I. Analiza i interpretacja dzieł muzycznych. Uczeń:
1. zna podstawowe terminy i pojęcia właściwe dla opisu i zrozumienia wybranych dzieł muzycznych;
3. zna konteksty kulturowe i naukowe powstawania muzyki;
5. rozpoznaje cechy stylistyczne utworu reprezentującego określoną epokę muzyczną;
III. Tworzenie wypowiedzi związanych z historią i kulturą muzyczną. Uczeń:
1. wypowiada się w formie ustnej (np. dyskusja, prezentacja, debata) i/lub pisemnej (np. esej, referat) o dziełach muzycznych w oparciu o podstawową terminologię.
Nauczysz się
określać ramy czasowe epoki renesansu z podaniem wyznaczających je umownych faktów historycznych;
charakteryzować kulturę renesansu;
dostrzegać związek muzyki z rozwojem innych dziedzin sztuki oraz z głównymi nurtami religijnymi;
rozpoznawać i charakteryzować podstawowe cechy języka muzycznego poprawnie posługując się terminami i pojęciami określającymi rodzaje: obsady wykonawczej, faktury, systemu dźwiękowego, zapisu muzycznego.
Między muzyką‑nauką a muzyką‑sztuką
Wydaje się, że jedną z dat granicznych, którą najtrudniej jest określić, jest moment zakończenia średniowieczaśredniowiecześredniowiecza i początku renesansurenesansrenesansu. W historii sztuki takie praktyki kończą się niepowodzeniem – nie ma bowiem dokładnego momentu zakończenia popularności jednego stylu i wprowadzenia w jego miejsce nowego – okresy przejściowe są stosunkowo długie i bardzo często pewne techniki kompozytorskie mieszają się ze sobą: krzyżuje się dawne i nowe, tradycyjne (nie mylić z tradycjonalizmem) z awangardowym, konserwatywne z postępowym…
Kiedy w XIV wieku we Francji komplikacje fakturalne i strukturalne typowe dla epoki Ars Nova, po śmierci Guillaume’a de Machauta przybrały postać eksperymentów rytmicznych i notacyjnych Ars Subtilior, we Włoszech rozkwitała sztuca trecenta - kompozytorzy umuzyczniali teksty Bocaccia i Petrarki, operując jasną, prostą strukturą, odmienną od modnej we Francji „polifonii gotyckiej”. Kolejne zwiastuny nowego stylu, związane z dominacją prostoty i uzmysłowieniem sobie roli brzmienia - ważniejszej od norm teoretycznych, obserwować można było w muzyce angielskiej XIV wieku i w muzyce, jaka powstawać zaczęła w ośrodkach burgundzkich (dworu w Dijon i katedry w Cambrai). Muzyka stawała się sztuką…
RsNw4rmETnpre
„I cóż w tym dziwnego?” - zapytać można z dzisiejszej perspektywy. Otóż był to właśnie jeden z przełomów kopernikańskich w historii muzyki. W średniowieczu, w związku z tym, że sztuka podporządkowana była celom teologicznym, muzykę interpretowano jako naukę. W systemie edukacyjnym, jako jedna z siedmiu sztuk wyzwolonych (bądź siedmiu sztuk godnych człowieka wolnego), muzyka była częścią matematyki, ta zaś – filozofii. Jako dziedzina wchodząca w skład quadriviumquadriviumquadrivium, percypowana była jako nauka o liczbach w czasie.
RA0ZTbNedqylZ
Kompozytorzy franko‑flamandzcy
Żyjący w latach ok. 1435‑1511 Johannes Tinctoris, flamandzki kompozytor i teoretyk, zapisał Complexus effectuum musices (Złożone działanie muzyki), znane także jako Dwudziestokrotne działanie muzyki. Obok typowo średniowiecznych, przepojonych myślą filozoficzną przymiotów muzyki wskazał kilka takich, pod którymi żaden z Ojców Kościoła nie chciałby się zapewne podpisać:
1. Boga radować; 2. Boga chwalić; 3. radość zbawionych zwiększać; 4. Kościół wojujący do tryumfującego zbliżać; 5. przygotować do uzyskania Bożego błogosławieństwa; 6. dusze do pobożności pobudzać; 7. smutek rozpraszać; 8. zatwardziałość serca zmiękczać; 9. diabła zmuszać do ucieczki; 10. wywoływać stan ekstazy; 11. umysły przyziemne podnosić; 12. złą wolę odbierać; 13. ludzi cieszyć; 14.chorych leczyć; 15. w trudach ulgę dawać; 16. dusze do walki podniecać; 17. miłość podsycać; 18. obcowaniu ludzi przyjemność dodawać; 19. uczonym w muzyce sławę dawać; 20. dusze zbawiać.
