu odpowiedzialny jest końcowy produkt reakcji glukozy z indygokarminem. Wstrząśnięcie kolbą powoduje dostarczenie do roztworu tlenu z powietrza, dzięki któremu dochodzi do częściowego odtworzenia się niebieskiego barwnika, co skutkuje nadaniem roztworowi nietrwałej, zielonej barwy.
Polecenie 3
RgjwpezyVCNgs
Odpowiedź: (Uzupełnij).
ivCK4VrxFn_d5e304
Chemiczny ogród – pokaz nauczycielski
Doświadczenie 3
Przeprowadzane doświadczenia chemiczne mogą być nie tylko przydatne w nauce i zrozumieniu tego przedmiotu, ale także dawać wiele radości poprzez czasem zaskakujące, a nieraz piękne i niezwykle efektywne zmiany, które im towarzyszą. Jak myślisz, czy poprawna interpretacja uzyskanych wyników jest łatwa?
Wykonaj poniższe doświadczenie zgodnie z instrukcją. Sformułuj odpowiednie obserwacje i wnioski, w których potwierdzisz postawioną hipotezę lub jej zaprzeczysz.
Doświadczenie należy wykonywać w fartuchu, rękawicach i okularach ochronnych.
RX6jlDy0nYT7e
Problem badawczy:. Hipoteza:
(Wybierz: ., .). Co będzie potrzebne:
. Instrukcja:.
Aby odpowiedzieć na to pytanie, wykonano zgodnie z instrukcją poniższe doświadczenie. Zapoznaj się z jego przebiegiem, a następnie rozwiąż zadanie do doświadczenia.
Doświadczenie wykonano w fartuchu, rękawicach i okularach ochronnych.
Problem badawczy:
Czy do poprawnej interpretacji obserwacji poczynionych w przebiegu eksperymentu wymagana jest obszerna wiedza?
Hipoteza:
Poprawne wyjaśnienie obserwacji dokonanych w przebiegu eksperymentu często wymaga znajomości podstaw chemii i fizyki.
Do zlewki o pojemności wlano około roztworu szkła wodnego i dodano taką samą ilość wody. Zawartość zlewki wymieszano bagietką.
Do zlewki wrzucono kolorowe kryształy soli w taki sposób, aby jej dno było nimi równomiernie pokryte. Każdy kryształ miał masę około .
Tak przygotowany zestaw doświadczalny pozostawiono na około minut. Obserwowano zachodzące zmiany.
Obserwacje:
Po upływie kilku minut, każdy kryształ pokrywa się błonką i pęcznieje. W roztworze pojawiają się różnobarwne kształty, wyglądem przypominające rośliny.
Wnioski:
Zmiany zachodzące podczas eksperymentu nie wyglądają jak typowe rozpuszczanie ciała stałego w roztworze. Aby wyjaśnić, co odpowiada za taki przebieg eksperymentu i powstające w nim kształty, konieczna jest znajomość wielu zagadnień z zakresu chemii, a także fizyki.
Podsumowanie:
Pomiędzy rozpuszczającymi się solami a roztworem szkła wodnego dochodzi do tak zwanej reakcji wymiany. Mechanizm powstawania zaobserwowanych kształtów jest dość złożony i trudny do zrozumienia bez znajomości fizyki i chemii.
R1PomuVY1iEMC
Zdjęcie przedstawia dużą zlewkę z wodą i cztery zlewki o mniejszej pojemności z różnokolorowymi substancjami: niebieską, zieloną, kremową i czerwoną.
Chemiczny ogród
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
R1Xfc87nbQvZD
Zdjęcie przedstawia dużą zlewkę z wodą, w której substancje barwne zaczynają reagować, tworząc przedziwne kolorowe kształty na dnie.
Chemiczny ogród
Źródło: Tomorrow Sp.z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
R1Vs7raJBunSN
Zdjęcie przedstawia dużą zlewkę z wodą w zbliżeniu i wyhodowanym w niej chemicznym ogrodem, czyli mieszaniną różnobarwnych smug i pnączy przypominających dziwaczne rośliny.
Chemiczny ogród
Źródło: Tomorrow Sp.z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Polecenie 4
R1RLMQcYZSLgK
Obserwacje: (Uzupełnij). Wnioski: (Uzupełnij).
Obserwacje:
Czy w zlewce zaszły jakieś zmiany? Jeśli tak, to jakie?
Wnioski:
Czy zachodzące zmiany są łatwe do wyjaśnienia?
Obserwacje:
Po upływie kilku minut, każdy kryształ pokrywa się błonką i pęcznieje. W roztworze pojawiają się różnobarwne kształty, wyglądem przypominające rośliny.
Wnioski:
Zmiany zachodzące podczas eksperymentu nie wyglądają jak typowe rozpuszczanie ciała stałego w roztworze. Aby wyjaśnić, co odpowiada za taki przebieg eksperymentu i powstające w nim kształty, konieczna jest znajomość wielu zagadnień z zakresu chemii, a także fizyki.
Podsumowanie:
Pomiędzy rozpuszczającymi się solami a roztworem szkła wodnegoszkło wodneszkła wodnego dochodzi do tzw. reakcji wymiany. Mechanizm powstawania zaobserwowanych kształtów jest dość złożony i trudny do zrozumienia bez znajomości fizyki i chemii.
1
Polecenie 4
R1cQSHyyOIyYZ
Odpowiedź: (Uzupełnij).
Zastanów się, jaki problem badawczy miał zostać rozstrzygnięty tym doświadczeniem. Czy ilość użytych soli miała wpływ na jego rozwiązanie?
Nie, do potwierdzenia hipotezy nie jest konieczne użycie wszystkich soli wymienionych w doświadczeniu.
ivCK4VrxFn_d5e352
1
Polecenie 5
Zaproponuj własny tytuł do doświadczenia nr . Najciekawsze pomysły można zapisać na tablicy, a następnie wyłonić zwycięski tytuł na drodze głosowania. Najbardziej kreatywne pomysły można nagrodzić pozytywnymi ocenami.
RNRlvfMZcpH7v
Odpowiedź: (Uzupełnij).
Z czym kojarzą Ci się kształty powstające w układzie eksperymentalny? Jaka nazwa najlepiej pasowałaby do tego doświadczenia?
To doświadczenie jest powszechnie znane w chemii pod nazwą „chemiczny ogród”. Oczywiście nic nie stoi na przeszkodzie, aby podczas wykonywania tego polecenia w Waszej klasie zwyciężyła inna nazwa.
Pasta dla słonia – pokaz nauczycielski
Doświadczenie 4
Przeprowadzając doświadczenia chemiczne nie wolno nam zapominać, że reakcje mogą zachodzić w sposób gwałtowny, czasem nieprzewidywalny. Zawsze należy przestrzegać przepisów oraz dbać o środki ochrony osobistej. Przeprowadź poniższe doświadczenie zgodnie z podaną instrukcją, a następnie sformułuj odpowiednie obserwacje i wnioski.
Doświadczenie należy wykonywać w fartuchu, rękawicach i okularach ochronnych.
RG41oYZZSE25e
Problem badawczy:. Hipoteza:
(Wybierz: ., .). Co będzie potrzebne:
. Instrukcja:.
Przeprowadzając doświadczenia chemiczne nie wolno nam zapominać, że reakcje mogą zachodzić w sposób gwałtowny, czasem nieprzewidywalny. Zawsze należy przestrzegać przepisów oraz dbać o środki ochrony osobistej. Przeprowadzono poniższe doświadczenie zgodnie z podaną instrukcją. Zapoznaj się z jego przebiegiem, a następnie rozwiąż zadanie do doświadczenia.
