Dzisiejszy świat jest pełen technicznych rozwiązań, które ułatwiają życie i wyręczają człowieka w wielu czynnościach. Przekonaj się, że umiejętność samodzielnego obliczania, w jakim miejscu na kuli ziemskiej znajduje się dowolny obiekt, daje dużo radości i satysfakcji. Poza tym wcale nie jest to trudne. Umiejętność ta była kiedyś niezbędna żeglarzom i podróżnikom. Dołącz do nich.
R1DkqrSrxmiQb
Dwie ilustracje przedstawiające kule ziemskie. Pierwsza kula ziemska prezentuje sposób obliczania długości geograficznej, druga szerokości geograficznej. Na pierwszej ilustracji jest kula przypominająca globus. Nad kulą jest zielony napis „długość geograficzna”, a w nawiasie obok grecka litera lambda. Na globusie zaznaczono i podpisano stopniami południki. Napisami podpisano również „południk zero”, „południk osiemdziesiąt stopni długości wschodniej” oraz podział kuli ziemskiej opisany słowami „od zera do stu osiemdziesięciu stopni, długości geograficznej zachodniej, w nawiasie wielka litera W” oraz słowami „od zera do stu osiemdziesięciu stopni, długości geograficznej wschodniej, w nawiasie wielka litera E”. Na kuli na czerwono zaznaczono równik dzielący ją na półkulę północną i południową. Pomiędzy południkiem zerowym i południkiem opisanym jako południk osiemdziesiątego stopnia długości geograficznej wschodniej oraz równikiem jest wycięty fragment kuli, odsłaniający jej wnętrze. Pomiędzy płaszczyzną południka zero i osiemdziesiątego stopnia na różnych wysokościach umieszczone są dwa płaskie żółte pola ilustrujące kąt dwuścienny, a na nich na środku znak greckiej lambdy i od niej odchodzące dwie strzałki w stronę wschodnią i zachodnią. Obok wschodniej linii tworzącej płaszczyznę kąta, na powierzchni kuli zaznaczono punkt A. Pole poniżej znajduje się na wysokości równika. Na drugiej kuli zilustrowano kąt szerokości geograficznej. Nad kulą jest różowy napis „szerokość geograficzna”, a w nawiasie obok grecka litera fi. Na kuli przypominającej globus zaznaczono równoległe poziome pasy oznaczone stopniami – od równika, czyli zera stopni na północ, do bieguna, czyli do dziewięćdziesiątego stopnia. Podobnie jak na kuli obok wskazano napisami podział półkuli na: „od zera od dziewięćdziesięciu stopni szerokości geograficznej północnej, w nawiasie wielka litera N” oraz „od zera do dziewięćdziesięciu stopni szerokości geograficznej południowej, w nawiasie wielka litera S”. W kuli wycięto kawałek odsłaniający jej środek, podobnie jak na pierwszej kuli. Tym razem na płaszczyźnie równika jest różowe pole. Na płaszczyźnie w środku kuli od strony wschodniej wskazano dokładnie kąt wyznaczany przez punkt A oraz równik. W kąt ten wpisano grecką literę fi, a od niej odchodzą dwie strzałki w kierunku północnym i południowym. Punkt A wpisano na szerokości „równoleżnika czterdziestego stopnia szerokości geograficznej północnej”.
Współrzędne geograficzne
Źródło: Andrzej Bogusz, edycja: Krzysztof Jaworski, licencja: CC BY-SA 3.0.
Aby zrozumieć poruszane w tym materiale zagadnienia, przypomnij sobie:
czym jest biegun, południk, równik, równoleżnik, zwrotnik i koło podbiegunowe;
różnicę między długością geograficzną i szerokością geograficzną;
obliczanie rozciągłości południkowej i rozciągłości równoleżnikowej.
1. Określanie długości i szerokości geograficznej – ćwiczenia doskonalące
Układ południków i równoleżników (w tym także bieguny i równik) przedstawiony na modelu Ziemi, czyli globusie, nazywany jest siatką geograficznąsiatka geograficznasiatką geograficzną. Jeżeli zastosujemy specjalne metody matematyczne, to siatkę tę uda się przedstawić na płaszczyźnie. Wtedy będziemy ją nazywać siatką kartograficznąsiatka kartograficznasiatką kartograficzną i może się ona stać podstawą do wykreślania map.
