RG4ZH7MtdCHC4
Zdjęcie przedstawia wnętrze sklepu wypełnione po brzegi różnorodnymi przedmiotami. Rzeczy poustawiane są chaotycznie na pólkach, regałach, podłodze. W tle postać siedzącej kobiety, przyglądającej się jakiemuś przedmiotowi. Wśród przedmiotów globusy, obrazy, kości w gablocie, lampy.

Wśród rzeczowników

Królestwo przedmiotów – w paryskim sklepie ze starociami
Źródło: Jorge Royan, licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie 1
RjopoBVUee3H7
Zadanie interaktywne polega na wpisaniu prawidłowych wyrazów do komórek tabeli.

Zgadnij, jakie rzeczowniki są określane przez podane przymiotniki. Zapisz swoje odpowiedzi i określ rodzaj gramatyczny rzeczowników.

Określenia Rzeczowniki Rodzaj (do wpisania: r.m., r.ż. lub r.n.)
ołowiane, gołe, bezchmurne niebo r.n.
dębowy, wigilijny, operacyjny    
gorąca, pokorna, usilna    
dobre, mocne, ostatnie    
siedmiomilowy, damski, dziurawy    
długie, gumowe, muzykalne    
panieńskie, rodowe, cudze    
bezpański, myśliwski, zły    
spracowana, prawa, twarda    
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Rl0BtDMbCDPLo1
Grafika przedstawia uśmiechniętą, dziecięcą twarz, z której ust wydobywa się dymek. NAPIS: Zapamiętaj! Rzeczowniki mają określony rodzaj gramatyczny: męski (ten) – ojciec, lew, samochód; żeński (ta) – siostra, jaszczurka, latarka; nijaki (to) – dziecko, prosię, okno. Aby określić rodzaj rzeczownika w liczbie mnogiej, należy wziąć pod uwagę jego podstawową formę w liczbie pojedynczej, np. uczniowie - uczeń (ten) – rodzaj męski, książek - książka (ta) – rodzaj żeński, lustrach – lustro (to) – rodzaj nijaki.
Rzeczownik
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
R1USLbadZp6ri
Zadanie interaktywne polega na uzupełnieniu wolnych miejsc odpowiednimi wyrazami.

Określ rodzaj zaznaczonych rzeczowników. W puste pola wpisz: r.m., r.ż., r.n., r.nm.-os., r.m.-os.

Konie to moje ulubione zwierzęta. ..................
Moi rodzice chętnie spacerują. ................
Kotka Aza karmi kociątko. ............
Pasący się na pastwisku byk dostojnie przeżuwał trawę. ............

Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Rh0sQZvyb8zpN11
Grafika przedstawia uśmiechniętą, dziecięcą twarz, z której ust wydobywa się dymek. NAPIS: Zapamiętaj! W języku polskim rzeczowniki odmieniają się przez przypadki i liczby.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., Rzeczownik – odmiana, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 3
RcUphPv5pPZx1
Zadanie interaktywne polega na prawidłowym uzupełnieniu komórek tabeli.

Uzupełnij tabelę.

Nazwa przypadka Pytania L.poj. L.mn.
Mianownik   pisarz pisarze
  Kogo? Czego?    
Celownik      
      pisarzy
       
  O kim? O czym?    
       
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 4
RCU9nb74MbbRi
Zadanie interaktywne polega na dobraniu do wytłuszczonych w zdaniach wyrazów z kolumny lewej form gramatycznych z kolumny prawej.

Znajdź właściwe oznaczenia wyrazów podkreślonych w zdaniach.