Doświadczenie wykonano w fartuchu, rękawicach i okularach ochronnych.
Problem badawczy:
Czy bezpieczne przeprowadzanie doświadczeń wymaga znajomości chemii?
Hipoteza:
Aby bezpiecznie przeprowadzić doświadczenie chemiczne, ważna jest nie tylko znajomość przepisów i dbanie o odpowiednie środki ochrony osobistej – konieczna jest także znajomość chemii.
Co było potrzebne:
perhydrol (roztwór nadtlenku wodoru o stężeniu około );
jodek potasu;
płyn do mycia naczyń;
cylinder miarowy o pojemności ;
kuweta lub duża miska.
Wykonywane czynności:
Cylinder miarowy wstawiono do kuwety.
Do cylindra miarowego bardzo ostrożnie wlano około perhydrolu.
Do cylindra dodano kilka kropli płynu do mycia naczyń.
Do naczynia wsypano niewielką ilość jodku potasu.
Obserwowano zachodzące zmiany. Ostrożnie sprawdzono ręką, czy temperatura naczynia uległa zmianie.
Obserwacje:
Po dodaniu jodku potasu do roztworu perhydrolu z kilkoma kroplami płynu do mycia naczyń rozpoczyna się gwałtowna i burzliwa reakcja chemiczna. Powstaje duża ilość gorącej piany.
Wnioski:
Reakcja przebiega w sposób gwałtowny, trudny do kontroli, a powstająca piana może stanowić zagrożenie. Brak wiedzy chemicznej, odnośnie do możliwego przebiegu eksperymentu, mógłby być niebezpieczny dla eksperymentatora.
Podsumowanie:
Jodek potasu stanowi katalizatorkatalizatorkatalizator reakcji rozkładu nadtlenku wodoru, do wody i cząsteczkowego tlenu. Wydzielający się w doświadczeniu tlen, dzięki obecności w naczyniu płynu do mycia naczyń, powoduje powstanie dużej ilości piany. To doświadczenie jest także nazywane „pasta dla słonia”.
Rt043t4nQ01A0
Ilustracja składa się z dwóch zdjęć. Zdjęcie po lewej stronie przedstawia menzurkę zawierającą niewielką ilość perhydrolu, do której eksperymentator w rękawicach ochronnych dolewa nieco płynu do mycia naczyń. Zdjęcie po prawej stronie przedstawia początek burzliwej reakcji zapoczątkowanej wrzuceniem do cylindra jodku potasu. Cylinder stoi na białej emaliowanej tacy, a jego żółta zawartość pieni się gwałtownie i wylewa w postaci sztywniejącej piany.
Pasta dla słonia
Źródło: Tomorrow Sp.z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RM8rMKa1WfwYE
Ilustracja składa się z dwóch zdjęć. Przedstawiają one kolejne fazy reakcji. Piany jest coraz więcej i ma ona coraz intensywniejszy żółty kolor. W końcowym etapie eksperymentu, na zdjęciu po prawej stronie menzurka jest już prawie zupełnie niewidoczna spod żółtych zwojów.
Pasta dla słonia
Źródło: Tomorrow Sp.z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Polecenie 6
R1RLMQcYZSLgK
Obserwacje: (Uzupełnij). Wnioski: (Uzupełnij).
Obserwacje:
Jakie przemiany zachodzą w układzie reakcyjnym? Jak szybko przebiega reakcja i czy towarzyszy jej wydzielanie się energii?
Wnioski:
O czym świadczą obserwowane zmiany? Czy potwierdza to hipotezę, czy jej zaprzecza?
Obserwacje:
Po dodaniu jodku potasu do roztworu perhydrolu z kilkoma kroplami płynu do mycia naczyń, rozpoczyna się gwałtowna i burzliwa reakcja chemiczna. Powstaje duża ilość gorącej piany.
Wnioski:
Reakcja przebiega w sposób gwałtowny, trudny do kontroli, a powstająca piana może stanowić zagrożenie. Brak wiedzy chemicznej, odnośnie do możliwego przebiegu eksperymentu, mógłby być niebezpieczny dla eksperymentatora.
Podsumowanie:
Jodek potasu stanowi katalizatorkatalizatorkatalizator reakcji rozkładu nadtlenku wodoru, do wody i cząsteczkowego tlenu. Wydzielający się w doświadczeniu tlen, dzięki obecności w naczyniu płynu do mycia naczyń, powoduje powstanie dużej ilości piany. To doświadczenie jest także nazywane „pasta dla słonia”.
R1D63FEJcUmPN
Za powstawanie piany w omówionym doświadczeniu bezpośrednio odpowiada dodatek: Możliwe odpowiedzi: 1. perhydrolu;, 2. jodku potasu;, 3. płynu do mycia naczyń.
ivCK4VrxFn_d5e442
1
Polecenie 7
Spośród obejrzanych doświadczeń, wybierz to, które Twoim zdaniem było:
najciekawsze;
najbardziej niebezpieczne;
najbardziej tajemnicze.
Uzasadnij swoją odpowiedź.
RuJzX18k21frc
Odpowiedź: (Uzupełnij).
W celu ułatwienia sobie oceny, możesz dodatkowo przygotować tabelę, w której każdemu eksperymentowi przydzielisz od do punktów w trzech kategoriach, takich jak: widowiskowość, wzbudzenie ciekawości i poziom zagrożenia związany z wykonywaniem danego doświadczenia.
ivCK4VrxFn_d5e550
2. Tego się nauczysz…
Poniżej wymieniono wszystkie główne elementy nauczania przedmiotowego z zakresu chemii, które zostaną Ci przybliżone na tym etapie kształcenia. Zapoznaj się z nimi pokrótce, aby się dowiedzieć, czego będzie dotyczyć ten przedmiot oraz na jakie pytania możesz uzyskać odpowiedzi podczas jego nauki. Pamiętaj, że chemia jest wszędzie wokół nas, kreuje otaczającą nas rzeczywistość i pomaga w jej lepszym poznaniu. Wyjaśnienie wielu zaskakujących zjawisk, a także klucz do ich zrozumienia znajduje się na wyciągnięcie Twojej ręki – wystarczy, że jedynie zechcesz skorzystać z materiałów, które Ci przedstawiamy (E‑podręczniki) i zagłębić się w tajniki chemii.
Dział . Substancje i ich właściwości
RcaXOUceIV36A
Zdjęcie przedstawia szklany sprzęt laboratoryjny, czyli kolby, zlewki, probówki, menzurki i butle wypełnione różnokolorowymi substancjami.
Dział <math aria‑label="pierwszy">I. Substancje i ich właściwości
Źródło: PublicDomainPictures, edycja: Krzysztof Jaworski, dostępny w internecie: http://pixabay.com, domena publiczna.
Czy wiesz, w jaki sposób właściwości substancji chemicznych wpływają na ich zastosowanie? Czy umiesz je określić? Czy wiesz, co to jest mieszanina i jakie są ich rodzaje? A może ciekawi Cię, jak wygląda praca w laboratorium chemicznym i jakie zasady w nim panują?
Dział . Wewnętrzna budowa materii
R1SoMceuXUXcW
Zdjęcie przedstawia komputerowy model cząsteczki fulerenu w postaci kulek symbolizujących atomy połączonych słupkami symbolizujących wiązania. Obrazek wykonany jest w technice stereograficznego 3D, dzięki czemu oglądany przez czerwono niebieskie okulary będzie wydawał się trójwymiarowy.