R15BgvItZEXiB
Ilustracja przedstawia globus, czyli model Ziemi z rozmieszczonymi na nim kontynentami. Na globusie wyrysowana jest siatka południków i równoleżników – to siatka geograficzna. Dokoła globusa owinięta jest płaska powierzchnia, na którą rzutowane są południki i równoleżniki z globusa. Na tej płaskiej powierzchni tworzą one siatkę kartograficzną. Obok globusa owiniętego płaszczyzną jest niebieski napis „siatka geograficzna” i czarny „układ południków i równoleżników na modelu Ziemi”. Na dole umieszczona jest ta płaska powierzchnia po rozwinięciu – tworzy mapę świata z rozmieszczonymi kontynentami. W lewym górnym rogu tej mapy jest strzałka odchodząca od napisu: zielonego „siatka kartograficzna” i czarnego pod nim „odwzorowanie siatki geograficznej na płaszczyźnie”.
Siatka geograficzna i kartograficzna
Źródło: Olga Mikos, TUBS (http://commons.wikimedia.org), Eric Gaba (http://commons.wikimedia.org), licencja: CC BY-SA 3.0.
Jest wiele metod ułatwiających zapamiętanie, która ze współrzędnych jest szerokością, a która długością geograficzną. Jeżeli masz z tym kłopoty, podpowiemy ci, jak je rozróżniać i zapamiętać.
Pierwszym ze sposobów jest skojarzenie długości i szerokości geograficznej z długością i szerokością paska od spodni. Spójrz na rysunek. Pomiar długości i szerokości paska odpowiada długości i szerokości geograficznej.
RXqt9xnQKSQlQ
Ilustracja przedstawia kulę ziemską. Na powierzchni kuli ziemskiej jasnoszare kontury kontynentów. W połowie kuli, od lewej do prawej, znajduje się szeroki pasek od spodni. Pasek koloru brązowego. Na środku paska srebrna klamra. Poniżej czarna strzałka narysowana równolegle do paska. Lewy grot wskazuje na lewo, zachód. Prawy grot strzałki na prawo, wschód. Poniżej napis: długość. Na prawo, na pasku, linia pionowa. Linia mieści się pomiędzy górną i dolną granicą paska. Groty linii skierowane do góry i do dołu. Groty wskazują brzegi paska. Na prawo napis: „szerokość”.
Skórzany pasek od spodni
Źródło: Addicted04 (http://commons.wikimedia.org), Krzysztof Jaworski, Roman Nowacki, licencja: CC BY-SA 3.0.
Kolejnym sposobem na rozróżnienie długości od szerokości geograficznej jest obserwacja konturu Morza Śródziemnego, nad którym powstawały zręby myśli geograficznej Europejczyków i Arabów. Zwróć uwagę, który kierunek można by uznać za długość, a który za szerokość tego morza. W analogicznych kierunkach dokonujemy pomiaru długości i szerokości geograficznej.
R7BPEjdaPdkoO
Ilustracja przedstawia mapę. Powierzchnia lądów jest zaznaczona na biało. Kontury mapy czarne. Kolor niebieski to obszary pokryte wodą. Większa część mapy przedstawia Europę i Morze Śródziemne. Na dole mapy widoczne pionowe i poziome linie. Pionowa linia jest różowa. Górny grot strzałki sięga północnej części Włoch. Na dole grot strzałki sięga do północnego wybrzeża Afryki. Pionowa linia wskazuje rozciągłość Morza Śródziemnego na północ i południe. Wzdłuż linii napis: szerokość. Pozioma linia jest zielona. Lewy grot strzałki zielonej linii sięga zachodniego krańca Morza Śródziemnego. Prawy grot zielonej, poziomej linii sięga drugiego końca Morza Śródziemnego – wschodniego. Wzdłuż tej linii napis: „długość”. Cała mapa pokryta jest siatką południków i równoleżników co pięć stopni.
Mapa Morza Śródziemnego
Źródło: Gromar sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ciekawostka
Jest także sposób fonetyczny na zapamiętanie różnicy między długością a szerokością geograficzną. Litera oraz głoska „ł” występuje zarówno w słowie „długość”, jak i w słowie „południk”. Nie ma w nich natomiast litery oraz głoski „r”, która występuje zarówno w słowach „szerokość”, „równoleżnik”, jak i „równik”.
Zanim przystąpisz do ćwiczeń, przyjrzyj się poniższym rysunkom i przypomnij sobie, jak brzmią definicje długości i szerokości geograficznej.
Rsxcs2rbqtkyY
Ilustracja przedstawia kulę ziemską i sposób określania długości geograficznej. W kuli wycieto fragment. Od jej środka i płaszczyzny równika, przez dwa południki - przedstawiony jest w ten sposób kąt dwuścienny pomiędzy południkami. Południki zero i osiemdziesiąt stopni to płaszczyzny, pomiędzy którymi zaznaczony jest kąt długości geograficznej. Od płaszczyzny południka zero narysowana jest strzałka w prawo i w lewo, podpisana długość geograficzna. Strzałka to czarna, pozioma linia, wygięta w kształcie łuku.