N. r.nm.-os., N. lp. r.ż., D. lp. r.ż., M. lp. r.n., N. lp. r.m., M. lp. r.ż.

Nie dolewaj oliwy do ognia.  
Puścił mnie z torbami.  
Nie ruszył nawet palcem.  
Szczęście się do mnie uśmiechnęło.  
Klamka zapadła.  
Porwałeś się z motyką na słońce.  
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
RpyvYo4CVocue
Ćwiczenie 4
Nie dolewaj oliwy do ognia. (oliwy) Możliwe odpowiedzi: 1. Narzędnik lp. r. żeński, 2. Narzędnik l.mn. r. niemęskoosobowy, 3. Mianownik lp. r. żeński, 4. Narzędnik lp. r. męski, 5. Dopełniacz lp. r. żeński, 6. Mianownik lp. r. nijaki Puścił mnie z torbami. (z torbami) Możliwe odpowiedzi: 1. Narzędnik lp. r. żeński, 2. Narzędnik l.mn. r. niemęskoosobowy, 3. Mianownik lp. r. żeński, 4. Narzędnik lp. r. męski, 5. Dopełniacz lp. r. żeński, 6. Mianownik lp. r. nijaki Nie ruszył nawet palcem. (palcem) Możliwe odpowiedzi: 1. Narzędnik lp. r. żeński, 2. Narzędnik l.mn. r. niemęskoosobowy, 3. Mianownik lp. r. żeński, 4. Narzędnik lp. r. męski, 5. Dopełniacz lp. r. żeński, 6. Mianownik lp. r. nijaki Szczęście się do mnie uśmiechnęło. (szczęście) Możliwe odpowiedzi: 1. Narzędnik lp. r. żeński, 2. Narzędnik l.mn. r. niemęskoosobowy, 3. Mianownik lp. r. żeński, 4. Narzędnik lp. r. męski, 5. Dopełniacz lp. r. żeński, 6. Mianownik lp. r. nijaki Klamka zapadła. (klamka) Możliwe odpowiedzi: 1. Narzędnik lp. r. żeński, 2. Narzędnik l.mn. r. niemęskoosobowy, 3. Mianownik lp. r. żeński, 4. Narzędnik lp. r. męski, 5. Dopełniacz lp. r. żeński, 6. Mianownik lp. r. nijaki Porwałeś się z motyką na słońce. (z motyką) Możliwe odpowiedzi: 1. Narzędnik lp. r. żeński, 2. Narzędnik l.mn. r. niemęskoosobowy, 3. Mianownik lp. r. żeński, 4. Narzędnik lp. r. męski, 5. Dopełniacz lp. r. żeński, 6. Mianownik lp. r. nijaki
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
R12dDJRKGrts211
Grafika przedstawia uśmiechniętą, dziecięcą twarz, z której ust wydobywa się dymek. NAPIS: Zapamiętaj! W języku polskim z zasady odmienia się nazwiska, tworzy się też od nich formę liczby mnogiej.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 5
Rs4RWuNRzFLSt
Zadanie interaktywne polega na uzupełnieniu wolnych miejsc wyrazami w odpowiedniej formie.

Odmień imiona i nazwiska podane w nawiasach.

Na Wawelu stoi pomnik (Tadeusz Kościuszko) ........................................ na koniu.
(Adam Mickiewicz) .......................................... zawdzięczamy wiele pięknych ballad.
Spośród utworów (Aleksander Fredro) .................................. dzieci najlepiej znają jego wiersze: Małpa w kąpieli i Paweł i Gaweł.
Młodzi żeglarze podziwiają (Leonid Teliga) .............................., pierwszego Polaka, który na jachcie samotnie opłynął Ziemię.

Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
1
Ćwiczenie 6

W polu poniżej lub w zeszycie odmień rzeczownik tęcza przez przypadki. Oddziel kreską tę część wyrazu, która nie zmienia się podczas odmiany, od tej, która jest zmienna, np. tęcz‑y.

uzupełnij treść
Ćwiczenie 6

W polu poniżej lub w zeszycie odmień rzeczownik 'tęcza' przez przypadki. Oddziel kreską tę część wyrazu, która nie zmienia się podczas odmiany od tej, która jest zmienna, np. tęcz - y.

R1SNDPWy4u7w4
Miejsce na odpowiedź ucznia.
Rcmxv58qK75al11
Grafika przedstawia uśmiechniętą, dziecięcą twarz, z której ust wydobywa się dymek. NAPIS: Zapamiętaj! Gdy odmieniamy rzeczownik przez przypadki, do stałego tematu dodajemy zmieniające się końcówki. Temat to część wyrazu powtarzająca się podczas odmiany przez przypadki i wspólna dla wszystkich form danego rzeczownika. Końcówka to część wyrazu, która zmienia się podczas odmiany przez przypadki.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., Rzeczownik – temat i końcówka, licencja: CC BY 3.0.
1
1
Polecenie 1

Przyjrzyj się odmianie rzeczowników 'król' i 'muszla' w liczbie pojedynczej i mnogiej. Zaobserwuj, jak zmieniają się końcówki.
Uwaga! Jeśli wyraz nie ma końcówki, do tematu dopisujemy znak '∅'.

RkNgR5qvcYnLS
Tabela z odmianą rzeczowników "król" i "muszla".
Odmiana rzeczowników
Źródło: a. nn., Odmiana rzeczowników, domena publiczna.
1
Polecenie 1

Przyjrzyj się odmianie rzeczowników 'król' i  'muszla' w liczbie pojedynczej i mnogiej. Zaobserwuj, jak zmieniają się końcówki.
Uwaga! Jeśli wyraz nie ma końcówki, do tematu dopisujemy znak ∅ (przekreśloną cyfrę '0'), który odczytujemy 'końcówka zerowa'.