Dział <math aria‑label="drugi">II. Wewnętrzna budowa materii
Źródło: TheAlieness GiselaGiardino²³, dostępny w internecie: https://www.flickr.com, licencja: CC BY 2.0.
Z czego zbudowany jest świat? Co kryje się wewnątrz atomu? Co to są pierwiastki chemiczne i czym różnią się od związków chemicznych? W jaki sposób korzystać z układu okresowego pierwiastków chemicznych?
Dział . Reakcje chemiczne
R1Gp8D92y1bkA
Zdjęcie przedstawia w zbliżeniu rząd probówek stojących na drewnianym stojaku. W każdej probówce znajduje się inna substancja. Licząc od lewej są to czerwonawy roztwór, sznurek obrośnięty drobnymi kryształkami, biała zawiesina, żółty roztwór z osadem, oraz przezroczysty roztwór w którym zachodzi jakaś reakcja i wydzielają się bąbelki gazu.
Dział <math aria‑label="trzeci">III. Reakcje chemiczne
Źródło: paigggeyy, dostępny w internecie: https://www.flickr.com, licencja: CC BY 2.0.
Czy wiesz, czym różni się substrat od produktu? Co to jest katalizator? Jakie mogą być typy reakcji chemicznych i w jaki sposób można te reakcje zapisywać?
Dział . Tlen, wodór i ich związki chemiczne. Powietrze
RlqRv3dNBCPhj
Zdjęcie przedstawia górną część termokubka z którego unoszą się intensywnie podświetlone białe opary.
Dział <math aria‑label="czwarty">IV. Powietrze i inne gazy
Źródło: Shawn Henning, dostępny w internecie: http://commons.wikimedia.org, licencja: CC BY-SA 2.0.
W jaki sposób można udowodnić istnienie powietrza? Jakie gazy je tworzą i jakie są ich właściwości i zastosowania? W jaki sposób można otrzymać tlen, wodór czy tlenek węgla? Jakie związki chemiczne może tworzyć tlen?
Dział . Woda i roztwory wodne
Ryoz3vHgjHYYA
Zdjęcie utrzymane w niebieskiej tonacji przedstawia kroplę wpadającą do wody i wzbudzającą kolistą falę.
Dział <math aria‑label="piąty">V. Woda i roztwory wodne
Źródło: MB-Fotografie, dostępny w internecie: http://pixabay.com, domena publiczna.
Jak zbudowana jest cząsteczka wody? Jakie właściwości wody sprawiają, że stanowi podstawowy rozpuszczalnik, bez którego nasze życie byłoby niemożliwe? Jakie typy roztworów możemy wyróżnić? Co to jest rozpuszczalność?
Dział . Wodorotlenki i kwasy
RnFkSp9Hm63aC
Zdjęcie przedstawia naczynia laboratoryjne, dwie zlewki i małą kolbę trójkątną, w której znajdują przezroczyste ciecze o różnych odcieniach: niebieskie i czerwonawe.
Dział <math aria‑label="szósty">VI. Zasady i kwasy
Źródło: usehung, dostępny w internecie: https://www.flickr.com, licencja: CC BY 2.0.
Czy tylko kwasy mają właściwości żrące? Co to znaczy, że roztwór wykazuje odczyn kwasowy, zasadowy lub obojętny? Czym jest i za pomocą jakich wskaźników możemy je określić? Czym są tak zwane kwaśne deszcze? Jaki kwas stosowany jest w akumulatorach, a jaki mamy w żołądku?
Dział . Sole
R1YMMNDiDvfyi
Zdjęcie przedstawia wielki kryształ soli o kształcie zbliżonym do sześcianu, znajdujący się na czarnym tle.
Dział <math aria‑label="siódmy">VII. Sole
Źródło: Didier Descouens, dostępny w internecie: http://commons.wikimedia.org, licencja: CC BY-SA 4.0.
Czym jest sól w znaczeniu chemicznym? W jaki sposób można je otrzymywać i jakie są ich właściwości i zastosowanie? Czy sól używana w kuchni spełnia chemiczną definicję soli? Czy wiesz, w jakim celu wapnuje się glebę? Jak działają leki na nadkwasotę (tak zwaną zgagę)?
Dział . Związki węgla z wodorem – węglowodory
R1M295TFUtWn3
Zdjęcie przedstawia dwa palniki kuchenki gazowej w kompletnych ciemnościach. Niebieski płomień z fioletowymi końcówkami jest w ciemności doskonale widoczny.
Dział <math aria‑label="ósmy">VIII. Węgiel i jego związki z wodorem
Źródło: Michal Osmenda, dostępny w internecie: http://commons.wikimedia.org, licencja: CC BY-SA 2.0.
Czy wiesz, co to znaczy, że dany związek chemiczny nazywany jest „związkiem organicznym”? Jakie związki wchodzą w skład ropy naftowej? Dlaczego węglowodory są powszechnie stosowanym paliwem? Co to znaczy, że związek jest nasycony lub nienasycony?
Dział . Pochodne węglowodorów
R16SSBNFKJkuk
Zdjęcie przedstawia pękaty flakon perfum, którego zawartość jest w górnej części czerwona, a u dołu żółtawa. Flakon ma złociste zamknięcie, a obok niego leży czerwona róża.
Dział <math aria‑label="dziewiąty">XIX. Pochodne węglowodorów
Źródło: YIM Hafiz, edycja: Krzysztof Jaworski, dostępny w internecie: https://www.flickr.com, licencja: CC BY 2.0.
Jakie pochodne węglowodorów wyróżniamy? Co to są alkohole i jakie są ich właściwości i zastosowania? Czy kwasy karboksylowe różnią się od kwasów, które znasz z wcześniejszych lekcji? Czy wiesz, że związki, które nadają zapach np. kwiatom czy owocom, często są estrami? Czym więc są estry i jakie jest ich znaczenie?
Dział . Substancje chemiczne o znaczeniu biologicznym
R1KtWY5cPeDCB
Zdjęcie przedstawia siedem szklanych butli o zróżnicowanych kształtach wypełnionych olejem lub oliwą stojących na zwierciadlanym podłożu, na białym tle. Intensywne oświetlenie sceny sprawia, że olej jest bardzo jasny i błyszczy jakby był podświetlony. Pomiędzy butlami dla ozdoby ułożono kilka kwiatów bawełny.
Dział <math aria‑label="dziesiąty">X. Substancje chemiczne o znaczeniu biologicznym
Źródło: cottonseedoil, dostępny w internecie: https://www.flickr.com, licencja: CC BY 2.0.
Czy wiesz, jakie klasy związków chemicznych tworzą Twoje ciało? Czy cukry, białka i tłuszcze można znaleźć tylko w kuchni? Czy skrobia i celuloza to cukry?
Polecenie 8
Zastanów się, który z działów może być dla Ciebie najbardziej interesujący. Podziel się swoją opinią z osobami w klasie.
ivCK4VrxFn_d5e589
3. Co będzie oceniane na lekcjach chemii?
Teraz już wiesz, z jakimi zagadnieniami będziesz mieć styczność podczas nauki chemii w najbliższych latach. Warto również wiedzieć, w jaki sposób nauczyciel może zweryfikować Twój stopień znajomości omawianego materiału i za co dokładnie możesz być oceniany na lekcjach chemii.
Wybrane elementy, które. mogą zostać poddane ocenie:
prace pisemne – sprawdziany;
prace pisemne – kartkówki;
wypowiedzi ustne;
aktywność na lekcji;
prace projektowe;
prowadzenie zeszytu;
czynności laboratoryjne;
przestrzeganie przepisów ;
dbałość o stanowisko pracy;
i inne.
