ustracja przedstawia obraz Richarda Gregory'ego „Złudzenia ściany kawiarni”. Na ilustracji znajduje się kratownica. Składa się ona z białych oraz czarnych kwadratów tej samej wielkości. W każdym kolejnym rzędzie kwadraty są przesunięte o pół względem rzędu wyżej. Całość sprawia wrażenie, jakby linie poziome, które dzielą poszczególne rzędy zwężały się do boków. W rzeczywistości są one względem siebie równoległe.
Ważne daty
09.04.1906 – narodziny Victora Vasarely’ego
1925 – rozpoczęcie przez artystę studiów medycznych w Budapeszcie
1927 - 1930 – okres studiów studiuje w Podolini‑Volkmann Academy, a następnie w Műhely
1930 - 1935 – emigracja Vasarely'ego do Paryża
1937 – pierwsze dzieło op‑artu – Zebra Vasarely'ego
1955 – publikacja Żółtego manifestu
1964 – pierwsze użycie terminu op‑art w Time Magazine
1965 – otwarcie wystawy The Responsive Eye w Museum of Modern Art w Nowym Yorku
1971 – otwarcie wystawy Vasarely’ego w Gordes we Francji
15.03.1997 – śmierć artysty w Paryżu
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
RzvCgzcN7y1dV
I. Rozwijanie zdolności rozumienia przemian w dziejach sztuki w kontekście ich uwarunkowań kulturowych i środowiskowych, epok, kierunków, stylów i tendencji w sztuce. Uczeń:
I.1.h) sztuki 2 połowy XX wieku (socrealizm, informel, pop‑art, minimalart, hiperrealizm, land‑art, konceptualizm, neofiguracja, Nowy Realizm, opart, tendencja zerowa, modernizm i postmodernizm w architekturze, nurt organiczny i kinetyczny w rzeźbie oraz sztuka krytyczna i zaangażowana);
I.5. charakteryzuje i opisuje sztukę powstałą w obrębie poszczególnych epok, kierunków i tendencji;
II. Zapoznawanie z najwybitniejszymi osiągnięciami w zakresie architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
II.13.c) w malarstwie i grafice: kompozycji, koloru, sposobów ukazania iluzji przestrzeni, kształtowania formy przez światło, w dziełach figuratywnych stopnia oddania rzeczywistości lub jej deformacji;
II.18. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat dzieł sztuki.
II.2. wskazuje twórców najbardziej reprezentatywnych dzieł;
II.3. umiejscawia dzieła w czasie (wskazuje stulecie powstania dzieł sztuki dawnej, a w przypadku dzieł sztuki nowoczesnej i współczesnej datuje je z dokładnością do połowy wieku), w nielicznych przypadkach, dotyczących sztuki nowoczesnej i współczesnej, zna daty powstania dzieł lub datuje je z dokładnością jednej dekady;
III. Zapoznawanie z dorobkiem najwybitniejszych twórców dzieł architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
III.1. wymienia najistotniejszych twórców dla danego stylu lub kierunku w sztuce;
III.2. zna najwybitniejsze dzieła z dorobku artystycznego wybitnych przedstawicieli poszczególnych epok, kierunków i tendencji w sztuce od starożytności po czasy współczesne, z uwzględnieniem artystów schyłku XX i początku XXI wieku;
III.3. sytuuje twórczość artystów powszechnie uznawanych za najwybitniejszych w czasie, w którym tworzyli (z dokładnością do jednego wieku, a w przypadku twórców sztuki nowoczesnej i współczesnej – z dokładnością do połowy wieku) oraz we właściwym środowisku artystycznym;
III.4. łączy wybrane dzieła z ich autorami na podstawie charakterystycznych środków formalnych;
III.6. porównuje dzieła różnych artystów tworzących w podobnym czasie;
IV. Kształcenie w zakresie rozumienia i stosowania terminów i pojęć związanych z dziełami sztuki, ich strukturą i formą, tematyką, techniką wykonania. Uczeń:
IV.2. zna terminologię związaną z opisem formy i treści dzieła malarskiego, rzeźbiarskiego i graficznego, w tym m.in. nazwy formuł ikonograficznych, słownictwo niezbędne do opisu kompozycji, kolorystyki, relacji przestrzennych i faktury dzieła;
V. Zapoznanie ze zbiorami najważniejszych muzeów i kolekcji dzieł sztuki na świecie i w Polsce, a także z funkcją mecenatu artystycznego oraz jego wpływem na kształt dzieła sztuki. Uczeń:
V.3. łączy dzieło z muzeum lub miejscem (kościoły, pałace, galerie), w którym się ono znajduje.