Długość geograficzna
Źródło: Andrzej Bogusz, Krzysztof Jaworski, licencja: CC BY-SA 3.0.
Rg6AQZ3FfMiEY
Ilustracja przedstawia sposób określania szerokości geograficznej. W kuli wycięto fragment. Od jej środka i płaszczyzny równika, przez dwa południki. Od płaszczyzny równika do osi Ziemi (która przechodzi przez środek kuli) strzałka w kształcie łuku opisana jest napisem: „szerokość geograficzna”. Na kuli znajdują się równoległe do równika linie, oznaczające równoleżniki. Podpisane są one od równika na północ rosnąco co 10 stopni, od 0 stopni do 90 stopni.
Szerokość geograficzna
Źródło: Andrzej Bogusz, Krzysztof Jaworski, licencja: CC BY-SA 3.0.
iE9YyPXxkK_d5e357
Polecenie 1
Skorzystaj z map kontynentów i przyporządkuj dane miasta do podanych współrzędnych geograficznych.
R1ZUZLclKBR4X
Skorzystaj z map kontynentów i przyporządkuj dane miasta do podanych współrzędnych geograficznych. Nowy Orlean Możliwe odpowiedzi: 1. 49°N, 2°E, 2. 52°N, 21°E, 3. 30°N, 90°W, 4. 37°S, 175°E Paryż Możliwe odpowiedzi: 1. 49°N, 2°E, 2. 52°N, 21°E, 3. 30°N, 90°W, 4. 37°S, 175°E Auckland Możliwe odpowiedzi: 1. 49°N, 2°E, 2. 52°N, 21°E, 3. 30°N, 90°W, 4. 37°S, 175°E Warszawa Możliwe odpowiedzi: 1. 49°N, 2°E, 2. 52°N, 21°E, 3. 30°N, 90°W, 4. 37°S, 175°E
Skorzystaj z map kontynentów i przyporządkuj dane miasta do podanych współrzędnych geograficznych. Nowy Orlean Możliwe odpowiedzi: 1. 49°N, 2°E, 2. 52°N, 21°E, 3. 30°N, 90°W, 4. 37°S, 175°E Paryż Możliwe odpowiedzi: 1. 49°N, 2°E, 2. 52°N, 21°E, 3. 30°N, 90°W, 4. 37°S, 175°E Auckland Możliwe odpowiedzi: 1. 49°N, 2°E, 2. 52°N, 21°E, 3. 30°N, 90°W, 4. 37°S, 175°E Warszawa Możliwe odpowiedzi: 1. 49°N, 2°E, 2. 52°N, 21°E, 3. 30°N, 90°W, 4. 37°S, 175°E
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RXEZnSVMBDRr9
Za pomocą dostępnych źródeł wiedzy przyporządkuj nazwy miast do podanych współrzędnych geograficznych. Nowy Orlean Możliwe odpowiedzi: 1. 52°N, 21°E, 2. 49°N, 2°E, 3. 37°S, 175°E, 4. 30°N, 90°W Paryż Możliwe odpowiedzi: 1. 52°N, 21°E, 2. 49°N, 2°E, 3. 37°S, 175°E, 4. 30°N, 90°W Auckland Możliwe odpowiedzi: 1. 52°N, 21°E, 2. 49°N, 2°E, 3. 37°S, 175°E, 4. 30°N, 90°W Warszawa Możliwe odpowiedzi: 1. 52°N, 21°E, 2. 49°N, 2°E, 3. 37°S, 175°E, 4. 30°N, 90°W
Za pomocą dostępnych źródeł wiedzy przyporządkuj nazwy miast do podanych współrzędnych geograficznych. Nowy Orlean Możliwe odpowiedzi: 1. 52°N, 21°E, 2. 49°N, 2°E, 3. 37°S, 175°E, 4. 30°N, 90°W Paryż Możliwe odpowiedzi: 1. 52°N, 21°E, 2. 49°N, 2°E, 3. 37°S, 175°E, 4. 30°N, 90°W Auckland Możliwe odpowiedzi: 1. 52°N, 21°E, 2. 49°N, 2°E, 3. 37°S, 175°E, 4. 30°N, 90°W Warszawa Możliwe odpowiedzi: 1. 52°N, 21°E, 2. 49°N, 2°E, 3. 37°S, 175°E, 4. 30°N, 90°W
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 2
Korzystając z mapy świata przyporządkuj podane współrzędne geograficzne do odpowiednich nazw miast.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RQFxxGLrJZP1R