1
Polecenie 9
Na podstawie informacji przekazanych podczas lekcji, przygotuj notatkę „Zasady oceniania na lekcjach chemii”. Uwzględnij w niej:
liczbę możliwych nieprzygotowań w semestrze;
zakres materiału, jaki mogą obejmować niezapowiedziane odpowiedzi ustne i kartkówki;
informacje na temat możliwości poprawy sprawdzianu.
R19KTQUUSbbHA
Odpowiedź: (Uzupełnij).
Zapisz tę notatkę w zeszycie do lekcji chemii, aby w każdej chwili móc sobie przypomnieć najważniejsze informacje.
Zasady przedmiotowego oceniania mogą się różnić pomiędzy poszczególnymi szkołami. Informacje o sposobie oceniania, ilości nieprzygotowań w semestrze oraz te związane z możliwością poprawiania ocen powinny zostać przekazane uczniom przez nauczyciela podczas pierwszej lekcji.
Ciekawostka
Przykładowym narzędziem ułatwiającym ocenę własnej wiedzy z poprzednich zajeć może być tabela. Przy użyciu zaprezentowanego poniżej wzoru, możesz przygotować własny „Dziennik uczenia się”, który będziesz uzupełniać po każdej lekcji, co jednocześnie pozwoli Ci na utrwalenie poznanego materiału.
RNY8RNeR5sMAK
Ilustracja przedstawia tabelę składającą się z sześciu pól do wypełnienia, z których każde ma swoją nazwę. Całość nosi tytuł: Dziennik do opisu własnego uczenia się, a pola do wypełnienia, to licząc od góry: Imię i nazwisko, cele, lista tego, czego się nauczyłeś, lista tego, co poznana wiedza znaczy dla ciebie, lista rzeczy znanych wcześniej, a związanych z tematyką zajęć oraz pięć przykładowych zagadnień, czyli pojęć, problemów lub zadań związanych z tematem lekcji.
Dziennik do opisu własnego uczenia się
Źródło: Krzysztof Jaworski, Małgorzata Bartoszewicz, epodreczniki.pl, licencja: CC BY-SA 3.0.
ivCK4VrxFn_d5e792
4. Ciekawostki chemiczne
W naszym otoczeniu i w naszym organizmie przez cały czas zachodzą reakcje chemiczne. Obserwujesz je na co dzień, nie zdając sobie z tego sprawy. Czy wiesz, że podczas gotowania i pieczenia także zachodzą reakcje chemiczne?
1
Polecenie 10
Zapoznaj się z filmem, który przedstawia wybrane ciekawostki chemiczne, a następnie rozwiąż zadanie zamieszczone poniżej.
R1XEbvREPk5GT
Nagranie przedstawia różne ciekawostki związane z obecnością chemii i reakcji chemicznych wokół nas, naszym otoczeniu, a nawet nas samych. Ma postać pokazu slajdów, którym towarzyszy komentarz lektora. Pierwszy slajd to zdjęcie wnętrza siłowni. Na pierwszym planie widać ramię mężczyzny o dobrze rozwiniętym bicepsie podnoszącego ciężarek. Drugi slajd przedstawia przekrojony na pół bochenek chleba na białym tle. Trzeci slajd przedstawia stos jajek na czarnym tle. Czwarty slajd przedstawia deskę kuchenną pełną różnego rodzaju serów. Piąty slajd przedstawia trawiastą łąkę koszoną przez dużą kosiarkę do trawy. Szósty slajd przedstawia zamknięte szklane naczynie z zawartością świecącą na niebiesko w zupełnych ciemnościach. Siódmy slajd przedstawia rosnące w polu wierzby. Ósmy slajd przedstawia elegancki czarny cylinder na białym tle.
Nagranie przedstawia różne ciekawostki związane z obecnością chemii i reakcji chemicznych wokół nas, naszym otoczeniu, a nawet nas samych. Ma postać pokazu slajdów, którym towarzyszy komentarz lektora. Pierwszy slajd to zdjęcie wnętrza siłowni. Na pierwszym planie widać ramię mężczyzny o dobrze rozwiniętym bicepsie podnoszącego ciężarek. Drugi slajd przedstawia przekrojony na pół bochenek chleba na białym tle. Trzeci slajd przedstawia stos jajek na czarnym tle. Czwarty slajd przedstawia deskę kuchenną pełną różnego rodzaju serów. Piąty slajd przedstawia trawiastą łąkę koszoną przez dużą kosiarkę do trawy. Szósty slajd przedstawia zamknięte szklane naczynie z zawartością świecącą na niebiesko w zupełnych ciemnościach. Siódmy slajd przedstawia rosnące w polu wierzby. Ósmy slajd przedstawia elegancki czarny cylinder na białym tle.
Film <math aria‑label="pod tytułem">pt. Ciekawostki chemiczne
Źródło: Małgorzata Bartoszewicz, rich115 (https://www.flickr.com, Aitor Garcia(https://www.flickr.com), John Loo (https://www.flickr.com), aka Jens Rost (https://www.flickr.com), David Muelheims (http://commons.wikimedia.org), rkramer62 (https://www.flickr.com), Nikodem Nijaki (http://commons.wikimedia.org), cwbuecheler (http://www.flickr.com), Kevin MacLeod (http://incompetech.com), Krzysztof Jaworski, epodreczniki.pl, licencja: CC BY-SA 3.0.
Film <math aria‑label="pod tytułem">pt. Ciekawostki chemiczne
Źródło: Małgorzata Bartoszewicz, rich115 (https://www.flickr.com, Aitor Garcia(https://www.flickr.com), John Loo (https://www.flickr.com), aka Jens Rost (https://www.flickr.com), David Muelheims (http://commons.wikimedia.org), rkramer62 (https://www.flickr.com), Nikodem Nijaki (http://commons.wikimedia.org), cwbuecheler (http://www.flickr.com), Kevin MacLeod (http://incompetech.com), Krzysztof Jaworski, epodreczniki.pl, licencja: CC BY-SA 3.0.
Nagranie przedstawia różne ciekawostki związane z obecnością chemii i reakcji chemicznych wokół nas, naszym otoczeniu, a nawet nas samych. Ma postać pokazu slajdów, którym towarzyszy komentarz lektora. Pierwszy slajd to zdjęcie wnętrza siłowni. Na pierwszym planie widać ramię mężczyzny o dobrze rozwiniętym bicepsie podnoszącego ciężarek. Drugi slajd przedstawia przekrojony na pół bochenek chleba na białym tle. Trzeci slajd przedstawia stos jajek na czarnym tle. Czwarty slajd przedstawia deskę kuchenną pełną różnego rodzaju serów. Piąty slajd przedstawia trawiastą łąkę koszoną przez dużą kosiarkę do trawy. Szósty slajd przedstawia zamknięte szklane naczynie z zawartością świecącą na niebiesko w zupełnych ciemnościach. Siódmy slajd przedstawia rosnące w polu wierzby. Ósmy slajd przedstawia elegancki czarny cylinder na białym tle.
R5JIFpAIQ4V91
Źródło: Małgorzata Bartoszewicz, licencja: CC BY 3.0.
R1eTgSKqt0Hv4
Na podstawie informacji zawartych w filmie uzupełnij poprawnie poniższe zdania. 1. siarkowodór, 2. kwas octowy, 3. siarka, 4. Kwas mlekowy, 5. rtęć, 6. tlenek węgla(IV), 7. kwas masłowy, 8. tlenek siarki(IV) jest produktem reakcji zachodzącej w mięśniach.