Nauczysz się
rozpoznać dzieła sztuki op‑artu na podstawie charakterystycznych cech warsztatowych i stylistycznych;
analizować dzieła z kręgu op‑artu pod kątem wykorzystanych w nim środków artystycznych;
wskazywać najważniejszych twórców op‑artu.
Op‑art jako termin w sztuce
Op‑artOp‑artOp‑art to skrót od angielskiego pojęcia optical art (sztuka optyczna). Termin ten w kontekście sztuki pojawił się po raz pierwszy w 1964 roku w recenzji zamieszczonej w Time Magazine, dotyczącej wystawy prac artysty o polskich korzeniach Juliana Stańczaka pt. Optical Paintings. Od tego momentu nazwę tę wykorzystywano do opisywania geometrycznych kompozycji, które wykorzystywały złudzenia optyczne w celu wywołania konkretnych reakcji u widzów. Op‑art nie miał charakteru samodzielnego stylu, możemy o nim myśleć raczej jako o kierunku w sztuce – sposobie tworzenia dzieł malarskich. Najczęściej prace te wywoływały u odbiorców wrażenie ruchu, wibracji, migotliwości. Efekty uzyskiwano przede wszystkim za pomocą znanych i opisanych w latach 60. (np. przez Rudolfa Arnheima) mechanizmów percepcji złudzeń optycznych. Artyści op‑artowi garściami czerpali z osiągnięć współczesnej sobie teorii Gestalt i psychofizjologii widzenia. Początkowo do tworzenia dzieł op‑artu wykorzystywano przede wszystkim kolor biały i czarny. Technika ta pozwalała na stosunkowo łatwe operowanie kontrastem oraz relacją figura‑tło. Następnym etapem było wprowadzenie koloru, dzięki czemu twórcy mogli wykorzystać pełnię mechanizmów percepcji.
RZBHScYisYSjL1
Obraz Wen‑Ying Tsai jest typowym przykładem sztuki op‑artu opierającej się na silnym kontraście kolorystycznym. Zestawienie czerwieni i zieleni wywołuje wrażenie głębi w obrazie oraz iluzję ruchu.
Zestawienia barw i figur zaczerpnięte z op‑artu są często wykorzystywane we wzornictwie przemysłowym. Kompozycje te są na tle atrakcyjne wizualnie, często stają się dominującym elementem ubrań, mebli i wystrojów wnętrz.
R14ROD9aeB6Jf1
Rv9jx5oUqkcAS
Victor Vasarely – ojciec op‑artu
Artyście przyświecała idea stworzenia uniwersalnego, zrozumiałego dla wszystkich, wizualnego przekazu. Wierzył on, że obraz może być tak samo dobrym środkiem komunikacji jak język. Twierdził, że jego prace bywają nawet lepszym nośnikiem znaczeń niż język, ponieważ nie odzwierciedlają podziałów politycznych i klasowych. Vasarely inspirował się m.in. abstrakcją geometryczną, dokonaniami szkoły Bauhausu oraz twórczością takich artystów jak: Wassily Kandinsky, Paul Klee i László Moholy‑Nagy. Wpływ na jego twórczość miał także rozwój współczesnej technologii.
Po przeprowadzce do Paryża w 1930 roku Vasarely intensywnie pracował. Za dnia jako najemny grafik tworzył dla dużych firm wzory użytkowe, plakaty i reklamy, w nocy zaś starał się przekształcać grafikę użytkową w oryginalną i wizjonerską sztukę. W jego pracach charakteryzowały się wizualne niejednoznaczności, które bezpośrednio nawiązywały do iluzji optycznychIluzja optycznailuzji optycznych. Jednymi z pierwszych przykładów takich prac są: Zebra (1937) oraz Tygrys (1938). W obu dziełach wykorzystane zostały takie elementy jak silny kontrast oraz bistabilna (niejednoznaczna) kompozycja. To właśnie te dwie prace po wielu latach zostały uznane przez krytyków i historyków sztuki za pionierskie dla op‑artu. Pierwsza ważna wystawa artysty odbyła się w 1944 roku podczas otwarcia galerii Denise René. Jego rysunki i grafiki (łącznie 150) zostały jednak przyjęte bez entuzjazmu, w konsekwencji czego Vasarely postanowił porzucić technikę graficzną na rzecz malarstwa. Pomimo zmiany techniki, artysta pozostał grafikiem, co było zauważane w starannej kompozycji jego dzieł. W kolejnych latach abstrakcyjne prace Vasarely’ego jeszcze trzykrotnie wystawiane były w Paryżu.