Korzystając z dostępnych źródeł wiedzy przyporządkuj podane współrzędne geograficzne do odpowiednich nazw miast. 38°S, 145°E Możliwe odpowiedzi: 1. Hanoi, 2. Bangkok, 3. Szanghaj, 4. Londyn, 5. Melbourne, 6. Madryt, 7. Kapsztad, 8. Lima 21°N, 106°E Możliwe odpowiedzi: 1. Hanoi, 2. Bangkok, 3. Szanghaj, 4. Londyn, 5. Melbourne, 6. Madryt, 7. Kapsztad, 8. Lima 51°N, 0° Możliwe odpowiedzi: 1. Hanoi, 2. Bangkok, 3. Szanghaj, 4. Londyn, 5. Melbourne, 6. Madryt, 7. Kapsztad, 8. Lima 13°N, 100°E Możliwe odpowiedzi: 1. Hanoi, 2. Bangkok, 3. Szanghaj, 4. Londyn, 5. Melbourne, 6. Madryt, 7. Kapsztad, 8. Lima 40°N, 3°W Możliwe odpowiedzi: 1. Hanoi, 2. Bangkok, 3. Szanghaj, 4. Londyn, 5. Melbourne, 6. Madryt, 7. Kapsztad, 8. Lima 12°S, 77°W Możliwe odpowiedzi: 1. Hanoi, 2. Bangkok, 3. Szanghaj, 4. Londyn, 5. Melbourne, 6. Madryt, 7. Kapsztad, 8. Lima 33°S,18°E Możliwe odpowiedzi: 1. Hanoi, 2. Bangkok, 3. Szanghaj, 4. Londyn, 5. Melbourne, 6. Madryt, 7. Kapsztad, 8. Lima 31°N, 121°E Możliwe odpowiedzi: 1. Hanoi, 2. Bangkok, 3. Szanghaj, 4. Londyn, 5. Melbourne, 6. Madryt, 7. Kapsztad, 8. Lima
Korzystając z dostępnych źródeł wiedzy przyporządkuj podane współrzędne geograficzne do odpowiednich nazw miast. 38°S, 145°E Możliwe odpowiedzi: 1. Hanoi, 2. Bangkok, 3. Szanghaj, 4. Londyn, 5. Melbourne, 6. Madryt, 7. Kapsztad, 8. Lima 21°N, 106°E Możliwe odpowiedzi: 1. Hanoi, 2. Bangkok, 3. Szanghaj, 4. Londyn, 5. Melbourne, 6. Madryt, 7. Kapsztad, 8. Lima 51°N, 0° Możliwe odpowiedzi: 1. Hanoi, 2. Bangkok, 3. Szanghaj, 4. Londyn, 5. Melbourne, 6. Madryt, 7. Kapsztad, 8. Lima 13°N, 100°E Możliwe odpowiedzi: 1. Hanoi, 2. Bangkok, 3. Szanghaj, 4. Londyn, 5. Melbourne, 6. Madryt, 7. Kapsztad, 8. Lima 40°N, 3°W Możliwe odpowiedzi: 1. Hanoi, 2. Bangkok, 3. Szanghaj, 4. Londyn, 5. Melbourne, 6. Madryt, 7. Kapsztad, 8. Lima 12°S, 77°W Możliwe odpowiedzi: 1. Hanoi, 2. Bangkok, 3. Szanghaj, 4. Londyn, 5. Melbourne, 6. Madryt, 7. Kapsztad, 8. Lima 33°S,18°E Możliwe odpowiedzi: 1. Hanoi, 2. Bangkok, 3. Szanghaj, 4. Londyn, 5. Melbourne, 6. Madryt, 7. Kapsztad, 8. Lima 31°N, 121°E Możliwe odpowiedzi: 1. Hanoi, 2. Bangkok, 3. Szanghaj, 4. Londyn, 5. Melbourne, 6. Madryt, 7. Kapsztad, 8. Lima
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 3
Korzystając z zamieszczonej poniżej mapy, wskaż właściwą długość i szerokość geograficzną hiszpańskiego miasta Malaga z dokładnością do .
ROyCVcenwSmwP
Korzystając z zamieszczonej poniżej mapy, wskaż właściwą długość i szerokość geograficzną hiszpańskiego miasta Malaga z dokładnością do 1′. Możliwe odpowiedzi: 1. Prawidłowa odpowiedź, 2. Nieprawidłowa odpowiedź A, 3. Nieprawidłowa odpowiedź A, 4. Nieprawidłowa odpowiedź A
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
R1KAag1uz7OfX
Ilustracja przedstawia mapę Morza Alborańskiego. Środek mapy w kolorze niebieskim to Morze Alborańskie, będące zachodnim fragmentem Morza Śródziemnego. Na mapie pokazane są fragmenty południowych wybrzeży Hiszpanii i północne fragmenty Maroka. Na mapie zostało wprowadzone uszczegółowienie długości między południkiem 4° i 5° W szerokości geograficznej oraz między równoleżnikiem 36’ i 37’ N w okolicach Malagi. Mapa pokryta jest siatką równoleżników i południków. Siatka opisana jest na brzegach mapy.