W XIX w. 1. siarkowodór, 2. kwas octowy, 3. siarka, 4. Kwas mlekowy, 5. rtęć, 6. tlenek węgla(IV), 7. kwas masłowy, 8. tlenek siarki(IV) była wykorzystywana m.in. do nabłyszczania kapeluszy. Nie wiedziano wtedy, że wdychanie jej oparów jest szkodliwe i powoduje m.in. bóle głowy oraz drgawki.
Dojrzewające sery oraz zjełczałe masło mają charakterystyczny zapach, za który odpowiedzialny jest 1. siarkowodór, 2. kwas octowy, 3. siarka, 4. Kwas mlekowy, 5. rtęć, 6. tlenek węgla(IV), 7. kwas masłowy, 8. tlenek siarki(IV).
Zepsute jajka wydzielają nieprzyjemny zapach, którego źródłem jest 1. siarkowodór, 2. kwas octowy, 3. siarka, 4. Kwas mlekowy, 5. rtęć, 6. tlenek węgla(IV), 7. kwas masłowy, 8. tlenek siarki(IV).
Proszek do pieczenia podczas ogrzewania ulega reakcji, w wyniku której wydziela się 1. siarkowodór, 2. kwas octowy, 3. siarka, 4. Kwas mlekowy, 5. rtęć, 6. tlenek węgla(IV), 7. kwas masłowy, 8. tlenek siarki(IV). Pęcherzyki gazu sprawiają, że ciasto rośnie i jest pulchne.
Na podstawie informacji zawartych w filmie uzupełnij poprawnie poniższe zdania. 1. siarkowodór, 2. kwas octowy, 3. siarka, 4. Kwas mlekowy, 5. rtęć, 6. tlenek węgla(IV), 7. kwas masłowy, 8. tlenek siarki(IV) jest produktem reakcji zachodzącej w mięśniach.
W XIX w. 1. siarkowodór, 2. kwas octowy, 3. siarka, 4. Kwas mlekowy, 5. rtęć, 6. tlenek węgla(IV), 7. kwas masłowy, 8. tlenek siarki(IV) była wykorzystywana m.in. do nabłyszczania kapeluszy. Nie wiedziano wtedy, że wdychanie jej oparów jest szkodliwe i powoduje m.in. bóle głowy oraz drgawki.
Dojrzewające sery oraz zjełczałe masło mają charakterystyczny zapach, za który odpowiedzialny jest 1. siarkowodór, 2. kwas octowy, 3. siarka, 4. Kwas mlekowy, 5. rtęć, 6. tlenek węgla(IV), 7. kwas masłowy, 8. tlenek siarki(IV).
Zepsute jajka wydzielają nieprzyjemny zapach, którego źródłem jest 1. siarkowodór, 2. kwas octowy, 3. siarka, 4. Kwas mlekowy, 5. rtęć, 6. tlenek węgla(IV), 7. kwas masłowy, 8. tlenek siarki(IV).
Proszek do pieczenia podczas ogrzewania ulega reakcji, w wyniku której wydziela się 1. siarkowodór, 2. kwas octowy, 3. siarka, 4. Kwas mlekowy, 5. rtęć, 6. tlenek węgla(IV), 7. kwas masłowy, 8. tlenek siarki(IV). Pęcherzyki gazu sprawiają, że ciasto rośnie i jest pulchne.
ivCK4VrxFn_d5e825
Praca domowa
1
Polecenie 11.1
Wykonaj samodzielnie doświadczenie „Chemiczny wulkan”. W tym celu przygotuj proszek do pieczenia, ocet (roztwór kwasu octowego (etanowego) o stężeniu ), mały, wąski słoik, piasek lub plastelinę oraz dużą miskę. Słoik wstaw do miski i obsyp piaskiem bądź oklej plasteliną, aby powstała w ten sposób „góra” miała kształt stożka, podobnego do wulkanu. Do słoika wsyp pół małego opakowania proszku do pieczenia i wlej niewielką ilość octu. Obserwuj i opisz zachodzące zmiany. Jakie wnioski można z nich wyciągnąć?
RfQeh041Op7gs
Odpowiedź: (Uzupełnij).
O czym świadczą obserwowane zmiany?
Przykładowa odpowiedź.
Obserwacje:
Po dodaniu octu do słoika, który zawiera proszek do pieczenia, dochodzi do powstawania piany, czemu towarzyszy syczący dźwięk.
Wnioski:
Pomiędzy proszkiem do pieczenia i octem zachodzi reakcja chemiczna, w której powstaje gazowy produkt.
Podsumowanie:
Proszek do pieczenia często zawiera wodorowęglan sodu lub węglan sodu, które w reakcji z kwasem octowym prowadzą do powstania kwasu węglowego. Kwas węglowy jest nietrwały, dlatego szybko rozpada się na dwie cząsteczki – wodę i tlenek węgla. Wydzielający się w reakcji gazowy produkt odpowiada za spienienie mieszaniny reakcyjnej.
ivCK4VrxFn_d5e872
Słownik
katalizator
katalizator
substancja, która przyspiesza reakcję chemiczną poprzez obniżenie jej energii aktywacji, sama nie ulegając trwałym przekształceniom w jej wyniku
szkło wodne
szkło wodne
wodny roztwór krzemianów sodu, potasu lub sodu i potasu (tzw. szkło wodne mieszane) o zmiennym składzie i wzorze ogólnym:
gdzie:
– lub
– współczynniki
Ćwiczenia
Pokaż ćwiczenia:
RwoejqLTd0nO91
Ćwiczenie 1
Uzupełnij poniższy tekst w taki sposób, aby otrzymać poprawne informacje. Chemia to nauka 1. gwałtowny, 2. interpretacji, 3. eksperymentalna, 4. okulary, 5. rękawiczki, 6. BHP, 7. teoretycznych, w której znajomość podstaw 1. gwałtowny, 2. interpretacji, 3. eksperymentalna, 4. okulary, 5. rękawiczki, 6. BHP, 7. teoretycznych jest niezbędna do prawidłowej 1. gwałtowny, 2. interpretacji, 3. eksperymentalna, 4. okulary, 5. rękawiczki, 6. BHP, 7. teoretycznych obserwacji dokonanych podczas przebiegu doświadczenia. Przeprowadzając doświadczenia chemiczne nie wolno nam zapominać, że reakcje mogą zachodzić w sposób 1. gwałtowny, 2. interpretacji, 3. eksperymentalna, 4. okulary, 5. rękawiczki, 6. BHP, 7. teoretycznych, czasem nieprzewidywalny. Zawsze należy przestrzegać przepisów 1. gwałtowny, 2. interpretacji, 3. eksperymentalna, 4. okulary, 5. rękawiczki, 6. BHP, 7. teoretycznych oraz dbać o środki ochrony indywidualnej, takie jak 1. gwałtowny, 2. interpretacji, 3. eksperymentalna, 4. okulary, 5. rękawiczki, 6. BHP, 7. teoretycznych ochronne, fartuch i 1. gwałtowny, 2. interpretacji, 3. eksperymentalna, 4. okulary, 5. rękawiczki, 6. BHP, 7. teoretycznych.