RIEQnoqD3nEQk1
Dzięki licznym kontaktom z ówczesnym środowiskiem artystycznym Vasarely mógł obserwować, co działo się we współczesnym mu paryskim świecie sztuki. Jednakże nie podążał on za podpatrzonymi trendami – abstrakcja geometryczna w jego wydaniu miała unikalny charakter. Artysta nigdy nie zapomniał o przyświecających mu ideach stworzenia uniwersalnego języka.
Jego styl zmieniał się stopniowo: w latach 30. tworzył figuratywne przedstawienia, w okresie między 1940‑50 – malarskie abstrakcje geometryczne, a późne lata 40. przyniosły fascynację „wewnętrzną geometrią natury”. Podsumowanie twórczych poszukiwań stanowiło opublikowanie w 1955 roku Żółtego manifestu (Manifeste Jaune), w którym artysta zawarł swoją własną wizję sztuki, gdzie terminy takie jak obraz i rzeźba stały się anachroniczne. Twierdził on, że bardziej adekwatną kategorią opisu i podziału dzieł sztuki jest jej wielowymiarowość.
Najbardziej znaczące osiągnięcia artysty przypadają na dekadę pomiędzy 1960 a 1970. W tym okresie uczestniczył on w najważniejszych projektach i otrzymywał prestiżowe zamówienia. Pod koniec lat 50. Vasarely zyskał międzynarodowe uznanie dzięki swoim op‑artowym pracom. W latach 60. otrzymał wiele nagród; wystawiał swoje prace między innymi w Nowym Jorku, Brukseli i Paryżu. Dzieła Vasarely'ego były także prezentowane na słynnej wystawie The Responsive Eye w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Nowym Jorku. Na zorganizowanej z wielkim przepychem w 1965 roku ekspozycji pokazywano prace wszystkich najważniejszych artystów z kręgu op‑artu, takich jak Richard Anuszkiewicz, Wen‑Ying Tsai, Bridget Riley and Getulio Alviani.
W początkach lat 60. Vasarely doszedł do technicznej perfekcji w tworzeniu tzw. „struktur optycznych”. Dzięki wykorzystaniu materiałów takich jak farba przemysłowa, aluminium, szkło czy błona fotograficzna, był w stanie stworzyć niemal iluzjonistyczne, pełne ruchu kompozycje. Za pomocą tych narzędzi do 1965 roku namalował dwie serie obrazów pt. Alfabet plastyczny (Alphabet Plastique) i Planetarny folklor (Folklore Planetaire). Obie serie wykonane były w oparciu o konsekwentne zmiany kolorów i zestandaryzowane, modularne formy. W latach 70. doskonalił swoją technikę, inspirując się badaniami empirycznymi z różnych obszarów wiedzy. W tym czasie artysta tworzył serie obrazów pt. Gestalt i Vega – dzieł określających jego własny alfabet wizualny.
RsMi7pLqtWPyX1
Rr9S8wV6v4YmW1
R15b6EUewLmr51
R1ASe2lD6AknS1
RDjy1CpXmoszu1
RRHGEL7TISgck1
Jak działają złudzenia optyczne?
Zgodnie z definicją słownikową, przyglądając się złudzeniom optycznym (nazywanym również iluzjami optycznymi), przypisujemy oglądanym przedmiotom właściwości, których fizycznie nie posiadają. Innymi słowy, złudzenia optyczne są zjawiskami percepcyjnymi, a nie fizycznymi; ich twórcy wykorzystują mechanizmy naszej percepcji. Głównymi narzędziami budowania złudzeń optycznych są: cień, kontrast, manipulacje kolorem i kształtem. Zasadniczo złudzenia optyczne możemy podzielić na złudzenia związane z mechanizmami działania naszego oka, figury bistabilne (wieloznaczne) oraz tzw. figury niemożliwe.