Morze Alborańskie
Źródło: Aotearoa (http://commons.wikimedia.org), Roman Nowacki, licencja: CC BY-SA 3.0.
iE9YyPXxkK_d5e473
Polecenie 4
Odszukaj na mapie Australii Przylądek Jork i wskaż jego szerokość geograficzną z dokładnością do 1°.
R1WMKKotfSR6a
Odszukaj na mapie Australii przylądek Jork i wskaż jego szerokość geograficzną z dokładnością do 1'. Możliwe odpowiedzi: 1. 10°41′S, 2. 21°41′S, 3. 10°41′N, 4. 10°57′S
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RKfuN5zpAiVxC
Możliwe odpowiedzi: 1. 10°41′S, 2. 21°41′S, 3. 10°41′N, 4. 10°57′S
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 5
Odszukaj na mapie Australii punkt wysunięty najdalej na południe stałego lądu i wskaż jego szerokość geograficzną z dokładnością do 1°
R1eqGZnIvqWJH
Odszukaj na mapie Australii Przylądek Południowo‑Wschodni i wskaż jego szerokość geograficzną z dokładnością do 1°. Możliwe odpowiedzi: 1. 43°S, 2. 41°N, 3. 13°S, 4. 12°N
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RuqBxNa61YYqM
Możliwe odpowiedzi: 1. 43°S, 2. 41°N, 3. 13°S, 4. 12°N
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 6
Odszukaj na mapie Australii Przylądek Byrona i wskaż jego długość geograficzną z dokładnością do 1°.
RsLgGcBJ7e1cS
Odszukaj na mapie Australii Przylądek Byrona i wskaż jego długość geograficzną z dokładnością do 1°. Możliwe odpowiedzi: 1. 153°E, 2. 76°E, 3. 153°W, 4. 12°W
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RqGM8hUL3tL8K
Możliwe odpowiedzi: 1. 153°E, 2. 76°E, 3. 153°W, 4. 12°W
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 7
Odszukaj na mapie Australii najdalej na zachód wysunięty punkt lądu stałego, którym jest przylądek Steep Point i wskaż jego długość geograficzną z dokładnością do 1°.
Rjoc04bfOq9M4
Możliwe odpowiedzi: 1. 113°E, 2. 113°W, 3. 57°E, 4. 10°W
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RgkuDyP1u4fvA
Możliwe odpowiedzi: 1. 113°E, 2. 113°W, 3. 57°E, 4. 10°W
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Współcześnie istniejące elektroniczne narzędzia i cały system z nimi związany umożliwiają bardzo łatwe i precyzyjne określenie współrzędnych geograficznych dowolnego miejsca na Ziemi. Można tego dokonać za pomocą GPSGPSGPS (ang. Global Positioning System) [wym. global pozyszoning system].
Polecenie 8
Grupa przyjaciół spędzała wakacje na Krecie. Przylecieli tam samolotem, a dalej w podróż ruszyli wynajętym jachtem. Kiedy wyruszali z portu, ich odbiornik GPS wskazywał 35°20N i 25°08E. W następnym porcie, do którego zawinęli, odczyt GPS‑a wynosił 35°25N i 24°29E. Kolejnym portem, w którym się zatrzymali, było miasto o współrzędnych 35°31N i 24°01E. Cel ich podróży to niewielkie miasteczko leżące na 35°30N i 23°38E. Korzystając z poniższej mapy, wskaż miejscowości, które grupa turystów odwiedziła. W odpowiedzi, jeśli to możliwe, użyj polskich nazw tych miejscowości.