Tabela odmiany rzeczowników

Przypadek

Liczba pojedyńcza

Liczba mnoga

Mianownik

król - ∅ (końcówka zerowa)

muszla ‑ a

król ‑ owie

muszl ‑ e

Dopełniacz

król ‑ a

muszl ‑ i

król ‑ ów

muszl ‑ i

Celownik

król ‑ owi

muszl ‑ i

król ‑ om

muszl ‑ om

Biernik

król ‑ a

muszl ‑ ę

król ‑ ów

muszl ‑ e

Narzędnik

król ‑ em

muszl ‑ ą

król ‑ ami

muszl ‑ ami

Miejscownik

król ‑ u

muszl ‑ i

król ‑ ach

muszl ‑ ach

Wołacz

król ‑ u

muszl ‑ o

król ‑ owie

muszl ‑ e

Ćwiczenie 7
Rs97SP2CoZNAJ
Zadanie interaktywne polega na prawidłowym uzupełnieniu komórek tabeli.

Odmień przez przypadki wyraz jeż, oddzielając temat od końcówki.

Przypadek Liczba pojedyncza Liczba mnoga
Mianownik jeż-∅ jeż-e
Dopełniacz jeż-a  
Celownik    
Biernik    
Narzędnik    
Miejscownik    
Wołacz    
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 7

Odmień przez przypadki wyraz 'jeż', oddzielając myślnikiem temat od końcówki.

R1SEIqybJe660
Miejsce na odpowiedź ucznia.
RBgxTxVigbGlD
Ćwiczenie 8
Zadanie interaktywne polega na uzupełnieniu wolnych miejsc odpowiednimi wyrazami.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
RhLZKT32cV3CG11
Grafika przedstawia uśmiechniętą, dziecięcą twarz, z której ust wydobywa się dymek. NAPIS: Zapamiętaj! Końcówkę -om piszemy w celowniku liczby mnogiej rzeczowników wszystkich rodzajów. Przyglądam się: chłopcom, dziewczynkom, dzieciom, stołom, zwierzętom, kwiatom, książkom, listom.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., Rzeczownik – forma celownika liczby mnogiej, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 9
R1ZyZobnXFvve
Zadanie interaktywne polega na uzupełnieniu wolnych miejsc odpowiednimi wyrazami.

W podanych rzeczownikach oddziel temat od końcówki.

kożuchowi – ......................
kotu – ............
malinom – ................
szafkę – ................
sałatkach – ......................
pudełkiem – ......................
myszy – ............
kobieta – ................
kółko – ................
żyrafom – ..................
komputerowi – ........................
gazu – ............

Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
RTZMEFb4V1KxN11
Grafika przedstawia uśmiechniętą dziecięcą twarz, z której ust wydobywa się dymek. NAPIS: Zapamiętaj! W temacie rzeczownika podczas odmiany przez przypadki często zachodzi oboczność (wymiana głosek). Są to warianty, jakie może przybrać forma tematu, np. ó wymienia się na o (ogród – ogrodu); ą wymienia się na ę (ząb – zęby); r wymienia się na rz (góra – górze); ł wymienia się na l (koło – kole); g wymienia się na dz (droga – drodze).
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., Rzeczownik – oboczności w odmianie, licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 10
R1VYslfH3idUs
Zadanie interaktywne polega na prawidłowym uzupełnieniu komórek tabeli.

Przyjrzyj się odmianie rzeczowników kocur i kotka w liczbie pojedynczej. W puste miejsca wpisz odpowiednie końcówki.

Przypadek Rzeczownik r.m. Końcówka Rzeczownik r.ż. Końcówka
Mianownik kocur Ø kotka -a
Dopełniacz kocura   kotki  
Celownik kocurowi   kotce  
Biernik kocura   kotkę  
Narzędnik kocurem   kotką  
Miejscownik kocurze   kotce  
Wołacz kocurze   kotko  
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
R19IlL46ixXFY
Ćwiczenie 10
Zadanie interaktywne polega na prawidłowym uzupełnieniu komórek tabeli.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
RuGiUoWMk1aRF
Ćwiczenie 11
Zadanie interaktywne polega na dobraniu do wyrazów z kolumny lewej oboczności z kolumny prawej.
Źródło: zpe.gov.pl, licencja: CC BY 3.0.
RAijXHKyucr4C
Ćwiczenie 11
Zadanie interaktywne polega na dobraniu do wyrazów z kolumny lewej informacji o oboczności tematu z kolumny prawej.
Źródło: zpe.gov.pl, licencja: CC BY 3.0.