Racjonalizm to nie tylko wielki nurt filozoficzny, zapoczątkowany w antyku przez Sokratesa i Platona, rywalizujący z empiryzmem o rację w sporze o narzędzia, sposoby i źródła ludzkiego poznania. Racjonalizm to także sposób uprawiania filozofii, a współcześnie również sposób postępowania w życiu według rozumnych zasad, nieuleganie emocjom i niezależność wobec obiegowych opinii oraz krytyczny i samodzielny ogląd rzeczywistości. Racjonalizm od czasów oświecenia oznacza również światopogląd związany z rozpowszechnianiem odkryć nauki i uznawaniem nauki za jedyne źródło wartościowej wiedzy. Racjonalizm stał się od XX w. synonimem określenia światopoglądu naukowego, szerzonego przez neopozytywistów i tzw. nowych ateistów. Racjonalizm wreszcie to w sensie etycznym także pewna postawa wobec ludzi – otwartość wobec innych, szacunek do ich poglądów, nawet jeśli się z nimi nie zgadzamy i gotowość do dialogu oraz dyskusji, co oznacza również gotowość do przyjęcia racji innych i przyjęcie, że nikt z nas nie jest nieomylny i że ktoś inny także może mieć rację.