R4PpO23Qc8h9T1
Rodlyad9XSSqD1
R4hbHCbbjzBpN1
RUPyj8nSsYHb21
RXeXaBzAc7sdQ1
R1bpwIOFMxmDX1
RRhEXgYt4r7B71
RegjmwOgCVGSQ1
mbecc591508940490_0000000000201
RNXpZNo2H2n5a
Ćwiczenie 1
Ćwiczenie 1
Wymień trzy poznane iluzje.
R1Bnv9LReOccN
R5fDr3hwXvGVF
Ćwiczenie 2
R1IR35ZKRbqOW
Ćwiczenie 3
RXhuFTPoJXCtp
Ćwiczenie 4
Ćwiczenie 4
Wskaż autora dzieła Superimposed Painting- Random Field. Możliwe odpowiedzi: 1. Victor Vasarely, 2. Wen‑Ying‑Tsai, 3. Ryszard Anuszkiewicz
RCAIjqFuQkJyl
RP9WKmsjpAkOg
Ćwiczenie 5
Ćwiczenie 6
R1atpNaqqQNso
Przyporządkuj dzieła op-artu do miejsc, w których się znajdują. Supernowa Możliwe odpowiedzi: 1. Bonn, 2. Londyn, 3. Nowy Jork Ríu-Kíu-C Możliwe odpowiedzi: 1. Bonn, 2. Londyn, 3. Nowy Jork Deep-Magenta-Square Możliwe odpowiedzi: 1. Bonn, 2. Londyn, 3. Nowy Jork
Przyporządkuj dzieła op-artu do miejsc, w których się znajdują. Supernowa Możliwe odpowiedzi: 1. Bonn, 2. Londyn, 3. Nowy Jork Ríu-Kíu-C Możliwe odpowiedzi: 1. Bonn, 2. Londyn, 3. Nowy Jork Deep-Magenta-Square Możliwe odpowiedzi: 1. Bonn, 2. Londyn, 3. Nowy Jork
Przyporządkuj dzieła op-artu do miejsc, w których się znajdują.
Londyn, Bonn, Nowy Jork
Deep-Magenta-Square
Supernowa
Riu-Kiu-C
R13l9bZ3acN5J
Ćwiczenie 7
Ćwiczenie 7
Wymień trzy dzieła Victora Vasarely'ego.
RSYrxRBoeDxk5
Polecenie 1
Zanalizuj wybrane przez siebie dzieło Victor Vasarely'ego w kontekście poznanych iluzji optycznych - praca pisemna.
mbecc591508940490_0000000000208
Słownik pojęć
Op‑art
Op‑art
kierunek w sztuce zapoczątkowany w latach trzydziestych przez węgierskiego artystę Victora Vasarely’ego. Nurt wpisuje się w szerszą kategorię sztuk abstrakcyjnej. Głównymi źródłami inspiracji dla op‑artu były neoimpresjonizm, kubizm, futuryzm, konstruktywizm i dada. Pojęcie to po raz pierwszy pojawiło się w kontekście sztuki wykorzystującej iluzje optyczne w Time Magaizne, w 1964 roku. Dzieła op‑artu mają za zadanie przekazać odbiorcom określone idee poprzez oszukiwanie naszych zmysłów. Do głównych reprezentantów op‑artu zaliczyć możemy Victora Vasarely’ego, Richarda Anuszkiewicza, Wen‑Ying Tsai’ego, Bridget Riley and Getulio Alvianiego.
Iluzja optyczna
Iluzja optyczna
przyglądając się iluzją optycznym przypisujemy oglądanym przedmiotom właściwości, których fizycznie nie posiadają. Nie są znane mechanizmy działania wszystkich złudzeń optycznych. Ogólnie powiedzieć możemy że moją one charakter zjawisk percepcyjnych a nie fizycznych.
mbecc591508940490_0000000000227
Galeria dzieł sztuki
R1ej1CUXQQJHj
Rj8QsAg3B32xQ1
R1SgDzCeUm4MH1
R3c6fczpiZJYd1
R1ASe2lD6AknS1
R1CYvtS1E0bjY1
RqLDP6FR2YhYE1
R14ROD9aeB6Jf
mbecc591508940490_0000000000233
Bibliografia
De Palma Brian , The Responsive Eye, 1966
Lancaster John, Introducing Op Art, Batsford Limted, London 1973
Morgan Robert C., Vasarely, Naples Museum of Art, New York 2004
Popper Frank, From Technological to Virtual Art, Leonardo Books, MIT Press, 2007
Seitz William C., The Responsive Eye (exhibition catalog), New York: Museum of Modern Art 1965