R6czDcz4YoGtE
Ilustracja przedstawia mapę wyspy Kreta. Wyspa znajduje się w środkowej części mapy. Kreta rozciąga się w poziomie od lewej do prawej krawędzi mapy. Kształt wyspy to wydłużony poziomo pas o szerokości około dwa centymetry i długości około dziesięć centymetrów. Poniżej mapy legenda. Wzdłuż mapy, na białej ramce, naniesione są współrzędne geograficzne. Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami. Równoleżniki i południki ułożone są prostopadle do siebie. Powierzchnię wyspy pokrywają głównie kolory żółty, pomarańczowy i zielony. Kolor pomarańczowy to najwyższe wzniesienia na wyspie. Wokół wyspy kolor niebieski. Poniżej wyspy, w kierunku południa, znajduje się Morze Libijskie. Powyżej wyspy, w kierunku północnym, znajduje się Morze Kreteńskie. Legenda poniżej mapy zawiera informacje dotyczące miejscowości, liczby mieszkańców, sposobu transportu oraz inne symbole. Lewa strona legendy to prostokątny pionowy pasek. Pasek podzielony na kilka kolorów. U dołu niebieski, środek zielony, powyżej żółty i na górze pomarańczowy. Kolory zielone, żółte i czerwone wskazują wzniesienie w metrach nad poziomem morza. Kolory niebieskie pokazują głębokości morza. Na prawo geometryczne symbole wskazują miasta i liczbę mieszkańców. Kwadrat to Irakilo z liczbą mieszkańców ponad sto tysięcy. Poniżej mniejsze kółka z mniejszą liczbą mieszkańców. Na prawo trzy rodzaje poziomych czerwonych linii. To drogi główne dwujezdniowe, jednojezdniowe, oraz drugorzędne. Trzecia kolumna na prawo pozostałe symbole. Żółty kwadrat z czarnym samolotem wewnątrz to symbol lotniska. Zielona gwiazdka to osobliwości przyrody.
Kreta
Źródło: Kerguelen (http://commons.wikimedia.org), Roman Nowacki, licencja: CC BY 3.0.
R1UXKcC9O6u5i
Na podstawie dostępnych źródeł wiedzy przyporządkuj współrzędne geograficzne do wymienionych miast na Krecie. 35°20′N i 25°08′E Możliwe odpowiedzi: 1. Chania, 2. Kissamos, 3. Retimno, 4. Heraklion 35°25′N i 24°29′E Możliwe odpowiedzi: 1. Chania, 2. Kissamos, 3. Retimno, 4. Heraklion 35°31′N i 24°01′E Możliwe odpowiedzi: 1. Chania, 2. Kissamos, 3. Retimno, 4. Heraklion 35°30′N i 23°38′E Możliwe odpowiedzi: 1. Chania, 2. Kissamos, 3. Retimno, 4. Heraklion
Na podstawie dostępnych źródeł wiedzy przyporządkuj współrzędne geograficzne do wymienionych miast na Krecie. 35°20′N i 25°08′E Możliwe odpowiedzi: 1. Chania, 2. Kissamos, 3. Retimno, 4. Heraklion 35°25′N i 24°29′E Możliwe odpowiedzi: 1. Chania, 2. Kissamos, 3. Retimno, 4. Heraklion 35°31′N i 24°01′E Możliwe odpowiedzi: 1. Chania, 2. Kissamos, 3. Retimno, 4. Heraklion 35°30′N i 23°38′E Możliwe odpowiedzi: 1. Chania, 2. Kissamos, 3. Retimno, 4. Heraklion
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RUbOp4YqN2bAB
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Heraklion, Retimno, Chania, Kissamos
iE9YyPXxkK_d5e569
2. Rozciągłość południkowa i równoleżnikowa – ćwiczenia doskonalące
Umiejętność precyzyjnego określania współrzędnych geograficznych pozwala nam także na dokładne wyliczenie rozciągłości południkowej i równoleżnikowej. Obie te umiejętności powinny zostać opanowane na poprzedniej lekcji. Teraz wystarczy je przećwiczyć, udoskonalić i utrwalić.
Polecenie 9
Określ w przybliżeniu do szerokość geograficzną północnego i południowego krańca podanych poniżej obszarów, po czym oblicz ich rozciągłość południkową liczoną w stopniach i w kilometrach przy założeniu, że 1° szerokości geograficznej to 111 km, a to 1,85 km.
Australia
Grenlandia
Afryka
R1OQfR9zYz6rx
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
północny kraniec – Przylądek Jork ( 10°43'S), południowy kraniec – Przylądek Południowo‑Wschodni ( 39°08'S); rozciągłość południkowa w stopniach: 39°08' – 10°43' = 28°25'; 28° * 111 km = 3108 km; 25' * 1,85 km = 46,25 km; rozciągłość południkowa w kilometrach: 3108 km + 46,25 km = 3154,25 km
północny kraniec – Przylądek Kap Morris Jesup ( 83°39'N), południowy kraniec – Przylądek Farvel ( 59°46'N); rozciągłość południkowa w stopniach: 83°39' – 59°46' = 23°53'; 23° * 111 km = 2553 km; 53' * 1,85 km = 98,05 km; rozciągłość południkowa w kilometrach: 2553 km+ 98,05km= 2651,05 km
północny kraniec – Przylądek Biały ( 37°20'N), południowy kraniec – Przylądek Igielny ( 34°50'S); rozciągłość południkowa w stopniach: 37°20' + 34°50' = 72°10' (dodajemy, ponieważ punkty położone są na dwóch półkulach); 72° * 111 km = 7992 km; 50' * 1,85 km = 92,50 km; rozciągłość południkowa w kilometrach: 7992 km + 92,50 km = 8084,50 km
Polecenie 10
Określ w przybliżeniu do długość geograficzną zachodniego i wschodniego krańca podanych obszarów, po czym oblicz ich rozciągłość równoleżnikową liczoną w stopniach.