Kompozytorzy, którzy zaczęli kontynuować zdobycze przedstawicieli ośrodka burgundzkiego (Guillaume’a Dufaya), zaczęli zwracać się ku łagodnym brzmieniom i uproszczeniu konstrukcji, choć nie brakło im inwencji we wprowadzaniu tzw. sztuczek niderlandzkich – różnego rodzaju zagadek w zapisie utworów, których rozwiązanie pozostawiali wykonawcom. Tworzyli m.in. wielogłosowe mszemszamsze (których poszczególne części oparte były na wspólnym rdzeniu, np. jednej z najpopularniejszych chanson francuskich L’homme arme czy hymnu religijnego Pange lingua) i motetymotetmotety. Punktem wyjścia była obsada czterogłosowa, którą twórcy coraz bardziej poszerzali (por. 36‑głosowe Deo gratias Johannesa Ockeghema). Posługiwali się myśleniem horyzontalnym (liniowym), doprowadzając do mistrzostwa imitacjęimitacjaimitację. Coraz silniej dochodziła do głosu muzyka świecka w rozmaitych upostaciowaniach pieśniowych, nawiązująca często do melodii i rytmów ludowych.
Rxb8tmHXbgJPy1
R1AofJWAFjA5d1
Zobacz także
Poszukaj w Internecie i wysłuchaj poniższych utworów:
Josquin des Prés, Kyrie z Mszy Pange lingua
Josquin des Prés, Motet Ave Maria
Johannes Ockeghem, Deo gratias
Konserwatywny styl rzymski
Spośród twórców franko‑flamandzkich, którzy dokonali szczególnej syntezy elementów włoskich, angielskich i burgundzkich, do najwybitniejszych należą Josquin des Prés (ok. 1440‑1521) i Orlando di Lasso (ok. 1532‑1594). Ten ostatni był niemal rówieśnikiem kompozytora związanego z Rzymem – Giovanniego Pierluigi da Palestriny (ok. 1525‑1594), uznawanego za mistrza klasycznej polifonii wokalnej, czy nawet klasycznego stylu kontrapunktycznegokontrapunktkontrapunktycznego – przestrzegając dyscypliny i reguł ówczesnego stylu, prowadził głosy w taki sposób, by nie zakłócić czytelności tekstu. Sobór Trydencki uznał jego twórczość za wzór ówczesnej muzyki kościelnej.
Zobacz także
Poszukaj w Internecie i wysłuchaj poniższego utworu.
Giovanni Pierluigi da Palestrina, Gloria z Missa Papae Marcelli
Wynalazek druku muzycznego
W renesansie, dzięki wynalezieniu przez Gutenberga ruchomej czcionki, rozpoczęto także publikowanie muzyki.
RAHYuwuxD899x
Samodzielna muzyka instrumentalna
Renesans jest także epoką, w której następuje proces autonomizacji muzyki instrumentalnej. Po raz pierwszy bowiem brzmienie instrumentów nie jest kojarzone wyłącznie z akompaniamentem i staje się samodzielne. Można mówić tu o wieloetapowym procesie – od powielania linii melodycznej, przez użycie instrumentów w funkcji koniecznego dopełnienia struktury wokalno‑instrumentalnej, czy wykonanie muzyki wokalnej przez rodziny instrumentów (w pracowniach budowniczych instrumentów zaczynają powstawać instrumenty różnej wielkości, po to, by można było podmienić nimi zarówno głosy żeńskie, jak i męskie), po pierwsze improwizowane utwory wykonane na instrumentach i ostatecznie – muzykę komponowaną z myślą o instrumentach (najczęściej na lutnię, szpinet, klawikord i organy). Proces ten kulminację osiągnie w kolejnej epoce – baroku.
RBXwfqQvpijDB1
RfhKKe1EV115C1
Prezentacja pt. Lutnia
RPsMbEJHciKvJ
Viola organista – instrument z wizji Leonarda da Vinci
R1DeST0EB9z6D
R1EYb6vcGIful
Zadania
RoPD4lWiAdqlt
Ćwiczenie 1
R4K5RbddeWlMS
Ćwiczenie 2
R1ZwjasUz8lo1
Ćwiczenie 3
R1LoaoPZ8lhWF
Ćwiczenie 4
R1ZA7ptWW2TKa1
Ćwiczenie 5
Przyporządkuj zdania do odpowiedniej grupy. Prawda Możliwe odpowiedzi: 1. W renesansie rozpoczął się proces usamodzielniania muzyki instrumentalnej., 2. Druk muzyczny był najtańszą formą druku., 3. Kompozytorzy renesansowi zaprzestali komponowania mszy., 4. Viola organista to instrument powstały w oparciu o szkice i notatki Leonarda da Vinci., 5. Muzyka w renesansie przestała być nauką., 6. Giovanni Pierlugi da Palestrina był twórcą franko-flamandzkim. Fałsz Możliwe odpowiedzi: 1. W renesansie rozpoczął się proces usamodzielniania muzyki instrumentalnej., 2. Druk muzyczny był najtańszą formą druku., 3. Kompozytorzy renesansowi zaprzestali komponowania mszy., 4. Viola organista to instrument powstały w oparciu o szkice i notatki Leonarda da Vinci., 5. Muzyka w renesansie przestała być nauką., 6. Giovanni Pierlugi da Palestrina był twórcą franko-flamandzkim.