Uzupełnij poniższy tekst w taki sposób, aby otrzymać poprawne informacje. Chemia to nauka 1. gwałtowny, 2. interpretacji, 3. eksperymentalna, 4. okulary, 5. rękawiczki, 6. BHP, 7. teoretycznych, w której znajomość podstaw 1. gwałtowny, 2. interpretacji, 3. eksperymentalna, 4. okulary, 5. rękawiczki, 6. BHP, 7. teoretycznych jest niezbędna do prawidłowej 1. gwałtowny, 2. interpretacji, 3. eksperymentalna, 4. okulary, 5. rękawiczki, 6. BHP, 7. teoretycznych obserwacji dokonanych podczas przebiegu doświadczenia. Przeprowadzając doświadczenia chemiczne nie wolno nam zapominać, że reakcje mogą zachodzić w sposób 1. gwałtowny, 2. interpretacji, 3. eksperymentalna, 4. okulary, 5. rękawiczki, 6. BHP, 7. teoretycznych, czasem nieprzewidywalny. Zawsze należy przestrzegać przepisów 1. gwałtowny, 2. interpretacji, 3. eksperymentalna, 4. okulary, 5. rękawiczki, 6. BHP, 7. teoretycznych oraz dbać o środki ochrony indywidualnej, takie jak 1. gwałtowny, 2. interpretacji, 3. eksperymentalna, 4. okulary, 5. rękawiczki, 6. BHP, 7. teoretycznych ochronne, fartuch i 1. gwałtowny, 2. interpretacji, 3. eksperymentalna, 4. okulary, 5. rękawiczki, 6. BHP, 7. teoretycznych.
1
Ćwiczenie 2
Piktogramy to proste symbole obrazkowe, które wskazują na rodzaj zagrożenia. Umieszczane są na opakowaniach różnych substancji chemicznych. Jaki rodzaj zagrożenia wskazuje piktogram przedstawiony poniżej?
R44HDt1SHRUAZ
Na grafice znajduje się piktogram oznaczający substancję stanowiącą zagrożenie dla środowiska. Ma postać rombu o czerwonych krawędziach i białym wnętrzu. Wewnątrz piktogramu znajduje się czary rysunek. Przedstawia uschnięte drzewo i martwą rybę.
Źródło: dostępny w internecie: commons.wikimedia.org, domena publiczna.
RvEUxWQW8gkaK
Możliwe odpowiedzi: 1. substancje szkodliwe dla środowiska, 2. substancje łatwopalne, 3. substancje wybuchowe, 4. substancje rakotwórcze i/lub mutagenne
R9TRlDqKSzUzj
Piktogramy na opakowaniach substancji chemicznych to: Możliwe odpowiedzi: 1. proste symbole obrazkowe wskazujące na stopień zagrożenia;, 2. krótkie hasła wskazujące na stopie zagrożenia;, 3. proste symbole obrazkowe informujące o przeznaczeniu danej substacji;, 4. krótkie hasła informujące o przeznaczeniu sanej substacji.
RQnyLjHfYdakS1
Ćwiczenie 3
Perhydrol to: Możliwe odpowiedzi: 1. wskaźnik pH, 2. roztwór kwasu octowego o stężeniu 10%, 3. roztwór nadtlenku wodoru o stężeniu ok. 30%, 4. tzw. woda utleniona
R12fOgq0Smw9m11
Ćwiczenie 4
Przyporządkuj zdjęciom, które przedstawiają szkło laboratoryjne, ich nazwę.
Przyporządkuj zdjęciom, które przedstawiają szkło laboratoryjne, ich nazwę.
Źródło: Anna Florek, Grażyna Makles, wikimedia.org, licencja: CC BY 3.0.
RxxUo5YrbZ1HP
Ćwiczenie 4
Połącz w pary sprzęt laboratoryjny z ich opisami. lejek Możliwe odpowiedzi: 1. naczynie szklane w którym można przeprowadzić proces separacji ciekłej mieszaniny, ekstrakcję oraz płukanie, 2. okrągły stożek o wąskim przedłużeniu, 3. długa zamknięta rurka, na powierzchni której jest odmierzająca skala., 4. urzadzenie w którym można zmienić gaz w ciecz, 5. stojak metalowy do którego montuje się szklane aparaty chłodnica Możliwe odpowiedzi: 1. naczynie szklane w którym można przeprowadzić proces separacji ciekłej mieszaniny, ekstrakcję oraz płukanie, 2. okrągły stożek o wąskim przedłużeniu, 3. długa zamknięta rurka, na powierzchni której jest odmierzająca skala., 4. urzadzenie w którym można zmienić gaz w ciecz, 5. stojak metalowy do którego montuje się szklane aparaty statyw Możliwe odpowiedzi: 1. naczynie szklane w którym można przeprowadzić proces separacji ciekłej mieszaniny, ekstrakcję oraz płukanie, 2. okrągły stożek o wąskim przedłużeniu, 3. długa zamknięta rurka, na powierzchni której jest odmierzająca skala., 4. urzadzenie w którym można zmienić gaz w ciecz, 5. stojak metalowy do którego montuje się szklane aparaty termometr Możliwe odpowiedzi: 1. naczynie szklane w którym można przeprowadzić proces separacji ciekłej mieszaniny, ekstrakcję oraz płukanie, 2. okrągły stożek o wąskim przedłużeniu, 3. długa zamknięta rurka, na powierzchni której jest odmierzająca skala., 4. urzadzenie w którym można zmienić gaz w ciecz, 5. stojak metalowy do którego montuje się szklane aparaty rozdzielacz Możliwe odpowiedzi: 1. naczynie szklane w którym można przeprowadzić proces separacji ciekłej mieszaniny, ekstrakcję oraz płukanie, 2. okrągły stożek o wąskim przedłużeniu, 3. długa zamknięta rurka, na powierzchni której jest odmierzająca skala., 4. urzadzenie w którym można zmienić gaz w ciecz, 5. stojak metalowy do którego montuje się szklane aparaty
Połącz w pary sprzęt laboratoryjny z ich opisami. lejek Możliwe odpowiedzi: 1. naczynie szklane w którym można przeprowadzić proces separacji ciekłej mieszaniny, ekstrakcję oraz płukanie, 2. okrągły stożek o wąskim przedłużeniu, 3. długa zamknięta rurka, na powierzchni której jest odmierzająca skala., 4. urzadzenie w którym można zmienić gaz w ciecz, 5. stojak metalowy do którego montuje się szklane aparaty chłodnica Możliwe odpowiedzi: 1. naczynie szklane w którym można przeprowadzić proces separacji ciekłej mieszaniny, ekstrakcję oraz płukanie, 2. okrągły stożek o wąskim przedłużeniu, 3. długa zamknięta rurka, na powierzchni której jest odmierzająca skala., 4. urzadzenie w którym można zmienić gaz w ciecz, 5. stojak metalowy do którego montuje się szklane aparaty statyw Możliwe odpowiedzi: 1. naczynie szklane w którym można przeprowadzić proces separacji ciekłej mieszaniny, ekstrakcję oraz płukanie, 2. okrągły stożek o wąskim przedłużeniu, 3. długa zamknięta rurka, na powierzchni której jest odmierzająca skala., 4. urzadzenie w którym można zmienić gaz w ciecz, 5. stojak metalowy do którego montuje się szklane aparaty termometr Możliwe odpowiedzi: 1. naczynie szklane w którym można przeprowadzić proces separacji ciekłej mieszaniny, ekstrakcję oraz płukanie, 2. okrągły stożek o wąskim przedłużeniu, 3. długa zamknięta rurka, na powierzchni której jest odmierzająca skala., 4. urzadzenie w którym można zmienić gaz w ciecz, 5. stojak metalowy do którego montuje się szklane aparaty rozdzielacz Możliwe odpowiedzi: 1. naczynie szklane w którym można przeprowadzić proces separacji ciekłej mieszaniny, ekstrakcję oraz płukanie, 2. okrągły stożek o wąskim przedłużeniu, 3. długa zamknięta rurka, na powierzchni której jest odmierzająca skala., 4. urzadzenie w którym można zmienić gaz w ciecz, 5. stojak metalowy do którego montuje się szklane aparaty