Australia
Grenlandia
Afryka
R1M7KFkr6ct6P
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
zachodni kraniec – Przylądek Aleksander (73°08'W), wschodni kraniec – Przylądek Północno‑Wschodni (12°08'W); rozciągłość równoleżnikowa w stopniach: 73°08' –12°08' = 62°
zachodni kraniec – Przylądek Almadi (17°31'W), wschodni kraniec – Przylądek Hafun (51°23'E); rozciągłość równoleżnikowa w stopniach: 51°23' + 17°31' = 68°54' (dodajemy, ponieważ punkty położone są na dwóch półkulach)
Polecenie 11
Wybierz dowolny kraj europejski, dla którego możesz znaleźć wystarczająco dokładną mapę. Odczytaj z dokładnością do długość geograficzną zachodniego i wschodniego krańca jego terytorium i z tą samą dokładnością szerokość geograficzną północnego i południowego krańca. Oblicz z dokładnością do 1′ rozciągłość równoleżnikową i południkową terytorium tego państwa.
R12WTkL5OepW3
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Pokaż podpowiedź#15537cwhite
Pamiętaj, że rozciągłość południkową obliczamy jako różnicę punktu wysuniętego najbardziej na północ i punktu wysuniętego najbardziej na południe (jeżeli leżą na tej samej półkuli) lub ich sumę (jeżeli leżą na innych półkulach). Rozciągłość równoleżnikową natomiast obliczamy jako różnicę punktu wysuniętego najdalej na zachód i punktu wysuniętego najdalej na wschód (jeżeli leżą na tej samej półkuli) lub ich sumę (jeżeli leżą na innych półkulach).
Wybierz dowolny kraj europejski, dla którego możesz znaleźć wystarczająco dokładne współrzędne geograficzne. Odczytaj z dokładnością do długość geograficzną zachodniego i wschodniego krańca jego terytorium i z tą samą dokładnością szerokość geograficzną północnego i południowego krańca. Oblicz z dokładnością do 1′ rozciągłość równoleżnikową i południkową terytorium tego państwa.
R1Q9jlAZmKlup
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Pokaż podpowiedź#15537cwhite
Pamiętaj, że rozciągłość południkową obliczamy jako różnicę punktu wysuniętego najbardziej na północ i punktu wysuniętego najbardziej na południe (jeżeli leżą na tej samej półkuli) lub ich sumę (jeżeli leżą na innych półkulach). Rozciągłość równoleżnikową natomiast obliczamy jako różnicę punktu wysuniętego najdalej na zachód i punktu wysuniętego najdalej na wschód (jeżeli leżą na tej samej półkuli) lub ich sumę (jeżeli leżą na innych półkulach).
iE9YyPXxkK_d5e764
Podsumowanie
Zarówno na siatce geograficznej, jak i na siatce kartograficznej można odczytać obie współrzędne geograficzne umożliwiające lokalizację każdego punktu na powierzchni Ziemi.
Współrzędne geograficzne można odczytać z mapy lub za pomocą urządzeń GPS.
Praca domowa
Zastanów się i odpowiedz:
W jakich okolicznościach przydaje się umiejętność odczytywania współrzędnych geograficznych?
RlIlXdzql9Npv
(Uzupełnij).
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Pokaż podpowiedź#15537cwhite
Zastanów się, czy, i jak, ta umiejętność może przydać się np. przy podróżowaniu.