Przyporządkuj zdania do odpowiedniej grupy. Prawda Możliwe odpowiedzi: 1. W renesansie rozpoczął się proces usamodzielniania muzyki instrumentalnej., 2. Druk muzyczny był najtańszą formą druku., 3. Kompozytorzy renesansowi zaprzestali komponowania mszy., 4. Viola organista to instrument powstały w oparciu o szkice i notatki Leonarda da Vinci., 5. Muzyka w renesansie przestała być nauką., 6. Giovanni Pierlugi da Palestrina był twórcą franko-flamandzkim. Fałsz Możliwe odpowiedzi: 1. W renesansie rozpoczął się proces usamodzielniania muzyki instrumentalnej., 2. Druk muzyczny był najtańszą formą druku., 3. Kompozytorzy renesansowi zaprzestali komponowania mszy., 4. Viola organista to instrument powstały w oparciu o szkice i notatki Leonarda da Vinci., 5. Muzyka w renesansie przestała być nauką., 6. Giovanni Pierlugi da Palestrina był twórcą franko-flamandzkim.
Przyporządkuj zdania do odpowiedniej grupy.
W renesansie rozpoczął się proces usamodzielniania muzyki instrumentalnej., Kompozytorzy renesansowi zaprzestali komponowania mszy., Druk muzyczny był najtańszą formą druku., Muzyka w renesansie przestała być nauką., Giovanni Pierlugi da Palestrina był twórcą franko-flamandzkim., Viola organista to instrument powstały w oparciu o szkice i notatki Leonarda da Vinci.
Prawda
Fałsz
RTkeDAreNiuft
Ćwiczenie 6
RDGW2zAy1dQNh
Ćwiczenie 7
Słownik pojęć
imitacja
imitacja
technika kompozytorska stosowana w muzyce wielogłosowej, polega na powtarzaniu zaprezentowanego tematu (głównej melodii) przez inne głosy.
kontrapunkt
kontrapunkt
technika kompozytorska w utworach wielogłosowych
linia melodyczna towarzysząca podstawowej melodii
motet
motet
wielogłosowy utwór wokalny (wg hipotez także wokalno‑instrumentalny).
msza
msza
nabożeństwo w kościele katolickim; w muzyce – kompozycja powstała do tekstów mszy św.
quadrivium
quadrivium
jeden z działów sztuk wyzwolonych, w którego skład wchodziły: arytmetyka, geometria, astronomia i muzyka.
renesans
renesans
okres w historii kultury europejskiej w XIV–XVI w. charakteryzujący się rozwojem myśli racjonalistycznej, przyrodoznawstwa i techniki, rozkwitem sztuki nawiązującej do dziedzictwa antycznego i nasileniem się tendencji humanistycznych.
średniowiecze
średniowiecze
epoka historii i kultury europejskiej pomiędzy starożytnością a czasami nowożytnymi (476‑połowa XV w.).
Źródło:
www.sjp.pwn.pl
Galeria dzieł sztuki
Rah0wzK95gMaz1
RpZo53YQDPCOP1
Biblioteka muzyczna
Rxb8tmHXbgJPy1
Utwór: Chansone, L’homme arme. L’homme arme jest utworem przeznaczonym na chór męski. Posiada wokalną fakturę monofoniczną. Cechuje się żwawym, lekkim charakterem.
R1AofJWAFjA5d1
Utwór: Hymn Pange lingua.Pange lingua jest utworem przeznaczonym na chór męski. Posiada umiarkowane tempo. Kompozycja ma wokalną fakturę monofoniczną. Cechuje się spokojnym, lekkim charakterem.
RBXwfqQvpijDB1
Utwór: Anonim, Preludium na lutni. Preludium jest miniaturą przeznaczoną na lutnię. Posiada umiarkowane tempo. Kompozycja ma fakturę instrumentalną. Cechuje się smutnym, spokojnym charakterem.
RfhKKe1EV115C1
Utwór: W. Długoraj, Finale na lutni. Finale jest utworem przeznaczonym na lutnię. Posiada szybkie tempo. Kompozycja ma fakturę instrumentalną. Cechuje się wirtuozerskim, lekkim charakterem.