ROWT4JLkZJ50B2
Ćwiczenie 5
Spośród wymienionych poniżej przedmiotów wybierz te, które określa się jako środki ochrony osobistej. Możliwe odpowiedzi: 1. okulary ochronne, 2. gaśnica, 3. oczomyjka, 4. rękawiczki, 5. fartuch, 6. apteczka, 7. zabudowane obuwie, 8. wyciąg laboratoryjny
R26LzeTNj1yd22
Ćwiczenie 6
Przyporządkuj odpowiednie opisu do wymienionych poniżej nazw związków chemicznych. kofeina Możliwe odpowiedzi: 1. jeden z głównych składników powietrza; gaz niezbędny do życia dla wszystkich organizmów tlenowych, 2. inaczej: soda oczyszczona; związek mający szerokie zastosowanie w gospodarstwie domowym, może być zarówno dodatkiem spulchniającym wypieki, jak i środkiem czyszczącym, 3. sól kuchenna, stosowana w kuchni by nadać potrawom słony smak lub jako konserwant, 4. alkaloid zawarty m.in. w kawie i herbacie, jego powszechnie znanym zastosowaniem jest usuwanie uczucia zmęczenia i senności, 5. inaczej kwas deoksyrybonukleinowy; makrocząsteczka biologiczna kodująca informację genetyczną, 6. cukier stosowany w kuchni np. do słodzenia herbaty czy jako dodatek do wypieków; dwucukier zbudowany z fruktozy i glukozy sacharoza Możliwe odpowiedzi: 1. jeden z głównych składników powietrza; gaz niezbędny do życia dla wszystkich organizmów tlenowych, 2. inaczej: soda oczyszczona; związek mający szerokie zastosowanie w gospodarstwie domowym, może być zarówno dodatkiem spulchniającym wypieki, jak i środkiem czyszczącym, 3. sól kuchenna, stosowana w kuchni by nadać potrawom słony smak lub jako konserwant, 4. alkaloid zawarty m.in. w kawie i herbacie, jego powszechnie znanym zastosowaniem jest usuwanie uczucia zmęczenia i senności, 5. inaczej kwas deoksyrybonukleinowy; makrocząsteczka biologiczna kodująca informację genetyczną, 6. cukier stosowany w kuchni np. do słodzenia herbaty czy jako dodatek do wypieków; dwucukier zbudowany z fruktozy i glukozy wodorowęglan sodu Możliwe odpowiedzi: 1. jeden z głównych składników powietrza; gaz niezbędny do życia dla wszystkich organizmów tlenowych, 2. inaczej: soda oczyszczona; związek mający szerokie zastosowanie w gospodarstwie domowym, może być zarówno dodatkiem spulchniającym wypieki, jak i środkiem czyszczącym, 3. sól kuchenna, stosowana w kuchni by nadać potrawom słony smak lub jako konserwant, 4. alkaloid zawarty m.in. w kawie i herbacie, jego powszechnie znanym zastosowaniem jest usuwanie uczucia zmęczenia i senności, 5. inaczej kwas deoksyrybonukleinowy; makrocząsteczka biologiczna kodująca informację genetyczną, 6. cukier stosowany w kuchni np. do słodzenia herbaty czy jako dodatek do wypieków; dwucukier zbudowany z fruktozy i glukozy DNA Możliwe odpowiedzi: 1. jeden z głównych składników powietrza; gaz niezbędny do życia dla wszystkich organizmów tlenowych, 2. inaczej: soda oczyszczona; związek mający szerokie zastosowanie w gospodarstwie domowym, może być zarówno dodatkiem spulchniającym wypieki, jak i środkiem czyszczącym, 3. sól kuchenna, stosowana w kuchni by nadać potrawom słony smak lub jako konserwant, 4. alkaloid zawarty m.in. w kawie i herbacie, jego powszechnie znanym zastosowaniem jest usuwanie uczucia zmęczenia i senności, 5. inaczej kwas deoksyrybonukleinowy; makrocząsteczka biologiczna kodująca informację genetyczną, 6. cukier stosowany w kuchni np. do słodzenia herbaty czy jako dodatek do wypieków; dwucukier zbudowany z fruktozy i glukozy chlorek sodu Możliwe odpowiedzi: 1. jeden z głównych składników powietrza; gaz niezbędny do życia dla wszystkich organizmów tlenowych, 2. inaczej: soda oczyszczona; związek mający szerokie zastosowanie w gospodarstwie domowym, może być zarówno dodatkiem spulchniającym wypieki, jak i środkiem czyszczącym, 3. sól kuchenna, stosowana w kuchni by nadać potrawom słony smak lub jako konserwant, 4. alkaloid zawarty m.in. w kawie i herbacie, jego powszechnie znanym zastosowaniem jest usuwanie uczucia zmęczenia i senności, 5. inaczej kwas deoksyrybonukleinowy; makrocząsteczka biologiczna kodująca informację genetyczną, 6. cukier stosowany w kuchni np. do słodzenia herbaty czy jako dodatek do wypieków; dwucukier zbudowany z fruktozy i glukozy tlen Możliwe odpowiedzi: 1. jeden z głównych składników powietrza; gaz niezbędny do życia dla wszystkich organizmów tlenowych, 2. inaczej: soda oczyszczona; związek mający szerokie zastosowanie w gospodarstwie domowym, może być zarówno dodatkiem spulchniającym wypieki, jak i środkiem czyszczącym, 3. sól kuchenna, stosowana w kuchni by nadać potrawom słony smak lub jako konserwant, 4. alkaloid zawarty m.in. w kawie i herbacie, jego powszechnie znanym zastosowaniem jest usuwanie uczucia zmęczenia i senności, 5. inaczej kwas deoksyrybonukleinowy; makrocząsteczka biologiczna kodująca informację genetyczną, 6. cukier stosowany w kuchni np. do słodzenia herbaty czy jako dodatek do wypieków; dwucukier zbudowany z fruktozy i glukozy
Przyporządkuj odpowiednie opisu do wymienionych poniżej nazw związków chemicznych. kofeina Możliwe odpowiedzi: 1. jeden z głównych składników powietrza; gaz niezbędny do życia dla wszystkich organizmów tlenowych, 2. inaczej: soda oczyszczona; związek mający szerokie zastosowanie w gospodarstwie domowym, może być zarówno dodatkiem spulchniającym wypieki, jak i środkiem czyszczącym, 3. sól kuchenna, stosowana w kuchni by nadać potrawom słony smak lub jako konserwant, 4. alkaloid zawarty m.in. w kawie i herbacie, jego powszechnie znanym zastosowaniem jest usuwanie uczucia zmęczenia i senności, 5. inaczej kwas deoksyrybonukleinowy; makrocząsteczka biologiczna kodująca informację genetyczną, 6. cukier stosowany w kuchni np. do słodzenia herbaty czy jako dodatek do wypieków; dwucukier zbudowany z fruktozy i glukozy sacharoza Możliwe odpowiedzi: 1. jeden z głównych składników powietrza; gaz niezbędny do życia dla wszystkich organizmów tlenowych, 2. inaczej: soda oczyszczona; związek mający szerokie zastosowanie w gospodarstwie domowym, może być zarówno dodatkiem spulchniającym wypieki, jak i środkiem czyszczącym, 3. sól kuchenna, stosowana w kuchni by nadać potrawom słony smak lub jako konserwant, 4. alkaloid