iE9YyPXxkK_d5e851
Słownik
GPS
GPS
(ang. Global Positioning System) najczęściej stosowany system nawigacji satelitarnej; został stworzony przez Departament Obrony USA i obejmuje swoim zasięgiem całą Ziemię; kilkadziesiąt specjalnych satelitów umożliwia namierzenie każdego z odbiorników GPS na Ziemi; porównanie i przeliczenie sygnałów z co najmniej czterech satelitów umożliwia bardzo precyzyjne określenie współrzędnych geograficznych odbiornika; najogólniej ujmując, jego działanie jest następujące: użytkownicy muszą zaopatrzyć się w odbiornik GPS (np. urządzenia nawigacji samochodowej), który łączy się podczas podróży z dostępnymi w danej chwili satelitami i ustala swoje położenie; system GPS posiada precyzyjną informację o wzajemnym położeniu wszystkich swoich satelitów; szybkość rozchodzenia się fal radiowych jest znana, w związku z czym jeżeli użytkownik przemieści się do nowego miejsca, urządzenie połączy się ponownie z systemem satelitarnym i zmierzy opóźnienie czasowe z ogromną dokładnością; w ten sposób kolejne pomiary aktualizują nowe położenie, precyzują kierunek przemieszczania się, podają prędkość przemieszczania i wysokość względem poziomu morza
siatka geograficzna
siatka geograficzna
układ południków i równoleżników na kuli ziemskiej lub na globusie
siatka kartograficzna
siatka kartograficzna
układ południków i równoleżników na mapie
iE9YyPXxkK_d5e924
Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wybierz z listy współrzędne geograficzne wskazujące dwa południki z półkuli wschodniej.
Rd6rG6yNOxakj1
Wybierz z listy współrzędne geograficzne wskazujące dwa południki z półkuli wschodniej. Możliwe odpowiedzi: 1. 65°40′E, 2. 195°56′E, 3. 29°W, 4. 29°E
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Ćwiczenie 2
Spośród podanych współrzędnych geograficznych wybierz te, które w przybliżeniu określają położenie Londynu.
R1XmEVgAoCjGj1
Spośród podanych współrzędnych geograficznych wybierz te, które w przybliżeniu określają położenie Londynu. Możliwe odpowiedzi: 1. 0°, 51°W, 2. 51°N, 0°, 3. 51°S, 0°
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Ćwiczenie 3
Wskaż, które stwierdzenie jest fałszywe a które prawdziwe.
Rar1auFjvFNML1
Łączenie par. Oceń, która z przytoczonych poniżej metod umożliwi Ci określenie swojej pozycji na kuli ziemskiej. Siatka kartograficzna na mapie, której użyję podczas podróży, umożliwi mi określenie pozycji na kuli ziemskiej.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Przy pomocy kompasu dowiem się, jaka jest moja pozycja na kuli ziemskiej.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Odbiornik GPS określi moją pozycję na Ziemi.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Za pomocą taśmy mierniczej mogę określić swoją pozycję na Ziemi.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz
Łączenie par. Oceń, która z przytoczonych poniżej metod umożliwi Ci określenie swojej pozycji na kuli ziemskiej. Siatka kartograficzna na mapie, której użyję podczas podróży, umożliwi mi określenie pozycji na kuli ziemskiej.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Przy pomocy kompasu dowiem się, jaka jest moja pozycja na kuli ziemskiej.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Odbiornik GPS określi moją pozycję na Ziemi.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Za pomocą taśmy mierniczej mogę określić swoją pozycję na Ziemi.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Ćwiczenie 4
Wskaż właściwe dokończenie zdania.
Różnica szerokości geograficznych między najdalej wysuniętymi na północ i południe punktami badanego obszaru to
RBEudtDxgkVZM1
Wskaż właściwe dokończenie zdania. Różnica szerokości geograficznych między najdalej wysuniętymi na północ i południe punktami badanego obszaru to Możliwe odpowiedzi: 1. rozciągłość równoleżnikowa., 2. rozciągłość południkowa., 3. rozciągłość szerokości.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
2
Ćwiczenie 5
Wskaż poprawną rozciągłość południkową i równoleżnikową Ameryki Południowej wiedząc, że najdalej wysunięte przylądki Ameryki Południowej na stałym lądzie to: na północy – przylądek Gallinas (12°25N), na południu – przylądek Froward (55°56S), na zachodzie – przylądek Pariñas (81°19W) i na wschodzie – przylądek Cabo Branco (34°47W).
RGJNvk3mJzCLl1
Najdalej wysunięte przylądki Ameryki Południowej na stałym lądzie to: na północy – przylądek Gallinas (12°25′N), na południu – przylądek Froward (55°56′S), na zachodzie – przylądek Pariñas (81°19′W) i na wschodzie – przylądek Cabo Branco (34°47′W). Oblicz rozciągłość południkową i równoleżnikową tego kontynentu. Możliwe odpowiedzi: 1. rozciągłość południkowa 68°21′, 2. rozciągłość równoleżnikowa 68°19′, 3. rozciągłość południkowa 43°29′, 4. rozciągłość równoleżnikowa 46°32′
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 6
Wpisz długość i szerokość geograficzną wskazanego na mapie punktu.