zawarty m.in. w kawie i herbacie, jego powszechnie znanym zastosowaniem jest usuwanie uczucia zmęczenia i senności, 5. inaczej kwas deoksyrybonukleinowy; makrocząsteczka biologiczna kodująca informację genetyczną, 6. cukier stosowany w kuchni np. do słodzenia herbaty czy jako dodatek do wypieków; dwucukier zbudowany z fruktozy i glukozy wodorowęglan sodu Możliwe odpowiedzi: 1. jeden z głównych składników powietrza; gaz niezbędny do życia dla wszystkich organizmów tlenowych, 2. inaczej: soda oczyszczona; związek mający szerokie zastosowanie w gospodarstwie domowym, może być zarówno dodatkiem spulchniającym wypieki, jak i środkiem czyszczącym, 3. sól kuchenna, stosowana w kuchni by nadać potrawom słony smak lub jako konserwant, 4. alkaloid zawarty m.in. w kawie i herbacie, jego powszechnie znanym zastosowaniem jest usuwanie uczucia zmęczenia i senności, 5. inaczej kwas deoksyrybonukleinowy; makrocząsteczka biologiczna kodująca informację genetyczną, 6. cukier stosowany w kuchni np. do słodzenia herbaty czy jako dodatek do wypieków; dwucukier zbudowany z fruktozy i glukozy DNA Możliwe odpowiedzi: 1. jeden z głównych składników powietrza; gaz niezbędny do życia dla wszystkich organizmów tlenowych, 2. inaczej: soda oczyszczona; związek mający szerokie zastosowanie w gospodarstwie domowym, może być zarówno dodatkiem spulchniającym wypieki, jak i środkiem czyszczącym, 3. sól kuchenna, stosowana w kuchni by nadać potrawom słony smak lub jako konserwant, 4. alkaloid zawarty m.in. w kawie i herbacie, jego powszechnie znanym zastosowaniem jest usuwanie uczucia zmęczenia i senności, 5. inaczej kwas deoksyrybonukleinowy; makrocząsteczka biologiczna kodująca informację genetyczną, 6. cukier stosowany w kuchni np. do słodzenia herbaty czy jako dodatek do wypieków; dwucukier zbudowany z fruktozy i glukozy chlorek sodu Możliwe odpowiedzi: 1. jeden z głównych składników powietrza; gaz niezbędny do życia dla wszystkich organizmów tlenowych, 2. inaczej: soda oczyszczona; związek mający szerokie zastosowanie w gospodarstwie domowym, może być zarówno dodatkiem spulchniającym wypieki, jak i środkiem czyszczącym, 3. sól kuchenna, stosowana w kuchni by nadać potrawom słony smak lub jako konserwant, 4. alkaloid zawarty m.in. w kawie i herbacie, jego powszechnie znanym zastosowaniem jest usuwanie uczucia zmęczenia i senności, 5. inaczej kwas deoksyrybonukleinowy; makrocząsteczka biologiczna kodująca informację genetyczną, 6. cukier stosowany w kuchni np. do słodzenia herbaty czy jako dodatek do wypieków; dwucukier zbudowany z fruktozy i glukozy tlen Możliwe odpowiedzi: 1. jeden z głównych składników powietrza; gaz niezbędny do życia dla wszystkich organizmów tlenowych, 2. inaczej: soda oczyszczona; związek mający szerokie zastosowanie w gospodarstwie domowym, może być zarówno dodatkiem spulchniającym wypieki, jak i środkiem czyszczącym, 3. sól kuchenna, stosowana w kuchni by nadać potrawom słony smak lub jako konserwant, 4. alkaloid zawarty m.in. w kawie i herbacie, jego powszechnie znanym zastosowaniem jest usuwanie uczucia zmęczenia i senności, 5. inaczej kwas deoksyrybonukleinowy; makrocząsteczka biologiczna kodująca informację genetyczną, 6. cukier stosowany w kuchni np. do słodzenia herbaty czy jako dodatek do wypieków; dwucukier zbudowany z fruktozy i glukozy
2
Ćwiczenie 7
Przeczytaj krótki tekst zamieszczony poniżej, a następnie rozwiąż dotyczące go zadanie.
Chemistry is the scientific study of the properties and behavior of matter. It is a natural science that covers the elements that make up matter to the compounds composed of atoms, molecules and ions: their composition, structure, properties, behavior and the changes they undergo during a reaction with other substances.
Elementy do uszeregowania: 1. W miejscu pęknięć kationy metalu przejściowego mogą swobodnie przenikać do roztworu szkła wodnego i reagować z jego kolejnymi porcjami, co skutkuje powstawaniem kolejnych "bąbli" otoczki krzemianowej, które wyglądają na "pączkujące" z pierwotnej otoczki;, 2. Rozrastająca się błona krzemianowa przemieszcza się od dołu ku górze, ponieważ pękanie bąbli krzemianowych zachodzi łatwiej w wyższych partiach roztworu niż w dolnych (ciśnienie hydrostatyczne wewnątrz każdej cieczy maleje w kierunku ku górze)., 3. Wewnątrz powstałej otoczki panuje większe stężenie kationów metalu niż na zewnątrz niej, dlatego do jej wnętrza zasysana jest woda (zjawisko osmozy), w rezultacie czego otoczka jest najpierw rozciągana, a następnie pęka;, 4. Kryształy soli wrzucone do szkła wodnego opadają na dno naczynia, po czym stopniowo się rozpuszczają i ulegają dysocjacji elektrolitycznej;, 5. Kationy metalu przejściowego powstałe w wyniku dysocjacji elektrolitycznej natychmiast reagują z anionami krzemianowymi w dość złożonej reakcji wymiany, w wyniku której wokół rozpuszczających się kryształków soli powstaje otoczka półprzepuszczalnej błony zbudowanej z nierozpuszczalnego krzemianu metalu przejściowego;
Elementy do uszeregowania: 1. W miejscu pęknięć kationy metalu przejściowego mogą swobodnie przenikać do roztworu szkła wodnego i reagować z jego kolejnymi porcjami, co skutkuje powstawaniem kolejnych "bąbli" otoczki krzemianowej, które wyglądają na "pączkujące" z pierwotnej otoczki;, 2. Rozrastająca się błona krzemianowa przemieszcza się od dołu ku górze, ponieważ pękanie bąbli krzemianowych zachodzi łatwiej w wyższych partiach roztworu niż w dolnych (ciśnienie hydrostatyczne wewnątrz każdej cieczy maleje w kierunku ku górze)., 3. Wewnątrz powstałej otoczki panuje większe stężenie kationów metalu niż na zewnątrz niej, dlatego do jej wnętrza zasysana jest woda (zjawisko osmozy), w rezultacie czego otoczka jest najpierw rozciągana, a następnie pęka;, 4. Kryształy soli wrzucone do szkła wodnego opadają na dno naczynia, po czym stopniowo się rozpuszczają i ulegają dysocjacji elektrolitycznej;, 5. Kationy metalu przejściowego powstałe w wyniku dysocjacji elektrolitycznej natychmiast reagują z anionami krzemianowymi w dość złożonej reakcji wymiany, w wyniku której wokół rozpuszczających się kryształków soli powstaje otoczka półprzepuszczalnej błony zbudowanej z nierozpuszczalnego krzemianu metalu przejściowego;
Bibliografia
Bielański A., Podstawy chemii nieorganicznej, Warszawa 2002.